WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:00.560
Биз концепция жөнүндө сүйлөшөбүз, башында

00:00:00.560 --> 00:00:03.890
ал химияны көбүрөөк үйрөнүп жаткандарды ыңгайсыздандырат болуш керек.

00:00:03.890 --> 00:00:06.790
Башка жактан караганда , бул эң жөнөкөй түшүнүк.

00:00:06.790 --> 00:00:09.210
Бул "моль" жөнүндөгү идея, химияда

00:00:09.210 --> 00:00:13.160
курт-кумурскалар жөнүндөгү билимден айырмаланат,

00:00:13.160 --> 00:00:15.930
шкафтагы шубаны жеген курт-кумурскаларга салыштырганда.

00:00:15.930 --> 00:00:19.060
Химиядагы моль - бул жөн эле сан.

00:00:19.060 --> 00:00:22.740
Бул сан 6,02*10 23 даражасына

00:00:22.740 --> 00:00:26.410
барабар.

00:00:26.410 --> 00:00:27.980
Башкача айтканда, бул эң чоң сан,

00:00:27.980 --> 00:00:29.540
жана аны Авогадронун саны деп аташат.

00:00:29.540 --> 00:00:32.490
Балким, мен Авогадро жөнүндө видео жасайм.

00:00:32.490 --> 00:00:34.616
Авогадро саны.

00:00:34.616 --> 00:00:40.106
Силерге муну билүү зарыл.

00:00:40.106 --> 00:00:41.600
Моль- бул жөн эле сан.

00:00:41.600 --> 00:00:43.160
Моль үчүн византиялык да

00:00:43.160 --> 00:00:45.980
аныктама бар.

00:00:45.980 --> 00:00:47.090
чындыгында бул... мага Википедиядан аныктама алып,

00:00:47.090 --> 00:00:49.570
көчүрүүгө мүмкүнчүлүк бергиле.

00:00:49.570 --> 00:00:53.160
Бул моль үчүн Википедиядан алынган аныктама.

00:00:53.160 --> 00:00:56.190
Видеонун аягында алар

00:00:56.190 --> 00:00:58.760
эквиваленттүү экенин көрөсүңөр.

00:00:58.760 --> 00:00:59.650
Эгер силер бул концепция менен таанышсаңар,

00:00:59.650 --> 00:01:01.870
бул жөнөкөй аныктама эмес.

00:01:01.870 --> 00:01:07.490
Алар жазышат: "моль- бул системанын заттарынын, ошондой эле

00:01:07.490 --> 00:01:09.550
структуралык элементтерди кармаган саны,

00:01:09.550 --> 00:01:15.420
12 гр көмүртекте да ошондой эле сандагы С-12 нин атому болот.

00:01:15.420 --> 00:01:20.860
Мен силерге азыр эле моль 6,02*10 23 даражасына барабар экенин айткам.

00:01:20.860 --> 00:01:24.650
Эгер "көмүртек-12 атомунда

00:01:24.650 --> 00:01:28.640
массасы 12 гр болгон" деген акыркы сөздү алсак.

00:01:28.640 --> 00:01:30.920
Бул 1 моль көмүртек-12 дегенди түшүндүрөт.

00:01:30.920 --> 00:01:40.310
муну мындай жазса болот- көмүрек-12.

00:01:40.310 --> 00:01:43.100
12 гр көмүртекте - 1 моль көмүртек-12 атомдору кармалат.

00:01:43.100 --> 00:01:57.550
Мольдун пайдалуулугу мына ушунда .

00:01:57.550 --> 00:01:59.670
Мен "1 моль" деп жазгандын ордуна

00:01:59.670 --> 00:02:02.890
6,02*10 23 даражасындагы көмүртектин атому деп жаза алам

00:02:02.890 --> 00:02:08.880
12 гр көмүртекте көмүртек-12 нин атомдору.

00:02:08.880 --> 00:02:12.050
Муну кандай түшүнсө болот?

00:02:12.050 --> 00:02:13.180
Же бул дагы эмнени түшүндүрөт?

00:02:13.180 --> 00:02:15.640
Биз "көмүртекке" дагы кошумчаладык,

00:02:15.640 --> 00:02:17.690
бул ар кандай малекулалардын заттык саны

00:02:17.690 --> 00:02:21.070
массанын атомдук бирдиги жана граммынын ортосундагы заттык саны.

00:02:21.070 --> 00:02:23.210
Мунун бардыгы баш-аламандык деп ойлойм.

00:02:23.210 --> 00:02:25.050
Муну башка учур үчүн кантип колдонсо болот?

00:02:25.050 --> 00:02:26.610
Биринчиден моль грамм менен массанын

00:02:26.610 --> 00:02:29.020
атомдук бирдигинин которуу жолу экендигин түшүнүү керек.

00:02:29.020 --> 00:02:33.080
Көмүртек-12 нин бир атому деген эмне?

00:02:33.080 --> 00:02:36.800
Анын массалык саны канча?

00:02:36.800 --> 00:02:37.700
Ал 12 ге барабар.

00:02:37.700 --> 00:02:39.050
Эмне үчүн көмүртек-14 эмес, көмүртек-12 деп аталары эми түшүнүктүү.

00:02:39.050 --> 00:02:41.860
Анын массасы 12 массанын атомдук бирдигине барабар.

00:02:41.860 --> 00:02:47.130
Эгер силерде 12 массанын атомдук бирдигине барабар болгон массадагы бир нерсе бар болсо,

00:02:47.130 --> 00:02:50.060
анда силер андан бир моль аласыңар же 6,02*10 23 даража даана.

00:02:50.060 --> 00:02:53.990
Бул атомдордун бардыгы биригип

00:02:53.990 --> 00:02:57.850
12 гр массага ээ болот.

00:02:57.850 --> 00:03:01.840
Демек, 1 гр - 1 моль массанын атомдук

00:03:01.840 --> 00:03:10.020
бирдигине барабар.

00:03:10.020 --> 00:03:15.000
мен аны массанын атомдук бирдиги деп жазам

00:03:15.000 --> 00:03:16.550
же силер 1 гр=6,02*10 23 даражасы деп жаза аласыңар

00:03:16.550 --> 00:03:23.690
массанын атомдук бирдиги.

00:03:23.690 --> 00:03:26.220
Мунун пайдалуулугунун себеби,

00:03:26.220 --> 00:03:28.390
Википедиянын аныктамасында каралат жана

00:03:28.390 --> 00:03:31.540
бул бизге атомдук дүйнөдөн

00:03:31.540 --> 00:03:34.140
массанын атомдук бирдиги аркылуу, жана "бизде

00:03:34.140 --> 00:03:37.050
ашык нейтрон бар, ошондуктан биздин атомдук массага бирдик кошобуз"

00:03:37.050 --> 00:03:40.960
атомдук дүйнөдөн кадимки биздин күнүмдүк дүйнөгө өтөбүз,

00:03:40.960 --> 00:03:43.540
анда биз грамм менен иш алып барабыз.

00:03:43.540 --> 00:03:45.540
Грамм мурдагыдай эле

00:03:45.540 --> 00:03:47.490
эң аз сандагы масса.

00:03:47.490 --> 00:03:50.400
эң аз сандагы масса.

00:03:50.400 --> 00:03:52.340
Бул 1/1000 кг.

00:03:52.340 --> 00:03:54.210
Килограмм - бул 2 фунтка жакын.

00:03:54.210 --> 00:03:56.590
демек, бул 1/500 фунтка жакын.

00:03:56.590 --> 00:03:58.470
бул көп деле эмес.

00:03:58.470 --> 00:04:03.570
Көп эмес сандагы атомдордун жыйындысы.

00:04:03.570 --> 00:04:07.100
1 гр көмүртекте же 12 гр көмүртекте эң көп

00:04:07.100 --> 00:04:11.070
сандагы атом болот. 6,02*10 23 даражасы даана.

00:04:11.070 --> 00:04:12.670
мен бул жөнхндө атом катарында

00:04:12.670 --> 00:04:14.730
айтышым керек болчу.

00:04:14.730 --> 00:04:16.610
Бул эө чоң сан.

00:04:16.610 --> 00:04:22.770
Силер муну элестетишиңер үчүн чачтын диаметри жөнүндө

00:04:22.770 --> 00:04:25.600
ойлонушуөар керек. Эгер бул чач жана чачтын диаметри болсо,

00:04:25.600 --> 00:04:31.750
анда 1 млн көмүртектин атому бар.

00:04:31.750 --> 00:04:35.130
Көмүртектин 1 мл. атому туурасында

00:04:35.130 --> 00:04:43.660
Эгер силер алманы алып, кайсы бөлүгү

00:04:43.660 --> 00:04:48.170
экенин түшүндүргүңөр келсе, алманын бир атому

00:04:48.170 --> 00:04:51.020
алма ар түрдүү атомдордун

00:04:51.020 --> 00:04:52.795
типтеринин жыйындысы , эгер силер 1 атомун алып,

00:04:52.795 --> 00:04:55.980
аны алманын өлчөмүндөй кылып аласыңар,

00:04:55.980 --> 00:04:58.690
анда алма жер шарынын өлчөмүндөй болуп калат.

00:04:58.690 --> 00:05:01.190
Башкача айтканда алманын бир атому

00:05:01.190 --> 00:05:03.310
жердеги алмадай .

00:05:03.310 --> 00:05:07.810
Мындай өлчөмдөгү буюмдар жөнүндө

00:05:07.810 --> 00:05:09.070
элестете да албайбыз.

00:05:09.070 --> 00:05:13.170
Силерде 1 гр бар дейли

00:05:13.170 --> 00:05:15.480
1 гр суутек

00:05:15.480 --> 00:05:16.880
1 гр суутекте.

00:05:23.110 --> 00:05:25.540
Эгер силерде 1 гр суутек бар болсо,

00:05:25.540 --> 00:05:29.400
бул силерде 1 моль суутек бар дегенди түшүндүрөт.

00:05:29.400 --> 00:05:31.760
Мен эмне үчүн муну билем?

00:05:31.760 --> 00:05:35.070
Себеби суутектин атомдук массасы 1 массанын атомдук тирдигин түзөт.

00:05:35.070 --> 00:05:40.690
Эгер силер каалаган элементти алсаңар, анда 1 мольдун массасы кандай болот?

00:05:40.690 --> 00:05:44.715
Мага тандоого мүмкүнчүлүк берсеңер, 1 моль алюминий.

00:05:48.570 --> 00:05:53.270
Эгер мен 6,02* 10 23 даражасындагы алюминийдин атомун алсам,

00:05:53.270 --> 00:05:56.240
бул сандын массасы кандай болот?

00:05:56.240 --> 00:06:00.780
Анын ар бири 13 деген санга ээ.

00:06:00.780 --> 00:06:08.280
13 м.а.б. (ката! 13 эмес. 27)

00:06:08.280 --> 00:06:13.340
аны 6,02 ... ге көбөйтсө...

00:06:13.340 --> 00:06:14.200
муну мен жазбайм.

00:06:14.200 --> 00:06:15.620
Бул силерди адаштырышы мүмкүн.

00:06:15.620 --> 00:06:18.810
Эгер силерде атомдордун молу бар болсо, ал жөнүндө ойлоонунун эң жөнөкөй жолу,

00:06:18.810 --> 00:06:21.360
силер алардын массасын аласыңар, а мен анын атомдук номерин алдым,

00:06:21.360 --> 00:06:24.280
силер анын массалык санын аласыңар, бул туура эмес.

00:06:24.280 --> 00:06:27.310
Бул учурда, ал 27 ге барабар деп алабыз.

00:06:27.310 --> 00:06:30.490
Башкача айтканда бизалюминий-27 жөнүндө сөз кылабыз.

00:06:30.490 --> 00:06:36.760
Силер анын массалык санын аласыңар, жана силерде 1 моль бар

00:06:36.760 --> 00:06:41.810
анда 1 мольдун массасы 27 гр га барабар.

00:06:41.810 --> 00:06:44.340
Анда силерде 1 моль атом болот,

00:06:44.340 --> 00:06:49.090
анда массалык саны жана граммынын ортосунда түз трансляция болот.

00:06:49.090 --> 00:06:54.520
темир-56. 1 моль темирдин көп изоттору бар.

00:06:54.520 --> 00:06:58.450
Биз темир 56ны алалы.

00:06:58.450 --> 00:07:00.380
Келгиле биз массалык

00:07:00.380 --> 00:07:02.790
саны 56 болгон темирдин

00:07:02.790 --> 00:07:04.610
изотобун алалы.

00:07:04.610 --> 00:07:12.070
Эгер менде 1 моль темир болсо, мындай атомдордун 1 молунун

00:07:12.070 --> 00:07:16.170
массасы 56 гр болот. бул жөнөкөй эле математика.

00:07:16.170 --> 00:07:23.180
эгер мында канча массанын

00:07:23.180 --> 00:07:25.170
атомдук бирдиги болот?

00:07:25.170 --> 00:07:30.850
Ар бир атомдо 56 массанын атомдук бирдиги болот.

00:07:30.850 --> 00:07:33.815
жана силерде мындай атомдордун 1 молу бар. Бул 6,02*10 23 даража

00:07:33.815 --> 00:07:37.830
56 массанын атомдук бирдигине көбөйтүп,

00:07:37.830 --> 00:07:39.700
андан кийин аны 1 граммдагы массанын

00:07:39.700 --> 00:07:41.950
атомдук бирдигине бөлсөңөр,

00:07:41.950 --> 00:07:43.390
56 гр. аласыңар.

00:07:43.390 --> 00:07:45.330
Бирок жөнөкөй жолу- ал кандай гана болбосун,

00:07:45.330 --> 00:07:47.280
массалык санды алса болот.

00:07:47.280 --> 00:07:50.100
Эгер силерде кремний жана 1 моль кремний болсо, анын массасы

00:07:50.100 --> 00:07:53.150
--мен "салмак" жөнүндө айтпайм

00:07:53.150 --> 00:07:56.750
себеби ал бардык планеталарда 28 гр. колдонулушу керек.

00:07:56.750 --> 00:07:58.325
А 2 моль кремний болсочу?

00:08:04.170 --> 00:08:05.230
мен анын массалык санын жазам.

00:08:05.230 --> 00:08:09.950
Кремнийдин массалык саны 28

00:08:09.950 --> 00:08:12.720
2 моль кремний.

00:08:12.720 --> 00:08:17.010
1 мольдун массасы 28 гр. болсо, 2 мольдун

00:08:17.010 --> 00:08:23.570
массасы 56 гр. болот.

00:08:23.570 --> 00:08:30.100
айталы менде 4 моль кычкылтек бар,

00:08:30.100 --> 00:08:33.059
анын массалык саны 16

00:08:33.059 --> 00:08:35.140
анын массасы кандай?

00:08:35.140 --> 00:08:37.659
Бул кычкылтектин эң чоң саны.

00:08:37.659 --> 00:08:39.000
алардын массасы кандай?

00:08:39.000 --> 00:08:44.750
Ал 4 көбөйтүү ... 1 моль кычкылтектин массасы

00:08:44.750 --> 00:08:52.960
16 гр. болсо, анда 4 молдуку 64 гр. болот.

00:08:52.960 --> 00:08:55.660
Бул жолдон адаштырат, себеби "моль" деген

00:08:55.660 --> 00:08:58.490
сөздү колдонгонго көнгөн эмеспиз, бирок ал сан.

00:08:58.490 --> 00:09:00.480
жана ал бизге

00:09:00.480 --> 00:09:06.640
массанын атомдук бирдиги менен граммдардын ортосундагы катнашты түшүндүрөт.

00:09:06.640 --> 00:09:08.530
Силер мындай сандагы граммды кантип алат деп айтасыңар?

00:09:08.530 --> 00:09:11.610
Биз көмүтектин атомунун 6,02*10 23 даражасындагы санын алышыбыз керек,

00:09:11.610 --> 00:09:15.760
жалпы масса - 12 граммды алыш үчүн.

00:09:15.760 --> 00:09:18.360
мына, моль эмнени түшүндүрөт.

00:09:18.360 --> 00:09:19.445
Бул жөн гана сан

00:09:19.445 --> 00:09:21.740
мен силерди биз эмне жөнүндө айткандарыбыз

00:09:21.740 --> 00:09:22.800
жөнүндө көбүрөөк ойношуңарга чакырам.

00:09:22.800 --> 00:09:25.140
Моль жөнүндө түшүнүүнүн эң чоң мааниси бар.

00:09:25.140 --> 00:09:27.780
Болбосо, силер мындан ары, энергияны талдай

00:09:27.780 --> 00:09:31.470
баштаганда, 1 моль канча килоджоуль энергия

00:09:31.470 --> 00:09:34.330
талап кылынат , мындай реакциянын же башка нерселердин

00:09:34.330 --> 00:09:35.310
энергиясы кандай болору.

00:09:35.310 --> 00:09:37.970
Чын эле силер муну өздөштүргөнүңөргө ишенесиңер.

00:09:37.970 --> 00:09:38.530
Эгер суроолор болсо, жазгыла. Мен, балким бул жөнүндө

00:09:38.530 --> 00:09:40.290
дагы бир видео жасайм,

00:09:40.290 --> 00:09:42.590
себеби бул өтө маанилүү.