WEBVTT 00:00:00.710 --> 00:00:04.200 Reaksiyanın əmsallaşdırılması, mol kimi 00:00:04.200 --> 00:00:06.700 kimyada ilk öyrədilən mövzülardan biridir. 00:00:06.700 --> 00:00:09.250 Kifayət qədər asan bir mövzu olsa da 00:00:09.250 --> 00:00:12.430 bir çox şagirdə çətin gəlir. 00:00:12.430 --> 00:00:13.970 Bəlkə də biraz qarışıqdır, 00:00:13.970 --> 00:00:15.350 ona görə. 00:00:15.350 --> 00:00:17.790 Əmsallaşdırmaya keçməzdən öncə, birinci baxaq görək 00:00:17.790 --> 00:00:18.920 kimyəvi reaksiya nədir. 00:00:18.920 --> 00:00:20.660 Bura bir neçəsini yazmışam, birazdan 00:00:20.660 --> 00:00:22.180 başqalarını da görəcəksiz. 00:00:22.180 --> 00:00:24.750 Qısaca, o kimyəvi reaksiyanı təsvir edir. 00:00:24.750 --> 00:00:25.720 Alüminium, 00:00:25.720 --> 00:00:30.600 oksigen qazı və ya ikiatomlu oksigen molekulu və sonda 00:00:30.600 --> 00:00:32.860 alüminium oksidimiz var. 00:00:32.860 --> 00:00:34.850 İndi deyəcəksiniz ki, aha reaksiyanın nə 00:00:34.850 --> 00:00:35.830 olduğunu başa düşdük. 00:00:35.830 --> 00:00:38.700 Reaksiyaya girənlərimizi yəni 00:00:38.700 --> 00:00:40.240 reaktivlərimiz var. 00:00:40.240 --> 00:00:42.510 Bu da bizim məhsulumuz. 00:00:42.510 --> 00:00:44.090 Başqa nə qaldı? 00:00:44.090 --> 00:00:45.400 Hə bir məsələ qaldı. 00:00:45.400 --> 00:00:47.770 Sol tərəfə bir alüminium atomu və 00:00:47.770 --> 00:00:51.550 iki oksigen atomu yazmışam. 00:00:51.550 --> 00:00:53.700 Bir-birinə bağlıdırlar amma iki oksigen 00:00:53.700 --> 00:00:54.250 atomu var. 00:00:54.250 --> 00:00:59.270 Bir ikiatomlu oksigen molekulunun tərkibində, 00:00:59.270 --> 00:01:01.540 bir molekul olsa da 2 oksigen atomu yerləşir. 00:01:01.540 --> 00:01:05.030 Onları üst-üstə gələndə, iki alüminium 00:01:05.030 --> 00:01:07.020 atomu və üç oksigen atomu alırıq. 00:01:07.020 --> 00:01:09.550 Yəni tənliyin hər iki tərəfində fərqli sayda 00:01:09.550 --> 00:01:10.510 alüminium olur. 00:01:10.510 --> 00:01:12.470 Bu tərəfdə bir alüminium, 00:01:12.470 --> 00:01:14.810 bu tərəfdə isə iki alüminium olur. Və 00:01:14.810 --> 00:01:15.850 oksigenlərin sayında da fərq var. 00:01:15.850 --> 00:01:17.580 Bu tərəfdə iki oksigen, 00:01:17.580 --> 00:01:19.360 bu tərəfdə isə üçdür. 00:01:19.360 --> 00:01:22.700 Əmsallaşdırma bu problemin çıxış yoludur. Yəni 00:01:22.700 --> 00:01:24.990 hər iki tərəfdə eyni sayda alüminium 00:01:24.990 --> 00:01:28.245 və oksigen olmalıdır. 00:01:28.245 --> 00:01:30.200 Aha, bunu etməyə çalışaq. 00:01:30.200 --> 00:01:31.960 Narıncıyla yazaq. 00:01:31.960 --> 00:01:35.100 Dediyim kimi, burada bir, 00:01:35.100 --> 00:01:36.600 burada iki alüminium var. 00:01:36.600 --> 00:01:39.130 Bəlkə, sadəcə bura iki yazmaqla bu işi həll edərik? 00:01:39.130 --> 00:01:42.990 İndi hər iki tərəfdə iki alüminiumumuz 00:01:42.990 --> 00:01:44.290 oldu. 00:01:44.290 --> 00:01:45.400 Artıq alüminiumların üzü gülür. 00:01:45.400 --> 00:01:47.060 İndi oksigenin üzün güldürək. 00:01:47.060 --> 00:01:49.880 Sol tərəfdə 00:01:49.880 --> 00:01:51.080 iki oksigenimiz var. 00:01:51.080 --> 00:01:52.900 Sağda isə 00:01:52.900 --> 00:01:54.280 üç. 00:01:54.280 --> 00:01:55.560 İndi nə etməliyəm? 00:01:55.560 --> 00:01:58.960 Hə, əgər yarım aotmomuz varsa 00:01:58.960 --> 00:02:01.840 elə 1.5-ə 00:02:01.840 --> 00:02:03.910 vuracağam. 00:02:03.910 --> 00:02:06.190 1.5 vur 2 bərabər oldu 3. 00:02:06.190 --> 00:02:09.600 İndi hər iki tərəfdə üç oksigen və 00:02:09.600 --> 00:02:12.180 iki alüminium oldu. 00:02:12.180 --> 00:02:13.210 İşimiz qutardı? 00:02:13.210 --> 00:02:15.940 Xeyir, əslinə yarım atom və ya 1.5 atom 00:02:15.940 --> 00:02:17.130 deyə bir şey mümkün deyil. 00:02:17.130 --> 00:02:18.270 Doğru səslənmir. 00:02:18.270 --> 00:02:20.480 Belə olduqda, 2-yə vuraraq tam rəqəm 00:02:20.480 --> 00:02:21.145 almalısan. 00:02:21.145 --> 00:02:23.230 İndi, hər iki tərəfi 00:02:23.230 --> 00:02:26.070 ikiyə vuraq. 00:02:26.070 --> 00:02:37.700 Deməli belə, 4 alüminium üstə gəl 3 oksigen 00:02:37.700 --> 00:02:40.210 əmələ gəlir, iki 00:02:40.210 --> 00:02:45.090 alüminium oksid molekulu. 00:02:45.090 --> 00:02:47.780 İndi soruşa bilərsiniz ki, bəs niyə 00:02:47.780 --> 00:02:50.950 alüminium oksidin sayında heç bir dəyişiklik 00:02:50.950 --> 00:02:51.860 eləmirik? 00:02:51.860 --> 00:02:54.940 Niyə buradakı oksigenin qarşısına 3də 2 yazmıram? 00:02:54.940 --> 00:02:56.640 Belə bir şey mümkün deyil. 00:02:56.640 --> 00:02:58.380 Tənlik necə varsa elə də qalmalıdır. 00:02:58.380 --> 00:03:00.720 Alüminium oksid molekulunu dəyişə bilmərik. 00:03:00.720 --> 00:03:04.630 Alüminium oksid molekulundakı Alüminium 00:03:04.630 --> 00:03:07.310 oksigen nisbətini dəyişə bilmərik. 00:03:07.310 --> 00:03:11.320 Alüminium oksid molekulunun sayını dəyişə 00:03:11.320 --> 00:03:13.460 bilərsiniz. Biz də dəyişib iki etdik. 00:03:13.460 --> 00:03:14.000 Neynədik? 00:03:14.000 --> 00:03:14.800 Alüminium hər 00:03:14.800 --> 00:03:17.060 tərəfdə iki olmalıdı ona görə qarşısına 00:03:17.060 --> 00:03:18.660 iki yazdıq. 00:03:18.660 --> 00:03:20.550 Oksigendə isə 1.5-ə 00:03:20.550 --> 00:03:23.310 vurub, 00:03:23.310 --> 00:03:26.340 üç oksigen molekulu aldıq. 00:03:26.340 --> 00:03:27.880 Üç oksigen də burada var. 00:03:27.880 --> 00:03:30.400 Sonra dedik ki, 1.5 yazıla bilməz, 00:03:30.400 --> 00:03:32.540 pona görə ikiyə vurduq. 00:03:32.540 --> 00:03:37.360 Və sonda 4 alüminium plus üç oksigen 00:03:37.360 --> 00:03:41.980 molekulu və ya 6 oksigen atomu əmələ gətirdi, 00:03:41.980 --> 00:03:43.660 2 aluminium oksid molekulu. 00:03:43.660 --> 00:03:46.070 Gəlin başqalarını da yazaq. 00:03:46.070 --> 00:03:48.270 Aha, burada etilenimiz var. 00:03:48.270 --> 00:03:50.200 Mötərizədəki q hərfi 00:03:50.200 --> 00:03:50.930 qaz olduğunu 00:03:50.930 --> 00:03:53.390 göstərir. 00:03:53.390 --> 00:03:58.340 Deməli etilen qazı üstə gəl oksigen qazı əmələ gəldi karbondioksid 00:03:58.340 --> 00:04:00.090 üstə gəl su. 00:04:00.090 --> 00:04:02.410 Oradakı l hərfi maye halda olan suyu göstərir. 00:04:02.410 --> 00:04:04.640 Hə, indi nə edəcəyik? 00:04:04.640 --> 00:04:07.440 Birinci mürəkkəb molekullardan başlayın, 00:04:07.440 --> 00:04:11.140 daha sonra tək atomlu molekulları 00:04:11.140 --> 00:04:13.000 tamalayarsınız. 00:04:13.000 --> 00:04:15.180 Çünki onları dəyişdirmək çox asandır. 00:04:15.180 --> 00:04:17.139 Tutaq ki, 00:04:17.139 --> 00:04:19.680 karbonların sayını 00:04:19.680 --> 00:04:22.680 düzəldirik, əgər bura rəqəm yazsam, eyni zamanda 00:04:22.680 --> 00:04:24.680 hidrogenlərin sayı da dəyişmiş olur. 00:04:24.680 --> 00:04:26.140 00:04:26.140 --> 00:04:28.720 00:04:28.720 --> 00:04:30.630 00:04:30.630 --> 00:04:33.770 00:04:33.770 --> 00:04:36.050 00:04:36.050 --> 00:04:38.100 00:04:38.100 --> 00:04:39.550 00:04:39.550 --> 00:04:41.070 00:04:43.680 --> 00:04:45.790 00:04:45.790 --> 00:04:47.810 00:04:47.810 --> 00:04:49.790 00:04:49.790 --> 00:04:50.780 00:04:50.780 --> 00:04:53.930 00:04:53.930 --> 00:04:55.700 00:04:55.700 --> 00:04:58.460 00:04:58.460 --> 00:04:59.850 00:04:59.850 --> 00:05:02.010 00:05:02.010 --> 00:05:05.000 00:05:05.000 --> 00:05:08.070 00:05:08.070 --> 00:05:11.370 00:05:11.370 --> 00:05:12.690 00:05:12.690 --> 00:05:16.320 00:05:16.320 --> 00:05:18.150 00:05:18.150 --> 00:05:21.070 00:05:21.070 --> 00:05:24.100 00:05:24.100 --> 00:05:25.510 00:05:25.510 --> 00:05:29.310 00:05:29.310 --> 00:05:30.850 00:05:30.850 --> 00:05:35.800 00:05:35.800 --> 00:05:37.780 00:05:37.780 --> 00:05:41.970 00:05:41.970 --> 00:05:44.290 00:05:44.290 --> 00:05:44.980 00:05:44.980 --> 00:05:49.450 00:05:49.450 --> 00:05:52.170 00:05:52.170 --> 00:05:56.270 00:05:56.270 --> 00:05:56.845 00:05:56.845 --> 00:05:58.950 00:05:58.950 --> 00:06:01.290 00:06:01.290 --> 00:06:02.560 00:06:02.560 --> 00:06:03.420 00:06:03.420 --> 00:06:05.330 00:06:05.330 --> 00:06:07.820 00:06:07.820 --> 00:06:11.020 00:06:11.020 --> 00:06:13.430 00:06:13.430 --> 00:06:15.770 00:06:15.770 --> 00:06:18.460 00:06:18.460 --> 00:06:20.410 00:06:20.410 --> 00:06:21.690 00:06:21.690 --> 00:06:22.855 00:06:22.855 --> 00:06:30.110 00:06:30.110 --> 00:06:31.810 00:06:31.810 --> 00:06:35.210 00:06:35.210 --> 00:06:38.780 00:06:38.780 --> 00:06:42.040 00:06:42.040 --> 00:06:44.810 00:06:44.810 --> 00:06:46.840 00:06:46.840 --> 00:06:49.270 00:06:49.270 --> 00:06:51.320 00:06:51.320 --> 00:06:58.510 00:06:58.510 --> 00:07:00.575 00:07:00.575 --> 00:07:03.230 00:07:03.230 --> 00:07:05.280 00:07:05.280 --> 00:07:06.810 00:07:06.810 --> 00:07:09.010 00:07:09.010 --> 00:07:11.050 00:07:11.050 --> 00:07:13.240 00:07:13.240 --> 00:07:14.090 00:07:14.090 --> 00:07:15.900 00:07:15.900 --> 00:07:16.910 00:07:16.910 --> 00:07:18.420 00:07:18.420 --> 00:07:21.130 00:07:21.130 --> 00:07:23.400 00:07:23.400 --> 00:07:28.090 00:07:28.090 --> 00:07:30.470 00:07:30.470 --> 00:07:33.520 00:07:33.520 --> 00:07:36.060 00:07:36.060 --> 00:07:40.330 00:07:40.330 --> 00:07:45.590 00:07:45.590 --> 00:07:48.780 00:07:48.780 --> 00:07:52.230 00:07:52.230 --> 00:07:56.240 00:07:56.240 --> 00:07:57.580 00:07:57.580 --> 00:08:00.190 00:08:00.190 --> 00:08:02.060 00:08:02.060 --> 00:08:07.200 00:08:07.200 --> 00:08:07.860 00:08:07.860 --> 00:08:09.790 00:08:09.790 --> 00:08:11.590 00:08:11.590 --> 00:08:13.130 00:08:13.130 --> 00:08:15.575 00:08:15.575 --> 00:08:19.360 00:08:19.360 --> 00:08:19.690 00:08:19.690 --> 00:08:21.620 00:08:21.620 --> 00:08:25.290 00:08:25.290 --> 00:08:27.640 00:08:27.640 --> 00:08:30.830 00:08:30.830 --> 00:08:32.870 00:08:32.870 --> 00:08:34.059 00:08:34.059 --> 00:08:35.820 00:08:35.820 --> 00:08:38.429 00:08:38.429 --> 00:08:40.559 00:08:40.559 --> 00:08:42.409 00:08:42.409 --> 00:08:45.760 00:08:45.760 --> 00:08:46.960 00:08:46.960 --> 00:08:50.800 00:08:50.800 --> 00:09:00.580 00:09:00.580 --> 00:09:07.520 00:09:07.520 --> 00:09:10.200 00:09:10.200 --> 00:09:18.920 00:09:18.920 --> 00:09:21.600 00:09:21.600 --> 00:09:22.630 00:09:22.630 --> 00:09:23.830 00:09:23.830 --> 00:09:25.980 00:09:25.980 --> 00:09:28.180 00:09:28.180 --> 00:09:29.520 00:09:29.520 --> 00:09:31.420 00:09:31.420 --> 00:09:33.630 00:09:33.630 --> 00:09:36.100 00:09:36.100 --> 00:09:37.640 00:09:40.150 --> 00:09:41.420 00:09:41.420 --> 00:09:44.190 00:09:44.190 --> 00:09:48.040 00:09:48.040 --> 00:09:50.860 00:09:50.860 --> 00:09:53.010 00:09:53.010 --> 00:09:56.000 00:09:56.000 --> 00:09:58.230 00:09:58.230 --> 00:10:00.260 00:10:00.260 --> 00:10:02.130 00:10:02.130 --> 00:10:05.660 00:10:05.660 --> 00:10:07.980 00:10:07.980 --> 00:10:10.775 00:10:10.775 --> 00:10:13.030 00:10:13.030 --> 00:10:13.590 00:10:13.590 --> 00:10:15.850 00:10:15.850 --> 00:10:17.950 00:10:17.950 --> 00:10:24.190 00:10:24.190 --> 00:10:25.260 00:10:25.260 --> 00:10:30.000 00:10:30.000 --> 00:10:35.170 00:10:35.170 --> 00:10:35.480 00:10:35.480 --> 00:10:39.580 00:10:39.580 --> 00:10:42.740 00:10:42.740 --> 00:10:44.010 00:10:44.010 --> 00:10:45.410 00:10:45.410 --> 00:10:48.230 00:10:48.230 --> 00:10:52.230 00:10:52.230 --> 00:11:03.390 00:11:03.390 --> 00:11:07.690 00:11:07.690 --> 00:11:15.070 00:11:15.070 --> 00:11:15.940 00:11:15.940 --> 00:11:18.070 00:11:21.140 --> 00:11:22.390 00:11:26.450 --> 00:11:28.870 00:11:28.870 --> 00:11:32.040 00:11:32.040 --> 00:11:33.830 00:11:33.830 --> 00:11:36.040 00:11:36.040 --> 00:11:37.300 00:11:37.300 --> 00:11:39.000 00:11:39.000 --> 00:11:40.820 00:11:40.820 --> 00:11:45.190 00:11:45.190 --> 00:11:47.630 00:11:47.630 --> 00:11:52.280 00:11:52.280 --> 00:11:59.660 00:11:59.660 --> 00:12:03.480 00:12:03.480 --> 00:12:05.590 00:12:05.590 --> 00:12:08.700 00:12:08.700 --> 00:12:10.820 00:12:10.820 --> 00:12:13.250 00:12:13.250 --> 00:12:14.500 00:12:19.710 --> 00:12:21.040 00:12:21.040 --> 00:12:23.960 00:12:23.960 --> 00:12:28.733 00:12:35.950 --> 00:12:37.160 00:12:37.160 --> 00:12:41.270 00:12:41.270 --> 00:12:42.840 00:12:42.840 --> 00:12:43.725 00:12:43.725 --> 00:12:46.770 00:12:46.770 --> 00:12:48.910 00:12:48.910 --> 00:12:52.200 00:12:52.200 --> 00:12:53.790 00:12:57.090 --> 00:13:01.350 00:13:01.350 --> 00:13:03.420 00:13:03.420 --> 00:13:05.760 00:13:05.760 --> 00:13:09.490 00:13:09.490 --> 00:13:16.450 00:13:16.450 --> 00:13:21.540 00:13:21.540 --> 00:13:28.570 00:13:32.270 --> 00:13:39.540 00:13:39.540 --> 00:13:40.670 00:13:40.670 --> 00:13:43.800 00:13:43.800 --> 00:13:47.750 00:13:47.750 --> 00:13:51.700 00:13:51.700 --> 00:13:52.540 00:13:52.540 --> 00:13:53.940 00:13:53.940 --> 00:13:54.890 00:13:54.890 --> 00:13:56.920 00:13:56.920 --> 00:13:58.990 00:13:58.990 --> 00:14:02.350 00:14:02.350 --> 00:14:04.300 00:14:04.300 --> 00:14:06.650 00:14:06.650 --> 00:14:11.030 00:14:11.030 --> 00:14:14.060 00:14:14.060 --> 00:14:15.865 00:14:15.865 --> 00:14:18.160 00:14:18.160 --> 00:14:20.790 00:14:20.790 --> 00:14:22.440 00:14:22.440 --> 00:14:24.350 00:14:24.350 --> 00:14:27.260