1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Këto janë kohë të zymta për ekonominë

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
shokë TEDistë, vërtet kohë të zymta për ekonominë.

3
00:00:06,000 --> 00:00:09,000
Prandaj dua tju ngre humorin

4
00:00:09,000 --> 00:00:12,000
me njërën nga më të famshmet, megjithse gjërësisht e pa njohur,

5
00:00:12,000 --> 00:00:14,000
histori të suksesit tregëtar

6
00:00:14,000 --> 00:00:16,000
të 20 viteve të fundit.

7
00:00:16,000 --> 00:00:19,000
E krahasueshme, në mënyrën e saj të veçantë,

8
00:00:19,000 --> 00:00:22,000
me arritjet e Microsoft apo Google.

9
00:00:22,000 --> 00:00:25,000
Dhe është një industri e cila i ka rezistuar krizës aktuale

10
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
me qetësi.

11
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
E kam fjalën për krimin e organizuar.

12
00:00:30,000 --> 00:00:32,000
Tashmë krimi i organizuar ekziston

13
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
prej shumë kohësh, do thoni ju.

14
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
Dhe këto janë fjalë me vend, vërtet.

15
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
Por në dy dekadat e fundit

16
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
ka përjetuar një zhvillim të pa precedentë.

17
00:00:43,000 --> 00:00:47,000
Tani përbën afërsisht 15 përqind

18
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
të GDP botërore.

19
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
Më pëlqen ta quaj Ekonomia Botërore në Hije,

20
00:00:52,000 --> 00:00:55,000
ose McMafia, shkurt.

21
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
Pra çfarë e shkakton këtë rritje të jashtzakonshme

22
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
të krimit pa kufij.

23
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Sigurisht është globalizimi,

24
00:01:02,000 --> 00:01:05,000
teknologjia, komunikacione e të gjitha këto gjëra,

25
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
për te cilat do të flasim pak më vonë.

26
00:01:08,000 --> 00:01:11,000
Por në fillim do të doja tju ktheja pak mbrapa

27
00:01:11,000 --> 00:01:13,000
te kjo ngjarje.

28
00:01:13,000 --> 00:01:15,000
Rënia e komunizmit.

29
00:01:15,000 --> 00:01:19,000
Në të gjithë Europën lindore ndodh një ngjarje shumë e rëndësishme

30
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
për historinë tonë të pas luftës.

31
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
Është koha për një zbulim të plotë.

32
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
Kjo ngjarje ka një kuptim të rëndësishëm për mua personalisht.

33
00:01:27,000 --> 00:01:31,000
Unë transportoja fshehurazi libra përtej perdes së hekurt

34
00:01:31,000 --> 00:01:33,000
drejt grupeve opozitare demokratike në Europën lindore,

35
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
si Solidarnosc në Poloni,

36
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
kur isha adoleshent.

37
00:01:37,000 --> 00:01:41,000
Më pas fillova të shkruaj mbi Europën lindore,

38
00:01:41,000 --> 00:01:45,000
dhe u bëra krye korrespondent i BBC për rajonin.

39
00:01:45,000 --> 00:01:49,000
Gjë të cilën bëja në 1989.

40
00:01:49,000 --> 00:01:53,000
Kështu që, kur 425 milion njerëz

41
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
më në fund fituan të drejtën

42
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
të zgjedhin qeveritë e tyre

43
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
unë isha në ekstazë.

44
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Por, gjithashtu isha pak i shqetësuar

45
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
për disa nga gjërat më të shëmtuara

46
00:02:04,000 --> 00:02:06,000
që fshiheshin pas murit.

47
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
Nuk u desh shumë për shembull

48
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
që nacionalizmi etnik

49
00:02:10,000 --> 00:02:12,000
të ngrinte kokën e tij të përgjakur

50
00:02:12,000 --> 00:02:14,000
në Jugosllavi.

51
00:02:14,000 --> 00:02:16,000
Dhe përmes kaosit,

52
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
mes euforisë,

53
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
mu desh pak kohë për të kuptuar

54
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
se disa nga njerëzit që mbanin pushtetin

55
00:02:23,000 --> 00:02:27,000
para 1989, në Europën lindore,

56
00:02:27,000 --> 00:02:31,000
vazhdonin ta kishin edhe pas revolucionit.

57
00:02:31,000 --> 00:02:35,000
Sigurisht kishte personazhe të tilla.

58
00:02:35,000 --> 00:02:39,000
Por kishte gjithashtu njerëz më të papritur

59
00:02:39,000 --> 00:02:43,000
të cilët luajtën një rol kritik në ç'ka ndodhte në Europën lindore.

60
00:02:43,000 --> 00:02:46,000
Personazhe të tilla. I kujtoni këta çunat?

61
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
Ata fitonin medaljet e arta në peshngritje

62
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
dhe mundje, çdo katër vjet në Olimpiada.

63
00:02:51,000 --> 00:02:54,000
Dhe ata ishin të përkëdhelurit e mëdhenj te komunizmit.

64
00:02:54,000 --> 00:02:57,000
Kishin një stil jetese përrallor.

65
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Ata merrnin apartamente të medhenj në qendër të qytetit.

66
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
Sex të rastësishëm me tepri.

67
00:03:01,000 --> 00:03:04,000
Ata gjithashtu mund të udhëtonin në perëndim shumë lirshëm,

68
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
gjë që ishte një luks i madh në atë kohë.

69
00:03:07,000 --> 00:03:11,000
Mund të duket çudi, por ata luajtën një rol kritik

70
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
në lindjen e ekonomisë së tregut

71
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
në Europën lindore.

72
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Ose siç më pëlqen t'i quaj unë, ata ishin

73
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
mamitë e kapitalizmit.

74
00:03:19,000 --> 00:03:22,000
Ja ku janë disa nga këta peshngritës

75
00:03:22,000 --> 00:03:25,000
pas transformimit të 1989.

76
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
Tani në Bullgari,

77
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
kjo fotografi është marrë në Bullgari,

78
00:03:30,000 --> 00:03:33,000
kur komunizmi u shpërbë në të gjithë Europën lindore

79
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
nuk u shpërbë vetëm komunizmi,

80
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
por i gjithë shteti.

81
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
Kjo do të thotë se forcat policore nuk punonin.

82
00:03:39,000 --> 00:03:42,000
Sistemi gjygjësor nuk funksiononte në mënyrën e duhur.

83
00:03:42,000 --> 00:03:47,000
Pra ç'duhet të bënte një business man në botën e re

84
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
të kapitalizmit të Europës lindore

85
00:03:49,000 --> 00:03:53,000
për tu siguruar që kontratat e tij të respektoheshin?

86
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
Ai do të shkonte te këta njerëz të cilët quheshin, në mënyrë figurative,

87
00:03:56,000 --> 00:04:00,000
nga sociologët, agjensi të forcave të rendit private.

88
00:04:00,000 --> 00:04:04,000
Ne preferojmë t'a quajmë mafia.

89
00:04:04,000 --> 00:04:07,000
Dhe në Bullgari me mafian u bashkuan shpejt

90
00:04:07,000 --> 00:04:09,000
14 mijë njerëz

91
00:04:09,000 --> 00:04:13,000
të cilët ishin pushuar nga punët e tyre në shërbimet e sigurisë

92
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
ndërmjet 1989 dhe 1991.

93
00:04:15,000 --> 00:04:19,000
Tani, kur shteti po të shpërbëhet,

94
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
ekonomia të ka marr të tatëpjetën,

95
00:04:22,000 --> 00:04:25,000
njerëzit e fundit që do që të futen në tregun e punës

96
00:04:25,000 --> 00:04:28,000
janë 14 mijë burra e gra, aftësitë kryesore të të cilëve

97
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
janë mbikqyrja,

98
00:04:30,000 --> 00:04:33,000
janë kontrabana, ndërtimi i rrjeteve të fshehta,

99
00:04:33,000 --> 00:04:36,000
dhe vrasja e njerëzve.

100
00:04:36,000 --> 00:04:39,000
Por kjo është ajo që ndodhi në të gjithë Europën lindore.

101
00:04:39,000 --> 00:04:44,000
Gjatë punës time në vitet '90

102
00:04:44,000 --> 00:04:47,000
kohën më të madhe e kalova duke u marrë

103
00:04:47,000 --> 00:04:50,000
me konfliktin e tmerrshëm në Jugosllavi.

104
00:04:50,000 --> 00:04:52,000
Ishte e lehtë të dalloja

105
00:04:52,000 --> 00:04:56,000
se ata që po kryenin ato mizori të tmerrshme,

106
00:04:56,000 --> 00:04:59,000
organizatat paraushtarake,

107
00:04:59,000 --> 00:05:01,000
ishin të njëjtit njerëz që drejtonin

108
00:05:01,000 --> 00:05:04,000
sindikatat e krimit të organizuar.

109
00:05:04,000 --> 00:05:08,000
Dhe fillova të mendoja se pas dhunës

110
00:05:08,000 --> 00:05:11,000
fshihej një sipërmarrje kriminale ogurzezë.

111
00:05:11,000 --> 00:05:15,000
Dhe kështu që fillova të udhëtojë nëpër botë

112
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
për të studiuar krimin e fshehtë ndërkombëtar,

113
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
duke folur me policë,

114
00:05:20,000 --> 00:05:23,000
duke folur me viktima, duke folur me përdorues

115
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
të të mirave dhe shërbimeve të paligjshme.

116
00:05:25,000 --> 00:05:30,000
Por mbi të gjitha duke folur me vetë gangsterët.

117
00:05:30,000 --> 00:05:33,000
Dhe Ballkani ishte një vend i shkëlqyer për të filluar.

118
00:05:33,000 --> 00:05:35,000
Pse? Sigurisht

119
00:05:35,000 --> 00:05:37,000
kishte problemin e shpërbërjes së ligjit e rendit.

120
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
Por siç thonë në tregëtinë me pakicë,

121
00:05:39,000 --> 00:05:43,000
është vendndodhja, vendndodhja, vendndodhja.

122
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
Dhe ajo që vura re në fillim të studimit tim

123
00:05:45,000 --> 00:05:50,000
ishte se Ballkani ishte shndërruar në një zonë gjigante tranziti

124
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
për të gjitha të mirat e shërbimet e paligjshme për të gjithë botën.

125
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
Heroinë, kokainë,

126
00:05:55,000 --> 00:05:58,000
gra që trafikoheshin si prostituta

127
00:05:58,000 --> 00:06:00,000
dhe metale të çmuara.

128
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
Dhe për ku ishin drejtuar?

129
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
Drejt Bashkimit Europian, i cili tani

130
00:06:04,000 --> 00:06:08,000
kishte filluar të korrte përfitimet e globalizimit.

131
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
Duke u kthyer në

132
00:06:10,000 --> 00:06:13,000
tregun më të begatë në histori.

133
00:06:13,000 --> 00:06:16,000
Duke përfshirë rreth 500 milion njerëz.

134
00:06:16,000 --> 00:06:19,000
Dhe një pjese të rëndësishme

135
00:06:19,000 --> 00:06:21,000
të këtyre 500 milion njerëzve

136
00:06:21,000 --> 00:06:24,000
u pëlqen të harxhojnë kohën e lirë dhe paratë e kursyera

137
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
duke fjetur me prostituta,

138
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
duke futur kartmonedha 50 Euro-she në hundë

139
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
dhe duke punësuar punëtorë të emigruar ilegalisht.

140
00:06:32,000 --> 00:06:36,000
Tani, krimi i organizuar në botën e globalizuar

141
00:06:36,000 --> 00:06:38,000
vepron në të njëjtën mënyrë si bizneset e tjera.

142
00:06:38,000 --> 00:06:41,000
Ka zonat e prodhimit,

143
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
si Afganistani e Kolumbia.

144
00:06:44,000 --> 00:06:46,000
Ka zonat e shpërndarjes,

145
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
si Meksika dhe Ballkani.

146
00:06:49,000 --> 00:06:53,000
Dhe, padyshim, ka zonat e konsumit,

147
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
si Bashkimi Europian, Japonia

148
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
dhe sigurisht, Shtetet e Bashkuara.

149
00:06:58,000 --> 00:07:01,000
Zonat e prodhimit dhe shpërndarjes

150
00:07:01,000 --> 00:07:04,000
shtrihen përgjithsisht në botën në zhvillim.

151
00:07:04,000 --> 00:07:08,000
Dhe janë shpesh nën kërcënimin e dhunës së tmerrshme

152
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
dhe gjakderdhjeve.

153
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
Merrni për shembull Meksikën.

154
00:07:12,000 --> 00:07:16,000
Gjashtë mijë njerëz të vrarë gjatë 18 muajve të fundit

155
00:07:16,000 --> 00:07:20,000
si pasojë direkte e tregëtisë së kokainës.

156
00:07:20,000 --> 00:07:24,000
Po në Republikën Demokratike të Kongos ç'ndodh?

157
00:07:24,000 --> 00:07:30,000
Që nga 1998, pesë milion njerëz kanë vdekur.

158
00:07:30,000 --> 00:07:32,000
Nuk është një konflikt për të cilin lezohet shpesh nëpër gazeta.

159
00:07:32,000 --> 00:07:35,000
Por është konflikti më i madhë në planet

160
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
që pas luftës së dytë botërore.

161
00:07:37,000 --> 00:07:40,000
E pse ndodh kjo? Sepse mafia nga e gjithë bota

162
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
bashkpunon me paraushtarakët vendas

163
00:07:43,000 --> 00:07:46,000
për të kapur furnizimet

164
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
dhe burimet e pasura minerale

165
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
të rajonit.

166
00:07:50,000 --> 00:07:54,000
Në vitin 2000, 80% e koltanit botëror

167
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
nxirrej nga fushat vrasëse

168
00:07:56,000 --> 00:08:00,000
në lindje të Republikës Demokratike të Kongos.

169
00:08:00,000 --> 00:08:04,000
Koltanin mund ta gjeni në çdo celular,

170
00:08:04,000 --> 00:08:06,000
gati në të gjith laptop-ët

171
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
dhe konsolët e lojrave.

172
00:08:08,000 --> 00:08:11,000
Zotërinjtë e luftës kongolezë ja shesin këtë mall mafias

173
00:08:11,000 --> 00:08:13,000
në shkëmbim të armëve.

174
00:08:13,000 --> 00:08:17,000
Dhe mafia më vonë e shet atë në tregun perëndimor.

175
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
Dhe është dëshira perëndimore

176
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
për të konsumuar

177
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
që është shtyrësi kryesor

178
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
i krimit të organizuar ndërkombëtar.

179
00:08:27,000 --> 00:08:31,000
Tani, më lejoni t'ju tregoj disa nga shokët e mi në veprim,

180
00:08:31,000 --> 00:08:34,000
të filmuar nga policia italiane

181
00:08:34,000 --> 00:08:37,000
duke kontrabanduar cigare pa pullë fiskale.

182
00:08:37,000 --> 00:08:40,000
Tani, cigaret kur dalin nga fabrika janë shumë të lira.

183
00:08:40,000 --> 00:08:44,000
Bashkimi Europian më pas vendos mbi to taksën më të lartë në botë.

184
00:08:44,000 --> 00:08:47,000
Kështu që nëse arrin t'i kontrabandosh ato në BE

185
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
mund të arrish fitime shumë të këndëshme.

186
00:08:50,000 --> 00:08:52,000
Dua të shihni këtë për t'ju treguar

187
00:08:52,000 --> 00:08:55,000
llojin e burimeve që kanë në dispozicion këto grupe.

188
00:08:55,000 --> 00:08:59,000
Ky varkë kushton një milion Euro kur është e re.

189
00:08:59,000 --> 00:09:03,000
Dhe është gjëja më e shpejtë në ujërat europiane.

190
00:09:03,000 --> 00:09:06,000
Nga 1994, për shtatë vjet,

191
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
20 varka të tilla

192
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
bënin udhëtimin përmes Adriatikut,

193
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
nga Mali i Zi për në Itali, çdo natë.

194
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
Dhe për pasojë të kësaj tregëtie

195
00:09:16,000 --> 00:09:21,000
vetëm Britania humbi tetë miliard dollar të ardhura.

196
00:09:21,000 --> 00:09:25,000
Ato para shkuan për të bërë të mundur luftërat në Jugosllavi

197
00:09:25,000 --> 00:09:29,000
dhe për të mbushur xhepat e individëve të paskrrupull.

198
00:09:29,000 --> 00:09:32,000
Kur kjo tregti filloi, policia italiane

199
00:09:32,000 --> 00:09:36,000
kishte vetëm dy varka që mund të arrinin të njëjtën shpejtësi.

200
00:09:36,000 --> 00:09:38,000
Dhe kjo është shumë e rëndësishme sepse e vetmja mënyrë për të kapur këta tipat

201
00:09:38,000 --> 00:09:41,000
është nëse u mbaron benzina.

202
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
Disa herë gangsterët merrnin me vete

203
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
gra që trafikoheshin për prostitucion.

204
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
Dhe nëse policia ndërhynte, ata i flaknin

205
00:09:48,000 --> 00:09:51,000
gratë në det

206
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
në mënyrë që policia të shkonte t'i shpëtonte nga mbytja,

207
00:09:53,000 --> 00:09:57,000
në vend që të ndiqte të këqitë.

208
00:09:57,000 --> 00:10:00,000
Jua tregova këto që të kuptonit

209
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
se sa varka, se sa anije duhen

210
00:10:02,000 --> 00:10:04,000
për të kapur këta tipat.

211
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
Dhe përgjigjja është gjashtë anije.

212
00:10:06,000 --> 00:10:09,000
Dhe kujtohuni që 20 varka të tilla

213
00:10:09,000 --> 00:10:11,000
kalonin Adriatikun

214
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
çdo natë.

215
00:10:13,000 --> 00:10:17,000
Pra, ç'bënin kta tipat me gjithë ato para që fitonin?

216
00:10:17,000 --> 00:10:21,000
Mirë, tani arrijmë te globalizimi

217
00:10:21,000 --> 00:10:24,000
sepse nuk ishte vetëm liberalizimi i tregëtisë botërore.

218
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
Ishte liberalizimi i tregut financiar ndërkombëtar.

219
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
Dhe sa i lehtë u bë

220
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
pastrimi i parave.

221
00:10:32,000 --> 00:10:35,000
Dy dekadat e fundit kanë qenë epoka e champagne-s

222
00:10:35,000 --> 00:10:37,000
për fitimet e pista.

223
00:10:37,000 --> 00:10:41,000
Gjatë viteve '90 kemi parë qendërat financiare nëpër botë

224
00:10:41,000 --> 00:10:44,000
të konkurrojnë për bizneset e tyre.

225
00:10:44,000 --> 00:10:46,000
Dhe thjesht nuk ishte një mekanizëm fitimprurës

226
00:10:46,000 --> 00:10:48,000
të parandaloje pastrimin e parave.

227
00:10:48,000 --> 00:10:51,000
Dhe shumë banka të rregullta ishin të lumtura

228
00:10:51,000 --> 00:10:54,000
të pranonin depozita

229
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
prej burimeve shumë të dyshimta

230
00:10:56,000 --> 00:10:59,000
pa bërë pyetje.

231
00:10:59,000 --> 00:11:03,000
Por në zemër të kësaj, qëndron rrjeti i bankave offshore.

232
00:11:03,000 --> 00:11:06,000
Këto gjëra

233
00:11:06,000 --> 00:11:09,000
janë një pjesë thelbësore në zbulimin e pastrimit të parave.

234
00:11:09,000 --> 00:11:13,000
Dhe nëse do të bësh diçka për evazionin e paligjshëm të taksave

235
00:11:13,000 --> 00:11:17,000
për krimin e organizuar ndërkombëtar, për pastrimin e parave,

236
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
duhet t'i heqësh qafe këto banka.

237
00:11:19,000 --> 00:11:22,000
Në anën pozitive, më në fundë kemi dikë në Shtëpinë e Bardhë

238
00:11:22,000 --> 00:11:25,000
që ka folur hapur vazhdimisht

239
00:11:25,000 --> 00:11:28,000
kundër këtyre qenjeve gërryese.

240
00:11:28,000 --> 00:11:32,000
Dhe nëse dikush është i shqetsuar mbi atë që unë besoj

241
00:11:32,000 --> 00:11:35,000
se është e nevojshme për

242
00:11:35,000 --> 00:11:38,000
një legjislacion të ri, vënie rregullash, vënie e vërtetë rregullash.

243
00:11:38,000 --> 00:11:42,000
Them t'i hedhim një sy Bernie Madoff-it

244
00:11:42,000 --> 00:11:46,000
i cili do e kalojë pjesën e jetës që i mbetet në burg.

245
00:11:46,000 --> 00:11:52,000
Bernie Madoff vodhi 65 miliard dollar.

246
00:11:52,000 --> 00:11:55,000
Kjo e vendos sipër, në Olimpin e gangsterëve

247
00:11:55,000 --> 00:11:57,000
bashkë me kartelet Kolumbiane,

248
00:11:57,000 --> 00:12:00,000
dhe me sindikatat kryesore Ruse të krimit.

249
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
Por ai e bëri këtë për dekada

250
00:12:02,000 --> 00:12:04,000
mu në zemër të Wall Street-it.

251
00:12:04,000 --> 00:12:07,000
Dhe asnjë rregullator nuk e zuri.

252
00:12:07,000 --> 00:12:10,000
Pra sa Madoff të tjerë ka në Wall Street,

253
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
apo në city-n e Londrës,

254
00:12:12,000 --> 00:12:14,000
duke rrjepur njerëz të zakonshëm,

255
00:12:14,000 --> 00:12:16,000
e duke pastruar para?

256
00:12:16,000 --> 00:12:20,000
Unë mund t'ju them se ka disa të tillë.

257
00:12:20,000 --> 00:12:24,000
Le të shkojmë në qendër të krimit të organizuar ndërkombëtar tani.

258
00:12:24,000 --> 00:12:28,000
Janë lëndët narkotike. Fotografia e dytë e një ferme marijuane për sot.

259
00:12:28,000 --> 00:12:31,000
Kjo, megjithatë, ndodhet në British Columbia-n qendrore

260
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
ku e kam fotografuar.

261
00:12:33,000 --> 00:12:35,000
Është njëra prej dhjetëra mijëra

262
00:12:35,000 --> 00:12:38,000
mbjelljeve vetjake në B.C.

263
00:12:38,000 --> 00:12:41,000
e cila siguron mbi pesë përqind

264
00:12:41,000 --> 00:12:45,000
të GDP-së së provincës nëse do të llogaritej tregëtia e saj.

265
00:12:45,000 --> 00:12:50,000
U shoqërova nga inspektori Brian Cantera,

266
00:12:50,000 --> 00:12:52,000
i Policisë së Kalëruar Mbretërore Kanadeze,

267
00:12:52,000 --> 00:12:54,000
në një depo të errët në lindje të Vancouver-it

268
00:12:54,000 --> 00:12:58,000
për të parë disa nga mallërat që u konfiskohen rregullisht

269
00:12:58,000 --> 00:13:00,000
nga PKMK

270
00:13:00,000 --> 00:13:02,000
kontrabandistëve që i dërgojnë

271
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
sigurisht, në jug për në Shtetet e Bashkuara

272
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
ku ka një treg të pangopshëm

273
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
për B.C. Bud, siç e quajnë,

274
00:13:10,000 --> 00:13:12,000
pjesërisht sepse reklamohet si bio,

275
00:13:12,000 --> 00:13:16,000
gjë që sigurisht pëlqehet shumë në Kaliforni.

276
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
(Të qeshura)

277
00:13:18,000 --> 00:13:19,000
(Duartrokitje)

278
00:13:19,000 --> 00:13:22,000
Sipas asaj që pranoi polici

279
00:13:22,000 --> 00:13:27,000
kjo s'përbën ndonjë dëm për

280
00:13:27,000 --> 00:13:29,000
eksportuesit e mëdhenj.

281
00:13:29,000 --> 00:13:31,000
Që nga fillimi i globalizimit

282
00:13:31,000 --> 00:13:35,000
tregu ndërkombëtar i lëndëve narkotike është përhapur jashtëzakonisht.

283
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
Por, megjthatë, kjo nuk është shoqëruar me rritje

284
00:13:38,000 --> 00:13:41,000
në burimet e disponueshme

285
00:13:41,000 --> 00:13:43,000
nga forcat e policisë.

286
00:13:43,000 --> 00:13:48,000
Por e gjitha kjo mund të ndryshojë.

287
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
Sepse diçka shumë e çuditshme po ndodh.

288
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
Kombet e Bashkuar njohën

289
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
herët këtë, jo ishte muajin e kalur faktikisht,

290
00:13:55,000 --> 00:14:01,000
që Kanadja është bërë një zonë kyçe për shpërndarjen dhe prodhimin

291
00:14:01,000 --> 00:14:05,000
e ecstasy dhe drogërave të tjera sintetike.

292
00:14:05,000 --> 00:14:07,000
Në mënyrë interesante, pjesa e tregut

293
00:14:07,000 --> 00:14:10,000
e heroinës dhe kokainës po bie

294
00:14:10,000 --> 00:14:15,000
sepse pilulat po bëhen edhe më të mira në riprodhimin e "bërjes" nga to.

295
00:14:15,000 --> 00:14:19,000
Kjo e ndryshon lojën.

296
00:14:19,000 --> 00:14:23,000
Sepse e sposton prodhimin larg botës në zhvillim

297
00:14:23,000 --> 00:14:27,000
drejt botës perëndimore,

298
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Ajo që po ndodh është një prirje

299
00:14:29,000 --> 00:14:33,000
e cila do të trondisë aftësinë e policisë tonë në perëndim.

300
00:14:33,000 --> 00:14:37,000
Politika ndaj drogës që kemi patur për 40 vjet

301
00:14:37,000 --> 00:14:42,000
është e vonuar e duhet riparë seriozisht,

302
00:14:42,000 --> 00:14:44,000
sipas meje.

303
00:14:44,000 --> 00:14:46,000
Tani, kriza.

304
00:14:46,000 --> 00:14:48,000
Mirë, krimi i organizuar i është përshtatur tashmë

305
00:14:48,000 --> 00:14:50,000
shumë mirë krizës.

306
00:14:50,000 --> 00:14:52,000
Nuk është e habitshme që është industria më oportuniste

307
00:14:52,000 --> 00:14:54,000
në mbarë boten.

308
00:14:54,000 --> 00:14:58,000
Dhe nuk ka rregulla në sistemin e saj rregullator.

309
00:14:58,000 --> 00:15:02,000
Përjashtuar, sigurisht, dy rreziqeve të biznesit,

310
00:15:02,000 --> 00:15:04,000
arrestimi nga forcat e rendit,

311
00:15:04,000 --> 00:15:06,000
i cili, sinqerisht, është shqetësimi i tyre i fundit,

312
00:15:06,000 --> 00:15:09,000
dhe konkurenca nga grupet e tjera,

313
00:15:09,000 --> 00:15:11,000
pra një plumb pas koke.

314
00:15:11,000 --> 00:15:14,000
Ajo çfarë kanë bërë është zhvendosja e veprimtarisë.

315
00:15:14,000 --> 00:15:18,000
Njerëzit nuk tymosin aq shumë drogë, ose nuk vizitojnë aq shpesh prostituta

316
00:15:18,000 --> 00:15:20,000
gjatë një krize.

317
00:15:20,000 --> 00:15:22,000
Kështu që ata kanë pushtuar krimin financiar

318
00:15:22,000 --> 00:15:24,000
dhe të korporatave në mënyrë masive,

319
00:15:24,000 --> 00:15:26,000
dhe mbi të gjitha, dy sektorë,

320
00:15:26,000 --> 00:15:29,000
që janë mallrat e falsifikuara

321
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
dhe cyber-krimi.

322
00:15:31,000 --> 00:15:33,000
Dhe kanë qenë tmerrësisht të suksesshëm.

323
00:15:33,000 --> 00:15:36,000
Do të doja t'ju prezantoja zotin Pringle.

324
00:15:36,000 --> 00:15:40,000
Ose mbase duhet të them, më saktë, Señor Pringle.

325
00:15:40,000 --> 00:15:44,000
U prezantova me këtë gjënë nga një cyber-kriminel Brazilian.

326
00:15:44,000 --> 00:15:46,000
Ishim ulur në një makinë në bulevardin Paulista

327
00:15:46,000 --> 00:15:48,000
në São Paulo, bashkë.

328
00:15:48,000 --> 00:15:50,000
E lidhi me laptop-in tim

329
00:15:50,000 --> 00:15:53,000
dhe brënda pësë minutave ai kishte depërtuar

330
00:15:53,000 --> 00:15:55,000
në sistemin kompiuterik të sigurisë

331
00:15:55,000 --> 00:15:58,000
të një banke kryesore Braziliane.

332
00:15:58,000 --> 00:16:00,000
Nuk ishte e vështirë vërtet.

333
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
Dhe është seriozisht shumë më e lehtë sepse

334
00:16:03,000 --> 00:16:05,000
gjëja e bukur e cyber-krimit

335
00:16:05,000 --> 00:16:09,000
është se s'ka shumë të bëj me teknologjinë.

336
00:16:09,000 --> 00:16:13,000
Çelësi i cyber-krimit është ajo që quajmë inxhinieri sociale.

337
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
Ose po të përdorim termin teknik,

338
00:16:15,000 --> 00:16:18,000
lind nga një çdo minutë.

339
00:16:18,000 --> 00:16:21,000
S'do ta besonit se sa e lehtë është

340
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
të bindësh njerëz të bëjnë me kompiuterat e tyre gjëra

341
00:16:24,000 --> 00:16:27,000
që objektivisht nuk u interesojnë.

342
00:16:27,000 --> 00:16:29,000
Dhe shumë shpejt

343
00:16:29,000 --> 00:16:31,000
cyber-kriminelët mësuan që rruga më e shpejtë për të bërë këtë,

344
00:16:31,000 --> 00:16:35,000
sigurisht, rruga më e shpejtë për te portofoli i një personi

345
00:16:35,000 --> 00:16:38,000
është nëpërmjet premtimit për seks e dashuri.

346
00:16:38,000 --> 00:16:41,000
Besoj se disa nga ju e kujtojnë virusin I-Love-You,

347
00:16:41,000 --> 00:16:45,000
një nga viruset e mëdhenj mbarëbotëror.

348
00:16:45,000 --> 00:16:48,000
Unë isha shumë me fat kur u shfaq virusi I-Love-You.

349
00:16:48,000 --> 00:16:51,000
Sepse personi i parë prej të cilit e mora

350
00:16:51,000 --> 00:16:53,000
ishte një ish e dashura ime.

351
00:16:53,000 --> 00:16:58,000
Ajo ushqente gjithë llojet e ndjenjave ndaj meje në ato kohë

352
00:16:58,000 --> 00:17:00,000
por dashuria nuk ishte mes tyre.

353
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
(Të qeshura)

354
00:17:02,000 --> 00:17:06,000
Dhe sapo e pashë këtë mesazh

355
00:17:06,000 --> 00:17:09,000
e dërgova me ngut në koshin e plehërave,

356
00:17:09,000 --> 00:17:14,000
dhe shpëtova veten nga një infeksion shumë i keq.

357
00:17:14,000 --> 00:17:18,000
Pra, cyber-krimi, kini kujdes nga ai.

358
00:17:18,000 --> 00:17:20,000
Një gjë të cilën e dimë mbi internetin

359
00:17:20,000 --> 00:17:23,000
është se interneti po i ndihmon këta tipat.

360
00:17:23,000 --> 00:17:26,000
Këto janë mushkonjat që mbartin parazitët e malaries

361
00:17:26,000 --> 00:17:30,000
të cilat infektojnë gjakun tuaj pasi mushkonja ka ngrënë falas

362
00:17:30,000 --> 00:17:32,000
me shpenzimet tona.

363
00:17:32,000 --> 00:17:35,000
Tani, Artesunate ëshë një ilaç shumë i efektshëm

364
00:17:35,000 --> 00:17:38,000
në shkatërrimin e parazitit në ditët e para

365
00:17:38,000 --> 00:17:40,000
të infeksionit.

366
00:17:40,000 --> 00:17:42,000
Por vitet e fundit

367
00:17:42,000 --> 00:17:45,000
studiues në Kamboxhia kanë zbuluar

368
00:17:45,000 --> 00:17:48,000
se ajo që po ndodh është

369
00:17:48,000 --> 00:17:51,000
që paraziti i malaries po krijon rezistencë.

370
00:17:51,000 --> 00:17:54,000
Dhe ata druhen se arsyeja e krijimit të rezistencës

371
00:17:54,000 --> 00:17:58,000
është sepse Kamboxhianët nuk mund t'a përballojnë blerjen e ilaçeve në treg

372
00:17:58,000 --> 00:18:01,000
kështu që ata i blejnë në internet.

373
00:18:01,000 --> 00:18:03,000
Dhe këto pilula përmbajnë vetëm doza të ulëta

374
00:18:03,000 --> 00:18:05,000
të përbërësit aktiv.

375
00:18:05,000 --> 00:18:07,000
Dhe ja pse

376
00:18:07,000 --> 00:18:11,000
paraziti po fillon të krijojë rezistencë.

377
00:18:11,000 --> 00:18:13,000
Arsyeja që po jua them këtë

378
00:18:13,000 --> 00:18:15,000
është sepse duhet të dimë

379
00:18:15,000 --> 00:18:17,000
që krimi i organizuar

380
00:18:17,000 --> 00:18:20,000
ndikon të gjitha pjesët e jetës tonë.

381
00:18:20,000 --> 00:18:23,000
S'është e nevojshme të flesh me prostituta

382
00:18:23,000 --> 00:18:25,000
apo të marrësh drogë

383
00:18:25,000 --> 00:18:27,000
për të patur marrëdhënie me krimin e organizuar.

384
00:18:27,000 --> 00:18:29,000
Ata ndikojnë në llogaritë tona bankare.

385
00:18:29,000 --> 00:18:31,000
Ata ndikojnë në komunikimin tonë, në fondet tona të pensioneve.

386
00:18:31,000 --> 00:18:35,000
Madje ata ndikojnë në ushqimin që ne hamë

387
00:18:35,000 --> 00:18:37,000
dhe te qeveritë tona.

388
00:18:37,000 --> 00:18:40,000
Kjo nuk është më një çështje

389
00:18:40,000 --> 00:18:43,000
mes Siçilianëve nga Palermo dhe New York-ut.

390
00:18:43,000 --> 00:18:46,000
Nuk ka më romanticizëm të ndërthurur me gangsterët

391
00:18:46,000 --> 00:18:48,000
në shekullin e 21-të.

392
00:18:48,000 --> 00:18:51,000
Kjo është një industri e madhe

393
00:18:51,000 --> 00:18:54,000
që krijon paqëndrueshmëri dhe dhunë

394
00:18:54,000 --> 00:18:56,000
kudo që shkon.

395
00:18:56,000 --> 00:18:58,000
Është një forcë madhore ekonomike

396
00:18:58,000 --> 00:19:02,000
dhe ne duhet t'a marrim shumë, shumë seriozisht.

397
00:19:02,000 --> 00:19:04,000
Ishte një privilegj tju flisja.

398
00:19:04,000 --> 00:19:06,000
Ju faleminderit shumë.

399
00:19:06,000 --> 00:19:09,000
(Duartrokitje)