1
00:00:01,333 --> 00:00:04,786
Jestem pewna, że nie jestem
jedyną osobą na tej sali,

2
00:00:04,810 --> 00:00:09,522
która w jakimś momencie zaczęła
zastanawiać się, patrząc w gwiazdy,

3
00:00:09,546 --> 00:00:12,180
czy nasza planeta, to już wszystko?

4
00:00:12,204 --> 00:00:16,005
Czy są inne, zamieszkałe planety, 
podobne do naszej?

5
00:00:16,273 --> 00:00:20,521
Możliwe, że jestem jedyną osobą,

6
00:00:20,545 --> 00:00:22,736
która ma taką obsesję na tym punkcie,

7
00:00:22,760 --> 00:00:25,172
że zrobiła z tego tematu swój zawód.

8
00:00:26,506 --> 00:00:29,617
Jak dochodzimy do tego pytania?

9
00:00:29,641 --> 00:00:33,182
Pierwszą rzeczą, którą należałoby zrobić,

10
00:00:33,232 --> 00:00:37,450
to przenieść wzrok z nieba
na naszą planetę, Ziemię.

11
00:00:38,173 --> 00:00:42,380
I pomyśleć, jakie szczęście miała Ziemia,

12
00:00:42,404 --> 00:00:44,626
że została zamieszkałą planetą.

13
00:00:44,650 --> 00:00:47,015
Musiała mieć choć trochę szczęścia.

14
00:00:47,059 --> 00:00:49,427
Gdybyśmy znaleźli się bliżej Słońca

15
00:00:49,451 --> 00:00:51,458
lub tylko trochę dalej,

16
00:00:51,482 --> 00:00:55,998
cała woda wyparowałaby lub zamarzła.

17
00:00:56,022 --> 00:01:00,107
Nie jest pewnikiem, że planety mają wodę.

18
00:01:00,107 --> 00:01:03,725
Zatem, jeśli bylibyśmy suchą planetą,

19
00:01:03,749 --> 00:01:06,184
nie byłoby na niej za wiele życia.

20
00:01:06,204 --> 00:01:09,664
I nawet jeśli mielibyśmy tyle wody, 
ile mamy dzisiaj,

21
00:01:09,688 --> 00:01:11,794
jeśli wodzie nie towarzyszyłyby

22
00:01:11,838 --> 00:01:15,069
odpowiednie substancje chemiczne, 
które utrzymywałyby życie,

23
00:01:15,093 --> 00:01:18,012
mielibyśmy jedynie mokrą planetę, 
lecz tak samo martwą.

24
00:01:18,323 --> 00:01:20,577
Także wiele rzeczy może pójść nie tak.

25
00:01:20,601 --> 00:01:23,522
Jakie są szanse na to, 
że wszystko się uda?

26
00:01:23,546 --> 00:01:25,983
Jakie są szanse, że powstanie planeta

27
00:01:26,007 --> 00:01:28,547
z przynajmniej podstawowymi składnikami,

28
00:01:28,547 --> 00:01:31,281
potrzebnymi, by powstało życie?

29
00:01:32,515 --> 00:01:35,096
Spróbujmy dowiedzieć się tego razem.

30
00:01:35,096 --> 00:01:37,531
Aby mieć planetę, na której jest życie,

31
00:01:37,531 --> 00:01:41,597
najpierw trzeba mieć planetę.

32
00:01:42,507 --> 00:01:43,508
(Śmiech)

33
00:01:43,532 --> 00:01:45,656
Ale nie każda planeta się nada.

34
00:01:45,680 --> 00:01:49,458
Potrzeba będzie raczej
planety podobnej do Ziemi.

35
00:01:49,482 --> 00:01:50,974
Planety skalistej,

36
00:01:50,998 --> 00:01:53,106
aby mogła mieć zarówno oceany i ląd,

37
00:01:53,140 --> 00:01:57,386
leżącej od swojej gwiazdy w odległości,

38
00:01:57,386 --> 00:01:59,838
która zapewnia odpowiednią temperaturę.

39
00:01:59,862 --> 00:02:03,157
Musi być odpowiednia,
by woda pozostała w stanie ciekłym.

40
00:02:03,181 --> 00:02:06,276
Jak dużo takich planet
mamy w naszej galaktyce?

41
00:02:06,800 --> 00:02:10,268
Jednym ze wspaniałych odkryć 
ostatnich dziesięcioleci jest to,

42
00:02:10,292 --> 00:02:12,772
że planety są bardzo powszechne.

43
00:02:13,212 --> 00:02:16,212
Prawie każda gwiazda ma swoją planetę.

44
00:02:16,236 --> 00:02:17,649
Niektóre mają ich wiele.

45
00:02:17,673 --> 00:02:20,562
I pośród tych planet,

46
00:02:20,586 --> 00:02:24,426
jedynie kilka procent
jest na tyle podobnych do Ziemi,

47
00:02:24,450 --> 00:02:28,006
byśmy mogli rozważać, 
czy istnieje na nich życie.

48
00:02:28,030 --> 00:02:31,665
Więc właściwie nie jest trudno
o odpowiednią planetę,

49
00:02:31,689 --> 00:02:35,927
jeśli założymy, że jest 100 miliardów
gwiazd w naszej galaktyce.

50
00:02:35,951 --> 00:02:40,046
To daje nam około miliarda planet,
gdzie potencjalnie może istnieć życie.

51
00:02:40,427 --> 00:02:43,013
Lecz nie wystarcza jedynie
właściwa temperatura

52
00:02:43,037 --> 00:02:44,847
lub właściwy ogólny skład.

53
00:02:44,871 --> 00:02:47,138
Potrzebne są też
właściwe substancje chemiczne.

54
00:02:47,553 --> 00:02:51,768
Drugim i niemniej ważnym
składnikiem żywej planety jest...

55
00:02:51,792 --> 00:02:54,720
Myślę, że to dość intuicyjne.

56
00:02:54,744 --> 00:02:56,331
Jest to woda.

57
00:02:56,355 --> 00:03:01,498
Zakładamy, że na planecie
może potencjalnie istnieć życie,

58
00:03:01,522 --> 00:03:04,202
jeśli temperatura pozwala
wodzie zachować stan ciekły.

59
00:03:04,838 --> 00:03:08,409
A tu na Ziemi życie bazuje na wodzie.

60
00:03:08,711 --> 00:03:10,005
Lecz bardziej ogólnie,

61
00:03:10,029 --> 00:03:14,283
woda stanowi dobre środowisko
łączenia się substancji chemicznych.

62
00:03:14,307 --> 00:03:16,307
To wyjątka ciecz.

63
00:03:16,331 --> 00:03:19,911
Więc to nasz drugi podstawowy składnik.

64
00:03:20,276 --> 00:03:22,208
Myślę, że trzeci składnik

65
00:03:22,232 --> 00:03:24,847
okaże się zaskakujący.

66
00:03:24,871 --> 00:03:27,656
Będziemy tu potrzebować 
pewnych składników organicznych,

67
00:03:27,680 --> 00:03:29,814
jeśli mówimy o życiu organicznym.

68
00:03:30,188 --> 00:03:31,902
Zatem tą cząstką organiczną,

69
00:03:31,926 --> 00:03:35,705
która zdaje się stanowić centrum
chemicznych sieci

70
00:03:35,729 --> 00:03:40,155
produkujących biomolekuły,
jest cyjanowodór.

71
00:03:40,481 --> 00:03:43,814
Ci z was, którzy wiedzą,
czym jest ta cząsteczka,

72
00:03:43,838 --> 00:03:47,219
wiedzą też, że lepiej
trzymać się od niej z daleka.

73
00:03:47,776 --> 00:03:48,927
Lecz okazuje się,

74
00:03:48,951 --> 00:03:52,117
że to, co bardzo szkodliwe
dla zaawansowanych form życia,

75
00:03:52,141 --> 00:03:53,799
takich jak my, ludzie,

76
00:03:53,823 --> 00:03:57,307
jest bardzo, bardzo korzystne
dla zapoczątkowania struktur chemicznych,

77
00:03:57,331 --> 00:04:00,616
struktur, które mogą prowadzić
do powstania życia.

78
00:04:01,180 --> 00:04:03,983
Więc mamy nasze trzy potrzebne składniki,

79
00:04:04,007 --> 00:04:06,007
planety o umiarkowanej temperaturze,

80
00:04:06,031 --> 00:04:08,579
wodę i cyjanowodór.

81
00:04:08,603 --> 00:04:11,372
Jak często te składniki współwystępują?

82
00:04:11,396 --> 00:04:14,045
Jak wiele jest planet
o odpowiedniej temperaturze,

83
00:04:14,069 --> 00:04:16,536
mających wodę i cyjanowodór?

84
00:04:17,030 --> 00:04:18,688
W idealnym świecie,

85
00:04:18,712 --> 00:04:24,688
skierowalibyśmy nasz teleskop
w kierunku jednej z takich planet

86
00:04:24,712 --> 00:04:26,275
i sprawdzili.

87
00:04:26,299 --> 00:04:29,933
"Czy te planety mają wodę i cyjanek?"

88
00:04:30,529 --> 00:04:36,663
Niestety, jeszcze nie mamy odpowiednio
dużego teleskopu, by to sprawdzić.

89
00:04:36,687 --> 00:04:40,569
Możemy wykryć cząsteczki
w atmosferach niektórych planet.

90
00:04:40,894 --> 00:04:41,894
Lecz to duże planety,

91
00:04:42,220 --> 00:04:44,680
często położone blisko swoich gwiazd,

92
00:04:44,704 --> 00:04:47,490
zatem nie są to idealne planety,

93
00:04:47,514 --> 00:04:48,980
o których tu mówimy,

94
00:04:49,004 --> 00:04:51,196
te bowiem są mniejsze i położone dalej.

95
00:04:51,530 --> 00:04:53,704
Więc musimy wymyślić inny sposób.

96
00:04:53,728 --> 00:04:58,662
Ten inny sposób, który wymyśliliśmy,

97
00:04:58,686 --> 00:05:01,805
to nie szukanie 
tych cząsteczek na planetach,

98
00:05:01,809 --> 00:05:03,519
które już istnieją,

99
00:05:03,543 --> 00:05:07,283
lecz szukanie ich w materiale,
z którego formuje się nowa planeta.

100
00:05:07,307 --> 00:05:11,752
Planety formują się z dysków pyłu
i gazu wokół młodych gwiazd.

101
00:05:11,776 --> 00:05:15,895
Te dyski pozyskują materiał
z ośrodka międzygwiazdowego.

102
00:05:15,919 --> 00:05:18,703
Okazuje się, że przestrzeń, którą
widzimy między gwiazdami,

103
00:05:18,747 --> 00:05:22,391
kiedy patrzymy na nie,
rozważając egzystencję,

104
00:05:22,415 --> 00:05:24,590
nie jest tak, jak nam się zdaje, pusta,

105
00:05:24,614 --> 00:05:26,574
lecz jest pełna gazu i pyłu,

106
00:05:26,598 --> 00:05:28,844
które mogą stworzyć chmury,

107
00:05:28,868 --> 00:05:32,223
następnie opaść, by stworzyć dyski,
gwiazdy i planety.

108
00:05:32,967 --> 00:05:37,538
To, co zawsze widzimy,
patrząc na te chmury,

109
00:05:37,562 --> 00:05:38,967
to woda.

110
00:05:38,991 --> 00:05:41,665
Lubimy myśleć o wodzie,

111
00:05:41,689 --> 00:05:44,289
jako o czymś, co jest dla nas wyjątkowe.

112
00:05:44,852 --> 00:05:48,661
Woda jest jedną z najbardziej
powszechnych cząsteczek we wszechświecie,

113
00:05:48,685 --> 00:05:50,410
również w tych chmurach,

114
00:05:50,434 --> 00:05:52,901
z których formują się gwiazdy i planety.

115
00:05:53,661 --> 00:05:54,815
Lecz nie tylko.

116
00:05:54,839 --> 00:05:56,815
Woda jest też całkiem silną cząsteczką,

117
00:05:56,839 --> 00:05:59,236
nie jest łatwo ją zniszczyć.

118
00:05:59,260 --> 00:06:02,339
Dużo wody, która jest
w medium międzygwiazdowym,

119
00:06:02,363 --> 00:06:07,950
przetrwa tę raczej niebezpieczną
przemianę z chmur

120
00:06:07,974 --> 00:06:10,156
do dysku, do planety.

121
00:06:10,967 --> 00:06:13,046
Więc woda ma się dobrze.

122
00:06:13,070 --> 00:06:15,927
Ten drugi składnik
nie będzie stanowił problemu.

123
00:06:15,951 --> 00:06:20,173
Większość planet utworzy się
z jakimś dostępem do wody.

124
00:06:21,125 --> 00:06:23,458
Co zatem z cyjanowodorem?

125
00:06:23,482 --> 00:06:27,990
Widzimy też cyjanki i inne
podobne cząsteczki organiczne

126
00:06:28,014 --> 00:06:30,601
w tych międzygwiezdnych chmurach.

127
00:06:30,625 --> 00:06:35,910
Mamy jednak mniej pewności
co do przetrwania tych cząsteczek,

128
00:06:35,934 --> 00:06:37,942
podczas zmiany chmury w dysk.

129
00:06:37,966 --> 00:06:40,633
Są po prostu bardziej delikatne.

130
00:06:40,657 --> 00:06:43,992
Więc jeśli będziemy wiedzieć,
że ten cyjanowodór

131
00:06:44,016 --> 00:06:47,222
znajduje się w pobliżu
nowo powstającej planety,

132
00:06:47,246 --> 00:06:49,540
będziemy musieli zobaczyć go
w samym dysku,

133
00:06:49,564 --> 00:06:51,794
w tych dyskach formujących planetę.

134
00:06:51,818 --> 00:06:54,260
Około 10 lat temu

135
00:06:54,284 --> 00:06:59,522
rozpoczęłam program
poszukiwania cyjanowodoru

136
00:06:59,546 --> 00:07:02,722
i innych cząsteczek
w dyskach formujących planety.

137
00:07:02,746 --> 00:07:05,983
I oto, co znaleźliśmy.

138
00:07:06,007 --> 00:07:08,928
Dobra wiadomość jest taka,
że na tych sześciu obrazkach,

139
00:07:08,952 --> 00:07:15,069
te jasne piksele reprezentują widmo
pochodzące z cyjanowodoru,

140
00:07:15,093 --> 00:07:18,577
w dyskach tworzących planety,
setki lat świetlnych stąd.

141
00:07:18,601 --> 00:07:20,625
Dotarły do naszego teleskopu,

142
00:07:20,649 --> 00:07:21,926
do detektora,

143
00:07:21,950 --> 00:07:24,684
pozwalając nam oglądać je w ten sposób.

144
00:07:25,228 --> 00:07:26,506
Dobra wiadomość jest taka,

145
00:07:26,530 --> 00:07:30,601
że te dyski rzeczywiście mają
w sobie cyjanowodór.

146
00:07:30,625 --> 00:07:34,024
Ostatni, bardziej nieuchwytny składnik.

147
00:07:35,159 --> 00:07:40,215
Zła wiadomość jest taka, że nie wiemy,
gdzie to dokładnie jest w dysku.

148
00:07:40,599 --> 00:07:42,207
Jeśli spojrzymy na te zdjęcia,

149
00:07:42,231 --> 00:07:44,530
nikt nie powie, że są piękne,

150
00:07:44,554 --> 00:07:47,316
nawet wtedy, kiedy je otrzymaliśmy.

151
00:07:47,340 --> 00:07:50,760
Widać dość duży rozmiar piksela,

152
00:07:50,784 --> 00:07:53,911
który jest właściwie większy,
niż same dyski.

153
00:07:53,935 --> 00:07:55,391
Więc każdy piksel na zdjęciu

154
00:07:55,415 --> 00:07:58,895
reprezentuje coś, co jest większe,
niż nasz Układ Słoneczny.

155
00:07:59,345 --> 00:08:01,276
To oznacza,

156
00:08:01,300 --> 00:08:05,410
że nie wiemy, skąd pochodzi
cyjanowodór w dysku.

157
00:08:05,768 --> 00:08:06,998
A to problem,

158
00:08:07,022 --> 00:08:08,571
ponieważ te umiarkowane planety,

159
00:08:08,595 --> 00:08:11,553
nie mogą czerpać cyjanowodoru skądkolwiek,

160
00:08:11,577 --> 00:08:14,954
lecz tylko z miejsca blisko
gromadzenia się cyjanowodoru,

161
00:08:14,978 --> 00:08:16,868
aby taka planeta miała do niego dostęp.

162
00:08:16,892 --> 00:08:22,034
Aby łatwiej było to zrozumieć,
rozważmy podobny przykład,

163
00:08:22,058 --> 00:08:25,280
uprawiania cyprysów
w Stanach Zjednoczonych.

164
00:08:25,661 --> 00:08:27,371
Powiedzmy, hipotetycznie,

165
00:08:27,395 --> 00:08:29,166
że wróciliście z Europy,

166
00:08:29,190 --> 00:08:31,934
gdzie widzieliście piękne, włoskie cyprysy

167
00:08:31,958 --> 00:08:34,371
i chcecie zrozumieć,

168
00:08:34,395 --> 00:08:37,014
czy importowanie ich do Stanów
miałoby sens.

169
00:08:37,038 --> 00:08:38,672
Czy moglibyście je tu uprawiać?

170
00:08:38,696 --> 00:08:40,760
Więc rozmawiacie z ekspertami od cyprysów,

171
00:08:40,784 --> 00:08:42,448
którzy mówią wam, że faktycznie,

172
00:08:42,472 --> 00:08:46,410
jest taki region w Stanach,
nie za gorący, nie za zimny,

173
00:08:46,434 --> 00:08:47,974
gdzie moglibyście je uprawiać.

174
00:08:47,998 --> 00:08:51,896
I jeśli macie mapę o dobrej rozdzielczości
lub takie zdjęcie,

175
00:08:51,920 --> 00:08:54,745
łatwo dostrzec, że ten pas cyprysów

176
00:08:54,769 --> 00:08:58,229
pokrywa się w dużej mierze,
z zielonymi, żyznymi pikselami.

177
00:08:58,753 --> 00:09:01,720
Nawet jeśli trochę zmniejszę jakość mapy,

178
00:09:01,744 --> 00:09:04,053
do coraz mniejszej rozdzielczości,

179
00:09:04,077 --> 00:09:05,409
nadal można powiedzieć,

180
00:09:05,433 --> 00:09:09,027
że jest żyzny pas
pokrywający się z pasem cyprysów.

181
00:09:09,466 --> 00:09:14,497
Lecz co, jeśli całe Stany Zjednoczone

182
00:09:14,521 --> 00:09:17,727
są zawarte w pojedynczym pikselu?

183
00:09:17,751 --> 00:09:19,768
Jeśli rozdzielczość jest tak niska.

184
00:09:19,792 --> 00:09:21,085
Co teraz zrobicie,

185
00:09:21,109 --> 00:09:26,231
jak teraz określicie, czy można uprawiać
cyprysy w Stanach Zjednoczonych?

186
00:09:26,538 --> 00:09:28,466
Odpowiedź brzmi: nie da się.

187
00:09:28,490 --> 00:09:30,878
Na pewno istnieje 
jakaś żyzna powierzchnia,

188
00:09:30,902 --> 00:09:33,656
inaczej nie mielibyśmy
tego zielonego cienia na pikselu,

189
00:09:33,680 --> 00:09:35,649
lecz nie da się stwierdzić,

190
00:09:35,673 --> 00:09:38,871
czy ten obszar znajduje się
we właściwym miejscu.

191
00:09:38,895 --> 00:09:41,663
Z tym problemem się teraz mierzymy,

192
00:09:41,687 --> 00:09:44,879
z naszymi jedno-pikselowymi
zdjęciami dysków

193
00:09:44,903 --> 00:09:46,498
z cyjanowodorem.

194
00:09:46,522 --> 00:09:48,696
Więc potrzebujemy czegoś analogicznego,

195
00:09:48,720 --> 00:09:51,791
przynajmniej do tych map
o niskiej rozdzielczości.

196
00:09:51,815 --> 00:09:56,664
aby ustalić, czy jest pokrycie
między występowaniem cyjanowodoru

197
00:09:56,688 --> 00:09:59,648
a tym, skąd formujące się planety
mogą go pozyskać.

198
00:10:00,236 --> 00:10:03,439
Kilka lat temu, pomocny okazał się

199
00:10:03,463 --> 00:10:07,447
nowy, wspaniały, piękny teleskop ALMA,

200
00:10:07,471 --> 00:10:10,328
czyli "Atacama Large Millimeter/
submillimeter Array"

201
00:10:10,352 --> 00:10:11,552
w północnym Chile.

202
00:10:11,900 --> 00:10:15,663
ALMA jest wspaniały pod wieloma względami,

203
00:10:15,687 --> 00:10:18,171
lecz ja będę skupiać się na tym.

204
00:10:18,195 --> 00:10:22,116
Nazywam go pojedynczym teleskopem,

205
00:10:22,140 --> 00:10:25,475
lecz na tym zdjęciu widać wiele anten.

206
00:10:25,499 --> 00:10:30,126
Jest to teleskop składający się
z 66 oddzielnych anten,

207
00:10:30,150 --> 00:10:31,750
które pracują w harmonii.

208
00:10:32,483 --> 00:10:35,046
To oznacza, że macie teleskop,

209
00:10:35,070 --> 00:10:39,937
który jest tak duży,
jak największy dystans dzielący

210
00:10:39,961 --> 00:10:41,278
te anteny od siebie.

211
00:10:41,302 --> 00:10:44,405
W przypadku ALMY to jest kilka kilometrów.

212
00:10:44,429 --> 00:10:47,897
Więc mamy teleskop większy niż kilometr.

213
00:10:48,267 --> 00:10:50,140
A jeśli ma się tak duży teleskop,

214
00:10:50,164 --> 00:10:52,665
można przybliżyć widok małych rzeczy,

215
00:10:52,689 --> 00:10:57,561
łącznie z tworzeniem map cyjanowodoru
w dyskach tworzących planety.

216
00:10:57,585 --> 00:11:00,410
Więc kiedy ALMA powstała kilka lat temu,

217
00:11:00,434 --> 00:11:04,507
od razu zasugerowałam,
by użyć teleskopu w tym celu.

218
00:11:05,086 --> 00:11:09,022
Jak wygląda mapa cyjanowodoru w dysku?

219
00:11:09,046 --> 00:11:11,560
Czy cyjanowodór znajduje się
we właściwym miejscu?

220
00:11:11,584 --> 00:11:13,695
Odpowiedź brzmi: tak.

221
00:11:13,719 --> 00:11:15,726
A tak wygląda mapa.

222
00:11:15,750 --> 00:11:19,694
Widzicie, że emisja cyjanowodoru
rozkłada się po całym dysku.

223
00:11:19,718 --> 00:11:21,568
Po pierwsze, jest on prawie wszędzie,

224
00:11:21,592 --> 00:11:23,155
a to bardzo dobra wiadomość.

225
00:11:23,179 --> 00:11:26,364
I mamy dużo bardzo jasnych emisji,

226
00:11:26,388 --> 00:11:29,591
pochodzących z pobliża gwiazdy,
w kierunku dysku.

227
00:11:29,965 --> 00:11:33,125
I to dokładnie tam,
gdzie chcieliśmy to zobaczyć.

228
00:11:33,149 --> 00:11:35,791
Blisko tego miejsca formują się planety.

229
00:11:35,815 --> 00:11:39,601
I widzimy to nie tylko
w przypadku jednego dysku.

230
00:11:39,625 --> 00:11:41,982
Tu mamy trzy dalsze przykłady.

231
00:11:42,006 --> 00:11:44,089
Widać, że wszystkie pokazują to samo.

232
00:11:44,113 --> 00:11:46,577
Dużo jasnych emisji cyjanowodoru

233
00:11:46,601 --> 00:11:48,926
pochodzących z pobliża środka gwiazdy.

234
00:11:49,228 --> 00:11:51,910
Gwoli ścisłości, nie zawsze to widać.

235
00:11:51,934 --> 00:11:54,466
W niektórych dyskach widać coś
zupełnie odmiennego,

236
00:11:54,490 --> 00:11:57,712
jest tam dziura w emisji w pobliżu środka.

237
00:11:57,736 --> 00:12:00,276
Więc to przeciwieństwo tego,
co chcemy zobaczyć.

238
00:12:00,300 --> 00:12:02,458
To nie są miejsca, gdzie chcemy badać

239
00:12:02,482 --> 00:12:06,490
istnienie cyjanowodoru wokół
formujących się planet.

240
00:12:06,514 --> 00:12:08,093
Lecz w większości przypadków,

241
00:12:08,117 --> 00:12:10,125
nie wykrywamy po prostu cyjanowodoru,

242
00:12:10,149 --> 00:12:12,549
lecz wykrywamy go we właściwym miejscu.

243
00:12:13,038 --> 00:12:15,077
Co to wszystko oznacza?

244
00:12:15,101 --> 00:12:17,547
Na początku powiedziałam,

245
00:12:17,571 --> 00:12:20,958
że mamy wiele tych umiarkowanych planet,

246
00:12:20,982 --> 00:12:22,887
może około miliarda,

247
00:12:22,911 --> 00:12:25,433
na których mogło powstać życie,

248
00:12:25,457 --> 00:12:27,981
jeśli mają właściwe składniki.

249
00:12:28,005 --> 00:12:29,179
Pokazałam także,

250
00:12:29,203 --> 00:12:33,078
że często sądzimy, że mamy
właściwe składniki.

251
00:12:33,102 --> 00:12:35,281
Mamy wodę, mamy cyjanowodór,

252
00:12:35,305 --> 00:12:37,506
będą też inne cząsteczki organiczne

253
00:12:37,530 --> 00:12:39,197
razem z cyjankami.

254
00:12:39,879 --> 00:12:44,101
To oznacza, że planety z najbardziej
podstawowymi składnikami do życia,

255
00:12:44,125 --> 00:12:47,148
będą bardzo popularne w naszej galaktyce.

256
00:12:48,133 --> 00:12:50,688
I jeśli, aby rozwinąć życie,

257
00:12:50,712 --> 00:12:54,014
wystarczą te podstawowe składniki,

258
00:12:54,038 --> 00:12:56,901
powinno istnieć wiele żywych planet.

259
00:12:57,400 --> 00:12:59,337
Lecz dużo w tym wszystkim gdybania.

260
00:12:59,361 --> 00:13:02,313
Powiedziałabym, że wyzwaniem
najbliższych dekad

261
00:13:02,337 --> 00:13:04,821
zarówno dla astronomii jak i chemii,

262
00:13:04,845 --> 00:13:07,585
jest ustalenie, jak często planeta,

263
00:13:07,609 --> 00:13:10,363
którą uważamy za potencjalnie żywą,

264
00:13:10,387 --> 00:13:12,791
okazuje się w rzeczywistości żywą.

265
00:13:12,815 --> 00:13:13,966
Dziękuję.

266
00:13:13,990 --> 00:13:18,825
(Brawa)