WEBVTT 00:00:01.138 --> 00:00:05.828 Burada Airbus A380 tipi bir uçağın resmi var. 00:00:05.828 --> 00:00:07.129 Uçağın kalkış süresini merak ediyordum. 00:00:07.129 --> 00:00:11.262 . 00:00:11.262 --> 00:00:18.135 Kalkış hızına baktım. 00:00:18.135 --> 00:00:23.986 Teknik verilere göre kalkış hızı 280 km/sa'ydı. 00:00:23.986 --> 00:00:25.426 Tabi ki bu hız olduğu için sadece büyüklüğü değil yönü de söz konusu. 00:00:25.426 --> 00:00:27.423 . 00:00:27.423 --> 00:00:28.909 . 00:00:28.909 --> 00:00:31.974 Hızın yönü pistin yönünde olmalı. 00:00:31.974 --> 00:00:34.807 Burası pozitif yön olacaktır. 00:00:34.807 --> 00:00:37.314 İvmeden bahsederken onun yönünün de pistin yönünde olduğunu varsayacağız. 00:00:37.314 --> 00:00:40.101 . 00:00:40.101 --> 00:00:43.000 . 00:00:43.000 --> 00:00:44.977 Yine baktığım teknik verilere göre - bu arada işi fazla karmaşık hale sokmamak için 00:00:44.977 --> 00:00:46.835 uçağın harekete başladığı andan itibaren kalktığı ana kadar 00:00:46.835 --> 00:00:48.414 ivmesinin sabit olduğunu varsayacağız. 00:00:48.414 --> 00:00:49.528 Gerçekte bu ivme tamamen sabit değildir 00:00:49.528 --> 00:00:50.226 ama burada işleri biraz kolay hale getirdim. 00:00:50.226 --> 00:00:51.757 . 00:00:51.757 --> 00:00:54.172 . 00:00:54.172 --> 00:00:55.890 . 00:00:55.890 --> 00:00:59.652 Uçağın motorları 1 m/sn^2'lik bir sabit ivme sağlayabiliyor. 00:00:59.652 --> 00:01:09.888 . 00:01:09.919 --> 00:01:11.480 Yani her geçen saniye uçak önceki saniyeye göre 1 m/sn hızlanıyor. 00:01:11.480 --> 00:01:13.585 . 00:01:13.585 --> 00:01:14.671 . 00:01:14.671 --> 00:01:16.170 . 00:01:16.170 --> 00:01:17.764 Bunu ifade etmenin bir başka yolu da 1.0 m/sn bölü saniye demek. 00:01:17.764 --> 00:01:27.032 Bu aynı zamanda şöyle de yazılabilir: 00:01:27.032 --> 00:01:28.631 1.0 m/sn^2. 00:01:28.631 --> 00:01:31.248 . 00:01:31.248 --> 00:01:33.226 Böyle yazmak bana daha temiz ve mantıklı geliyor. 00:01:33.226 --> 00:01:35.133 . 00:01:35.133 --> 00:01:36.340 Şimdş duruma bir bakalım. 00:01:36.340 --> 00:01:37.315 Cevaplamaya çalıştığımız ilk soru: 00:01:37.315 --> 00:01:38.787 Kalkış ne kadar sürer? 00:01:38.787 --> 00:01:47.303 . 00:01:47.303 --> 00:01:50.412 İşte bu soruyu cevaplamaya çalışacağız. 00:01:50.412 --> 00:01:51.185 Cevabı bulabilmek için birimleri karıştırmamamız lazım. 00:01:51.185 --> 00:01:52.547 . 00:01:52.547 --> 00:01:54.406 . 00:01:54.406 --> 00:01:55.072 Burada ivmemiz metre ve saniye, daha doğrusu saniye kare cinsinden. 00:01:55.072 --> 00:01:56.047 . 00:01:56.047 --> 00:01:58.059 . 00:01:58.059 --> 00:01:59.327 . 00:01:59.327 --> 00:01:59.886 Buradaki kalkış hızımız ise km ve saat cinsinden. 00:01:59.886 --> 00:02:00.813 . 00:02:00.813 --> 00:02:04.333 . 00:02:04.333 --> 00:02:05.179 Bu kalkış hızını m/sn'ye çevirelim. 00:02:05.179 --> 00:02:07.254 Cevabımızı bulmakta işimizi kolaylaştırır. 00:02:07.254 --> 00:02:08.244 . 00:02:08.244 --> 00:02:10.473 . 00:02:10.473 --> 00:02:15.056 280 km/sa'yı m/sn'ye nasıl çeviririz? 00:02:15.056 --> 00:02:18.200 . 00:02:18.200 --> 00:02:21.589 Önce km/sn'ye çevirelim. 00:02:21.589 --> 00:02:24.019 Buradaki saatten kurtulmak istiyoruz. 00:02:24.019 --> 00:02:25.381 Bunu yapmanın en iyi yolu şudur: 00:02:25.381 --> 00:02:26.048 Burada paydada saat var, 00:02:26.048 --> 00:02:27.130 o zaman burada saat birimi paydada olmalı. 00:02:27.130 --> 00:02:28.477 Saniye birimi ise paydada olmalı. 00:02:28.477 --> 00:02:31.650 . 00:02:31.650 --> 00:02:34.947 Peki bunu neyle çarpmalıyız? 00:02:34.947 --> 00:02:35.815 Ya da: saat ve saniyenin önüne ne koymalıyız? 00:02:35.815 --> 00:02:37.115 . 00:02:37.115 --> 00:02:41.309 1 saatte 3600 saniye var. 00:02:41.309 --> 00:02:42.563 1 dakikada 60 saniye var. 00:02:42.563 --> 00:02:44.978 1 saatte 60 dakika var. 00:02:44.978 --> 00:02:46.976 Büyük birimden 1 tane küçükten 3600 taneye eşit. 00:02:46.976 --> 00:02:50.318 . 00:02:50.318 --> 00:02:52.425 Yanni bunla çarpma yapabiliriz. 00:02:52.425 --> 00:02:53.786 Böyle yaparsak saatler gider. 00:02:53.786 --> 00:02:55.088 Elimizde 280/3600 km/sn kalır. 00:02:55.088 --> 00:02:57.331 . 00:02:57.331 --> 00:02:59.128 . 00:02:59.128 --> 00:03:00.400 Bütün işlemi tek seferde halletmek istiyorum. 00:03:00.400 --> 00:03:02.579 O yüzden km'yi de m'ye çevirelim. 00:03:02.579 --> 00:03:04.638 . 00:03:04.638 --> 00:03:05.877 Bir kez daha, km payda, o zaman şimdi paydada olmalı. 00:03:05.877 --> 00:03:08.741 Böylece km'ler birbirini götürür. 00:03:08.741 --> 00:03:11.133 . 00:03:11.133 --> 00:03:12.238 . 00:03:12.238 --> 00:03:14.235 Payda ise metre olmalı. 00:03:14.235 --> 00:03:15.953 Küçük birim hangisi? 00:03:15.953 --> 00:03:18.600 Küçük birim metre, ve her 1 km'de 1000 m var. 00:03:18.600 --> 00:03:20.969 . 00:03:20.969 --> 00:03:22.394 Çarpmayı yapınca km'ler gider, 00:03:22.394 --> 00:03:23.941 elimizde (280*1000)/3600 olur. 00:03:23.941 --> 00:03:25.333 . 00:03:25.333 --> 00:03:41.530 . 00:03:41.530 --> 00:03:44.003 Kalan birim ise m/sn'dir. 00:03:44.003 --> 00:03:52.907 . 00:03:52.907 --> 00:03:56.010 Şimdi güvenilir hesap makinemle bunu hesaplamam lazım. 00:03:56.010 --> 00:03:58.014 . 00:03:58.014 --> 00:04:01.450 Elimizde 280*1000 var. 00:04:01.450 --> 00:04:02.875 Sonucu açıkça 280.000. 00:04:02.875 --> 00:04:06.964 Bunun da 3600'e bölelim. 00:04:06.964 --> 00:04:10.894 Sonuç: 77.777... 00:04:10.894 --> 00:04:13.634 Elimdeki verilerde 2 significant figure vardı. 00:04:13.634 --> 00:04:15.259 . 00:04:15.259 --> 00:04:17.069 Burada 1,0 var. 00:04:17.069 --> 00:04:18.557 Burada ise kaç significant figure olduğundan emin değilim. 00:04:18.587 --> 00:04:20.272 Acaba veri en yakın 10 km'ye mi yuvarlandı yoksa 00:04:20.272 --> 00:04:22.067 tam olarak 280 km/sa mıydı? 00:04:22.067 --> 00:04:23.988 . 00:04:23.988 --> 00:04:26.715 . 00:04:26.992 --> 00:04:27.796 Hataya düşmemek için en yakın 10 km'ye yuvarlandığını varsayıyorum. 00:04:27.796 --> 00:04:28.772 . 00:04:28.772 --> 00:04:30.067 . 00:04:30.067 --> 00:04:32.379 Yani burada sadece 2 significant figure'ümüz var. 00:04:32.379 --> 00:04:33.972 Demek ki cevabımızda da 2 significant figure olmalı. 00:04:33.972 --> 00:04:34.901 . 00:04:34.901 --> 00:04:40.625 Yani bunu 78 m/sn'ye yuvarlayacağız. 00:04:41.610 --> 00:04:48.728 78 m/sn baya hızlı! 00:04:48.867 --> 00:04:50.319 . 00:04:50.627 --> 00:04:52.316 Uçağın kalkması için her saniye 78 metre gitmesi lazım. 00:04:52.316 --> 00:04:53.616 Bu bir futbol sahasının yaklaşık 3/4'ü. 00:04:53.616 --> 00:04:55.985 . 00:04:57.200 --> 00:04:59.979 . 00:04:59.979 --> 00:05:01.668 . 00:05:01.884 --> 00:05:03.148 Ancak sorumuzun cevabı bu değil. 00:05:03.148 --> 00:05:04.361 Biz kalkışın ne kadar zaman alacağını bulacağız. 00:05:04.361 --> 00:05:05.956 . 00:05:05.956 --> 00:05:07.922 Düşünürsek kafadan da yapabiliriz. 00:05:07.922 --> 00:05:09.685 . 00:05:09.685 --> 00:05:12.989 İvme 1 m/sn^2. 00:05:12.989 --> 00:05:13.771 Bu da demek ki her geçen saniyede 00:05:13.771 --> 00:05:15.304 uçak 1 m/sn daha hızlı gidiyor. 00:05:15.304 --> 00:05:17.301 . 00:05:17.301 --> 00:05:20.273 0 m/sn hızla başlarsa 1 saniye sonra hızı 00:05:20.273 --> 00:05:21.791 1 m/sn olacaktır. 00:05:21.791 --> 00:05:22.966 . 00:05:22.966 --> 00:05:23.757 2 saniye sonraki hızı 2 m/sn olacaktır. 00:05:23.757 --> 00:05:25.011 . 00:05:25.011 --> 00:05:25.847 3 sn sonra 3 m/sn olacaktır. 00:05:25.847 --> 00:05:27.318 . 00:05:27.610 --> 00:05:30.908 Peki 78 m/sn'ye çıkması ne kadar zaman alır? 00:05:30.908 --> 00:05:33.015 Tabi ki 78 saniye. 00:05:33.400 --> 00:05:38.199 Ya da 1 dakika 18 saniye. 00:05:38.199 --> 00:05:40.739 .