WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.000
Dziękuję.

00:00:02.000 --> 00:00:04.000
To prawdziwa przyjemność znaleźć się tutaj.

00:00:04.000 --> 00:00:06.000
Ostatni raz mówiłem na TEDTalk

00:00:06.000 --> 00:00:10.000
jakieś 7 lat temu.

00:00:10.000 --> 00:00:13.000
Opowiadałem o sosie do spagetti.

00:00:13.000 --> 00:00:16.000
Pewnie wielu ludzi ogląda te nagrania.

00:00:16.000 --> 00:00:18.000
Od tamtej pory

00:00:18.000 --> 00:00:20.000
pytają o sos do spagetti,

00:00:20.000 --> 00:00:23.000
który, na krótką metę, jest cudowny...

00:00:23.000 --> 00:00:25.000
(Śmiech)

00:00:25.000 --> 00:00:27.000
...ale po siedmiu latach okazało się,

00:00:27.000 --> 00:00:29.000
że daleko mu do ideału.

00:00:29.000 --> 00:00:31.000
Pomyślałem, że wystąpię jeszcze raz

00:00:31.000 --> 00:00:34.000
żeby raz na zawsze zamknąć temat sosu.

NOTE Paragraph

00:00:34.000 --> 00:00:36.000
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:36.000 --> 00:00:39.000
Tematem dzisiejszej sesji są Nasze Wynalazki.

00:00:39.000 --> 00:00:41.000
Dlatego pomyślałem, żeby opowiedzieć

00:00:41.000 --> 00:00:43.000
o autorze

00:00:43.000 --> 00:00:45.000
jednej z najcenniejszy rzeczy

00:00:45.000 --> 00:00:47.000
swojej epoki.

00:00:47.000 --> 00:00:50.000
Nazywa się Carl Norden.

00:00:50.000 --> 00:00:52.000
Urodził się w 1880 roku.

00:00:52.000 --> 00:00:54.000
Był Szwajcarem.

00:00:54.000 --> 00:00:56.000
Szwajcarów można podzielić

00:00:56.000 --> 00:00:58.000
na dwie kategorie:

00:00:58.000 --> 00:01:00.000
tych, którzy robią małe, przepiękne

00:01:00.000 --> 00:01:02.000
i drogie przedmioty

00:01:02.000 --> 00:01:04.000
i tych, którzy zajmują się pieniędzmi tych,

00:01:04.000 --> 00:01:07.000
którzy te przedmioty kupują.

00:01:07.000 --> 00:01:09.000
którzy te przedmioty kupują.

00:01:09.000 --> 00:01:12.000
Carl Norden zalicza się do pierwszej kategorii.

00:01:12.000 --> 00:01:14.000
Jest inżynierem.

00:01:14.000 --> 00:01:17.000
Uczęszcza do Politechniki Federalnej w Zurychu.

00:01:17.000 --> 00:01:20.000
Za kolegę na roku ma młodzieńca nazwiskiem Lenin,

00:01:20.000 --> 00:01:22.000
który w przyszłości będzie niszczył

00:01:22.000 --> 00:01:26.000
małe, drogie i przepiękne przedmioty.

NOTE Paragraph

00:01:26.000 --> 00:01:29.000
Carl jest szwajcarskim inżynierem.

00:01:29.000 --> 00:01:32.000
W pełnym tego słowa znaczeniu.

00:01:32.000 --> 00:01:34.000
Nosi trzyczęściowe garnitury;

00:01:34.000 --> 00:01:39.000
ma bardzo mały, poważny wąsik;

00:01:39.000 --> 00:01:41.000
lubi dominować,

00:01:41.000 --> 00:01:43.000
jest narcyzem,

00:01:43.000 --> 00:01:45.000
jest ambitny,

00:01:45.000 --> 00:01:47.000
i ma ogromne ego;

00:01:47.000 --> 00:01:50.000
Pracuje po 16 godzin dziennie;

00:01:50.000 --> 00:01:53.000
przykłada wielką wagę do prądu zmiennego;

00:01:53.000 --> 00:01:57.000
uważa opaleniznę za oznakę moralnej słabości;

00:01:57.000 --> 00:01:59.000
pija ogromne ilości kawy;

00:01:59.000 --> 00:02:01.000
i pracuje mu się najlepiej

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
w kuchni swojej matki w Zurychu,

00:02:03.000 --> 00:02:05.000
godzinami, w kompletnej ciszy,

00:02:05.000 --> 00:02:07.000
z suwakiem logarytmicznym w ręku.

NOTE Paragraph

00:02:07.000 --> 00:02:09.000
W każdym razie

00:02:09.000 --> 00:02:12.000
Carl Norden emigruje do USA

00:02:12.000 --> 00:02:14.000
zaraz przed I wojną światową

00:02:14.000 --> 00:02:16.000
i otwiera sklep na ulicy Lafayette,

00:02:16.000 --> 00:02:18.000
w centrum Manhattanu.

00:02:18.000 --> 00:02:20.000
Dostaje obsesji na punkcie

00:02:20.000 --> 00:02:23.000
zrzucania bomb z samolotu.

00:02:23.000 --> 00:02:25.000
Wyobraźcie sobie,

00:02:25.000 --> 00:02:28.000
w czasach bez GPS i radarów,

00:02:28.000 --> 00:02:30.000
stanowiło to nie lada wyzwanie.

00:02:30.000 --> 00:02:32.000
Skomplikowana zagwozdka dla fizyków.

00:02:32.000 --> 00:02:35.000
Samolot leci tysiące stóp nad ziemią,

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
kilkaset mil na godzinę,

00:02:37.000 --> 00:02:40.000
a ty próbujesz zrzucić z niego bombę

00:02:40.000 --> 00:02:42.000
na jakiś nieruchomy cel,

00:02:42.000 --> 00:02:45.000
biorąc pod uwagę siłę wiatru, zachmurzenie

00:02:45.000 --> 00:02:47.000
oraz wszystkie inne utrudnienia.

00:02:47.000 --> 00:02:49.000
Wielu ludzi przed I wojną światową

00:02:49.000 --> 00:02:51.000
a także w okresie międzywojennym,

00:02:51.000 --> 00:02:53.000
próbowało rozwiązać ten problem,

00:02:53.000 --> 00:02:55.000
ale nikomu się to nie udało.

00:02:55.000 --> 00:02:57.000
Ówcześne celowniki

00:02:57.000 --> 00:02:59.000
były bardzo nieprecyzyjne.

NOTE Paragraph

00:02:59.000 --> 00:03:02.000
Carlowi Nordenowi się udało.

00:03:02.000 --> 00:03:05.000
Wymyślił niezmiernie skomplikowane urządzenie,

00:03:05.000 --> 00:03:07.000
ważące ponad 20 kg.

00:03:07.000 --> 00:03:11.000
Nazywa się celownik Norden Mark 15.

00:03:11.000 --> 00:03:13.000
Ma mnóstwo dźwigni, łożysk,

00:03:13.000 --> 00:03:16.000
przyrządów i wskaźników.

00:03:16.000 --> 00:03:19.000
Norden buduje maszynę,

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
który pozwala celowniczemu

00:03:21.000 --> 00:03:25.000
wycelować w konkretny obiekt,

00:03:25.000 --> 00:03:27.000
zobaczyć go,

00:03:27.000 --> 00:03:31.000
bo siedzi w przeszklonym nosie bombowca,

00:03:31.000 --> 00:03:34.000
i wprowadzić wysokość samolotu,

00:03:34.000 --> 00:03:37.000
prędkość, prędkość wiatru

00:03:37.000 --> 00:03:39.000
i współrzędne celu.

00:03:39.000 --> 00:03:41.000
i współrzędne celu.

00:03:41.000 --> 00:03:45.000
Celownik da znać, kiedy należy zrzucić bombę.

00:03:45.000 --> 00:03:48.000
Wg słynnych słów Nordena:

00:03:48.000 --> 00:03:50.000
"Przed pojawieniem się celownika,

00:03:50.000 --> 00:03:52.000
bomby mijały cel o kilka kilometrów".

00:03:52.000 --> 00:03:54.000
bomby mijały cel o kilka kilometrów,

00:03:54.000 --> 00:03:57.000
ale z celownikiem Mark 15 Norden,

00:03:57.000 --> 00:03:59.000
można zrzucić bombę na beczkę korniszonów

00:03:59.000 --> 00:04:01.000
z wysokości 6 km.

NOTE Paragraph

00:04:01.000 --> 00:04:03.000
Nie jestem w stanie opisać,

00:04:03.000 --> 00:04:05.000
jak niesamowicie

00:04:05.000 --> 00:04:07.000
podekscytowała się armia USA

00:04:07.000 --> 00:04:10.000
na wieść o celowniku Nordena.

00:04:10.000 --> 00:04:12.000
To było jak manna z nieba.

00:04:12.000 --> 00:04:14.000
Mamy armię,

00:04:14.000 --> 00:04:16.000
doświadczoną przez I wojnę światową,

00:04:16.000 --> 00:04:18.000
gdzie miliony żołnierzy

00:04:18.000 --> 00:04:20.000
walczyło w okopach

00:04:20.000 --> 00:04:22.000
bez sukcesów, bez postępów,

00:04:22.000 --> 00:04:26.000
a tu ktoś wymyślił urządzenie,

00:04:26.000 --> 00:04:28.000
umożliwiające lot

00:04:28.000 --> 00:04:30.000
wysoko nad terytorium wroga

00:04:30.000 --> 00:04:32.000
i zniszczenie dowolnych celów

00:04:32.000 --> 00:04:34.000
z zegarmistrzowską precyzją.

NOTE Paragraph

00:04:34.000 --> 00:04:36.000
Armia USA

00:04:36.000 --> 00:04:38.000
wydaje 1,5 mld dolarów,

00:04:38.000 --> 00:04:41.000
ówczesnych dolarów, w 1940 roku,

00:04:41.000 --> 00:04:43.000
na rozwój celownika Nordena.

00:04:43.000 --> 00:04:46.000
Dla porównania,

00:04:46.000 --> 00:04:48.000
całkowity koszt projektu Manhattan

00:04:48.000 --> 00:04:50.000
wyniósł 3 mld dolarów.

00:04:50.000 --> 00:04:53.000
Na celownik Nordena wydano połowę tego,

00:04:53.000 --> 00:04:57.000
co na najsławniejszy projekt wojskowo-przemysłowy

00:04:57.000 --> 00:04:59.000
naszych czasów.

00:04:59.000 --> 00:05:02.000
Stratedzy wojskowi USA

00:05:02.000 --> 00:05:04.000
szczerze wierzyli, że to urządzenie

00:05:04.000 --> 00:05:06.000
bezpośrednio zadecyduje

00:05:06.000 --> 00:05:08.000
między zwycięstwem a porażką,

00:05:08.000 --> 00:05:10.000
w wojnie z nazistami

00:05:10.000 --> 00:05:12.000
lub Japończykami.

NOTE Paragraph

00:05:12.000 --> 00:05:14.000
Dla Nordena,

00:05:14.000 --> 00:05:17.000
ten celownik był bardzo ważny moralnie,

00:05:17.000 --> 00:05:19.000
bo Norden był przykładnym chrześcijaninem.

00:05:19.000 --> 00:05:21.000
Bardzo się denerwował,

00:05:21.000 --> 00:05:24.000
gdy przypisywano mu wynalezienie celownika,

00:05:24.000 --> 00:05:26.000
ponieważ według niego,

00:05:26.000 --> 00:05:28.000
tylko Bóg może robić wynalazki.

00:05:28.000 --> 00:05:30.000
Był prostym narzędziem boskiej woli.

00:05:30.000 --> 00:05:32.000
A czego chciał Bóg?

00:05:32.000 --> 00:05:35.000
Tego, by liczba cierpiących na wojnie

00:05:35.000 --> 00:05:38.000
była jak najmniejsza.

NOTE Paragraph

00:05:38.000 --> 00:05:40.000
Co zrobił celownik Nordena?

00:05:40.000 --> 00:05:42.000
Pozwolił to osiągnąć.

00:05:42.000 --> 00:05:44.000
Pozwolił bombardować tylko

00:05:44.000 --> 00:05:48.000
niezbędne i pożądane cele.

00:05:48.000 --> 00:05:51.000
Przed II wojną światową,

00:05:51.000 --> 00:05:54.000
armia USA kupuje

00:05:54.000 --> 00:05:56.000
90 tys. celowników Nordena

00:05:56.000 --> 00:05:58.000
po 14 tys. dolarów za sztukę,

00:05:58.000 --> 00:06:01.000
w 1940 roku, to kupa pieniędzy.

00:06:01.000 --> 00:06:04.000
Przeszkolili 50 tys. celowniczych,

00:06:04.000 --> 00:06:08.000
długie, obszerne, wielomiesięczne szkolenie,

00:06:08.000 --> 00:06:10.000
bo celowniki to w zasadzie komputery analogowe,

00:06:10.000 --> 00:06:12.000
niełatwe w użyciu.

00:06:12.000 --> 00:06:15.000
Każdy z celowniczych musiał złożyć przysięgę,

00:06:15.000 --> 00:06:18.000
że w przypadku trafienia do niewoli,

00:06:18.000 --> 00:06:20.000
nie wyjawią najmniejszego szczegółu

00:06:20.000 --> 00:06:22.000
tego urządzenia,

00:06:22.000 --> 00:06:25.000
bo wróg pod żadnym pozorem nie powinien

00:06:25.000 --> 00:06:27.000
wejść w posiadanie tej technologii.

NOTE Paragraph

00:06:27.000 --> 00:06:30.000
Celownik ładowano do samolotu

00:06:30.000 --> 00:06:33.000
pod eskortą uzbrojonych strażników.

00:06:33.000 --> 00:06:36.000
Przenoszono go w skrzyni owiniętej płótnem,

00:06:36.000 --> 00:06:39.000
przykutej kajdankami do jednego ze strażników.

00:06:39.000 --> 00:06:41.000
Nigdy nie wolno go fotografować.

00:06:41.000 --> 00:06:44.000
W środku znajduje się zapalnik,

00:06:44.000 --> 00:06:47.000
by w razie katastrofy celownik uległ zniszczeniu

00:06:47.000 --> 00:06:50.000
i nie dostał się w ręce wroga.

00:06:50.000 --> 00:06:52.000
Celownik Nordena

00:06:52.000 --> 00:06:55.000
to Święty Graal.

NOTE Paragraph

00:06:55.000 --> 00:06:58.000
Co dzieje się podczas II wojny światowej?

00:06:58.000 --> 00:07:01.000
Okazuje się, że to jednak nie Graal.

00:07:01.000 --> 00:07:03.000
W praktyce, z celownikiem Nordena

00:07:03.000 --> 00:07:06.000
można zrzucić bombę na beczkę z 6 km,

00:07:06.000 --> 00:07:08.000
ale tylko przy doskonałych warunkach.

00:07:08.000 --> 00:07:10.000
Oczywiście w trakcie wojny,

00:07:10.000 --> 00:07:12.000
warunki nie są dobre.

00:07:12.000 --> 00:07:15.000
Celownik jest bardzo trudny w użyciu.

00:07:15.000 --> 00:07:17.000
Mimo przeszkolenia

00:07:17.000 --> 00:07:19.000
nie każdy z 50 tys celowniczych potrafi

00:07:19.000 --> 00:07:23.000
odpowiednio zaprogramować komputer analogowy.

00:07:23.000 --> 00:07:25.000
Po drugie, celownik często się psuje.

00:07:25.000 --> 00:07:27.000
Jest w nim pełno żyroskopów, rolek

00:07:27.000 --> 00:07:29.000
urządzeń i łożysk,

00:07:29.000 --> 00:07:31.000
które nie funkcjonują najlepiej

00:07:31.000 --> 00:07:33.000
w ogniu walki.

NOTE Paragraph

00:07:33.000 --> 00:07:36.000
Po trzecie, przy obliczeniach

00:07:36.000 --> 00:07:38.000
Norden założył, że samolot będzie latać

00:07:38.000 --> 00:07:41.000
stosunkowo wolno na małych wysokościach.

00:07:41.000 --> 00:07:43.000
Podczas prawdziwej wojny, tak się nie da;

00:07:43.000 --> 00:07:45.000
zestrzelą cię.

00:07:45.000 --> 00:07:48.000
Zaczęto latać wysoko i szybko.

00:07:48.000 --> 00:07:50.000
W takich warunkach, celownik Nordena

00:07:50.000 --> 00:07:52.000
nie pracuje zbyt dobrze.

NOTE Paragraph

00:07:52.000 --> 00:07:54.000
Co najważniejsze,

00:07:54.000 --> 00:07:56.000
celowniczy musiał nawiązać

00:07:56.000 --> 00:07:59.000
kontakt wzrokowy z celem.

00:07:59.000 --> 00:08:01.000
Jak to ma się do rzeczywistości?

00:08:01.000 --> 00:08:04.000
Zdarzają się chmury.

00:08:04.000 --> 00:08:07.000
Precyzyjne działanie wymaga bezchmurnego nieba.

00:08:07.000 --> 00:08:09.000
Jak myślicie, ile było bezchmurnych dni

00:08:09.000 --> 00:08:11.000
nad Środkową Europą

00:08:11.000 --> 00:08:14.000
w latach 1940-45?

00:08:14.000 --> 00:08:16.000
Niewiele.

NOTE Paragraph

00:08:16.000 --> 00:08:18.000
By pokazać wam,

00:08:18.000 --> 00:08:20.000
jak nieprecyzyjny był celownik Nordena,

00:08:20.000 --> 00:08:22.000
przedstawię słynny przypadek z 1944 r.,

00:08:22.000 --> 00:08:26.000
Alianci bombardowali niemieckie zakłady chemiczne w Leunie.

00:08:26.000 --> 00:08:28.000
Fabryka zajmowała

00:08:28.000 --> 00:08:30.000
3 km kwadratowe.

00:08:30.000 --> 00:08:33.000
Podczas 22 bombardowań

00:08:33.000 --> 00:08:38.000
alianci zrzucili 85 tys bomb

00:08:38.000 --> 00:08:42.000
na 3 km2 terenu zakładów

00:08:42.000 --> 00:08:45.000
z użyciem celownika Nordena.

00:08:45.000 --> 00:08:47.000
Ile bomb

00:08:47.000 --> 00:08:49.000
spadło na obszar

00:08:49.000 --> 00:08:52.000
3 km2 terenu zakładu?

00:08:52.000 --> 00:08:55.000
10%.

00:08:55.000 --> 00:08:57.000
Z tych 10%

00:08:57.000 --> 00:09:00.000
16% stanowiły niewypały.

00:09:00.000 --> 00:09:02.000
Zakłady chemiczne w Leunie,

00:09:02.000 --> 00:09:05.000
po jednym z największych bombardowań tej wojny

00:09:05.000 --> 00:09:08.000
w ciągu kilku tygodni wróciły do pracy.

NOTE Paragraph

00:09:08.000 --> 00:09:10.000
A co z wszystkimi środkami ostrożności,

00:09:10.000 --> 00:09:13.000
by celownik Nordena nie wpadł w ręce nazistów?

00:09:13.000 --> 00:09:15.000
Okazuje się,

00:09:15.000 --> 00:09:17.000
że Carl Norden, jako prawdziwy Szwajcar,

00:09:17.000 --> 00:09:20.000
był zachwycony niemieckimi inżynierami.

00:09:20.000 --> 00:09:22.000
W latach 30, zatrudnił ich całą grupę,

00:09:22.000 --> 00:09:24.000
w tym Hermanna Longa,

00:09:24.000 --> 00:09:26.000
który w roku 1938

00:09:26.000 --> 00:09:29.000
przekazał nazistom komplet planów celownika.

00:09:29.000 --> 00:09:32.000
Mieli więc własny celownik Nordena przez całą wojnę,

00:09:32.000 --> 00:09:35.000
ale ten też niezbyt dobrze działał.

NOTE Paragraph

00:09:35.000 --> 00:09:37.000
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:09:37.000 --> 00:09:40.000
Dlaczego omawiamy celownik Nordena?

00:09:40.000 --> 00:09:42.000
Ponieważ żyjemy w czasach,

00:09:42.000 --> 00:09:44.000
w których jest bardzo wiele

00:09:44.000 --> 00:09:46.000
celowników Nordena.

00:09:46.000 --> 00:09:48.000
Żyjemy w czasach,

00:09:48.000 --> 00:09:50.000
w których wielu mądrych ludzi twierdzi,

00:09:50.000 --> 00:09:52.000
że wynaleźli urządzenia,

00:09:52.000 --> 00:09:54.000
które na zawsze zmienią świat.

00:09:54.000 --> 00:09:57.000
Wymyślili strony internetowe dające ludziom wolność.

00:09:57.000 --> 00:10:01.000
Wynaleźli to i tamto,

00:10:01.000 --> 00:10:04.000
co zmieni nasz świat na lepsze.

NOTE Paragraph

00:10:04.000 --> 00:10:06.000
W wojsku znajdziemy

00:10:06.000 --> 00:10:08.000
wielu Carlów Nordenów.

00:10:08.000 --> 00:10:10.000
W Pentagonie usłyszymy,

00:10:10.000 --> 00:10:12.000
że teraz naprawdę można

00:10:12.000 --> 00:10:14.000
trafić w beczkę z korniszonami

00:10:14.000 --> 00:10:16.000
z wysokości 6 km.

00:10:16.000 --> 00:10:19.000
Faktycznie to teraz potrafią.

00:10:19.000 --> 00:10:21.000
Musimy sobie jednak wyjaśnić,

00:10:21.000 --> 00:10:24.000
że niewiele to znaczy.

NOTE Paragraph

00:10:24.000 --> 00:10:27.000
Na początku pierwszej wojny z Irakiem,

00:10:27.000 --> 00:10:29.000
siły powietrzne USA

00:10:29.000 --> 00:10:32.000
wysłały dwa dywizjony "Orłów" F-15

00:10:32.000 --> 00:10:34.000
na pustynię iracką.

00:10:34.000 --> 00:10:36.000
Miały warte 5 mln dolarów kamery,

00:10:36.000 --> 00:10:39.000
pozwalające zobaczyć całą powierzchnię pustyni.

00:10:39.000 --> 00:10:42.000
Ich zadaniem było wytropić i zniszczyć.

00:10:42.000 --> 00:10:44.000
Pamiętacie wyrzutnie rakiet "Scud,"

00:10:44.000 --> 00:10:46.000
typu ziemia-powietrze,

00:10:46.000 --> 00:10:48.000
którymi Irakijczycy strzelali do Izraelczyków?

00:10:48.000 --> 00:10:50.000
Zadaniem tych dwóch dywizjonów

00:10:50.000 --> 00:10:53.000
było pozbyć się wszystkich wyrzutni rakiet Scud.

00:10:53.000 --> 00:10:55.000
Latali na misje w dzień i w nocy,

00:10:55.000 --> 00:10:57.000
zrzucili tysiące bomb

00:10:57.000 --> 00:11:00.000
i odpalili tysiące rakiet,

00:11:00.000 --> 00:11:03.000
próbując pozbyć się tych konkretnych wyrzutni.

NOTE Paragraph

00:11:03.000 --> 00:11:05.000
Po wojnie zrobiono audyt,

00:11:05.000 --> 00:11:07.000
armia, siły powietrzne zazwyczaj tak robią,

00:11:07.000 --> 00:11:09.000
podczas którego postawiono pytanie:

00:11:09.000 --> 00:11:11.000
ile scudów faktycznie zniszczono?

00:11:11.000 --> 00:11:13.000
Wiecie jaka była odpowiedź?

00:11:13.000 --> 00:11:15.000
Zero, ani jednego.

00:11:15.000 --> 00:11:17.000
Dlaczego?

00:11:17.000 --> 00:11:19.000
Dlatego, że ich broń była nieprecyzyjna?

00:11:19.000 --> 00:11:22.000
Ale skąd, była superprecyzyjna.

00:11:22.000 --> 00:11:24.000
Mogliby zniszczyć nawet to tutaj

00:11:24.000 --> 00:11:26.000
z wysokości 7,62 km.

00:11:26.000 --> 00:11:30.000
Niestety, nie wiedzieli gdzie są wyrzutnie.

00:11:30.000 --> 00:11:33.000
W kwestii bomb i korniszonów

00:11:33.000 --> 00:11:35.000
nie sztuką jest trafić,

00:11:35.000 --> 00:11:38.000
ale sztuką jest znaleźć.

00:11:38.000 --> 00:11:40.000
To zawsze było trudniejsze

00:11:40.000 --> 00:11:42.000
podczas wojny.

NOTE Paragraph

00:11:42.000 --> 00:11:45.000
Weźmy wojnę w Afganistanie.

00:11:45.000 --> 00:11:47.000
Co było charakterystyczną bronią

00:11:47.000 --> 00:11:49.000
CIA w wojnie w płn-zach. Pakistanie?

00:11:49.000 --> 00:11:52.000
Dron. Co to jest dron?

00:11:52.000 --> 00:11:56.000
To wnuczek celownika Norden Mark 15.

00:11:56.000 --> 00:12:00.000
To broń o zabójczej skuteczności i precyzji.

00:12:00.000 --> 00:12:02.000
W ciągu ostatnich 6 lat

00:12:02.000 --> 00:12:05.000
w północno-zachodnim Pakistanie,

00:12:05.000 --> 00:12:08.000
CIA wystrzeliła setki rakiet typu dron

00:12:08.000 --> 00:12:10.000
i wykorzystała je

00:12:10.000 --> 00:12:12.000
do zabicia 2 000 podejrzanych

00:12:12.000 --> 00:12:16.000
bojowników pakistańskich i talibańskich.

00:12:16.000 --> 00:12:19.000
Jak precyzyjne są drony?

00:12:19.000 --> 00:12:21.000
To niesamowite.

00:12:21.000 --> 00:12:24.000
Sądzimy, że są teraz skuteczne w 95%.

00:12:24.000 --> 00:12:26.000
Sądzimy, że są teraz skuteczne w 95%.

00:12:26.000 --> 00:12:29.000
95% zabitych miało być zabitych, prawda?

00:12:29.000 --> 00:12:31.000
To jeden z najniezwyklejszych rekordów

00:12:31.000 --> 00:12:33.000
w historii współczesnej wojny.

NOTE Paragraph

00:12:33.000 --> 00:12:35.000
Ale wiecie, w czym tkwi sedno?

00:12:35.000 --> 00:12:37.000
Podczas gdy my używamy dronów

00:12:37.000 --> 00:12:39.000
Podczas gdy my używamy dronów

00:12:39.000 --> 00:12:41.000
z zabójczą precyzją,

00:12:41.000 --> 00:12:44.000
liczba ataków samobójczych i terroryztycznych

00:12:44.000 --> 00:12:46.000
przeciwko siłom USA w Afganistanie,

00:12:46.000 --> 00:12:49.000
wzrosła dziesięciokrotnie.

00:12:49.000 --> 00:12:51.000
Im efektywniej ich zabijaliśmy,

00:12:51.000 --> 00:12:53.000
Im efektywniej ich zabijaliśmy,

00:12:53.000 --> 00:12:56.000
tym bardziej rosła ich wściekłość

00:12:56.000 --> 00:12:59.000
i motywacja do zabijania nas.

00:12:59.000 --> 00:13:02.000
Nie opisałem wam zwycięstwa.

00:13:02.000 --> 00:13:04.000
Opisałem jego przeciwieństwo.

00:13:04.000 --> 00:13:06.000
Opisałem jego przeciwieństwo.

NOTE Paragraph

00:13:06.000 --> 00:13:08.000
W tym właśnie tkwi problem

00:13:08.000 --> 00:13:10.000
naszego zaślepienia urządzeniami.

00:13:10.000 --> 00:13:13.000
Myślimy, że urządzenia rozwiążą nam problemy,

00:13:13.000 --> 00:13:16.000
ale te problemy są o wiele bardziej złożone.

00:13:16.000 --> 00:13:19.000
Nie chodzi o precyzyjność bomb,

00:13:19.000 --> 00:13:21.000
tylko o to, jak je wykorzystamy,

00:13:21.000 --> 00:13:23.000
a co ważniejsze,

00:13:23.000 --> 00:13:26.000
czy w ogóle powinniśmy ich użyć.

NOTE Paragraph

00:13:27.000 --> 00:13:29.000
Jest posłowie

00:13:29.000 --> 00:13:31.000
do historii Carla Nordena

00:13:31.000 --> 00:13:34.000
i jego wspaniałego celownika.

00:13:34.000 --> 00:13:37.000
6 sierpnia 1945 roku,

00:13:37.000 --> 00:13:40.000
bombowiec b-29, zwany Enola Gay

00:13:40.000 --> 00:13:42.000
leciał nad Japonią

00:13:42.000 --> 00:13:44.000
i przy użyciu celownika Nordena,

00:13:44.000 --> 00:13:47.000
zrzucił ogromną bombę termojądrową

00:13:47.000 --> 00:13:50.000
na Hiroszimę.

00:13:50.000 --> 00:13:53.000
Co typowe dla celownika Nordena,

00:13:53.000 --> 00:13:56.000
bomba chybiła celu o 250 m.

00:13:56.000 --> 00:13:59.000
Rzecz jasna nie miało to znaczenia.

00:13:59.000 --> 00:14:01.000
To największa ironia

00:14:01.000 --> 00:14:04.000
w historii celownika Nordena.

00:14:04.000 --> 00:14:08.000
Celownika za 1,5 miliarda dolarów

00:14:08.000 --> 00:14:12.000
użyto do zrzucenia bomby za 3 mld,

00:14:12.000 --> 00:14:15.000
która w ogóle nie potrzebowała żadnego celownika.

NOTE Paragraph

00:14:15.000 --> 00:14:17.000
Tymczasem w Nowym Jorku,

00:14:17.000 --> 00:14:19.000
nikt nie powiedział Carlowi Nordenowi,

00:14:19.000 --> 00:14:22.000
że jego celownik został użyty nad Hiroszimą.

00:14:22.000 --> 00:14:24.000
Był oddanym chrześcijaninem.

00:14:24.000 --> 00:14:26.000
Był przekonany, że stworzył coś,

00:14:26.000 --> 00:14:29.000
co zredukuje liczbę ofiar podczas wojny.

00:14:29.000 --> 00:14:32.000
Złamałoby mu to serce.

NOTE Paragraph

00:14:32.000 --> 00:14:39.000
(Oklaski)