1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Hvala vam.

2
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
Pravo je zadovoljstvo biti ovde.

3
00:00:04,000 --> 00:00:06,000
Posljednji put sam držao TED govor

4
00:00:06,000 --> 00:00:10,000
mislim, pre nekih sedam godina.

5
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
Pričao sam o sosu za špagete.

6
00:00:13,000 --> 00:00:16,000
Pretpostavljam da mnogi gledaju te snimke.

7
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
Ljudi mi od tada prilaze

8
00:00:18,000 --> 00:00:20,000
da bi me pitali o sosu za špagete,

9
00:00:20,000 --> 00:00:23,000
što je predivno, bar neko vreme

10
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
(Smeh)

11
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
ali se nije ispostavilo idilično

12
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
tokom sedam godina.

13
00:00:29,000 --> 00:00:31,000
I tako sam pomislio da dođem

14
00:00:31,000 --> 00:00:34,000
da probam da se rešim tog sosa za špagete.

15
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
(Smeh)

16
00:00:36,000 --> 00:00:39,000
Tema ovog jutra su "Stvari koje pravimo"

17
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
pa sam mislio da ispričam priču

18
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
o nekome ko je napravio

19
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
jedan od najdragocenijih predmeta

20
00:00:45,000 --> 00:00:47,000
svog doba.

21
00:00:47,000 --> 00:00:50,000
Njegovo ime je Karl Norden.

22
00:00:50,000 --> 00:00:52,000
Karl Norden se rodio 1880.

23
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
Bio je Švajcarac.

24
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
I naravno, Švajcarce možemo podeliti

25
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
u dve kategorije:

26
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
na one koji prave male,

27
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
izvanredne, skupe predmete

28
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
i na one koji se bave novcem

29
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
onih koji kupuju male, izvanredne,

30
00:01:07,000 --> 00:01:09,000
skupe predmete.

31
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
Karl Norden, nesumnjivo, spada u prvu grupu.

32
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
On je inženjer.

33
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
On pohađa Federalni politehnički institut u Cirihu.

34
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
Ustvari, jedan od njegovih kolega je mlad momak po imenu Lenjin

35
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
koji će kasnije

36
00:01:22,000 --> 00:01:26,000
razbijati male, skupe, izvanredne predmete.

37
00:01:26,000 --> 00:01:29,000
Karl je švajcarski inženjer.

38
00:01:29,000 --> 00:01:32,000
Mislim to u punom smislu reči.

39
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
On nosi trodelna odela,

40
00:01:34,000 --> 00:01:39,000
i ima vrlo, vrlo mali, važni brk,

41
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
i arogantan je

42
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
i narcisoidan

43
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
i motivisan

44
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
i ima ogroman ego,

45
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
i radi 16 sati dnevno,

46
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
i ima vrlo izražen stav o naizmeničnoj struji,

47
00:01:53,000 --> 00:01:57,000
i misli da je preplanulost znak slabog morala,

48
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
i pije mnogo kafe,

49
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
i najbolje radi

50
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
sedeći u majčinoj kuhinji u Cirihu,

51
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
satima u potpunoj tišini

52
00:02:05,000 --> 00:02:07,000
koristeći samo šiber.

53
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
Uglavnom,

54
00:02:09,000 --> 00:02:12,000
Karl Norden emigrira u SAD

55
00:02:12,000 --> 00:02:14,000
taman pred Prvi svetski rat

56
00:02:14,000 --> 00:02:16,000
i bazira se u ulici Lafajet

57
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
u centru Menhetna.

58
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
I postaje opsednut pitanjem

59
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
kako bacati bombe iz aviona.

60
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
E sad, ako razmislite o tome,

61
00:02:25,000 --> 00:02:28,000
u doba pre GPS-a i radara,

62
00:02:28,000 --> 00:02:30,000
to je, očigledno, bio težak problem.

63
00:02:30,000 --> 00:02:32,000
To je komplikovan fizički problem.

64
00:02:32,000 --> 00:02:35,000
Imate avion na velikoj visini

65
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
koji juri stotine kilometara na sat,

66
00:02:37,000 --> 00:02:40,000
i pokušavate da ispustite predmet, bombu,

67
00:02:40,000 --> 00:02:42,000
usmerenu ka statičnoj meti

68
00:02:42,000 --> 00:02:45,000
uprkos raznim vetrovima i oblačnosti

69
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
i kojekakvim drugim smetnjama.

70
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
I mnogi su,

71
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
pred Prvi svetski i između ratova,

72
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
pokušavali da reše ovaj problem,

73
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
i malo ko je uspeo.

74
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
Tadašnje nišanske sprave

75
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
su bile veoma primitivne.

76
00:02:59,000 --> 00:03:02,000
Ali Karl Norden je zapravo taj koji rešava zagonetku.

77
00:03:02,000 --> 00:03:05,000
On pravi veoma komplikovanu napravu.

78
00:03:05,000 --> 00:03:07,000
Tešku oko 25 kg.

79
00:03:07,000 --> 00:03:11,000
Zove se Norden Mark 15 nišanska sprava.

80
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
I ima svakakve poluge i ležajeve

81
00:03:13,000 --> 00:03:16,000
i kuke i kvake.

82
00:03:16,000 --> 00:03:19,000
I on konstruiše

83
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
tu komplikovanu stvar

84
00:03:21,000 --> 00:03:25,000
koja omogućava nišandžiji da odabere objekat,

85
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
vizuelno izdvajajući metu,

86
00:03:27,000 --> 00:03:31,000
jer se nalazi u nosu bombardera koji je napravljen od pleksiglasa,

87
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
i onda unosi visinu

88
00:03:34,000 --> 00:03:37,000
brzinu aviona i brzinu vetra

89
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
i koordinate

90
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
mete.

91
00:03:41,000 --> 00:03:45,000
I nišanska sprava će mu kazati kad da baci bombu.

92
00:03:45,000 --> 00:03:48,000
I kao što je Norden poznato izjavio,

93
00:03:48,000 --> 00:03:50,000
"Pre pronalaska nišanske sprave,

94
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
bombe su uobičajeno promašivale metu

95
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
za kilometar ili i više."

96
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
Ali, reče on, sa Mark 15 Norden nišanom,

97
00:03:57,000 --> 00:03:59,000
moguće je ubaciti bombu u odžak

98
00:03:59,000 --> 00:04:01,000
sa 6000 metara.

99
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
E sad, ne mogu da vam predstavim

100
00:04:03,000 --> 00:04:05,000
kakvo oduševljenje

101
00:04:05,000 --> 00:04:07,000
je u američkoj vojsci

102
00:04:07,000 --> 00:04:10,000
izazvala vest o Nordenovoj nišanskoj spravi.

103
00:04:10,000 --> 00:04:12,000
Kao mana sa nebesa.

104
00:04:12,000 --> 00:04:14,000
Imamo jednu vojsku

105
00:04:14,000 --> 00:04:16,000
koja samo što je iskusila Prvi svetski rat,

106
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
gde su se milioni vojnika

107
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
međusobno borili po rovovima,

108
00:04:20,000 --> 00:04:22,000
zakucani u mestu, ne napredujući,

109
00:04:22,000 --> 00:04:26,000
i onda neko pronalazi napravu

110
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
koja im omogućava da se vinu u nebo

111
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
visoko iznad neprijateljske teritorije

112
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
i da razore šta god žele

113
00:04:32,000 --> 00:04:34,000
neviđenom preciznošću.

114
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
I američka vojska

115
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
troši 1,5 milijardi dolara --

116
00:04:38,000 --> 00:04:41,000
milijarda dolara po kursu iz 1940. --

117
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
razvijajući Nordenovu nišansku spravu.

118
00:04:43,000 --> 00:04:46,000
I da stavimo stvari u perspektivu,

119
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
ukupna cena projekta Menhetn

120
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
je bila 3 milijarde dolara.

121
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
Upola je potrošeno na Nordenov nišan

122
00:04:53,000 --> 00:04:57,000
od onoga što je potrošeno na najpoznatiji vojno-industrijski poduhvat

123
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
savremenog doba.

124
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
I bilo je ljudi, stratega, u američkoj vojsci

125
00:05:02,000 --> 00:05:04,000
koji su iskreno verovali da će

126
00:05:04,000 --> 00:05:06,000
baš ta naprava učiniti prevagu

127
00:05:06,000 --> 00:05:08,000
između poraza i pobede

128
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
u borbi protiv nacista

129
00:05:10,000 --> 00:05:12,000
i protiv Japanaca.

130
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
I za Nordena je takođe,

131
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
ova naprava imala neverovatnu moralnu težinu,

132
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
jer Norden je bio posvećeni hrišćanin.

133
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
U stvari, uvek bi se uzbudio

134
00:05:21,000 --> 00:05:24,000
kada su ljudi govorili o nišanu kao o njegovom izumu,

135
00:05:24,000 --> 00:05:26,000
jer u njegovim očima,

136
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
samo bog je mogao da stvara.

137
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
On je jednostavno bio instrument božije volje.

138
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
A šta je to bog želeo?

139
00:05:32,000 --> 00:05:35,000
Pa božija volja beše da količina patnje u bilo kakvom ratu

140
00:05:35,000 --> 00:05:38,000
bude smanjena na najmanju moguću meru.

141
00:05:38,000 --> 00:05:40,000
I šta je Nordenova nišanska sprava činila?

142
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Pa omogućavala vam je baš to.

143
00:05:42,000 --> 00:05:44,000
Omogućavala vam je da bombardujete samo ono

144
00:05:44,000 --> 00:05:48,000
što vam je bilo apsolutno nephodno i što ste želeli.

145
00:05:48,000 --> 00:05:51,000
I tako, u godinama pred Drugi svetski rat,

146
00:05:51,000 --> 00:05:54,000
američka vojska kupuje 90 hiljada

147
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
tih Nordenovih nišana

148
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
po ceni od 14 hiljada dolara svaki --

149
00:05:58,000 --> 00:06:01,000
opet, po kursu iz 1940., to je mnogo para.

150
00:06:01,000 --> 00:06:04,000
I obučili su 50 hiljada nišandžija da ih koriste --

151
00:06:04,000 --> 00:06:08,000
to su obimni, višemesečni treninzi --

152
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
jer to su u suštini analogni kompjuteri;

153
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
nisu prosti za upotrebu.

154
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
I svaki od tih nišandžija se zakleo,

155
00:06:15,000 --> 00:06:18,000
da u slučaju da bude zarobljen,

156
00:06:18,000 --> 00:06:20,000
neće neprijatelju odati

157
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
ni najmanju sitnicu o toj spravi,

158
00:06:22,000 --> 00:06:25,000
jer imperativ je da se neprijatelj ne dokopa

159
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
te apsolutno ključne tehnologije.

160
00:06:27,000 --> 00:06:30,000
I kadgod je Nordenova nišanska sprava unošena u avion,

161
00:06:30,000 --> 00:06:33,000
praćena je odredima naoružane straže.

162
00:06:33,000 --> 00:06:36,000
Nošena je u kutiji prekrivenoj platnenim pokrovom.

163
00:06:36,000 --> 00:06:39,000
I kutija je bila lisicama vezana za jednog od stražara.

164
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
Nikada nije dozvoljeno da se fotografiše.

165
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
I postojala je mala zapaljiva naprava unutar nje,

166
00:06:44,000 --> 00:06:47,000
tako da se, ukoliko bi avion pao, uništi

167
00:06:47,000 --> 00:06:50,000
i ni u kom slučaju ne padne neprijatelju u ruke.

168
00:06:50,000 --> 00:06:52,000
Nordenov nišan

169
00:06:52,000 --> 00:06:55,000
je Sveti Gral.

170
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
I šta se dešava tokom Drugog svetskog rata?

171
00:06:58,000 --> 00:07:01,000
Pa, ispostavlja se da to i nije Sveti Gral.

172
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
U praksi, Nordenov nišan

173
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
može da ubaci bombu u odžak sa 6000 metara,

174
00:07:06,000 --> 00:07:08,000
ali samo u savršenim uslovima.

175
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
I naravno, u ratu,

176
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
uslovi nisu savršeni.

177
00:07:12,000 --> 00:07:15,000
Prvo, stvarno ga je teško koristiti -- stvarno teško.

178
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
I nisu baš svi

179
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
od tih 50 hiljada nišandžija

180
00:07:19,000 --> 00:07:23,000
talentovani da pravilno programiraju analogni kompjuter.

181
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
Drugo, mnogo se kvari.

182
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
Prepun je raznih žiroskopa i čekrka

183
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
i tih kuka i kvaka,

184
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
i ne funkcionišu baš tako dobro

185
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
kao što bi trebale u žaru borbe.

186
00:07:33,000 --> 00:07:36,000
Treće, kad je Norden pravio svoje proračune,

187
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
predviđao je da će avion leteti

188
00:07:38,000 --> 00:07:41,000
relativno sporo i na maloj visini.

189
00:07:41,000 --> 00:07:43,000
Pa u ratu to ne možete,

190
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
oboriće vas.

191
00:07:45,000 --> 00:07:48,000
I tako su počeli da lete jako visoko i jako brzo.

192
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
A Nordenova nišanska sprava

193
00:07:50,000 --> 00:07:52,000
ne radi dobro u tim uslovima.

194
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
Ali najbitnije,

195
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
Nordenova sprava je tražila od nišandžije

196
00:07:56,000 --> 00:07:59,000
da vizuelno locira metu.

197
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
Ali naravno, šta se dešava u stvarnom životu?

198
00:08:01,000 --> 00:08:04,000
Tu su oblaci, da.

199
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
Za stvarnu preciznost je potrebno vedro nebo.

200
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
Pa koliko vedrog neba

201
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
mislite da je bilo iznad centralne Evrope

202
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
između 1940. i 1945.?

203
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
Ne mnogo.

204
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
I da vam približim koliko je

205
00:08:18,000 --> 00:08:20,000
neprecizan bio Nordenov nišan,

206
00:08:20,000 --> 00:08:22,000
postoji poznat slučaj iz 1944.

207
00:08:22,000 --> 00:08:26,000
kada su saveznici bombardovali hemijsku fabriku u Lojnu u Nemačkoj.

208
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
Ta fabrika je zauzimala

209
00:08:28,000 --> 00:08:30,000
307 hektara.

210
00:08:30,000 --> 00:08:33,000
I tokom 22 bombarderske misije,

211
00:08:33,000 --> 00:08:38,000
saveznici su bacili 85 hiljada bombi

212
00:08:38,000 --> 00:08:42,000
na tih 307 hektara hemijske fabrike,

213
00:08:42,000 --> 00:08:45,000
koristeći Nordenovu nišansku spravu.

214
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
Pa šta mislite koliki procenat tih bombi

215
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
je stvarno pao

216
00:08:49,000 --> 00:08:52,000
u tih 300 fabričkih hektara?

217
00:08:52,000 --> 00:08:55,000
10 posto. 10 procenata.

218
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
I od tih 10 procenata koji su pogodili,

219
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
16 posto se nije aktiviralo, bili su ćorci.

220
00:09:00,000 --> 00:09:02,000
Fabrika u Lojni je,

221
00:09:02,000 --> 00:09:05,000
posle jednog od najvećih bombardovanja u istoriji rata,

222
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
proradila u roku od nekoliko nedelja.

223
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
I usput, sva ona predostrožnost

224
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
da Nordenov nišan ne dopadne nacistima?

225
00:09:13,000 --> 00:09:15,000
Ispostavilo se da je,

226
00:09:15,000 --> 00:09:17,000
Karl kao pravi Švajcarac,

227
00:09:17,000 --> 00:09:20,000
bio opčinjen nemačkim inženjerima.

228
00:09:20,000 --> 00:09:22,000
Pa je tako tokom 1930-ih, zaposlio gomilu,

229
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
uključujući i Hermana Longa

230
00:09:24,000 --> 00:09:26,000
koji je 1938.,

231
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
predao komplet planova za Nordenov nišan nacistima.

232
00:09:29,000 --> 00:09:32,000
Tako da su i oni imali svoj Nordenov nišan kroz ceo rat--

233
00:09:32,000 --> 00:09:35,000
koji takođe, usput, nije dobro radio.

234
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
(Smeh)

235
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
Pa zašto onda govorimo o Nordenovoj nišanskoj spravi?

236
00:09:40,000 --> 00:09:42,000
Zato što živimo u dobu

237
00:09:42,000 --> 00:09:44,000
sa mnogo, mnogo

238
00:09:44,000 --> 00:09:46,000
Nordenovih nišana.

239
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
Živimo u vreme gde ima svih fela

240
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
stvarno, stvarno pametnih ljudi

241
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
koji jure, pričajući da su izumeli sprave

242
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
koje će zauvek promeniti naš svet.

243
00:09:54,000 --> 00:09:57,000
Izmislili su veb strane koje će ljudima doneti oslobođenje.

244
00:09:57,000 --> 00:10:01,000
Izmislili su nešto ovakvo ili onakvo ili ovakvo

245
00:10:01,000 --> 00:10:04,000
što će učiniti naš svet zauvek boljim.

246
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
Ako se obratite vojsci,

247
00:10:06,000 --> 00:10:08,000
naći ćete takođe mnogo Karla Nordena.

248
00:10:08,000 --> 00:10:10,000
Ako se uputite u Pentagon, reći će vam,

249
00:10:10,000 --> 00:10:12,000
"Znate šta, sada stvarno možemo

250
00:10:12,000 --> 00:10:14,000
da ubacimo bombu kroz odžak

251
00:10:14,000 --> 00:10:16,000
sa 6000 metara."

252
00:10:16,000 --> 00:10:19,000
I da znate, tačno je; stvarno to sad mogu da urade.

253
00:10:19,000 --> 00:10:21,000
Ali mora da nam bude jasno

254
00:10:21,000 --> 00:10:24,000
koliko to malo znači.

255
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
U Iračkom ratu, na početku prvog rata,

256
00:10:27,000 --> 00:10:29,000
američka vojska, vazduhoplovstvo,

257
00:10:29,000 --> 00:10:32,000
je poslalo dve eskadrile F-15 bombardera

258
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
u iračku pustinju

259
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
opremljene kamerama od 5 miliona dolara

260
00:10:36,000 --> 00:10:39,000
koje su im omogućavale da vide celu pustinju.

261
00:10:39,000 --> 00:10:42,000
Njihova misija je bila da nađu i unište --

262
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
sećate se Skad raketa,

263
00:10:44,000 --> 00:10:46,000
onih zemlja-vazduh projektila

264
00:10:46,000 --> 00:10:48,000
što su Iračani lansirali na Izraelce?

265
00:10:48,000 --> 00:10:50,000
Misija te dve eskadrile

266
00:10:50,000 --> 00:10:53,000
je bila da se reše tih Skadovih lansera.

267
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
I tako su leteli misije danonoćno,

268
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
i bacili su hiljade bombi,

269
00:10:57,000 --> 00:11:00,000
i ispalili su hiljade raketa

270
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
u pokušaju da se reše baš te određene napasti.

271
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
I posle rata, urađena je revizija --

272
00:11:05,000 --> 00:11:07,000
kao što vojska uvek radi, vazduhoplovstvo uvek radi --

273
00:11:07,000 --> 00:11:09,000
i postavili su pitanje:

274
00:11:09,000 --> 00:11:11,000
koliko smo Skadova stvarno uništili?

275
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
Znate li šta je bio odgovor?

276
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
Nula, baš ni jedan.

277
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
A zašto to?

278
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
Da li zato što su im oružja bila neprecizna?

279
00:11:19,000 --> 00:11:22,000
O ne, bila su briljantno precizna.

280
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
Mogli su da unište ovu malu stvar ovde

281
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
sa 7000 metara.

282
00:11:26,000 --> 00:11:30,000
Problem je u tome što nisu znali gde su Skadovi.

283
00:11:30,000 --> 00:11:33,000
Problem sa bombama i odžacima

284
00:11:33,000 --> 00:11:35,000
nije u ubacivanju bombe u odžak

285
00:11:35,000 --> 00:11:38,000
već u pronalaženju tog odžaka.

286
00:11:38,000 --> 00:11:40,000
To je uvek bio teži problem

287
00:11:40,000 --> 00:11:42,000
kad se ratuje.

288
00:11:42,000 --> 00:11:45,000
Ili uzmimo bitku u Avganistanu.

289
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
Koje je oružje simbol

290
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
obaveštajnog rata u severozapadnom Pakistanu?

291
00:11:49,000 --> 00:11:52,000
To je bespilotna letelica. A šta je to?

292
00:11:52,000 --> 00:11:56,000
Pa to je unuk Norden Mark 15 nišanske sprave.

293
00:11:56,000 --> 00:12:00,000
To je oružje razorne tačnosti i preciznosti.

294
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
I tokom poslednjih 6 godina

295
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
u severozapadnom Pakistanu,

296
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
CIA je koristila stotine bespilotnih letelica,

297
00:12:08,000 --> 00:12:10,000
i koristila ih je

298
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
da ubije 2 hiljade sumnjivih

299
00:12:12,000 --> 00:12:16,000
pakistanskih i talibanskih boraca.

300
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
I kakva je preciznost tih bespilotnih letelica?

301
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
Izvanredna.

302
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
Procenjujemo da smo sad na 95 posto tačnosti

303
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
u napadima bespilotnim letelicama.

304
00:12:26,000 --> 00:12:29,000
95 posto ljudi koje smo ubili, bilo je potrebno ubiti, da?

305
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
To je jedan od najizvanrednijih rezultata

306
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
u modernoj istoriji ratovanja.

307
00:12:33,000 --> 00:12:35,000
Ali da li znate šta je presudno?

308
00:12:35,000 --> 00:12:37,000
U tom istom periodu

309
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
dok smo koristili bespilotne letelice

310
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
sa razornom preciznošću,

311
00:12:41,000 --> 00:12:44,000
broj napada, samoubilačkih i terorističkih napada,

312
00:12:44,000 --> 00:12:46,000
protiv američkih snaga u Avganistanu

313
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
se udesetostručio.

314
00:12:49,000 --> 00:12:51,000
Dok smo mi postajali

315
00:12:51,000 --> 00:12:53,000
sve efikasniji u ubijanju njih,

316
00:12:53,000 --> 00:12:56,000
oni su postajali gnevniji i gnevniji

317
00:12:56,000 --> 00:12:59,000
i sve motivisaniji da ubiju nas.

318
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Nisam vam opisao priču o uspehu.

319
00:13:02,000 --> 00:13:04,000
Opisao sam vam

320
00:13:04,000 --> 00:13:06,000
suprotnost priče o uspehu.

321
00:13:06,000 --> 00:13:08,000
I to je problem sa našom

322
00:13:08,000 --> 00:13:10,000
opčinjenošću stvarima koje proizvodimo.

323
00:13:10,000 --> 00:13:13,000
Mislimo da će nam stvari rešiti probleme,

324
00:13:13,000 --> 00:13:16,000
ali su naši problemi mnogo kompleksniji.

325
00:13:16,000 --> 00:13:19,000
U pitanju nije preciznost bombi koje imate

326
00:13:19,000 --> 00:13:21,000
pitanje je kako koristite te bombe,

327
00:13:21,000 --> 00:13:23,000
i još važnije,

328
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
da li treba uopšte i da korisite bombe.

329
00:13:27,000 --> 00:13:29,000
Postoji i post skriptum

330
00:13:29,000 --> 00:13:31,000
toj priči

331
00:13:31,000 --> 00:13:34,000
o Karlu Nordenu i njegovoj legendarnoj nišanskoj spravi.

332
00:13:34,000 --> 00:13:37,000
I to je, da je 6. avgusta 1945.,

333
00:13:37,000 --> 00:13:40,000
bombarder B-29 poznat kao Enola Gej

334
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
leteo iznad Japana

335
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
i koristeći Nordenov nišan,

336
00:13:44,000 --> 00:13:47,000
ispustio veoma veliku

337
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
termonuklearnu napravu na Hirošimu.

338
00:13:50,000 --> 00:13:53,000
I što je bilo tipično za Nordenov nišan,

339
00:13:53,000 --> 00:13:56,000
bomba je ustvari promašila metu za nekih 250 metara.

340
00:13:56,000 --> 00:13:59,000
Ali naravno, to nije bilo bitno.

341
00:13:59,000 --> 00:14:01,000
I to je najveća ironija od svega

342
00:14:01,000 --> 00:14:04,000
u priči o Nordenovom nišanu.

343
00:14:04,000 --> 00:14:08,000
Nišan ratnog vazduhoplovstva od 1,5 milijardi dolara

344
00:14:08,000 --> 00:14:12,000
iskorišćen je da se baci bomba od 3 milijarde dolara,

345
00:14:12,000 --> 00:14:15,000
za šta nišan uopšte nije ni bio potreban.

346
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
Za to vreme, u Njujorku,

347
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
niko nije rekao Karlu Nordenu

348
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
da je njegov nišan korišćen iznad Hirošime.

349
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
On je bio posvećeni hrišćanin.

350
00:14:24,000 --> 00:14:26,000
Mislio je da je stvorio nešto

351
00:14:26,000 --> 00:14:29,000
što će smanjiti teret patnje u ratu.

352
00:14:29,000 --> 00:14:32,000
To bi mu slomilo srce.

353
00:14:32,000 --> 00:14:39,000
(Aplauz)