0:00:00.500,0:00:02.340
W ostatnim filmiku mówiliśmy trochę

0:00:02.340,0:00:04.650
o układzie odpornościowym (immunologicznym).

0:00:04.650,0:00:09.930
W tym filmiku skoncentrujemy się na odporności

0:00:09.930,0:00:10.695
nieswoistej, czyli inaczej odporności wrodzonej.

0:00:10.695,0:00:11.945
Zapiszę to.

0:00:11.945,0:00:17.100
Odporność nieswoista.

0:00:17.100,0:00:20.310
Nawet w obrębie odporności nieswoistej możemy wyróżnić

0:00:20.310,0:00:24.870
dwie linie obrony. Pierwsza z nich obejmuje

0:00:24.870,0:00:30.030
nienaruszoną skórę i prawidłowe pH pokrywającej ją warstwy

0:00:30.030,0:00:33.420
lipidowej (5,5), silnie kwaśny sok żołądkowy i śluz w drogach oddechowych.

0:00:33.420,0:00:35.640
To naturalne bariery, które uniemożliwiają

0:00:35.640,0:00:38.210
napływ patogenów (biologicznych czynników chorobotwórczych) do wnętrza ciała.

0:00:38.210,0:00:39.520
Kiedy jednak jakiś patogen się przedrze

0:00:39.520,0:00:42.830
przez pierwszą linię obrony (bariera bierna),

0:00:42.830,0:00:45.730
czeka na niego druga linia mechanizmów niesowistych.

0:00:45.730,0:00:48.970
Nieswoistych, czyli takich, które są ukierunkowane na

0:00:48.970,0:00:51.680
wszystkie patogeny, a nie na jakieś konkretne typy wirusów,

0:00:51.680,0:00:53.460
białek czy bakterii.

0:00:53.460,0:00:55.430
Mechanizmy nieswoiste działają przeciw temu, co podejrzanie przypomina patogen.

0:00:55.430,0:00:56.260
Odporność nieswoista to zjadanie patogenów,

0:00:56.260,0:00:56.950
zabijanie patogenów

0:00:56.950,0:00:59.450
i wywoływanie stanu zapalnego.

0:00:59.450,0:01:01.710
Mówiliśmy już, że przedostanie się patogenu przez bariery bierne wywołuje

0:01:01.710,0:01:06.230
stan zapalny, o którym opowiem więcej, kiedy przygotuję

0:01:06.230,0:01:09.470
filmiki o swoistej odpowiedzi immunologicznej.

0:01:09.470,0:01:11.580
Patogen wywołuje stan zapalny, który umożliwia

0:01:11.580,0:01:14.990
transport odpowiednich komórek i substancji do miejsca zakażenia.

0:01:14.990,0:01:20.070
Patogen pobudza też aktywność fagocytów, czyli

0:01:20.070,0:01:22.810
komórek, które pochłaniają inne (fagocytują, "pożerają")

0:01:22.810,0:01:24.940
O fagocytach mówiliśmy w poprzednim filmiku -

0:01:24.940,0:01:29.070
to różnego typu białe krwinki, czyli

0:01:29.070,0:01:30.530
leukocyty.

0:01:30.530,0:01:35.380
Zaznaczę to na biało.

0:01:35.380,0:01:38.670
Fagocyty to różne typy białych krwinek, na przykład

0:01:38.670,0:01:43.320
komórki dendrytyczne, makrofagi czy neutrofile.

0:01:43.320,0:01:45.900
To wszystko leukocyty.

0:01:45.900,0:01:47.740
To nie wszystkie możliwe typy białych krwinek.

0:01:47.740,0:01:50.310
Będziemy mówili jeszcze o wielu innych.

0:01:50.310,0:01:51.920
Biała krwinka to inaczej leukocyt.

0:01:51.920,0:01:55.560
Leukocyt

0:01:55.560,0:01:57.620
To wszystko mechanizmy odporności nieswoistej.

0:01:57.620,0:01:59.660
Działające według prostych zasad - nie wpuszczamy patogenu do wnętrza ciała,

0:01:59.660,0:02:01.920
a jeśli już się przedrze, to rozpoznajemy go jako czynnik chorobotwórczy

0:02:01.920,0:02:02.880
i zjadamy (fagocytujemy).

0:02:02.880,0:02:03.980
Fagocyty mają receptory, które pozwalają im

0:02:03.980,0:02:06.170
rozpoznać cechy patogenów, na przykład podwójną nić RNA, którą

0:02:06.170,0:02:08.030
mogą mieć jedynie wirusy.

0:02:08.030,0:02:08.949
Fagocyty zjadają każdego podejrzanego.

0:02:08.949,0:02:10.550
Nie rozpoznają typów wirusów, nie przechowują informacji

0:02:10.550,0:02:12.400
o patogenach spotkanych i zjedzonych w przeszłości.

0:02:12.400,0:02:14.000
Dlatego mówimy o odporności nieswoistej.

0:02:14.000,0:02:16.130
W kwestii odporności na prawdę ciekawe jest to, że

0:02:16.130,0:02:22.240
mechanizmy nieswoiste występują u większości organizmów wielokomórkowych -

0:02:22.240,0:02:28.290
kręgowców, bezkręgowców, nawet u roślin i grzybów.

0:02:28.290,0:02:32.020
Ale odporność swoista jest stosunkowo nowym wynalazkiem ewolucyjnym.

0:02:32.020,0:02:34.450
Chciałbym opowiedzieć trochę o swoistej odporności

0:02:34.450,0:02:35.705
u ludzi.

0:02:35.705,0:02:41.120
Odporność swoista.

0:02:41.120,0:02:42.470
To drugi typ mechanizmów odporności.

0:02:42.470,0:02:45.060
Narysuję to tak.

0:02:45.060,0:02:50.070
Mamy odporność swoistą, odporność,

0:02:50.070,0:02:52.690
która może się adaptować (odporność adaptacyjna).

0:02:52.690,0:02:54.850
Pewnie coś o tym słyszeliście.

0:02:54.850,0:03:00.690
jestem odporny na jakąś bakterię, na jakiś wirus.

0:03:00.690,0:03:03.800
Nabyłem tę odporność - system się zaadaptował.

0:03:03.800,0:03:06.800
Ta odporność opiera się na wcześniejszym kontakcie z patogenem.

0:03:06.800,0:03:12.580
Elementem mechanizmów odporności swoistej --mówiłem o tym trochę,

0:03:12.580,0:03:16.600
kiedy opowiadałem o komórkach prezentujących antygeny --

0:03:16.600,0:03:18.810
elementem tych mechanizmów mogą być fagocyty.

0:03:18.810,0:03:20.430
Jeszcze się w to zagłębimy, ale na razie nie chcę Wam

0:03:20.430,0:03:21.230
namieszać.

0:03:21.230,0:03:24.300
W mechanizmach odporności swoistej główną rolę odgrywają limfocyty.

0:03:24.300,0:03:26.570
Nie należy ich mylić z leukocytami, ponieważ są

0:03:26.570,0:03:28.180
jednym z typów leukocytów.

0:03:28.180,0:03:29.430
Zapiszę to.

0:03:29.430,0:03:38.940
Limfocyty - to główni bohaterowie.

0:03:38.940,0:03:40.060
Limfocyty biorą udział w odporności swoistej,

0:03:40.060,0:03:44.180
a fagocyty, głównie, w nieswoistej,

0:03:44.180,0:03:45.860
ale oba typy komórek należą do białych ciałek krwi.

0:03:45.860,0:03:47.630
Limfocyty to kolejny typ białych ciałek krwi,

0:03:47.630,0:03:49.850
czyli leukocytów.

0:03:49.850,0:03:53.150
Nie chcę, żebyście pogubili się gdzieś w tym poplątanymwykresie,

0:03:53.150,0:03:54.510
ale żebyście poznali potrzebne nazwy.

0:03:54.510,0:03:56.350
kiedy ktoś mówi o białych ciałkach krwi,

0:03:56.350,0:03:58.380
ma na myśli wszystkie te komórki, które, kiedy po raz pierwszy

0:03:58.380,0:04:01.100
rozdzielono składniki krwi --

0:04:01.100,0:04:03.470
otrzymano wtedy czerwone krwinki, które osadziły się na dnie probówki,

0:04:03.470,0:04:06.040
białą, pienistą warstwę gdzieś po środku - to były

0:04:06.040,0:04:08.840
właśnie białe ciałka krwi -

0:04:08.840,0:04:11.660
oraz płyn na górze, czyli osocze krwi -

0:04:11.660,0:04:13.000
frakcję płynną.

0:04:13.000,0:04:15.290
To dlatego mówimy zbiorczo o białych ciałkach krwi,

0:04:15.290,0:04:17.350
które dzielą się na wiele typów i pełnią różne role.

0:04:17.350,0:04:24.890
Wśród limfocytów wyróżniamy limfocyty B (szpikozależne)

0:04:24.890,0:04:28.380
oraz limfocyty T (grasiczozależne).

0:04:28.380,0:04:36.430
Limfocyty T

0:04:36.430,0:04:39.350
Litery B i T są związane z miejcem dojrzewania limfocytów.

0:04:39.350,0:04:42.820
Limfocyty B dojrzewają w organie o nazwie

0:04:42.820,0:04:44.820
bursa (kaletka) Fabrycjusza

0:04:44.820,0:04:45.810
Bursa, więc limfocyty B.

0:04:45.810,0:04:48.520
Bursa Fabrycjusza jest częścią układu odpornościowego

0:04:48.520,0:04:49.410
u ptaków.

0:04:49.410,0:04:52.520
B pochodzi od słowa bursa. U ludzi limfocyty B

0:04:52.520,0:04:56.380
powstają w szpiku kostnym.

0:04:56.380,0:04:58.790
U człowieka limfocyty B powstają w szpiku kostnym,

0:04:58.790,0:05:01.920
ang. bone marrow, czyli też B.

0:05:01.920,0:05:08.500
Limfocyty B powstają w szpiku kostnym (bone marrow),

0:05:08.500,0:05:11.290
ale ich nazwa pochodzi od bursy Fabrycjusza,

0:05:11.290,0:05:12.420
co pewnie nie jest łatwo zapamiętać.

0:05:12.420,0:05:14.720
U ludzi limfocyty B powstają w szpiku kostnym (ang. bone marrow),

0:05:14.720,0:05:16.000
a dojrzewają obwodowych narządach limfatycznych (np. śledziona, węzły limfatyczne).

0:05:16.000,0:05:18.490
Limfocyty T również powstają w szpiku kostnym,

0:05:18.490,0:05:22.760
ale dojrzewają w grasicy, po łacinie thymus.

0:05:22.760,0:05:24.110
Thymus, więc limfocyty T.

0:05:24.110,0:05:26.780
T jak thymus, czyli grasica.

0:05:26.780,0:05:29.130
W tym filmiku skupię się na limfocytach B,

0:05:29.130,0:05:31.260
bo gdybym chciał omówić wszystko,

0:05:31.260,0:05:32.530
to powstałby z tego film pełnometrażowy.

0:05:32.530,0:05:36.570
Zresztą w jakiś sposób, chociaż nie chcę mówić tu

0:05:36.570,0:05:39.230
o ulubionych krwinkach, ale w jakiś sposób

0:05:39.230,0:05:41.930
po prostu lubię limfocyty B.

0:05:41.930,0:05:44.570
Limfocyty B biorą udział w odporności swoistej, w tak zwanej

0:05:44.570,0:05:45.820
odpowiedzi humoralnej (odporność humoralna).

0:05:45.820,0:05:49.190
Odpowiedź humoralna

0:05:49.190,0:05:51.050
Zaraz wyjaśnię, co znaczy humoralny. W każdym razie

0:05:51.050,0:05:58.360
nie ma to związku z poczuciem humoru.

0:05:58.360,0:06:00.810
Limfocyty T biorą udział w odporności swoistej, w części nazywanej

0:06:00.810,0:06:02.910
odpowiedzią komórkową (odporność komórkowa), o czym

0:06:02.910,0:06:04.160
opowiem w kolejnym filmiku.

0:06:04.160,0:06:07.410
Odpowiedź komórkowa (warunkowana przez komórki).

0:06:07.410,0:06:10.770
Możemy wyróżnić kilka typów (klas) limfocytów T.

0:06:10.770,0:06:15.470
Wśród nich będą pomocnicze limfocyty T

0:06:15.470,0:06:16.950
i cytotoksyczne limfocyty T.

0:06:16.950,0:06:19.370
Wiem, że za pierwszym razem cieżko to ogarnąć

0:06:19.370,0:06:21.180
i dlatego postaram się teraz skupić

0:06:21.180,0:06:22.180
na limfocytach B.

0:06:22.180,0:06:25.240
Później przekonacie się, że pomocnicze limfocyty T

0:06:25.240,0:06:28.710
są potrzebne do rozpoczęcia i intensyfikowania

0:06:28.710,0:06:30.400
odpowiedzi humoralnej.

0:06:30.400,0:06:33.540
Mówiąc najprościej, różnica między odpowiedzią

0:06:33.540,0:06:36.480
humoralną a warunkowaną przez komórki jest taka --

0:06:36.480,0:06:38.470
-- dochodzi do zakażenia, powiedzmy, że

0:06:38.470,0:06:40.485
złapałem jakiś wirus.

0:06:40.485,0:06:45.610
To są komórki mojego ciała.

0:06:45.610,0:06:48.230
Początkowo wirus po prostu unosi się

0:06:48.230,0:06:51.710
w moich płynach ustrojowych.

0:06:51.710,0:06:54.330
I to właśnie z płynami ustrojowymi związana jest odpowiedź humoralna.

0:06:54.330,0:06:59.800
Po łacinie humor to po prostu płyn

0:06:59.800,0:07:01.050
mamy tu infekujące wirusy.

0:07:01.050,0:07:05.050
Zaznaczę je innym kolorem.

0:07:05.050,0:07:08.270
Te wirusy unoszą się w płynach ustrojowych.

0:07:08.270,0:07:11.740
Unoszą się, a nie wnikają do wnętrza

0:07:11.740,0:07:17.710
komórek. To właśnie w bezkomórkowym płynie rozpoczyna się

0:07:17.710,0:07:18.600
odpowiedź humoralna.

0:07:18.600,0:07:22.070
Tak samo będzie się działo, gdy w płynie unoszą się bakterie,

0:07:22.070,0:07:23.860
które jeszcze nie wniknęły do komórek.

0:07:23.860,0:07:27.320
Po prostu pływają sobie i do tego przyda nam się

0:07:27.320,0:07:31.130
odpowiedź humoralna.

0:07:31.130,0:07:37.730
Kiedy patogeny przenikają do wnętrza komórek,

0:07:37.730,0:07:40.580
czyli mamy zakażone wirusem komórki,

0:07:40.580,0:07:43.570
które zaczynają produkować nowe wirusy, wykorzystując

0:07:43.570,0:07:46.940
własne mechanizmy komórkowe, wtedy sprawa staje się

0:07:46.940,0:07:49.950
znacznie bardziej skomplikowana - jak poradzić sobie

0:07:49.950,0:07:52.180
z zainfekowanymi komórkami i z wirusami, które

0:07:52.180,0:07:53.580
już nie unoszą się w płynie ustrojowym.

0:07:53.580,0:07:56.230
Pewnie trzeba by było zabić zainfekowane komórki,

0:07:56.230,0:07:59.010
bo chociaż są nasze, to teraz produkują wirusy

0:07:59.010,0:08:02.260
lub zostały zasiedlone przez bakterie.

0:08:02.260,0:08:03.490
W obu przypadkach trzeba te komórki usunąć.

0:08:03.490,0:08:07.010
Powiem o tyw więcej w filmiku o odporności komórkowej.