0:00:00.000,0:00:00.560
Биз концепция жөнүндө сүйлөшөбүз, башында

0:00:00.560,0:00:03.890
ал химияны көбүрөөк үйрөнүп жаткандарды ыңгайсыздандырат болуш керек.

0:00:03.890,0:00:06.790
Башка жактан караганда , бул эң жөнөкөй түшүнүк.

0:00:06.790,0:00:09.210
Бул "моль" жөнүндөгү идея, химияда

0:00:09.210,0:00:13.160
курт-кумурскалар жөнүндөгү билимден айырмаланат,

0:00:13.160,0:00:15.930
шкафтагы шубаны жеген курт-кумурскаларга салыштырганда.

0:00:15.930,0:00:19.060
Химиядагы моль - бул жөн эле сан.

0:00:19.060,0:00:22.740
Бул сан 6,02*10 23 даражасына

0:00:22.740,0:00:26.410
барабар.

0:00:26.410,0:00:27.980
Башкача айтканда, бул эң чоң сан,

0:00:27.980,0:00:29.540
жана аны Авогадронун саны деп аташат.

0:00:29.540,0:00:32.490
Балким, мен Авогадро жөнүндө видео жасайм.

0:00:32.490,0:00:34.616
Авогадро саны.

0:00:34.616,0:00:40.106
Силерге муну билүү зарыл.

0:00:40.106,0:00:41.600
Моль- бул жөн эле сан.

0:00:41.600,0:00:43.160
Моль үчүн византиялык да

0:00:43.160,0:00:45.980
аныктама бар.

0:00:45.980,0:00:47.090
чындыгында бул... мага Википедиядан аныктама алып,

0:00:47.090,0:00:49.570
көчүрүүгө мүмкүнчүлүк бергиле.

0:00:49.570,0:00:53.160
Бул моль үчүн Википедиядан алынган аныктама.

0:00:53.160,0:00:56.190
Видеонун аягында алар

0:00:56.190,0:00:58.760
эквиваленттүү экенин көрөсүңөр.

0:00:58.760,0:00:59.650
Эгер силер бул концепция менен таанышсаңар,

0:00:59.650,0:01:01.870
бул жөнөкөй аныктама эмес.

0:01:01.870,0:01:07.490
Алар жазышат: "моль- бул системанын заттарынын, ошондой эле

0:01:07.490,0:01:09.550
структуралык элементтерди кармаган саны,

0:01:09.550,0:01:15.420
12 гр көмүртекте да ошондой эле сандагы С-12 нин атому болот.

0:01:15.420,0:01:20.860
Мен силерге азыр эле моль 6,02*10 23 даражасына барабар экенин айткам.

0:01:20.860,0:01:24.650
Эгер "көмүртек-12 атомунда

0:01:24.650,0:01:28.640
массасы 12 гр болгон" деген акыркы сөздү алсак.

0:01:28.640,0:01:30.920
Бул 1 моль көмүртек-12 дегенди түшүндүрөт.

0:01:30.920,0:01:40.310
муну мындай жазса болот- көмүрек-12.

0:01:40.310,0:01:43.100
12 гр көмүртекте - 1 моль көмүртек-12 атомдору кармалат.

0:01:43.100,0:01:57.550
Мольдун пайдалуулугу мына ушунда .

0:01:57.550,0:01:59.670
Мен "1 моль" деп жазгандын ордуна

0:01:59.670,0:02:02.890
6,02*10 23 даражасындагы көмүртектин атому деп жаза алам

0:02:02.890,0:02:08.880
12 гр көмүртекте көмүртек-12 нин атомдору.

0:02:08.880,0:02:12.050
Муну кандай түшүнсө болот?

0:02:12.050,0:02:13.180
Же бул дагы эмнени түшүндүрөт?

0:02:13.180,0:02:15.640
Биз "көмүртекке" дагы кошумчаладык,

0:02:15.640,0:02:17.690
бул ар кандай малекулалардын заттык саны

0:02:17.690,0:02:21.070
массанын атомдук бирдиги жана граммынын ортосундагы заттык саны.

0:02:21.070,0:02:23.210
Мунун бардыгы баш-аламандык деп ойлойм.

0:02:23.210,0:02:25.050
Муну башка учур үчүн кантип колдонсо болот?

0:02:25.050,0:02:26.610
Биринчиден моль грамм менен массанын

0:02:26.610,0:02:29.020
атомдук бирдигинин которуу жолу экендигин түшүнүү керек.

0:02:29.020,0:02:33.080
Көмүртек-12 нин бир атому деген эмне?

0:02:33.080,0:02:36.800
Анын массалык саны канча?

0:02:36.800,0:02:37.700
Ал 12 ге барабар.

0:02:37.700,0:02:39.050
Эмне үчүн көмүртек-14 эмес, көмүртек-12 деп аталары эми түшүнүктүү.

0:02:39.050,0:02:41.860
Анын массасы 12 массанын атомдук бирдигине барабар.

0:02:41.860,0:02:47.130
Эгер силерде 12 массанын атомдук бирдигине барабар болгон массадагы бир нерсе бар болсо,

0:02:47.130,0:02:50.060
анда силер андан бир моль аласыңар же 6,02*10 23 даража даана.

0:02:50.060,0:02:53.990
Бул атомдордун бардыгы биригип

0:02:53.990,0:02:57.850
12 гр массага ээ болот.

0:02:57.850,0:03:01.840
Демек, 1 гр - 1 моль массанын атомдук

0:03:01.840,0:03:10.020
бирдигине барабар.

0:03:10.020,0:03:15.000
мен аны массанын атомдук бирдиги деп жазам

0:03:15.000,0:03:16.550
же силер 1 гр=6,02*10 23 даражасы деп жаза аласыңар

0:03:16.550,0:03:23.690
массанын атомдук бирдиги.

0:03:23.690,0:03:26.220
Мунун пайдалуулугунун себеби,

0:03:26.220,0:03:28.390
Википедиянын аныктамасында каралат жана

0:03:28.390,0:03:31.540
бул бизге атомдук дүйнөдөн

0:03:31.540,0:03:34.140
массанын атомдук бирдиги аркылуу, жана "бизде

0:03:34.140,0:03:37.050
ашык нейтрон бар, ошондуктан биздин атомдук массага бирдик кошобуз"

0:03:37.050,0:03:40.960
атомдук дүйнөдөн кадимки биздин күнүмдүк дүйнөгө өтөбүз,

0:03:40.960,0:03:43.540
анда биз грамм менен иш алып барабыз.

0:03:43.540,0:03:45.540
Грамм мурдагыдай эле

0:03:45.540,0:03:47.490
эң аз сандагы масса.

0:03:47.490,0:03:50.400
эң аз сандагы масса.

0:03:50.400,0:03:52.340
Бул 1/1000 кг.

0:03:52.340,0:03:54.210
Килограмм - бул 2 фунтка жакын.

0:03:54.210,0:03:56.590
демек, бул 1/500 фунтка жакын.

0:03:56.590,0:03:58.470
бул көп деле эмес.

0:03:58.470,0:04:03.570
Көп эмес сандагы атомдордун жыйындысы.

0:04:03.570,0:04:07.100
1 гр көмүртекте же 12 гр көмүртекте эң көп

0:04:07.100,0:04:11.070
сандагы атом болот. 6,02*10 23 даражасы даана.

0:04:11.070,0:04:12.670
мен бул жөнхндө атом катарында

0:04:12.670,0:04:14.730
айтышым керек болчу.

0:04:14.730,0:04:16.610
Бул эө чоң сан.

0:04:16.610,0:04:22.770
Силер муну элестетишиңер үчүн чачтын диаметри жөнүндө

0:04:22.770,0:04:25.600
ойлонушуөар керек. Эгер бул чач жана чачтын диаметри болсо,

0:04:25.600,0:04:31.750
анда 1 млн көмүртектин атому бар.

0:04:31.750,0:04:35.130
Көмүртектин 1 мл. атому туурасында

0:04:35.130,0:04:43.660
Эгер силер алманы алып, кайсы бөлүгү

0:04:43.660,0:04:48.170
экенин түшүндүргүңөр келсе, алманын бир атому

0:04:48.170,0:04:51.020
алма ар түрдүү атомдордун

0:04:51.020,0:04:52.795
типтеринин жыйындысы , эгер силер 1 атомун алып,

0:04:52.795,0:04:55.980
аны алманын өлчөмүндөй кылып аласыңар,

0:04:55.980,0:04:58.690
анда алма жер шарынын өлчөмүндөй болуп калат.

0:04:58.690,0:05:01.190
Башкача айтканда алманын бир атому

0:05:01.190,0:05:03.310
жердеги алмадай .

0:05:03.310,0:05:07.810
Мындай өлчөмдөгү буюмдар жөнүндө

0:05:07.810,0:05:09.070
элестете да албайбыз.

0:05:09.070,0:05:13.170
Силерде 1 гр бар дейли

0:05:13.170,0:05:15.480
1 гр суутек

0:05:15.480,0:05:16.880
1 гр суутекте.

0:05:23.110,0:05:25.540
Эгер силерде 1 гр суутек бар болсо,

0:05:25.540,0:05:29.400
бул силерде 1 моль суутек бар дегенди түшүндүрөт.

0:05:29.400,0:05:31.760
Мен эмне үчүн муну билем?

0:05:31.760,0:05:35.070
Себеби суутектин атомдук массасы 1 массанын атомдук тирдигин түзөт.

0:05:35.070,0:05:40.690
Эгер силер каалаган элементти алсаңар, анда 1 мольдун массасы кандай болот?

0:05:40.690,0:05:44.715
Мага тандоого мүмкүнчүлүк берсеңер, 1 моль алюминий.

0:05:48.570,0:05:53.270
Эгер мен 6,02* 10 23 даражасындагы алюминийдин атомун алсам,

0:05:53.270,0:05:56.240
бул сандын массасы кандай болот?

0:05:56.240,0:06:00.780
Анын ар бири 13 деген санга ээ.

0:06:00.780,0:06:08.280
13 м.а.б. (ката! 13 эмес. 27)

0:06:08.280,0:06:13.340
аны 6,02 ... ге көбөйтсө...

0:06:13.340,0:06:14.200
муну мен жазбайм.

0:06:14.200,0:06:15.620
Бул силерди адаштырышы мүмкүн.

0:06:15.620,0:06:18.810
Эгер силерде атомдордун молу бар болсо, ал жөнүндө ойлоонунун эң жөнөкөй жолу,

0:06:18.810,0:06:21.360
силер алардын массасын аласыңар, а мен анын атомдук номерин алдым,

0:06:21.360,0:06:24.280
силер анын массалык санын аласыңар, бул туура эмес.

0:06:24.280,0:06:27.310
Бул учурда, ал 27 ге барабар деп алабыз.

0:06:27.310,0:06:30.490
Башкача айтканда бизалюминий-27 жөнүндө сөз кылабыз.

0:06:30.490,0:06:36.760
Силер анын массалык санын аласыңар, жана силерде 1 моль бар

0:06:36.760,0:06:41.810
анда 1 мольдун массасы 27 гр га барабар.

0:06:41.810,0:06:44.340
Анда силерде 1 моль атом болот,

0:06:44.340,0:06:49.090
анда массалык саны жана граммынын ортосунда түз трансляция болот.

0:06:49.090,0:06:54.520
темир-56. 1 моль темирдин көп изоттору бар.

0:06:54.520,0:06:58.450
Биз темир 56ны алалы.

0:06:58.450,0:07:00.380
Келгиле биз массалык

0:07:00.380,0:07:02.790
саны 56 болгон темирдин

0:07:02.790,0:07:04.610
изотобун алалы.

0:07:04.610,0:07:12.070
Эгер менде 1 моль темир болсо, мындай атомдордун 1 молунун

0:07:12.070,0:07:16.170
массасы 56 гр болот. бул жөнөкөй эле математика.

0:07:16.170,0:07:23.180
эгер мында канча массанын

0:07:23.180,0:07:25.170
атомдук бирдиги болот?

0:07:25.170,0:07:30.850
Ар бир атомдо 56 массанын атомдук бирдиги болот.

0:07:30.850,0:07:33.815
жана силерде мындай атомдордун 1 молу бар. Бул 6,02*10 23 даража

0:07:33.815,0:07:37.830
56 массанын атомдук бирдигине көбөйтүп,

0:07:37.830,0:07:39.700
андан кийин аны 1 граммдагы массанын

0:07:39.700,0:07:41.950
атомдук бирдигине бөлсөңөр,

0:07:41.950,0:07:43.390
56 гр. аласыңар.

0:07:43.390,0:07:45.330
Бирок жөнөкөй жолу- ал кандай гана болбосун,

0:07:45.330,0:07:47.280
массалык санды алса болот.

0:07:47.280,0:07:50.100
Эгер силерде кремний жана 1 моль кремний болсо, анын массасы

0:07:50.100,0:07:53.150
--мен "салмак" жөнүндө айтпайм

0:07:53.150,0:07:56.750
себеби ал бардык планеталарда 28 гр. колдонулушу керек.

0:07:56.750,0:07:58.325
А 2 моль кремний болсочу?

0:08:04.170,0:08:05.230
мен анын массалык санын жазам.

0:08:05.230,0:08:09.950
Кремнийдин массалык саны 28

0:08:09.950,0:08:12.720
2 моль кремний.

0:08:12.720,0:08:17.010
1 мольдун массасы 28 гр. болсо, 2 мольдун

0:08:17.010,0:08:23.570
массасы 56 гр. болот.

0:08:23.570,0:08:30.100
айталы менде 4 моль кычкылтек бар,

0:08:30.100,0:08:33.059
анын массалык саны 16

0:08:33.059,0:08:35.140
анын массасы кандай?

0:08:35.140,0:08:37.659
Бул кычкылтектин эң чоң саны.

0:08:37.659,0:08:39.000
алардын массасы кандай?

0:08:39.000,0:08:44.750
Ал 4 көбөйтүү ... 1 моль кычкылтектин массасы

0:08:44.750,0:08:52.960
16 гр. болсо, анда 4 молдуку 64 гр. болот.

0:08:52.960,0:08:55.660
Бул жолдон адаштырат, себеби "моль" деген

0:08:55.660,0:08:58.490
сөздү колдонгонго көнгөн эмеспиз, бирок ал сан.

0:08:58.490,0:09:00.480
жана ал бизге

0:09:00.480,0:09:06.640
массанын атомдук бирдиги менен граммдардын ортосундагы катнашты түшүндүрөт.

0:09:06.640,0:09:08.530
Силер мындай сандагы граммды кантип алат деп айтасыңар?

0:09:08.530,0:09:11.610
Биз көмүтектин атомунун 6,02*10 23 даражасындагы санын алышыбыз керек,

0:09:11.610,0:09:15.760
жалпы масса - 12 граммды алыш үчүн.

0:09:15.760,0:09:18.360
мына, моль эмнени түшүндүрөт.

0:09:18.360,0:09:19.445
Бул жөн гана сан

0:09:19.445,0:09:21.740
мен силерди биз эмне жөнүндө айткандарыбыз

0:09:21.740,0:09:22.800
жөнүндө көбүрөөк ойношуңарга чакырам.

0:09:22.800,0:09:25.140
Моль жөнүндө түшүнүүнүн эң чоң мааниси бар.

0:09:25.140,0:09:27.780
Болбосо, силер мындан ары, энергияны талдай

0:09:27.780,0:09:31.470
баштаганда, 1 моль канча килоджоуль энергия

0:09:31.470,0:09:34.330
талап кылынат , мындай реакциянын же башка нерселердин

0:09:34.330,0:09:35.310
энергиясы кандай болору.

0:09:35.310,0:09:37.970
Чын эле силер муну өздөштүргөнүңөргө ишенесиңер.

0:09:37.970,0:09:38.530
Эгер суроолор болсо, жазгыла. Мен, балким бул жөнүндө

0:09:38.530,0:09:40.290
дагы бир видео жасайм,

0:09:40.290,0:09:42.590
себеби бул өтө маанилүү.