WEBVTT 00:00:00.500 --> 00:00:02.340 W ostatnim filmiku mówiliśmy trochę 00:00:02.340 --> 00:00:04.650 o układzie odpornościowym (immunologicznym). 00:00:04.650 --> 00:00:09.930 W tym filmiku skoncentrujemy się na odporności 00:00:09.930 --> 00:00:10.695 nieswoistej, czyli inaczej odporności wrodzonej. 00:00:10.695 --> 00:00:11.945 Zapiszę to. 00:00:11.945 --> 00:00:17.100 Odporność nieswoista. 00:00:17.100 --> 00:00:20.310 Nawet w obrębie odporności nieswoistej możemy wyróżnić 00:00:20.310 --> 00:00:24.870 dwie linie obrony. Pierwsza z nich obejmuje 00:00:24.870 --> 00:00:30.030 nienaruszoną skórę i prawidłowe pH pokrywającej ją warstwy 00:00:30.030 --> 00:00:33.420 lipidowej (5,5), silnie kwaśny sok żołądkowy i śluz w drogach oddechowych. 00:00:33.420 --> 00:00:35.640 To naturalne bariery, które uniemożliwiają 00:00:35.640 --> 00:00:38.210 napływ patogenów (biologicznych czynników chorobotwórczych) do wnętrza ciała. 00:00:38.210 --> 00:00:39.520 Kiedy jednak jakiś patogen się przedrze 00:00:39.520 --> 00:00:42.830 przez pierwszą linię obrony (bariera bierna), 00:00:42.830 --> 00:00:45.730 czeka na niego druga linia mechanizmów niesowistych. 00:00:45.730 --> 00:00:48.970 Nieswoistych, czyli takich, które są ukierunkowane na 00:00:48.970 --> 00:00:51.680 wszystkie patogeny, a nie na jakieś konkretne typy wirusów, 00:00:51.680 --> 00:00:53.460 białek czy bakterii. 00:00:53.460 --> 00:00:55.430 Mechanizmy nieswoiste działają przeciw temu, co podejrzanie przypomina patogen. 00:00:55.430 --> 00:00:56.260 Odporność nieswoista to zjadanie patogenów, 00:00:56.260 --> 00:00:56.950 zabijanie patogenów 00:00:56.950 --> 00:00:59.450 i wywoływanie stanu zapalnego. 00:00:59.450 --> 00:01:01.710 Mówiliśmy już, że przedostanie się patogenu przez bariery bierne wywołuje 00:01:01.710 --> 00:01:06.230 stan zapalny, o którym opowiem więcej, kiedy przygotuję 00:01:06.230 --> 00:01:09.470 filmiki o swoistej odpowiedzi immunologicznej. 00:01:09.470 --> 00:01:11.580 Patogen wywołuje stan zapalny, który umożliwia 00:01:11.580 --> 00:01:14.990 transport odpowiednich komórek i substancji do miejsca zakażenia. 00:01:14.990 --> 00:01:20.070 Patogen pobudza też aktywność fagocytów, czyli 00:01:20.070 --> 00:01:22.810 komórek, które pochłaniają inne (fagocytują, "pożerają") 00:01:22.810 --> 00:01:24.940 O fagocytach mówiliśmy w poprzednim filmiku - 00:01:24.940 --> 00:01:29.070 to różnego typu białe krwinki, czyli 00:01:29.070 --> 00:01:30.530 leukocyty. 00:01:30.530 --> 00:01:35.380 Zaznaczę to na biało. 00:01:35.380 --> 00:01:38.670 Fagocyty to różne typy białych krwinek, na przykład 00:01:38.670 --> 00:01:43.320 komórki dendrytyczne, makrofagi czy neutrofile. 00:01:43.320 --> 00:01:45.900 To wszystko leukocyty. 00:01:45.900 --> 00:01:47.740 To nie wszystkie możliwe typy białych krwinek. 00:01:47.740 --> 00:01:50.310 Będziemy mówili jeszcze o wielu innych. 00:01:50.310 --> 00:01:51.920 Biała krwinka to inaczej leukocyt. 00:01:51.920 --> 00:01:55.560 Leukocyt 00:01:55.560 --> 00:01:57.620 To wszystko mechanizmy odporności nieswoistej. 00:01:57.620 --> 00:01:59.660 Działające według prostych zasad - nie wpuszczamy patogenu do wnętrza ciała, 00:01:59.660 --> 00:02:01.920 a jeśli już się przedrze, to rozpoznajemy go jako czynnik chorobotwórczy 00:02:01.920 --> 00:02:02.880 i zjadamy (fagocytujemy). 00:02:02.880 --> 00:02:03.980 Fagocyty mają receptory, które pozwalają im 00:02:03.980 --> 00:02:06.170 rozpoznać cechy patogenów, na przykład podwójną nić RNA, którą 00:02:06.170 --> 00:02:08.030 mogą mieć jedynie wirusy. 00:02:08.030 --> 00:02:08.949 Fagocyty zjadają każdego podejrzanego. 00:02:08.949 --> 00:02:10.550 Nie rozpoznają typów wirusów, nie przechowują informacji 00:02:10.550 --> 00:02:12.400 o patogenach spotkanych i zjedzonych w przeszłości. 00:02:12.400 --> 00:02:14.000 Dlatego mówimy o odporności nieswoistej. 00:02:14.000 --> 00:02:16.130 W kwestii odporności na prawdę ciekawe jest to, że 00:02:16.130 --> 00:02:22.240 mechanizmy nieswoiste występują u większości organizmów wielokomórkowych - 00:02:22.240 --> 00:02:28.290 kręgowców, bezkręgowców, nawet u roślin i grzybów. 00:02:28.290 --> 00:02:32.020 Ale odporność swoista jest stosunkowo nowym wynalazkiem ewolucyjnym. 00:02:32.020 --> 00:02:34.450 Chciałbym opowiedzieć trochę o swoistej odporności 00:02:34.450 --> 00:02:35.705 u ludzi. 00:02:35.705 --> 00:02:41.120 Odporność swoista. 00:02:41.120 --> 00:02:42.470 To drugi typ mechanizmów odporności. 00:02:42.470 --> 00:02:45.060 Narysuję to tak. 00:02:45.060 --> 00:02:50.070 Mamy odporność swoistą, odporność, 00:02:50.070 --> 00:02:52.690 która może się adaptować (odporność adaptacyjna). 00:02:52.690 --> 00:02:54.850 Pewnie coś o tym słyszeliście. 00:02:54.850 --> 00:03:00.690 jestem odporny na jakąś bakterię, na jakiś wirus. 00:03:00.690 --> 00:03:03.800 Nabyłem tę odporność - system się zaadaptował. 00:03:03.800 --> 00:03:06.800 Ta odporność opiera się na wcześniejszym kontakcie z patogenem. 00:03:06.800 --> 00:03:12.580 Elementem mechanizmów odporności swoistej --mówiłem o tym trochę, 00:03:12.580 --> 00:03:16.600 kiedy opowiadałem o komórkach prezentujących antygeny -- 00:03:16.600 --> 00:03:18.810 elementem tych mechanizmów mogą być fagocyty. 00:03:18.810 --> 00:03:20.430 Jeszcze się w to zagłębimy, ale na razie nie chcę Wam 00:03:20.430 --> 00:03:21.230 namieszać. 00:03:21.230 --> 00:03:24.300 W mechanizmach odporności swoistej główną rolę odgrywają limfocyty. 00:03:24.300 --> 00:03:26.570 Nie należy ich mylić z leukocytami, ponieważ są 00:03:26.570 --> 00:03:28.180 jednym z typów leukocytów. 00:03:28.180 --> 00:03:29.430 Zapiszę to. 00:03:29.430 --> 00:03:38.940 Limfocyty - to główni bohaterowie. 00:03:38.940 --> 00:03:40.060 Limfocyty biorą udział w odporności swoistej, 00:03:40.060 --> 00:03:44.180 a fagocyty, głównie, w nieswoistej, 00:03:44.180 --> 00:03:45.860 ale oba typy komórek należą do białych ciałek krwi. 00:03:45.860 --> 00:03:47.630 Limfocyty to kolejny typ białych ciałek krwi, 00:03:47.630 --> 00:03:49.850 czyli leukocytów. 00:03:49.850 --> 00:03:53.150 Nie chcę, żebyście pogubili się gdzieś w tym poplątanymwykresie, 00:03:53.150 --> 00:03:54.510 ale żebyście poznali potrzebne nazwy. 00:03:54.510 --> 00:03:56.350 kiedy ktoś mówi o białych ciałkach krwi, 00:03:56.350 --> 00:03:58.380 ma na myśli wszystkie te komórki, które, kiedy po raz pierwszy 00:03:58.380 --> 00:04:01.100 rozdzielono składniki krwi -- 00:04:01.100 --> 00:04:03.470 otrzymano wtedy czerwone krwinki, które osadziły się na dnie probówki, 00:04:03.470 --> 00:04:06.040 białą, pienistą warstwę gdzieś po środku - to były 00:04:06.040 --> 00:04:08.840 właśnie białe ciałka krwi - 00:04:08.840 --> 00:04:11.660 oraz płyn na górze, czyli osocze krwi - 00:04:11.660 --> 00:04:13.000 frakcję płynną. 00:04:13.000 --> 00:04:15.290 To dlatego mówimy zbiorczo o białych ciałkach krwi, 00:04:15.290 --> 00:04:17.350 które dzielą się na wiele typów i pełnią różne role. 00:04:17.350 --> 00:04:24.890 Wśród limfocytów wyróżniamy limfocyty B (szpikozależne) 00:04:24.890 --> 00:04:28.380 oraz limfocyty T (grasiczozależne). 00:04:28.380 --> 00:04:36.430 Limfocyty T 00:04:36.430 --> 00:04:39.350 Litery B i T są związane z miejcem dojrzewania limfocytów. 00:04:39.350 --> 00:04:42.820 Limfocyty B dojrzewają w organie o nazwie 00:04:42.820 --> 00:04:44.820 bursa (kaletka) Fabrycjusza 00:04:44.820 --> 00:04:45.810 Bursa, więc limfocyty B. 00:04:45.810 --> 00:04:48.520 Bursa Fabrycjusza jest częścią układu odpornościowego 00:04:48.520 --> 00:04:49.410 u ptaków. 00:04:49.410 --> 00:04:52.520 B pochodzi od słowa bursa. U ludzi limfocyty B 00:04:52.520 --> 00:04:56.380 powstają w szpiku kostnym. 00:04:56.380 --> 00:04:58.790 U człowieka limfocyty B powstają w szpiku kostnym, 00:04:58.790 --> 00:05:01.920 ang. bone marrow, czyli też B. 00:05:01.920 --> 00:05:08.500 Limfocyty B powstają w szpiku kostnym (bone marrow), 00:05:08.500 --> 00:05:11.290 ale ich nazwa pochodzi od bursy Fabrycjusza, 00:05:11.290 --> 00:05:12.420 co pewnie nie jest łatwo zapamiętać. 00:05:12.420 --> 00:05:14.720 U ludzi limfocyty B powstają w szpiku kostnym (ang. bone marrow), 00:05:14.720 --> 00:05:16.000 a dojrzewają obwodowych narządach limfatycznych (np. śledziona, węzły limfatyczne). 00:05:16.000 --> 00:05:18.490 Limfocyty T również powstają w szpiku kostnym, 00:05:18.490 --> 00:05:22.760 ale dojrzewają w grasicy, po łacinie thymus. 00:05:22.760 --> 00:05:24.110 Thymus, więc limfocyty T. 00:05:24.110 --> 00:05:26.780 T jak thymus, czyli grasica. 00:05:26.780 --> 00:05:29.130 W tym filmiku skupię się na limfocytach B, 00:05:29.130 --> 00:05:31.260 bo gdybym chciał omówić wszystko, 00:05:31.260 --> 00:05:32.530 to powstałby z tego film pełnometrażowy. 00:05:32.530 --> 00:05:36.570 Zresztą w jakiś sposób, chociaż nie chcę mówić tu 00:05:36.570 --> 00:05:39.230 o ulubionych krwinkach, ale w jakiś sposób 00:05:39.230 --> 00:05:41.930 po prostu lubię limfocyty B. 00:05:41.930 --> 00:05:44.570 Limfocyty B biorą udział w odporności swoistej, w tak zwanej 00:05:44.570 --> 00:05:45.820 odpowiedzi humoralnej (odporność humoralna). 00:05:45.820 --> 00:05:49.190 Odpowiedź humoralna 00:05:49.190 --> 00:05:51.050 Zaraz wyjaśnię, co znaczy humoralny. W każdym razie 00:05:51.050 --> 00:05:58.360 nie ma to związku z poczuciem humoru. 00:05:58.360 --> 00:06:00.810 Limfocyty T biorą udział w odporności swoistej, w części nazywanej 00:06:00.810 --> 00:06:02.910 odpowiedzią komórkową (odporność komórkowa), o czym 00:06:02.910 --> 00:06:04.160 opowiem w kolejnym filmiku. 00:06:04.160 --> 00:06:07.410 Odpowiedź komórkowa (warunkowana przez komórki). 00:06:07.410 --> 00:06:10.770 Możemy wyróżnić kilka typów (klas) limfocytów T. 00:06:10.770 --> 00:06:15.470 Wśród nich będą pomocnicze limfocyty T 00:06:15.470 --> 00:06:16.950 i cytotoksyczne limfocyty T. 00:06:16.950 --> 00:06:19.370 Wiem, że za pierwszym razem cieżko to ogarnąć 00:06:19.370 --> 00:06:21.180 i dlatego postaram się teraz skupić 00:06:21.180 --> 00:06:22.180 na limfocytach B. 00:06:22.180 --> 00:06:25.240 Później przekonacie się, że pomocnicze limfocyty T 00:06:25.240 --> 00:06:28.710 są potrzebne do rozpoczęcia i intensyfikowania 00:06:28.710 --> 00:06:30.400 odpowiedzi humoralnej. 00:06:30.400 --> 00:06:33.540 Mówiąc najprościej, różnica między odpowiedzią 00:06:33.540 --> 00:06:36.480 humoralną a warunkowaną przez komórki jest taka -- 00:06:36.480 --> 00:06:38.470 -- dochodzi do zakażenia, powiedzmy, że 00:06:38.470 --> 00:06:40.485 złapałem jakiś wirus. 00:06:40.485 --> 00:06:45.610 To są komórki mojego ciała. 00:06:45.610 --> 00:06:48.230 Początkowo wirus po prostu unosi się 00:06:48.230 --> 00:06:51.710 w moich płynach ustrojowych. 00:06:51.710 --> 00:06:54.330 I to właśnie z płynami ustrojowymi związana jest odpowiedź humoralna. 00:06:54.330 --> 00:06:59.800 Po łacinie humor to po prostu płyn 00:06:59.800 --> 00:07:01.050 mamy tu infekujące wirusy. 00:07:01.050 --> 00:07:05.050 Zaznaczę je innym kolorem. 00:07:05.050 --> 00:07:08.270 Te wirusy unoszą się w płynach ustrojowych. 00:07:08.270 --> 00:07:11.740 Unoszą się, a nie wnikają do wnętrza 00:07:11.740 --> 00:07:17.710 komórek. To właśnie w bezkomórkowym płynie rozpoczyna się 00:07:17.710 --> 00:07:18.600 odpowiedź humoralna. 00:07:18.600 --> 00:07:22.070 Tak samo będzie się działo, gdy w płynie unoszą się bakterie, 00:07:22.070 --> 00:07:23.860 które jeszcze nie wniknęły do komórek. 00:07:23.860 --> 00:07:27.320 Po prostu pływają sobie i do tego przyda nam się 00:07:27.320 --> 00:07:31.130 odpowiedź humoralna. 00:07:31.130 --> 00:07:37.730 Kiedy patogeny przenikają do wnętrza komórek, 00:07:37.730 --> 00:07:40.580 czyli mamy zakażone wirusem komórki, 00:07:40.580 --> 00:07:43.570 które zaczynają produkować nowe wirusy, wykorzystując 00:07:43.570 --> 00:07:46.940 własne mechanizmy komórkowe, wtedy sprawa staje się 00:07:46.940 --> 00:07:49.950 znacznie bardziej skomplikowana - jak poradzić sobie 00:07:49.950 --> 00:07:52.180 z zainfekowanymi komórkami i z wirusami, które 00:07:52.180 --> 00:07:53.580 już nie unoszą się w płynie ustrojowym. 00:07:53.580 --> 00:07:56.230 Pewnie trzeba by było zabić zainfekowane komórki, 00:07:56.230 --> 00:07:59.010 bo chociaż są nasze, to teraz produkują wirusy 00:07:59.010 --> 00:08:02.260 lub zostały zasiedlone przez bakterie. 00:08:02.260 --> 00:08:03.490 W obu przypadkach trzeba te komórki usunąć. 00:08:03.490 --> 00:08:07.010 Powiem o tyw więcej w filmiku o odporności komórkowej.