0:00:00.710,0:00:04.200
Reaksiyanın əmsallaşdırılması, mol kimi

0:00:04.200,0:00:06.700
kimyada ilk öyrədilən mövzülardan biridir.

0:00:06.700,0:00:09.250
Kifayət qədər asan bir mövzu olsa da

0:00:09.250,0:00:12.430
bir çox şagirdə çətin gəlir.

0:00:12.430,0:00:13.970
Bəlkə də biraz qarışıqdır,

0:00:13.970,0:00:15.350
ona görə.

0:00:15.350,0:00:17.790
Əmsallaşdırmaya keçməzdən öncə,[br]birinci baxaq görək

0:00:17.790,0:00:18.920
kimyəvi reaksiya nədir.

0:00:18.920,0:00:20.660
Bura bir neçəsini yazmışam, birazdan

0:00:20.660,0:00:22.180
başqalarını da görəcəksiz.

0:00:22.180,0:00:24.750
Qısaca, o kimyəvi reaksiyanı təsvir edir.

0:00:24.750,0:00:25.720
Alüminium,

0:00:25.720,0:00:30.600
oksigen qazı və ya ikiatomlu oksigen [br]molekulu və sonda

0:00:30.600,0:00:32.860
alüminium oksidimiz var.

0:00:32.860,0:00:34.850
İndi deyəcəksiniz ki, aha reaksiyanın [br]nə

0:00:34.850,0:00:35.830
olduğunu başa düşdük.

0:00:35.830,0:00:38.700
Reaksiyaya girənlərimizi yəni

0:00:38.700,0:00:40.240
reaktivlərimiz var.

0:00:40.240,0:00:42.510
Bu da bizim məhsulumuz.

0:00:42.510,0:00:44.090
Başqa nə qaldı?

0:00:44.090,0:00:45.400
Hə bir məsələ qaldı.

0:00:45.400,0:00:47.770
Sol tərəfə bir alüminium atomu və

0:00:47.770,0:00:51.550
iki oksigen atomu yazmışam.

0:00:51.550,0:00:53.700
Bir-birinə bağlıdırlar amma iki oksigen

0:00:53.700,0:00:54.250
atomu var.

0:00:54.250,0:00:59.270
Bir ikiatomlu oksigen molekulunun [br]tərkibində,

0:00:59.270,0:01:01.540
bir molekul olsa da 2 oksigen [br]atomu yerləşir.

0:01:01.540,0:01:05.030
Onları üst-üstə gələndə, iki alüminium

0:01:05.030,0:01:07.020
atomu və üç oksigen atomu alırıq.

0:01:07.020,0:01:09.550
Yəni tənliyin hər iki tərəfində fərqli[br]sayda

0:01:09.550,0:01:10.510
alüminium olur.

0:01:10.510,0:01:12.470
Bu tərəfdə bir alüminium,

0:01:12.470,0:01:14.810
bu tərəfdə isə iki alüminium olur. Və

0:01:14.810,0:01:15.850
oksigenlərin sayında da fərq var.

0:01:15.850,0:01:17.580
Bu tərəfdə iki oksigen,

0:01:17.580,0:01:19.360
bu tərəfdə isə üçdür.

0:01:19.360,0:01:22.700
Əmsallaşdırma bu problemin çıxış yoludur.[br]Yəni

0:01:22.700,0:01:24.990
hər iki tərəfdə eyni sayda alüminium

0:01:24.990,0:01:28.245
və oksigen olmalıdır.

0:01:28.245,0:01:30.200
Aha, bunu etməyə çalışaq.

0:01:30.200,0:01:31.960
Narıncıyla yazaq.

0:01:31.960,0:01:35.100
Dediyim kimi, burada bir,

0:01:35.100,0:01:36.600
burada iki alüminium var.

0:01:36.600,0:01:39.130
Bəlkə, sadəcə bura iki yazmaqla[br]bu işi həll edərik?

0:01:39.130,0:01:42.990
İndi hər iki tərəfdə iki alüminiumumuz

0:01:42.990,0:01:44.290
oldu.

0:01:44.290,0:01:45.400
Artıq alüminiumların üzü gülür.

0:01:45.400,0:01:47.060
İndi oksigenin üzün güldürək.

0:01:47.060,0:01:49.880
Sol tərəfdə

0:01:49.880,0:01:51.080
iki oksigenimiz var.

0:01:51.080,0:01:52.900
Sağda isə

0:01:52.900,0:01:54.280
üç.

0:01:54.280,0:01:55.560
İndi nə etməliyəm?

0:01:55.560,0:01:58.960
Hə, əgər yarım aotmomuz varsa

0:01:58.960,0:02:01.840
elə 1.5-ə

0:02:01.840,0:02:03.910
vuracağam.

0:02:03.910,0:02:06.190
1.5 vur 2 bərabər oldu 3.

0:02:06.190,0:02:09.600
İndi hər iki tərəfdə üç oksigen və

0:02:09.600,0:02:12.180
iki alüminium oldu.

0:02:12.180,0:02:13.210
İşimiz qutardı?

0:02:13.210,0:02:15.940
Xeyir, əslinə yarım atom və ya 1.5 atom

0:02:15.940,0:02:17.130
deyə bir şey mümkün deyil.

0:02:17.130,0:02:18.270
Doğru səslənmir.

0:02:18.270,0:02:20.480
Belə olduqda, 2-yə vuraraq tam rəqəm

0:02:20.480,0:02:21.145
almalısan.

0:02:21.145,0:02:23.230
İndi, hər iki tərəfi

0:02:23.230,0:02:26.070
ikiyə vuraq.

0:02:26.070,0:02:37.700
Deməli belə, 4 alüminium üstə gəl [br]3 oksigen

0:02:37.700,0:02:40.210
əmələ gəlir, iki

0:02:40.210,0:02:45.090
alüminium oksid molekulu.

0:02:45.090,0:02:47.780
İndi soruşa bilərsiniz ki, bəs niyə

0:02:47.780,0:02:50.950
alüminium oksidin sayında heç bir dəyişiklik

0:02:50.950,0:02:51.860
eləmirik?

0:02:51.860,0:02:54.940
Niyə buradakı oksigenin qarşısına 3də 2[br]yazmıram?

0:02:54.940,0:02:56.640
Belə bir şey mümkün deyil.

0:02:56.640,0:02:58.380
Tənlik necə varsa elə də qalmalıdır.

0:02:58.380,0:03:00.720
Alüminium oksid molekulunu[br]dəyişə bilmərik.

0:03:00.720,0:03:04.630
Alüminium oksid molekulundakı Alüminium

0:03:04.630,0:03:07.310
oksigen nisbətini dəyişə bilmərik.

0:03:07.310,0:03:11.320
Alüminium oksid molekulunun sayını dəyişə

0:03:11.320,0:03:13.460
bilərsiniz. Biz də dəyişib iki etdik.

0:03:13.460,0:03:14.000
Neynədik?

0:03:14.000,0:03:14.800
Alüminium hər

0:03:14.800,0:03:17.060
tərəfdə iki olmalıdı ona görə qarşısına

0:03:17.060,0:03:18.660
iki yazdıq.

0:03:18.660,0:03:20.550
Oksigendə isə 1.5-ə

0:03:20.550,0:03:23.310
vurub,

0:03:23.310,0:03:26.340
üç oksigen molekulu aldıq.

0:03:26.340,0:03:27.880
Üç oksigen də burada var.

0:03:27.880,0:03:30.400
Sonra dedik ki, 1.5 yazıla bilməz,

0:03:30.400,0:03:32.540
pona görə ikiyə vurduq.

0:03:32.540,0:03:37.360
Və sonda 4 alüminium plus üç oksigen

0:03:37.360,0:03:41.980
molekulu və ya 6 oksigen atomu əmələ[br]gətirdi,

0:03:41.980,0:03:43.660
2 aluminium oksid molekulu.

0:03:43.660,0:03:46.070
Gəlin başqalarını da yazaq.

0:03:46.070,0:03:48.270
Aha, burada etilenimiz var.

0:03:48.270,0:03:50.200
Mötərizədəki q hərfi

0:03:50.200,0:03:50.930
qaz olduğunu

0:03:50.930,0:03:53.390
göstərir.

0:03:53.390,0:03:58.340
Deməli etilen qazı üstə gəl oksigen qazı [br]əmələ gəldi karbondioksid

0:03:58.340,0:04:00.090
üstə gəl su.

0:04:00.090,0:04:02.410
Oradakı l hərfi maye halda olan [br]suyu göstərir.

0:04:02.410,0:04:04.640
Hə, indi nə edəcəyik?

0:04:04.640,0:04:07.440
Birinci mürəkkəb molekullardan başlayın,

0:04:07.440,0:04:11.140
daha sonra tək atomlu molekulları

0:04:11.140,0:04:13.000
tamalayarsınız.

0:04:13.000,0:04:15.180
Çünki onları dəyişdirmək çox asandır.

0:04:15.180,0:04:17.139
Tutaq ki,

0:04:17.139,0:04:19.680
karbonların sayını

0:04:19.680,0:04:22.680
düzəldirik, əgər bura rəqəm yazsam, [br]eyni zamanda

0:04:22.680,0:04:24.680
hidrogenlərin sayı da[br]dəyişmiş olur.

0:04:24.680,0:04:26.140


0:04:26.140,0:04:28.720


0:04:28.720,0:04:30.630


0:04:30.630,0:04:33.770


0:04:33.770,0:04:36.050


0:04:36.050,0:04:38.100


0:04:38.100,0:04:39.550


0:04:39.550,0:04:41.070


0:04:43.680,0:04:45.790


0:04:45.790,0:04:47.810


0:04:47.810,0:04:49.790


0:04:49.790,0:04:50.780


0:04:50.780,0:04:53.930


0:04:53.930,0:04:55.700


0:04:55.700,0:04:58.460


0:04:58.460,0:04:59.850


0:04:59.850,0:05:02.010


0:05:02.010,0:05:05.000


0:05:05.000,0:05:08.070


0:05:08.070,0:05:11.370


0:05:11.370,0:05:12.690


0:05:12.690,0:05:16.320


0:05:16.320,0:05:18.150


0:05:18.150,0:05:21.070


0:05:21.070,0:05:24.100


0:05:24.100,0:05:25.510


0:05:25.510,0:05:29.310


0:05:29.310,0:05:30.850


0:05:30.850,0:05:35.800


0:05:35.800,0:05:37.780


0:05:37.780,0:05:41.970


0:05:41.970,0:05:44.290


0:05:44.290,0:05:44.980


0:05:44.980,0:05:49.450


0:05:49.450,0:05:52.170


0:05:52.170,0:05:56.270


0:05:56.270,0:05:56.845


0:05:56.845,0:05:58.950


0:05:58.950,0:06:01.290


0:06:01.290,0:06:02.560


0:06:02.560,0:06:03.420


0:06:03.420,0:06:05.330


0:06:05.330,0:06:07.820


0:06:07.820,0:06:11.020


0:06:11.020,0:06:13.430


0:06:13.430,0:06:15.770


0:06:15.770,0:06:18.460


0:06:18.460,0:06:20.410


0:06:20.410,0:06:21.690


0:06:21.690,0:06:22.855


0:06:22.855,0:06:30.110


0:06:30.110,0:06:31.810


0:06:31.810,0:06:35.210


0:06:35.210,0:06:38.780


0:06:38.780,0:06:42.040


0:06:42.040,0:06:44.810


0:06:44.810,0:06:46.840


0:06:46.840,0:06:49.270


0:06:49.270,0:06:51.320


0:06:51.320,0:06:58.510


0:06:58.510,0:07:00.575


0:07:00.575,0:07:03.230


0:07:03.230,0:07:05.280


0:07:05.280,0:07:06.810


0:07:06.810,0:07:09.010


0:07:09.010,0:07:11.050


0:07:11.050,0:07:13.240


0:07:13.240,0:07:14.090


0:07:14.090,0:07:15.900


0:07:15.900,0:07:16.910


0:07:16.910,0:07:18.420


0:07:18.420,0:07:21.130


0:07:21.130,0:07:23.400


0:07:23.400,0:07:28.090


0:07:28.090,0:07:30.470


0:07:30.470,0:07:33.520


0:07:33.520,0:07:36.060


0:07:36.060,0:07:40.330


0:07:40.330,0:07:45.590


0:07:45.590,0:07:48.780


0:07:48.780,0:07:52.230


0:07:52.230,0:07:56.240


0:07:56.240,0:07:57.580


0:07:57.580,0:08:00.190


0:08:00.190,0:08:02.060


0:08:02.060,0:08:07.200


0:08:07.200,0:08:07.860


0:08:07.860,0:08:09.790


0:08:09.790,0:08:11.590


0:08:11.590,0:08:13.130


0:08:13.130,0:08:15.575


0:08:15.575,0:08:19.360


0:08:19.360,0:08:19.690


0:08:19.690,0:08:21.620


0:08:21.620,0:08:25.290


0:08:25.290,0:08:27.640


0:08:27.640,0:08:30.830


0:08:30.830,0:08:32.870


0:08:32.870,0:08:34.059


0:08:34.059,0:08:35.820


0:08:35.820,0:08:38.429


0:08:38.429,0:08:40.559


0:08:40.559,0:08:42.409


0:08:42.409,0:08:45.760


0:08:45.760,0:08:46.960


0:08:46.960,0:08:50.800


0:08:50.800,0:09:00.580


0:09:00.580,0:09:07.520


0:09:07.520,0:09:10.200


0:09:10.200,0:09:18.920


0:09:18.920,0:09:21.600


0:09:21.600,0:09:22.630


0:09:22.630,0:09:23.830


0:09:23.830,0:09:25.980


0:09:25.980,0:09:28.180


0:09:28.180,0:09:29.520


0:09:29.520,0:09:31.420


0:09:31.420,0:09:33.630


0:09:33.630,0:09:36.100


0:09:36.100,0:09:37.640


0:09:40.150,0:09:41.420


0:09:41.420,0:09:44.190


0:09:44.190,0:09:48.040


0:09:48.040,0:09:50.860


0:09:50.860,0:09:53.010


0:09:53.010,0:09:56.000


0:09:56.000,0:09:58.230


0:09:58.230,0:10:00.260


0:10:00.260,0:10:02.130


0:10:02.130,0:10:05.660


0:10:05.660,0:10:07.980


0:10:07.980,0:10:10.775


0:10:10.775,0:10:13.030


0:10:13.030,0:10:13.590


0:10:13.590,0:10:15.850


0:10:15.850,0:10:17.950


0:10:17.950,0:10:24.190


0:10:24.190,0:10:25.260


0:10:25.260,0:10:30.000


0:10:30.000,0:10:35.170


0:10:35.170,0:10:35.480


0:10:35.480,0:10:39.580


0:10:39.580,0:10:42.740


0:10:42.740,0:10:44.010


0:10:44.010,0:10:45.410


0:10:45.410,0:10:48.230


0:10:48.230,0:10:52.230


0:10:52.230,0:11:03.390


0:11:03.390,0:11:07.690


0:11:07.690,0:11:15.070


0:11:15.070,0:11:15.940


0:11:15.940,0:11:18.070


0:11:21.140,0:11:22.390


0:11:26.450,0:11:28.870


0:11:28.870,0:11:32.040


0:11:32.040,0:11:33.830


0:11:33.830,0:11:36.040


0:11:36.040,0:11:37.300


0:11:37.300,0:11:39.000


0:11:39.000,0:11:40.820


0:11:40.820,0:11:45.190


0:11:45.190,0:11:47.630


0:11:47.630,0:11:52.280


0:11:52.280,0:11:59.660


0:11:59.660,0:12:03.480


0:12:03.480,0:12:05.590


0:12:05.590,0:12:08.700


0:12:08.700,0:12:10.820


0:12:10.820,0:12:13.250


0:12:13.250,0:12:14.500


0:12:19.710,0:12:21.040


0:12:21.040,0:12:23.960


0:12:23.960,0:12:28.733


0:12:35.950,0:12:37.160


0:12:37.160,0:12:41.270


0:12:41.270,0:12:42.840


0:12:42.840,0:12:43.725


0:12:43.725,0:12:46.770


0:12:46.770,0:12:48.910


0:12:48.910,0:12:52.200


0:12:52.200,0:12:53.790


0:12:57.090,0:13:01.350


0:13:01.350,0:13:03.420


0:13:03.420,0:13:05.760


0:13:05.760,0:13:09.490


0:13:09.490,0:13:16.450


0:13:16.450,0:13:21.540


0:13:21.540,0:13:28.570


0:13:32.270,0:13:39.540


0:13:39.540,0:13:40.670


0:13:40.670,0:13:43.800


0:13:43.800,0:13:47.750


0:13:47.750,0:13:51.700


0:13:51.700,0:13:52.540


0:13:52.540,0:13:53.940


0:13:53.940,0:13:54.890


0:13:54.890,0:13:56.920


0:13:56.920,0:13:58.990


0:13:58.990,0:14:02.350


0:14:02.350,0:14:04.300


0:14:04.300,0:14:06.650


0:14:06.650,0:14:11.030


0:14:11.030,0:14:14.060


0:14:14.060,0:14:15.865


0:14:15.865,0:14:18.160


0:14:18.160,0:14:20.790


0:14:20.790,0:14:22.440


0:14:22.440,0:14:24.350


0:14:24.350,0:14:27.260