WEBVTT

00:00:01.333 --> 00:00:04.786
Jestem pewna, że nie jestem
jedyną osobą na tej sali,

00:00:04.810 --> 00:00:09.522
która w jakimś momencie zaczęła
zastanawiać się, patrząc w gwiazdy,

00:00:09.546 --> 00:00:12.180
czy nasza planeta, to już wszystko?

00:00:12.204 --> 00:00:16.005
Czy są inne, zamieszkałe planety, 
podobne do naszej?

00:00:16.273 --> 00:00:20.521
Możliwe, że jestem jedyną osobą,

00:00:20.545 --> 00:00:22.736
która ma taką obsesję na tym punkcie,

00:00:22.760 --> 00:00:25.172
że zrobiła z tego tematu swój zawód.

NOTE Paragraph

00:00:26.506 --> 00:00:29.617
Jak dochodzimy do tego pytania?

00:00:29.641 --> 00:00:33.182
Pierwszą rzeczą, którą należałoby zrobić,

00:00:33.232 --> 00:00:37.450
to przenieść wzrok z nieba
na naszą planetę, Ziemię.

00:00:38.173 --> 00:00:42.380
I pomyśleć, jakie szczęście miała Ziemia,

00:00:42.404 --> 00:00:44.626
że została zamieszkałą planetą.

00:00:44.650 --> 00:00:47.015
Musiała mieć choć trochę szczęścia.

00:00:47.059 --> 00:00:49.427
Gdybyśmy znaleźli się bliżej Słońca

00:00:49.451 --> 00:00:51.458
lub tylko trochę dalej,

00:00:51.482 --> 00:00:55.998
cała woda wyparowałaby lub zamarzła.

00:00:56.022 --> 00:01:00.107
Nie jest pewnikiem, że planety mają wodę.

00:01:00.107 --> 00:01:03.725
Zatem, jeśli bylibyśmy suchą planetą,

00:01:03.749 --> 00:01:06.184
nie byłoby na niej za wiele życia.

00:01:06.204 --> 00:01:09.664
I nawet jeśli mielibyśmy tyle wody, 
ile mamy dzisiaj,

00:01:09.688 --> 00:01:11.794
jeśli wodzie nie towarzyszyłyby

00:01:11.838 --> 00:01:15.069
odpowiednie substancje chemiczne, 
które utrzymywałyby życie,

00:01:15.093 --> 00:01:18.012
mielibyśmy jedynie mokrą planetę, 
lecz tak samo martwą.

00:01:18.323 --> 00:01:20.577
Także wiele rzeczy może pójść nie tak.

00:01:20.601 --> 00:01:23.522
Jakie są szanse na to, 
że wszystko się uda?

00:01:23.546 --> 00:01:25.983
Jakie są szanse, że powstanie planeta

00:01:26.007 --> 00:01:28.547
z przynajmniej podstawowymi składnikami,

00:01:28.547 --> 00:01:31.281
potrzebnymi, by powstało życie?

NOTE Paragraph

00:01:32.515 --> 00:01:35.096
Spróbujmy dowiedzieć się tego razem.

00:01:35.096 --> 00:01:37.531
Aby mieć planetę, na której jest życie,

00:01:37.531 --> 00:01:41.597
najpierw trzeba mieć planetę.

NOTE Paragraph

00:01:42.507 --> 00:01:43.508
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:01:43.532 --> 00:01:45.656
Ale nie każda planeta się nada.

00:01:45.680 --> 00:01:49.458
Potrzeba będzie raczej
planety podobnej do Ziemi.

00:01:49.482 --> 00:01:50.974
Planety skalistej,

00:01:50.998 --> 00:01:53.106
aby mogła mieć zarówno oceany i ląd,

00:01:53.140 --> 00:01:57.386
leżącej od swojej gwiazdy w odległości,

00:01:57.386 --> 00:01:59.838
która zapewnia odpowiednią temperaturę.

00:01:59.862 --> 00:02:03.157
Musi być odpowiednia,
by woda pozostała w stanie ciekłym.

NOTE Paragraph

00:02:03.181 --> 00:02:06.276
Jak dużo takich planet
mamy w naszej galaktyce?

00:02:06.800 --> 00:02:10.268
Jednym ze wspaniałych odkryć 
ostatnich dziesięcioleci jest to,

00:02:10.292 --> 00:02:12.772
że planety są bardzo powszechne.

00:02:13.212 --> 00:02:16.212
Prawie każda gwiazda ma swoją planetę.

00:02:16.236 --> 00:02:17.649
Niektóre mają ich wiele.

00:02:17.673 --> 00:02:20.562
I pośród tych planet,

00:02:20.586 --> 00:02:24.426
jedynie kilka procent
jest na tyle podobnych do Ziemi,

00:02:24.450 --> 00:02:28.006
byśmy mogli rozważać, 
czy istnieje na nich życie.

00:02:28.030 --> 00:02:31.665
Więc właściwie nie jest trudno
o odpowiednią planetę,

00:02:31.689 --> 00:02:35.927
jeśli założymy, że jest 100 miliardów
gwiazd w naszej galaktyce.

00:02:35.951 --> 00:02:40.046
To daje nam około miliarda planet,
gdzie potencjalnie może istnieć życie.

NOTE Paragraph

00:02:40.427 --> 00:02:43.013
Lecz nie wystarcza jedynie
właściwa temperatura

00:02:43.037 --> 00:02:44.847
lub właściwy ogólny skład.

00:02:44.871 --> 00:02:47.138
Potrzebne są też
właściwe substancje chemiczne.

00:02:47.553 --> 00:02:51.768
Drugim i niemniej ważnym
składnikiem żywej planety jest...

00:02:51.792 --> 00:02:54.720
Myślę, że to dość intuicyjne.

00:02:54.744 --> 00:02:56.331
Jest to woda.

00:02:56.355 --> 00:03:01.498
Zakładamy, że na planecie
może potencjalnie istnieć życie,

00:03:01.522 --> 00:03:04.202
jeśli temperatura pozwala
wodzie zachować stan ciekły.

00:03:04.838 --> 00:03:08.409
A tu na Ziemi życie bazuje na wodzie.

00:03:08.711 --> 00:03:10.005
Lecz bardziej ogólnie,

00:03:10.029 --> 00:03:14.283
woda stanowi dobre środowisko
łączenia się substancji chemicznych.

00:03:14.307 --> 00:03:16.307
To wyjątka ciecz.

00:03:16.331 --> 00:03:19.911
Więc to nasz drugi podstawowy składnik.

NOTE Paragraph

00:03:20.276 --> 00:03:22.208
Myślę, że trzeci składnik

00:03:22.232 --> 00:03:24.847
okaże się zaskakujący.

00:03:24.871 --> 00:03:27.656
Będziemy tu potrzebować 
pewnych składników organicznych,

00:03:27.680 --> 00:03:29.814
jeśli mówimy o życiu organicznym.

00:03:30.188 --> 00:03:31.902
Zatem tą cząstką organiczną,

00:03:31.926 --> 00:03:35.705
która zdaje się stanowić centrum
chemicznych sieci

00:03:35.729 --> 00:03:40.155
produkujących biomolekuły,
jest cyjanowodór.

00:03:40.481 --> 00:03:43.814
Ci z was, którzy wiedzą,
czym jest ta cząsteczka,

00:03:43.838 --> 00:03:47.219
wiedzą też, że lepiej
trzymać się od niej z daleka.

00:03:47.776 --> 00:03:48.927
Lecz okazuje się,

00:03:48.951 --> 00:03:52.117
że to, co bardzo szkodliwe
dla zaawansowanych form życia,

00:03:52.141 --> 00:03:53.799
takich jak my, ludzie,

00:03:53.823 --> 00:03:57.307
jest bardzo, bardzo korzystne
dla zapoczątkowania struktur chemicznych,

00:03:57.331 --> 00:04:00.616
struktur, które mogą prowadzić
do powstania życia.

NOTE Paragraph

00:04:01.180 --> 00:04:03.983
Więc mamy nasze trzy potrzebne składniki,

00:04:04.007 --> 00:04:06.007
planety o umiarkowanej temperaturze,

00:04:06.031 --> 00:04:08.579
wodę i cyjanowodór.

00:04:08.603 --> 00:04:11.372
Jak często te składniki współwystępują?

00:04:11.396 --> 00:04:14.045
Jak wiele jest planet
o odpowiedniej temperaturze,

00:04:14.069 --> 00:04:16.536
mających wodę i cyjanowodór?

00:04:17.030 --> 00:04:18.688
W idealnym świecie,

00:04:18.712 --> 00:04:24.688
skierowalibyśmy nasz teleskop
w kierunku jednej z takich planet

00:04:24.712 --> 00:04:26.275
i sprawdzili.

00:04:26.299 --> 00:04:29.933
"Czy te planety mają wodę i cyjanek?"

00:04:30.529 --> 00:04:36.663
Niestety, jeszcze nie mamy odpowiednio
dużego teleskopu, by to sprawdzić.

00:04:36.687 --> 00:04:40.569
Możemy wykryć cząsteczki
w atmosferach niektórych planet.

00:04:40.894 --> 00:04:41.894
Lecz to duże planety,

00:04:42.220 --> 00:04:44.680
często położone blisko swoich gwiazd,

00:04:44.704 --> 00:04:47.490
zatem nie są to idealne planety,

00:04:47.514 --> 00:04:48.980
o których tu mówimy,

00:04:49.004 --> 00:04:51.196
te bowiem są mniejsze i położone dalej.

NOTE Paragraph

00:04:51.530 --> 00:04:53.704
Więc musimy wymyślić inny sposób.

00:04:53.728 --> 00:04:58.662
Ten inny sposób, który wymyśliliśmy,

00:04:58.686 --> 00:05:01.805
to nie szukanie 
tych cząsteczek na planetach,

00:05:01.809 --> 00:05:03.519
które już istnieją,

00:05:03.543 --> 00:05:07.283
lecz szukanie ich w materiale,
z którego formuje się nowa planeta.

00:05:07.307 --> 00:05:11.752
Planety formują się z dysków pyłu
i gazu wokół młodych gwiazd.

00:05:11.776 --> 00:05:15.895
Te dyski pozyskują materiał
z ośrodka międzygwiazdowego.

00:05:15.919 --> 00:05:18.703
Okazuje się, że przestrzeń, którą
widzimy między gwiazdami,

00:05:18.747 --> 00:05:22.391
kiedy patrzymy na nie,
rozważając egzystencję,

00:05:22.415 --> 00:05:24.590
nie jest tak, jak nam się zdaje, pusta,

00:05:24.614 --> 00:05:26.574
lecz jest pełna gazu i pyłu,

00:05:26.598 --> 00:05:28.844
które mogą stworzyć chmury,

00:05:28.868 --> 00:05:32.223
następnie opaść, by stworzyć dyski,
gwiazdy i planety.

NOTE Paragraph

00:05:32.967 --> 00:05:37.538
To, co zawsze widzimy,
patrząc na te chmury,

00:05:37.562 --> 00:05:38.967
to woda.

00:05:38.991 --> 00:05:41.665
Lubimy myśleć o wodzie,

00:05:41.689 --> 00:05:44.289
jako o czymś, co jest dla nas wyjątkowe.

00:05:44.852 --> 00:05:48.661
Woda jest jedną z najbardziej
powszechnych cząsteczek we wszechświecie,

00:05:48.685 --> 00:05:50.410
również w tych chmurach,

00:05:50.434 --> 00:05:52.901
z których formują się gwiazdy i planety.

00:05:53.661 --> 00:05:54.815
Lecz nie tylko.

00:05:54.839 --> 00:05:56.815
Woda jest też całkiem silną cząsteczką,

00:05:56.839 --> 00:05:59.236
nie jest łatwo ją zniszczyć.

00:05:59.260 --> 00:06:02.339
Dużo wody, która jest
w medium międzygwiazdowym,

00:06:02.363 --> 00:06:07.950
przetrwa tę raczej niebezpieczną
przemianę z chmur

00:06:07.974 --> 00:06:10.156
do dysku, do planety.

00:06:10.967 --> 00:06:13.046
Więc woda ma się dobrze.

00:06:13.070 --> 00:06:15.927
Ten drugi składnik
nie będzie stanowił problemu.

00:06:15.951 --> 00:06:20.173
Większość planet utworzy się
z jakimś dostępem do wody.

NOTE Paragraph

00:06:21.125 --> 00:06:23.458
Co zatem z cyjanowodorem?

00:06:23.482 --> 00:06:27.990
Widzimy też cyjanki i inne
podobne cząsteczki organiczne

00:06:28.014 --> 00:06:30.601
w tych międzygwiezdnych chmurach.

00:06:30.625 --> 00:06:35.910
Mamy jednak mniej pewności
co do przetrwania tych cząsteczek,

00:06:35.934 --> 00:06:37.942
podczas zmiany chmury w dysk.

00:06:37.966 --> 00:06:40.633
Są po prostu bardziej delikatne.

00:06:40.657 --> 00:06:43.992
Więc jeśli będziemy wiedzieć,
że ten cyjanowodór

00:06:44.016 --> 00:06:47.222
znajduje się w pobliżu
nowo powstającej planety,

00:06:47.246 --> 00:06:49.540
będziemy musieli zobaczyć go
w samym dysku,

00:06:49.564 --> 00:06:51.794
w tych dyskach formujących planetę.

NOTE Paragraph

00:06:51.818 --> 00:06:54.260
Około 10 lat temu

00:06:54.284 --> 00:06:59.522
rozpoczęłam program
poszukiwania cyjanowodoru

00:06:59.546 --> 00:07:02.722
i innych cząsteczek
w dyskach formujących planety.

00:07:02.746 --> 00:07:05.983
I oto, co znaleźliśmy.

00:07:06.007 --> 00:07:08.928
Dobra wiadomość jest taka,
że na tych sześciu obrazkach,

00:07:08.952 --> 00:07:15.069
te jasne piksele reprezentują widmo
pochodzące z cyjanowodoru,

00:07:15.093 --> 00:07:18.577
w dyskach tworzących planety,
setki lat świetlnych stąd.

00:07:18.601 --> 00:07:20.625
Dotarły do naszego teleskopu,

00:07:20.649 --> 00:07:21.926
do detektora,

00:07:21.950 --> 00:07:24.684
pozwalając nam oglądać je w ten sposób.

00:07:25.228 --> 00:07:26.506
Dobra wiadomość jest taka,

00:07:26.530 --> 00:07:30.601
że te dyski rzeczywiście mają
w sobie cyjanowodór.

00:07:30.625 --> 00:07:34.024
Ostatni, bardziej nieuchwytny składnik.

NOTE Paragraph

00:07:35.159 --> 00:07:40.215
Zła wiadomość jest taka, że nie wiemy,
gdzie to dokładnie jest w dysku.

00:07:40.599 --> 00:07:42.207
Jeśli spojrzymy na te zdjęcia,

00:07:42.231 --> 00:07:44.530
nikt nie powie, że są piękne,

00:07:44.554 --> 00:07:47.316
nawet wtedy, kiedy je otrzymaliśmy.

00:07:47.340 --> 00:07:50.760
Widać dość duży rozmiar piksela,

00:07:50.784 --> 00:07:53.911
który jest właściwie większy,
niż same dyski.

00:07:53.935 --> 00:07:55.391
Więc każdy piksel na zdjęciu

00:07:55.415 --> 00:07:58.895
reprezentuje coś, co jest większe,
niż nasz Układ Słoneczny.

00:07:59.345 --> 00:08:01.276
To oznacza,

00:08:01.300 --> 00:08:05.410
że nie wiemy, skąd pochodzi
cyjanowodór w dysku.

00:08:05.768 --> 00:08:06.998
A to problem,

00:08:07.022 --> 00:08:08.571
ponieważ te umiarkowane planety,

00:08:08.595 --> 00:08:11.553
nie mogą czerpać cyjanowodoru skądkolwiek,

00:08:11.577 --> 00:08:14.954
lecz tylko z miejsca blisko
gromadzenia się cyjanowodoru,

00:08:14.978 --> 00:08:16.868
aby taka planeta miała do niego dostęp.

NOTE Paragraph

00:08:16.892 --> 00:08:22.034
Aby łatwiej było to zrozumieć,
rozważmy podobny przykład,

00:08:22.058 --> 00:08:25.280
uprawiania cyprysów
w Stanach Zjednoczonych.

00:08:25.661 --> 00:08:27.371
Powiedzmy, hipotetycznie,

00:08:27.395 --> 00:08:29.166
że wróciliście z Europy,

00:08:29.190 --> 00:08:31.934
gdzie widzieliście piękne, włoskie cyprysy

00:08:31.958 --> 00:08:34.371
i chcecie zrozumieć,

00:08:34.395 --> 00:08:37.014
czy importowanie ich do Stanów
miałoby sens.

00:08:37.038 --> 00:08:38.672
Czy moglibyście je tu uprawiać?

00:08:38.696 --> 00:08:40.760
Więc rozmawiacie z ekspertami od cyprysów,

00:08:40.784 --> 00:08:42.448
którzy mówią wam, że faktycznie,

00:08:42.472 --> 00:08:46.410
jest taki region w Stanach,
nie za gorący, nie za zimny,

00:08:46.434 --> 00:08:47.974
gdzie moglibyście je uprawiać.

00:08:47.998 --> 00:08:51.896
I jeśli macie mapę o dobrej rozdzielczości
lub takie zdjęcie,

00:08:51.920 --> 00:08:54.745
łatwo dostrzec, że ten pas cyprysów

00:08:54.769 --> 00:08:58.229
pokrywa się w dużej mierze,
z zielonymi, żyznymi pikselami.

00:08:58.753 --> 00:09:01.720
Nawet jeśli trochę zmniejszę jakość mapy,

00:09:01.744 --> 00:09:04.053
do coraz mniejszej rozdzielczości,

00:09:04.077 --> 00:09:05.409
nadal można powiedzieć,

00:09:05.433 --> 00:09:09.027
że jest żyzny pas
pokrywający się z pasem cyprysów.

00:09:09.466 --> 00:09:14.497
Lecz co, jeśli całe Stany Zjednoczone

00:09:14.521 --> 00:09:17.727
są zawarte w pojedynczym pikselu?

00:09:17.751 --> 00:09:19.768
Jeśli rozdzielczość jest tak niska.

00:09:19.792 --> 00:09:21.085
Co teraz zrobicie,

00:09:21.109 --> 00:09:26.231
jak teraz określicie, czy można uprawiać
cyprysy w Stanach Zjednoczonych?

00:09:26.538 --> 00:09:28.466
Odpowiedź brzmi: nie da się.

00:09:28.490 --> 00:09:30.878
Na pewno istnieje 
jakaś żyzna powierzchnia,

00:09:30.902 --> 00:09:33.656
inaczej nie mielibyśmy
tego zielonego cienia na pikselu,

00:09:33.680 --> 00:09:35.649
lecz nie da się stwierdzić,

00:09:35.673 --> 00:09:38.871
czy ten obszar znajduje się
we właściwym miejscu.

NOTE Paragraph

00:09:38.895 --> 00:09:41.663
Z tym problemem się teraz mierzymy,

00:09:41.687 --> 00:09:44.879
z naszymi jedno-pikselowymi
zdjęciami dysków

00:09:44.903 --> 00:09:46.498
z cyjanowodorem.

00:09:46.522 --> 00:09:48.696
Więc potrzebujemy czegoś analogicznego,

00:09:48.720 --> 00:09:51.791
przynajmniej do tych map
o niskiej rozdzielczości.

00:09:51.815 --> 00:09:56.664
aby ustalić, czy jest pokrycie
między występowaniem cyjanowodoru

00:09:56.688 --> 00:09:59.648
a tym, skąd formujące się planety
mogą go pozyskać.

NOTE Paragraph

00:10:00.236 --> 00:10:03.439
Kilka lat temu, pomocny okazał się

00:10:03.463 --> 00:10:07.447
nowy, wspaniały, piękny teleskop ALMA,

00:10:07.471 --> 00:10:10.328
czyli "Atacama Large Millimeter/
submillimeter Array"

00:10:10.352 --> 00:10:11.552
w północnym Chile.

00:10:11.900 --> 00:10:15.663
ALMA jest wspaniały pod wieloma względami,

00:10:15.687 --> 00:10:18.171
lecz ja będę skupiać się na tym.

00:10:18.195 --> 00:10:22.116
Nazywam go pojedynczym teleskopem,

00:10:22.140 --> 00:10:25.475
lecz na tym zdjęciu widać wiele anten.

00:10:25.499 --> 00:10:30.126
Jest to teleskop składający się
z 66 oddzielnych anten,

00:10:30.150 --> 00:10:31.750
które pracują w harmonii.

00:10:32.483 --> 00:10:35.046
To oznacza, że macie teleskop,

00:10:35.070 --> 00:10:39.937
który jest tak duży,
jak największy dystans dzielący

00:10:39.961 --> 00:10:41.278
te anteny od siebie.

00:10:41.302 --> 00:10:44.405
W przypadku ALMY to jest kilka kilometrów.

00:10:44.429 --> 00:10:47.897
Więc mamy teleskop większy niż kilometr.

00:10:48.267 --> 00:10:50.140
A jeśli ma się tak duży teleskop,

00:10:50.164 --> 00:10:52.665
można przybliżyć widok małych rzeczy,

00:10:52.689 --> 00:10:57.561
łącznie z tworzeniem map cyjanowodoru
w dyskach tworzących planety.

NOTE Paragraph

00:10:57.585 --> 00:11:00.410
Więc kiedy ALMA powstała kilka lat temu,

00:11:00.434 --> 00:11:04.507
od razu zasugerowałam,
by użyć teleskopu w tym celu.

00:11:05.086 --> 00:11:09.022
Jak wygląda mapa cyjanowodoru w dysku?

00:11:09.046 --> 00:11:11.560
Czy cyjanowodór znajduje się
we właściwym miejscu?

00:11:11.584 --> 00:11:13.695
Odpowiedź brzmi: tak.

00:11:13.719 --> 00:11:15.726
A tak wygląda mapa.

00:11:15.750 --> 00:11:19.694
Widzicie, że emisja cyjanowodoru
rozkłada się po całym dysku.

00:11:19.718 --> 00:11:21.568
Po pierwsze, jest on prawie wszędzie,

00:11:21.592 --> 00:11:23.155
a to bardzo dobra wiadomość.

00:11:23.179 --> 00:11:26.364
I mamy dużo bardzo jasnych emisji,

00:11:26.388 --> 00:11:29.591
pochodzących z pobliża gwiazdy,
w kierunku dysku.

00:11:29.965 --> 00:11:33.125
I to dokładnie tam,
gdzie chcieliśmy to zobaczyć.

00:11:33.149 --> 00:11:35.791
Blisko tego miejsca formują się planety.

00:11:35.815 --> 00:11:39.601
I widzimy to nie tylko
w przypadku jednego dysku.

00:11:39.625 --> 00:11:41.982
Tu mamy trzy dalsze przykłady.

00:11:42.006 --> 00:11:44.089
Widać, że wszystkie pokazują to samo.

00:11:44.113 --> 00:11:46.577
Dużo jasnych emisji cyjanowodoru

00:11:46.601 --> 00:11:48.926
pochodzących z pobliża środka gwiazdy.

NOTE Paragraph

00:11:49.228 --> 00:11:51.910
Gwoli ścisłości, nie zawsze to widać.

00:11:51.934 --> 00:11:54.466
W niektórych dyskach widać coś
zupełnie odmiennego,

00:11:54.490 --> 00:11:57.712
jest tam dziura w emisji w pobliżu środka.

00:11:57.736 --> 00:12:00.276
Więc to przeciwieństwo tego,
co chcemy zobaczyć.

00:12:00.300 --> 00:12:02.458
To nie są miejsca, gdzie chcemy badać

00:12:02.482 --> 00:12:06.490
istnienie cyjanowodoru wokół
formujących się planet.

00:12:06.514 --> 00:12:08.093
Lecz w większości przypadków,

00:12:08.117 --> 00:12:10.125
nie wykrywamy po prostu cyjanowodoru,

00:12:10.149 --> 00:12:12.549
lecz wykrywamy go we właściwym miejscu.

NOTE Paragraph

00:12:13.038 --> 00:12:15.077
Co to wszystko oznacza?

00:12:15.101 --> 00:12:17.547
Na początku powiedziałam,

00:12:17.571 --> 00:12:20.958
że mamy wiele tych umiarkowanych planet,

00:12:20.982 --> 00:12:22.887
może około miliarda,

00:12:22.911 --> 00:12:25.433
na których mogło powstać życie,

00:12:25.457 --> 00:12:27.981
jeśli mają właściwe składniki.

00:12:28.005 --> 00:12:29.179
Pokazałam także,

00:12:29.203 --> 00:12:33.078
że często sądzimy, że mamy
właściwe składniki.

00:12:33.102 --> 00:12:35.281
Mamy wodę, mamy cyjanowodór,

00:12:35.305 --> 00:12:37.506
będą też inne cząsteczki organiczne

00:12:37.530 --> 00:12:39.197
razem z cyjankami.

00:12:39.879 --> 00:12:44.101
To oznacza, że planety z najbardziej
podstawowymi składnikami do życia,

00:12:44.125 --> 00:12:47.148
będą bardzo popularne w naszej galaktyce.

NOTE Paragraph

00:12:48.133 --> 00:12:50.688
I jeśli, aby rozwinąć życie,

00:12:50.712 --> 00:12:54.014
wystarczą te podstawowe składniki,

00:12:54.038 --> 00:12:56.901
powinno istnieć wiele żywych planet.

00:12:57.400 --> 00:12:59.337
Lecz dużo w tym wszystkim gdybania.

00:12:59.361 --> 00:13:02.313
Powiedziałabym, że wyzwaniem
najbliższych dekad

00:13:02.337 --> 00:13:04.821
zarówno dla astronomii jak i chemii,

00:13:04.845 --> 00:13:07.585
jest ustalenie, jak często planeta,

00:13:07.609 --> 00:13:10.363
którą uważamy za potencjalnie żywą,

00:13:10.387 --> 00:13:12.791
okazuje się w rzeczywistości żywą.

NOTE Paragraph

00:13:12.815 --> 00:13:13.966
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:13:13.990 --> 00:13:18.825
(Brawa)