WEBVTT

00:00:00.509 --> 00:00:04.841
Laneko kasu batez hitz egin nahi nuke

00:00:04.841 --> 00:00:08.404
Steve Titusei buruzkoa.

NOTE Paragraph

00:00:08.404 --> 00:00:11.433
Titus jatetxe bateko gerentea zen.

00:00:11.433 --> 00:00:15.523
31 urte zituen eta Seattlen bizi zen,
Washingtonen,

00:00:15.523 --> 00:00:17.418
Gretchenekin konprometituta zegoen,

00:00:17.418 --> 00:00:20.366
ezkontzear zen,
bera zen bere bizitzako maitasuna.

00:00:20.366 --> 00:00:22.650
Gau batean, bikotea irten egin zen

00:00:22.650 --> 00:00:25.655
jatetxe batean afari erromantiko batera.

00:00:25.655 --> 00:00:27.303
Etxera bidean,

00:00:27.303 --> 00:00:30.253
polizia batek geratu zituen.

00:00:30.253 --> 00:00:33.570
Titusen autoak beste baten antza zuen

00:00:33.570 --> 00:00:37.457
gau hartan ikusitako beste batena

00:00:37.457 --> 00:00:40.863
emakume bat bortxatu zuen gizon batena,

00:00:40.863 --> 00:00:44.457
eta Titusek bortxatzailearen antza zuen.

00:00:44.457 --> 00:00:47.035
Beraz poliziak argazki bat atera zion,

00:00:47.035 --> 00:00:49.802
errekonozimendu frogan jarri,

00:00:49.802 --> 00:00:51.962
eta biktimari erakutsi zizkioten argazkiak

00:00:51.962 --> 00:00:54.122
eta biktimak,
Titusen argazkia seinalatu zuen.

00:00:54.122 --> 00:00:57.743
Eta esan zuen "Hau da antzekoena".

00:00:57.743 --> 00:01:01.631
Poliziak eta salatzaileak
epaiketa eskatu zuten

00:01:01.631 --> 00:01:04.972
eta Steve Titus
bortxaketagatik salatzerakoan,

00:01:04.972 --> 00:01:07.068
bortxaketako biktima altsatu

00:01:07.068 --> 00:01:11.410
eta esan zuen, "ziur nago bera dela".

00:01:11.410 --> 00:01:14.336
Eta Titus kondenatua izan zen.

00:01:14.336 --> 00:01:16.310
Errugabea zela aldarrikatu zuen,

00:01:16.310 --> 00:01:18.892
bere familiak epaileei oihukatu zien,

00:01:18.892 --> 00:01:21.763
emaztegaia negarrez lurrera erori zen,

00:01:21.763 --> 00:01:25.158
eta Titus kartzelan sartu zuten.

NOTE Paragraph

00:01:25.158 --> 00:01:28.616
Zer egingo zenukete une horretan?

00:01:28.616 --> 00:01:30.252
Zer egingo zenukete?

00:01:30.252 --> 00:01:34.020
Titusek konfidantza galdu zuen
sistema juridikoan,

00:01:34.020 --> 00:01:36.052
baina ideia bat izan zuen.

00:01:36.052 --> 00:01:38.483
Herriko egunkariarekin
jarri zen harremanetan,

00:01:38.483 --> 00:01:41.870
kazetari ikertzaile baten
interesa piztu zuen,

00:01:41.870 --> 00:01:46.606
eta kazetariak,
benetako bortxatzailea aurkitu zuen

00:01:46.606 --> 00:01:49.959
bortxaketa onartu zuen gizon bat,

00:01:49.959 --> 00:01:53.811
inguru hartan 50 bortxaketa egin izana
leporatzen zitzaion gizon bat,

00:01:54.583 --> 00:01:57.757
eta informazioa epaileari eman zitzaionean

00:01:57.757 --> 00:02:00.693
epaileak Titus aske utzi zuen.

NOTE Paragraph

00:02:00.693 --> 00:02:04.724
Eta, zinez hor amaitu behar zen kasua.

00:02:04.724 --> 00:02:05.847
Amaitu egin behar zen.

00:02:05.847 --> 00:02:08.367
Titusentzat urte txar bat izan behar zen,

00:02:08.367 --> 00:02:12.203
salaketa eta epaiketa urtea,
baina amaitua.

NOTE Paragraph

00:02:12.203 --> 00:02:14.250
Ez zen horrela amaitu.

00:02:14.250 --> 00:02:16.928
Titus etsita zegoen.

00:02:16.928 --> 00:02:19.508
Bere lana galdu zuen.
Ezin zuen berreskuratu

00:02:19.508 --> 00:02:21.351
Emaztegaia galdu zuen.

00:02:21.351 --> 00:02:24.257
Bere etengabeko haserrea jasanezina zen.

00:02:24.257 --> 00:02:26.403
Bere aurrezkiak galdu zituen,

00:02:26.403 --> 00:02:29.261
eta salaketa bat jartzea erabaki zuen

00:02:29.261 --> 00:02:31.542
polizia eta beste batzuen aurka

00:02:31.542 --> 00:02:33.861
bere sufrimenduaren
sortzaileen aurka.

NOTE Paragraph

00:02:33.861 --> 00:02:38.574
Eta orduan hasi nintzen
kasu honetan lanean

00:02:38.574 --> 00:02:40.535
zera asmatu nahian,

00:02:40.535 --> 00:02:42.609
nola iritsi zen biktima

00:02:42.609 --> 00:02:44.137
"hau da antzekoena" esatetik

00:02:44.137 --> 00:02:48.887
"ziur nago hau dela" esatera.

NOTE Paragraph

00:02:48.887 --> 00:02:52.166
Titus indar gabe zegoen kasuagatik.

00:02:52.166 --> 00:02:55.200
Uneoro hortan pentsatzen zegoen,

00:02:55.200 --> 00:02:59.351
eta epaiketa baino egun batzuk lehenago,

00:02:59.351 --> 00:03:01.570
goizean esnatu,

00:03:01.570 --> 00:03:03.378
minez tolestu,

00:03:03.378 --> 00:03:06.072
eta estresak sortutako
bihotzekoagatik hil zen.

00:03:06.072 --> 00:03:09.259
35 urte zituen.

NOTE Paragraph

00:03:09.259 --> 00:03:14.069
Titusen kasuan lan egiteko eskatu zidaten.

00:03:14.069 --> 00:03:16.584
Psikologo zientifikoa naizelako.

00:03:16.584 --> 00:03:20.411
Oroimena aztertu dut hamarkadetan zehar.

00:03:20.411 --> 00:03:23.800
Eta norbait ezagutzen badut hegazkinean

00:03:23.800 --> 00:03:25.896
- Eskoziara bidean gertatu zitzaidan-

00:03:25.896 --> 00:03:27.726
Norbait ezagutzen badut hegazkinean,

00:03:27.726 --> 00:03:30.771
eta elkarri galdetu "zer egiten duzu?"

00:03:30.771 --> 00:03:32.222
eta "oroimena aztertu" badiot,

00:03:32.222 --> 00:03:35.602
izenak gogoratzeko zailtasunez
hitz egingo didate,

00:03:35.602 --> 00:03:38.401
edo Alzheimerra duen kide batez,

00:03:38.416 --> 00:03:40.481
edo oroimen arazoren batez,

00:03:40.481 --> 00:03:42.697
baina esan behar diet

00:03:42.697 --> 00:03:46.202
ez dudala aztertzen ahazte prozesua.

00:03:46.202 --> 00:03:49.204
Aurkakoa ikasten dut: gogoratzea,

00:03:49.204 --> 00:03:51.957
gertatu ez diren gauzak gogoratzea

00:03:51.957 --> 00:03:53.922
edo gauzak desberdin gogoratzea

00:03:53.922 --> 00:03:55.947
benetan izan zenarekin alderatuz.

00:03:55.947 --> 00:04:00.683
Oroimen faltsuak aztertzen ditut.

NOTE Paragraph

00:04:00.683 --> 00:04:04.990
Zoritxarrez, Steve Titus ez da bakarra

00:04:04.990 --> 00:04:09.295
oroimen faltsu batengatik
kondenatua izan dena

00:04:09.295 --> 00:04:12.603
EEBBetako proiektu batean

00:04:12.603 --> 00:04:14.855
informazioa bildu da

00:04:14.855 --> 00:04:18.789
300 errugaberen inguruan,

00:04:18.789 --> 00:04:22.684
egin gabeko delituengatik kondenatutakoak.

00:04:22.684 --> 00:04:27.984
10,20 eta 30 urte pasa zituzten kartzelan,

00:04:27.984 --> 00:04:30.411
eta orain DNA frogek frogatu dute

00:04:30.411 --> 00:04:33.327
errugabeak direla.

00:04:33.327 --> 00:04:35.848
Eta kasu hauek aztertuak izan direnean,

00:04:35.848 --> 00:04:37.989
hiru laurdenak

00:04:37.989 --> 00:04:43.600
oroimen faltsuengatik izan dira.

NOTE Paragraph

00:04:43.600 --> 00:04:44.863
Eta zergatik?

00:04:44.863 --> 00:04:48.314
Errugabe hauek kondenatu zituzten
epaimahiak

00:04:48.314 --> 00:04:50.598
eta Titus kondenatu zuen
epaimahiak bezala,

00:04:50.598 --> 00:04:52.839
askok uste dute oroimena

00:04:52.839 --> 00:04:54.486
grabagailu bat bezalakoa dela.

00:04:54.486 --> 00:04:56.743
Informazioa gordetzen duena,

00:04:56.743 --> 00:04:59.390
gero berreskuratu
eta berrerabiltzeko

00:04:59.390 --> 00:05:02.817
galderak erantzun edo
irudiak identifikatu nahi direnean.

00:05:02.817 --> 00:05:04.980
Baina psikologian
hamarkadetan egindako lanek

00:05:04.980 --> 00:05:08.133
hau ez dela horrela erakutsi dute.

00:05:08.133 --> 00:05:10.563
Gure oroitzapenak eraikitzaileak dira.

00:05:10.563 --> 00:05:12.132
Berreraikitzaileak.

00:05:12.132 --> 00:05:15.613
Oroimenak Wikipediaren orri baten
antzera lan egiten du:

00:05:15.613 --> 00:05:20.726
Gauzak aldatu ditzakezu,
baina baita besteek ere.

00:05:20.726 --> 00:05:25.975
Oroitzapen eraikitzaile hauek
lehen adiz aztertzen

00:05:25.975 --> 00:05:28.390
70.hamarkadan hasi nintzen.

00:05:28.390 --> 00:05:32.813
Esperimentuetan jendeari simulatutako
delitu eta istripuak erakusten zitzaizkien

00:05:35.318 --> 00:05:38.836
eta gogoratzen zutenaz galdetzen zitzaien.

00:05:38.836 --> 00:05:42.775
Behin, simulatutako istripu bat
erakutsi genuen

00:05:42.775 --> 00:05:44.053
eta zera galdetu,

00:05:44.053 --> 00:05:46.917
ze abiadura zeramaten
autoek talka egitean?

00:05:46.917 --> 00:05:48.551
Beste batzuei zera galdetu genien

00:05:48.551 --> 00:05:52.240
ze abiadura zeramaten autoek
elkar jo zutenean?

00:05:52.240 --> 00:05:55.242
eta galderan "jo" erabili genuenean,

00:05:55.242 --> 00:05:58.527
lekukoek autoa
azkarrago zihoala esan zuten,

00:05:58.527 --> 00:06:02.524
eta orohar galderan
"jo" hitza erabiltzeak

00:06:02.524 --> 00:06:05.384
jendeak probabilitate handiagoz
zera esatea eragin zuen,

00:06:05.384 --> 00:06:08.451
istripuaren tokian
kristal apurtuak ikusi zituela

00:06:08.451 --> 00:06:12.230
kristal apurturik ez zegoenean.

00:06:12.230 --> 00:06:15.119
Beste batean, simulatutako
istripu bat erakutsi genuen

00:06:15.119 --> 00:06:18.779
non kotxe batek "stop"
seinale bat pasatzen zuen

00:06:18.779 --> 00:06:23.711
eta "eman bidea" seinalea zela iradokiz
galdera bat egitean,

00:06:23.711 --> 00:06:27.560
lekuko askok bidegurutzean "eman bidea"
seinalea gogoratzen zutela esaten zuten

00:06:27.560 --> 00:06:31.017
eta ez "stop" seinalea.

NOTE Paragraph

00:06:31.017 --> 00:06:33.206
Eta pentsa dezakezu, tira, badakizu,

00:06:33.206 --> 00:06:34.529
hauek grabaketak dira,

00:06:34.529 --> 00:06:36.457
eta ez dira bereziki estresagarriak.

00:06:36.457 --> 00:06:39.191
Akats berdinak egingo lirateke

00:06:39.191 --> 00:06:42.142
benetan estresagarriak diren egoeretan?

00:06:42.142 --> 00:06:45.233
Duela gutxi argitaratutako ikerketa batean

00:06:45.233 --> 00:06:47.537
galdera horri erantzun bat ematen diogu,

00:06:47.537 --> 00:06:50.301
ikerketa honen bereizgarri bat

00:06:50.301 --> 00:06:55.933
jendea egoera estresagarrian
jartzea delako.

00:06:55.933 --> 00:06:58.162
Bertan, partaideak

00:06:58.162 --> 00:07:00.672
EEBBetako militarrak ziren

00:07:00.672 --> 00:07:05.097
entrenamendu beldurgarrian zeudenak

00:07:05.097 --> 00:07:07.879
egoera zailetara ohitzen joateko

00:07:07.879 --> 00:07:11.797
gerran preso eramaten bazituzten.

00:07:11.797 --> 00:07:14.227
Eta entrenamendu honen zati gisa,

00:07:14.227 --> 00:07:17.756
soldaduak agresiboki galdekatzen dituzte

00:07:17.756 --> 00:07:22.842
30 minutuz fisikoki erasotuz

00:07:22.842 --> 00:07:25.659
eta gero identifikatzen saiatu behar dira

00:07:25.659 --> 00:07:28.682
nork galdekatu zituen.

00:07:28.682 --> 00:07:32.505
Eta informazio iradokitzailea
eskaintzen diegunean

00:07:32.505 --> 00:07:35.283
pertsona desberdin bat dela iradokiz,

00:07:35.283 --> 00:07:39.320
askok txarto
identifikatzen dute galdetzailea,

00:07:39.320 --> 00:07:43.155
askotan, identifikatutakoak ez du

00:07:43.155 --> 00:07:46.259
benetako galdetzailearen antzik ere.

NOTE Paragraph

00:07:46.259 --> 00:07:48.560
Ikerketa hauek erakusten dutena zera da,

00:07:48.560 --> 00:07:52.420
jendeari iradokizunak egiterakoan

00:07:52.420 --> 00:07:55.800
jasan duten esperientzia baten inguruan,

00:07:55.800 --> 00:08:01.455
berain oroitzapena aldatu daitekeela.

NOTE Paragraph

00:08:01.455 --> 00:08:03.655
Benetako munduan,

00:08:03.655 --> 00:08:06.546
informazio eza nonahi dago.

00:08:06.546 --> 00:08:07.906
Desinformazioa dago

00:08:07.906 --> 00:08:10.822
ez bakarrik galdetuak bagara,

00:08:10.822 --> 00:08:13.269
baita lekukoekin hitz egiterakoan ere

00:08:13.269 --> 00:08:16.302
nortzuek modu desegokian
eskaini diezaguketen

00:08:16.302 --> 00:08:18.439
informazio okerra,

00:08:18.439 --> 00:08:23.169
edo bizitako egoera baten berria entzutean

00:08:23.609 --> 00:08:29.512
eta guzti honek oroimenaren kutsaketa
ahalbidetzen du.

NOTE Paragraph

00:08:30.312 --> 00:08:34.100
1990an, zera ikusten hasi ginen,

00:08:34.100 --> 00:08:38.783
oraindik larriagoa den oroimen arazoa.

00:08:38.783 --> 00:08:41.879
Pazienteak arazo batekin
joaten ziren terapiara--

00:08:41.879 --> 00:08:44.793
agian depresioa, elikadura nahastea--

00:08:44.793 --> 00:08:47.546
eta terapiatik ateratzen zirenean

00:08:47.546 --> 00:08:50.207
arazo desberdin bat zuten.

00:08:50.207 --> 00:08:53.908
Basakeria beldurgarrien oroimenak,

00:08:53.908 --> 00:08:55.891
batzuetan erritual satanikoenak,

00:08:55.891 --> 00:09:00.588
batzuetan elementu arraroei loturikoak.

00:09:00.588 --> 00:09:03.142
Emakume batek psikoterapia amaitzean

00:09:03.142 --> 00:09:05.570
zera sinisten zuen, 
urteetan zehar

00:09:05.570 --> 00:09:09.472
eraso zeremonialak jasan izan zituela,
haurdunaldira eraman zutenak

00:09:09.472 --> 00:09:12.038
eta haurra bere tripatik moztu zutela.

00:09:12.038 --> 00:09:14.397
Baina ez zeukan orbain fisikorik

00:09:14.397 --> 00:09:16.423
ez inolako froga fisikorik

00:09:16.423 --> 00:09:19.304
bere istorioa ziurtatuko zuenik.

00:09:19.304 --> 00:09:22.312
Eta kasu hauek aztertzen hasi nintzenean,

00:09:22.312 --> 00:09:23.762
nire buruari galdetzen nion,

00:09:23.762 --> 00:09:26.090
nondik datoz oroitzapen arraro hauek?

00:09:26.090 --> 00:09:30.477
Eta zera aurkitu nuen, kasu gehienetan

00:09:30.477 --> 00:09:35.968
psikoterapia motaren batean
gertatzen zela hori.

00:09:35.968 --> 00:09:37.567
Eta beraz, galdetu nuen,

00:09:37.567 --> 00:09:40.955
psikoterapia honen aspekturen bat--

00:09:40.955 --> 00:09:43.839
imajinazio ariketak esaterako

00:09:43.839 --> 00:09:45.896
edo ametsen interpretazioa,

00:09:45.896 --> 00:09:48.028
edo kasu batzuetan hipnosia,

00:09:48.028 --> 00:09:51.846
edo informazio faltsuaren aurkezpena--

00:09:51.846 --> 00:09:54.633
ote zen pazienteak bultzatzen zituena

00:09:54.633 --> 00:09:57.310
oso arraroak ziren

00:09:57.310 --> 00:10:00.241
oroitzapenak garatzera.

00:10:00.241 --> 00:10:02.400
Beraz, esperimentu batzuk diseinatu nituen

00:10:02.400 --> 00:10:07.425
prozesu hauek aztertzen saiatzeko

00:10:07.425 --> 00:10:10.498
psikoterapia horietan, aztertu nahian

00:10:10.498 --> 00:10:14.049
oroimen faltsuen garapena.

NOTE Paragraph

00:10:14.049 --> 00:10:16.457
Egindako hasierako ikerketa batean,

00:10:16.457 --> 00:10:18.810
sugestioa erabili genuen,

00:10:18.810 --> 00:10:22.873
kasu horietako psikoterapiako metodo bat,

00:10:22.873 --> 00:10:24.983
sugestio mota bat erabili genuen

00:10:24.983 --> 00:10:26.835
eta oroitzapen faltsu bat txertatu

00:10:26.835 --> 00:10:29.912
non umea zinenean, 5-6 urte,

00:10:29.912 --> 00:10:32.163
zentro komertzial batean galdu zinen.

00:10:32.163 --> 00:10:34.663
Beldurtuta zeunden. Negarrez.

00:10:34.663 --> 00:10:37.177
Azkenean adineko batek salbatu zintuen

00:10:37.177 --> 00:10:39.029
eta zure familiarengana eraman.

00:10:39.029 --> 00:10:41.637
Eta oroitzapen hau txertatzea lortu genuen

00:10:41.637 --> 00:10:45.743
partaideen laurden batean.

00:10:45.743 --> 00:10:47.748
Eta pentsa dezakezu, tira,

00:10:47.748 --> 00:10:50.094
hori ez da bereziki estresagarria.

00:10:50.094 --> 00:10:55.493
Guk eta beste ikertzaile batzuk
oroitzapen faltsuak txertatu ditugu

00:10:55.771 --> 00:10:59.136
ezohikoagoak eta estresagarriagoak zirenak.

00:10:59.136 --> 00:11:01.675
Tennesseen egindako ikerketa batean,

00:11:01.675 --> 00:11:04.091
ikertzaileek oroitzapen faltsu bat
txertatu zuten

00:11:04.091 --> 00:11:06.665
non, haurra zinenean ia ito egin zinen

00:11:06.665 --> 00:11:09.172
eta sorosle batek erreskatatu
behar izan zintuen.

00:11:09.172 --> 00:11:11.475
Eta Kanadan egindako ikerketa batean,

00:11:11.475 --> 00:11:13.999
ikertzaileek oroitzapen
faltsua txertatu zuten

00:11:13.999 --> 00:11:15.227
non haurra zinenean

00:11:15.227 --> 00:11:18.957
animalia basati batek erasotzea
bezalako zerbait

00:11:18.957 --> 00:11:20.339
gertatu zitzaizun,

00:11:20.339 --> 00:11:23.761
eta partehartzaile erdiekin
lortu zuten.

00:11:23.761 --> 00:11:26.113
Eta Italian egindako ikerketa batean,

00:11:26.113 --> 00:11:28.771
ikertzaileek oroitzapen faltsua
txertatu zuten

00:11:28.771 --> 00:11:33.983
non, haurra zinenean
deabrutze bat ikusi zenuen.

NOTE Paragraph

00:11:33.983 --> 00:11:36.190
Gehitu nahi dut, eman dezakeela

00:11:36.190 --> 00:11:39.929
partehartzaile esperimentalak
traumatizatzen ditugula

00:11:39.929 --> 00:11:41.529
zientziaren izenean,

00:11:41.529 --> 00:11:46.167
baina gure ikerketak ebaluatuak izan dira

00:11:46.167 --> 00:11:48.142
etika batzordeengandik

00:11:48.142 --> 00:11:50.484
eta erabaki dute

00:11:50.484 --> 00:11:53.557
sortu dezaketen egonezin iragankorra,

00:11:53.557 --> 00:11:56.641
partehartzaile esperimentalek
sufritu dezaketena,

00:11:56.641 --> 00:12:00.541
konpentsatu egiten dela
arazoaren garrantziarekin,

00:12:00.541 --> 00:12:03.648
oroimen prozesuak ulertzea

00:12:03.648 --> 00:12:08.464
eta munduko leku batzuetan
egiten diren gehiegikeriak aztertzea.

NOTE Paragraph

00:12:10.287 --> 00:12:13.325
Nire harridurarako,

00:12:13.325 --> 00:12:16.754
lan hau argitaratu eta hitz egiten hastean

00:12:16.754 --> 00:12:20.649
psikoterapia mota horien aurka,

00:12:20.649 --> 00:12:24.629
arazo batzuk sortu zitzaizkidan:

00:12:24.629 --> 00:12:29.530
etsaitasunak, batez ere
oroimen erreprimituen terapeutengandik

00:12:29.530 --> 00:12:31.206
erasotuak sentitu zirenak,

00:12:31.206 --> 00:12:34.734
eta tratatuak izan ziren pazienteengandik.

00:12:34.734 --> 00:12:37.671
Batzuetan zaindariak eraman
behar izan nituen hitzaldietara

00:12:37.671 --> 00:12:39.576
non gonbidatua izan nintzen,

00:12:39.576 --> 00:12:43.793
jendea ni kaleratzeko kanpaina egiten.

00:12:43.793 --> 00:12:45.774
Baina segurutik, okerrena zera izan zen,

00:12:45.774 --> 00:12:48.541
susmoa nuela emakume bat

00:12:48.541 --> 00:12:50.965
erasoen errugabea zela,

00:12:50.965 --> 00:12:53.801
eta bere alabak salatu egin zuela.

00:12:53.801 --> 00:12:57.218
Amari eraso sexualak egitea
leporatzen zion

00:12:57.218 --> 00:12:59.077
erreprimitutako oroitzapenetan
oinarrituta.

00:12:59.077 --> 00:13:01.960
Eta alaba salatari hark
baimendu egin zuen istorioa

00:13:01.960 --> 00:13:05.394
filmatua eta publikoki argitaratua izatea.

00:13:05.394 --> 00:13:07.903
Zalantzak neuzkan istorioaren inguruan,

00:13:07.903 --> 00:13:10.203
eta ikertzen hasi nintzen,

00:13:10.203 --> 00:13:14.686
eta informazioa lortu nuen
konbentzitu ninduena

00:13:14.686 --> 00:13:16.975
ama errugabea zela.

00:13:16.975 --> 00:13:19.936
Kasuaren inguruan argitaratu nuen,

00:13:19.936 --> 00:13:23.380
eta geroago, alaba salatzaileak

00:13:23.380 --> 00:13:24.901
auzitara eraman ninduen.

00:13:24.901 --> 00:13:27.256
Bere izena inoiz aipatu ez nuen arren,

00:13:27.256 --> 00:13:31.618
difamazio eta pribatutasun 
inbasioagatik salatu ninduen.

00:13:31.618 --> 00:13:34.341
Eta 5 urtean zehar

00:13:34.341 --> 00:13:40.893
auzi desatseginetan ibili nintzen,

00:13:40.893 --> 00:13:44.567
baina azkenean amaitu zen, eta

00:13:44.567 --> 00:13:46.991
lanera itzuli ahal izan nuen.

00:13:46.991 --> 00:13:49.476
Hala ere, bidean, parte izan nintzen

00:13:49.476 --> 00:13:52.130
EEBBetako joera kezkagarri batena

00:13:52.130 --> 00:13:54.237
non zientzialariak salatuak diren

00:13:54.237 --> 00:13:58.836
eztabaida publikoetan parte hartzeagatik.

NOTE Paragraph

00:13:58.836 --> 00:14:02.194
Lanera itzuli nintzenean, galdetu nuen:

00:14:02.194 --> 00:14:04.592
oroitzapen faltsu bat txertatuz gero,

00:14:04.592 --> 00:14:06.436
ondorioak izango al ditu?

00:14:06.436 --> 00:14:08.395
Zure geroko pentsamenduetan
eragingo al du?

00:14:08.395 --> 00:14:10.386
eta zure geroko jokabideetan?

00:14:10.386 --> 00:14:12.523
Lehen ikerketan oroitzapen bat
txertatu genuen

00:14:12.523 --> 00:14:15.849
non haurra zinenean elikagai batek
gaixotu zintuen:

00:14:15.849 --> 00:14:18.848
arrautza egosiak, pepinoak,
marrubizko izozkia.

00:14:18.848 --> 00:14:22.038
Aurkitu genuen,
behin oroitzapena txertatuta

00:14:22.038 --> 00:14:24.489
jendeak ez zuela hori hainbeste jan nahi

00:14:24.489 --> 00:14:26.749
kanpoko piknik batean.

00:14:26.749 --> 00:14:30.622
Oroitzapen faltsuak ez dute
desatseginak izan beharrik.

00:14:30.622 --> 00:14:32.980
Oroitzapen atsegin bat txertatuz gero

00:14:32.980 --> 00:14:36.001
zainzuria bezalako elikagai
osasuntsu baten inguruan

00:14:36.001 --> 00:14:39.476
jendeak zainzuri gehiago
jatea lortuko genuke.

00:14:39.476 --> 00:14:41.850
Ikerketa hauek erakusten dutena da

00:14:41.850 --> 00:14:43.965
oroitzapen faltsuak txertatu daitezkeela

00:14:43.965 --> 00:14:45.378
eta ondorio izan ditzaketela

00:14:45.378 --> 00:14:50.463
jokabidean, epe luzera.

NOTE Paragraph

00:14:50.463 --> 00:14:52.887
Gaitasun honekin batera

00:14:52.887 --> 00:14:55.810
oroitzapenak txertatzea eta
jokabidea kontrolatzea,

00:14:55.810 --> 00:14:59.991
kontu etiko garrantzitsuak daude,

00:14:59.991 --> 00:15:03.050
esaterako, noiz erabili behar dira
teknika hauek?

00:15:03.050 --> 00:15:06.730
edo, debekatu egin behar dira?

00:15:06.730 --> 00:15:09.513
Terapeutek ezin dute etikoki
oroitzapenik txertatu

00:15:09.513 --> 00:15:11.100
pazienteen gogamenean

00:15:11.100 --> 00:15:13.664
laguntzeko bada ere,

00:15:13.664 --> 00:15:15.286
baina ezerk ez dio
guraso bati galerazten

00:15:15.286 --> 00:15:19.735
haur obesoekin egiten saiatzeko.

00:15:19.735 --> 00:15:22.340
Eta hau publikoki iradoki nuenean,

00:15:22.340 --> 00:15:25.686
kexak sortu ziren berriz.

00:15:25.686 --> 00:15:29.719
"Hor doa. Gurasoek haurrei
gezurrak esatea bultzatzen"

NOTE Paragraph

00:15:29.719 --> 00:15:31.964
Kaixo, Santa Claus. (Barreak)

NOTE Paragraph

00:15:31.964 --> 00:15:41.461
Hau ikusteko eduki dezakegun
beste modu bat zera da,

00:15:41.474 --> 00:15:46.523
zer nahiago duzu, haur obesoa,
diabetesarekin, biziraupen laburra,

00:15:46.523 --> 00:15:48.055
honek guztiak dakarrena,

00:15:48.055 --> 00:15:51.071
ala oroitzapen faltsu
txiki bat duen haurra?

00:15:51.071 --> 00:15:54.462
Badakit zer aukeratuko nukeen
nire haurrarentzat.

NOTE Paragraph

00:15:54.462 --> 00:15:58.439
Beharbada nire lanak gehiengotik
desberdindu egin nau.

00:15:58.439 --> 00:16:00.518
Gehienek oroitzapenak maite dituzte,

00:16:00.518 --> 00:16:02.672
euren identitatea errepresentatzen dute,

00:16:02.672 --> 00:16:04.697
nortzuk diren, nondik datozen.

00:16:04.697 --> 00:16:07.555
Eta hori baloratzen dut.
Nik ere horrela sentitzen dut.

00:16:07.555 --> 00:16:09.760
Baina nire lanagatik dakit

00:16:09.760 --> 00:16:14.241
zenbat fikzio dagoen horietan.

00:16:14.241 --> 00:16:16.973
Hamarkada hauetan zerbait ikasi badut

00:16:16.973 --> 00:16:19.383
arazo horiekin lanean, zera da:

00:16:19.383 --> 00:16:21.594
norbaitek zerbait esateak soilik

00:16:21.594 --> 00:16:23.169
eta konfidantzarekin esateak,

00:16:23.169 --> 00:16:25.849
zehaztasun osoz kontatu arren,

00:16:25.849 --> 00:16:28.608
kontatzerakoan emozioak adierazi arren,

00:16:28.608 --> 00:16:31.810
ez du esan nahi gertatu zenik.

00:16:31.810 --> 00:16:35.675
Ezin dira oroitzapen faltsua eta
benetakoa guztiz bereiztu

00:16:35.675 --> 00:16:39.223
Baieztapen independienteak behar ditugu.

00:16:39.223 --> 00:16:42.313
Aurkikuntza hauek toleranteagoa egin naute

NOTE Paragraph

00:16:42.313 --> 00:16:47.122
lagun eta familiakoek egindako
ohiko oroimen akatsekiko.

00:16:47.366 --> 00:16:51.900
Aurkikuntza hauek Steve Titus
salba zezaketen

00:16:51.900 --> 00:16:55.476
bere etorkizuna kendu zioten gizona

00:16:55.476 --> 00:16:57.714
oroitzapen faltsu bategatik.

NOTE Paragraph

00:16:57.714 --> 00:17:00.530
Bitartean jakin beharko genuke,

00:17:00.530 --> 00:17:02.166
ondo egingo genuke,

00:17:02.166 --> 00:17:06.037
oroimena, askatasuna bezala,

00:17:06.037 --> 00:17:09.731
gauza hauskorra dela.

00:17:09.731 --> 00:17:12.669
Eskerrik asko. Eskerrik asko.

00:17:12.669 --> 00:17:15.397
Eskerrik asko. (Txaloak)

00:17:15.397 --> 00:17:19.116
Mila esker. (Txaloak)