1
00:00:00,509 --> 00:00:04,841
Laneko kasu batez hitz egin nahi nuke

2
00:00:04,841 --> 00:00:08,404
Steve Titusei buruzkoa.

3
00:00:08,404 --> 00:00:11,433
Titus jatetxe bateko gerentea zen.

4
00:00:11,433 --> 00:00:15,523
31 urte zituen eta Seattlen bizi zen,
Washingtonen,

5
00:00:15,523 --> 00:00:17,418
Gretchenekin konprometituta zegoen,

6
00:00:17,418 --> 00:00:20,366
ezkontzear zen,
bera zen bere bizitzako maitasuna.

7
00:00:20,366 --> 00:00:22,650
Gau batean, bikotea irten egin zen

8
00:00:22,650 --> 00:00:25,655
jatetxe batean afari erromantiko batera.

9
00:00:25,655 --> 00:00:27,303
Etxera bidean,

10
00:00:27,303 --> 00:00:30,253
polizia batek geratu zituen.

11
00:00:30,253 --> 00:00:33,570
Titusen autoak beste baten antza zuen

12
00:00:33,570 --> 00:00:37,457
gau hartan ikusitako beste batena

13
00:00:37,457 --> 00:00:40,863
emakume bat bortxatu zuen gizon batena,

14
00:00:40,863 --> 00:00:44,457
eta Titusek bortxatzailearen antza zuen.

15
00:00:44,457 --> 00:00:47,035
Beraz poliziak argazki bat atera zion,

16
00:00:47,035 --> 00:00:49,802
errekonozimendu frogan jarri,

17
00:00:49,802 --> 00:00:51,962
eta biktimari erakutsi zizkioten argazkiak

18
00:00:51,962 --> 00:00:54,122
eta biktimak,
Titusen argazkia seinalatu zuen.

19
00:00:54,122 --> 00:00:57,743
Eta esan zuen "Hau da antzekoena".

20
00:00:57,743 --> 00:01:01,631
Poliziak eta salatzaileak
epaiketa eskatu zuten

21
00:01:01,631 --> 00:01:04,972
eta Steve Titus
bortxaketagatik salatzerakoan,

22
00:01:04,972 --> 00:01:07,068
bortxaketako biktima altsatu

23
00:01:07,068 --> 00:01:11,410
eta esan zuen, "ziur nago bera dela".

24
00:01:11,410 --> 00:01:14,336
Eta Titus kondenatua izan zen.

25
00:01:14,336 --> 00:01:16,310
Errugabea zela aldarrikatu zuen,

26
00:01:16,310 --> 00:01:18,892
bere familiak epaileei oihukatu zien,

27
00:01:18,892 --> 00:01:21,763
emaztegaia negarrez lurrera erori zen,

28
00:01:21,763 --> 00:01:25,158
eta Titus kartzelan sartu zuten.

29
00:01:25,158 --> 00:01:28,616
Zer egingo zenukete une horretan?

30
00:01:28,616 --> 00:01:30,252
Zer egingo zenukete?

31
00:01:30,252 --> 00:01:34,020
Titusek konfidantza galdu zuen
sistema juridikoan,

32
00:01:34,020 --> 00:01:36,052
baina ideia bat izan zuen.

33
00:01:36,052 --> 00:01:38,483
Herriko egunkariarekin
jarri zen harremanetan,

34
00:01:38,483 --> 00:01:41,870
kazetari ikertzaile baten
interesa piztu zuen,

35
00:01:41,870 --> 00:01:46,606
eta kazetariak,
benetako bortxatzailea aurkitu zuen

36
00:01:46,606 --> 00:01:49,959
bortxaketa onartu zuen gizon bat,

37
00:01:49,959 --> 00:01:53,811
inguru hartan 50 bortxaketa egin izana
leporatzen zitzaion gizon bat,

38
00:01:54,583 --> 00:01:57,757
eta informazioa epaileari eman zitzaionean

39
00:01:57,757 --> 00:02:00,693
epaileak Titus aske utzi zuen.

40
00:02:00,693 --> 00:02:04,724
Eta, zinez hor amaitu behar zen kasua.

41
00:02:04,724 --> 00:02:05,847
Amaitu egin behar zen.

42
00:02:05,847 --> 00:02:08,367
Titusentzat urte txar bat izan behar zen,

43
00:02:08,367 --> 00:02:12,203
salaketa eta epaiketa urtea,
baina amaitua.

44
00:02:12,203 --> 00:02:14,250
Ez zen horrela amaitu.

45
00:02:14,250 --> 00:02:16,928
Titus etsita zegoen.

46
00:02:16,928 --> 00:02:19,508
Bere lana galdu zuen.
Ezin zuen berreskuratu

47
00:02:19,508 --> 00:02:21,351
Emaztegaia galdu zuen.

48
00:02:21,351 --> 00:02:24,257
Bere etengabeko haserrea jasanezina zen.

49
00:02:24,257 --> 00:02:26,403
Bere aurrezkiak galdu zituen,

50
00:02:26,403 --> 00:02:29,261
eta salaketa bat jartzea erabaki zuen

51
00:02:29,261 --> 00:02:31,542
polizia eta beste batzuen aurka

52
00:02:31,542 --> 00:02:33,861
bere sufrimenduaren
sortzaileen aurka.

53
00:02:33,861 --> 00:02:38,574
Eta orduan hasi nintzen
kasu honetan lanean

54
00:02:38,574 --> 00:02:40,535
zera asmatu nahian,

55
00:02:40,535 --> 00:02:42,609
nola iritsi zen biktima

56
00:02:42,609 --> 00:02:44,137
"hau da antzekoena" esatetik

57
00:02:44,137 --> 00:02:48,887
"ziur nago hau dela" esatera.

58
00:02:48,887 --> 00:02:52,166
Titus indar gabe zegoen kasuagatik.

59
00:02:52,166 --> 00:02:55,200
Uneoro hortan pentsatzen zegoen,

60
00:02:55,200 --> 00:02:59,351
eta epaiketa baino egun batzuk lehenago,

61
00:02:59,351 --> 00:03:01,570
goizean esnatu,

62
00:03:01,570 --> 00:03:03,378
minez tolestu,

63
00:03:03,378 --> 00:03:06,072
eta estresak sortutako
bihotzekoagatik hil zen.

64
00:03:06,072 --> 00:03:09,259
35 urte zituen.

65
00:03:09,259 --> 00:03:14,069
Titusen kasuan lan egiteko eskatu zidaten.

66
00:03:14,069 --> 00:03:16,584
Psikologo zientifikoa naizelako.

67
00:03:16,584 --> 00:03:20,411
Oroimena aztertu dut hamarkadetan zehar.

68
00:03:20,411 --> 00:03:23,800
Eta norbait ezagutzen badut hegazkinean

69
00:03:23,800 --> 00:03:25,896
- Eskoziara bidean gertatu zitzaidan-

70
00:03:25,896 --> 00:03:27,726
Norbait ezagutzen badut hegazkinean,

71
00:03:27,726 --> 00:03:30,771
eta elkarri galdetu "zer egiten duzu?"

72
00:03:30,771 --> 00:03:32,222
eta "oroimena aztertu" badiot,

73
00:03:32,222 --> 00:03:35,602
izenak gogoratzeko zailtasunez
hitz egingo didate,

74
00:03:35,602 --> 00:03:38,401
edo Alzheimerra duen kide batez,

75
00:03:38,416 --> 00:03:40,481
edo oroimen arazoren batez,

76
00:03:40,481 --> 00:03:42,697
baina esan behar diet

77
00:03:42,697 --> 00:03:46,202
ez dudala aztertzen ahazte prozesua.

78
00:03:46,202 --> 00:03:49,204
Aurkakoa ikasten dut: gogoratzea,

79
00:03:49,204 --> 00:03:51,957
gertatu ez diren gauzak gogoratzea

80
00:03:51,957 --> 00:03:53,922
edo gauzak desberdin gogoratzea

81
00:03:53,922 --> 00:03:55,947
benetan izan zenarekin alderatuz.

82
00:03:55,947 --> 00:04:00,683
Oroimen faltsuak aztertzen ditut.

83
00:04:00,683 --> 00:04:04,990
Zoritxarrez, Steve Titus ez da bakarra

84
00:04:04,990 --> 00:04:09,295
oroimen faltsu batengatik
kondenatua izan dena

85
00:04:09,295 --> 00:04:12,603
EEBBetako proiektu batean

86
00:04:12,603 --> 00:04:14,855
informazioa bildu da

87
00:04:14,855 --> 00:04:18,789
300 errugaberen inguruan,

88
00:04:18,789 --> 00:04:22,684
egin gabeko delituengatik kondenatutakoak.

89
00:04:22,684 --> 00:04:27,984
10,20 eta 30 urte pasa zituzten kartzelan,

90
00:04:27,984 --> 00:04:30,411
eta orain DNA frogek frogatu dute

91
00:04:30,411 --> 00:04:33,327
errugabeak direla.

92
00:04:33,327 --> 00:04:35,848
Eta kasu hauek aztertuak izan direnean,

93
00:04:35,848 --> 00:04:37,989
hiru laurdenak

94
00:04:37,989 --> 00:04:43,600
oroimen faltsuengatik izan dira.

95
00:04:43,600 --> 00:04:44,863
Eta zergatik?

96
00:04:44,863 --> 00:04:48,314
Errugabe hauek kondenatu zituzten
epaimahiak

97
00:04:48,314 --> 00:04:50,598
eta Titus kondenatu zuen
epaimahiak bezala,

98
00:04:50,598 --> 00:04:52,839
askok uste dute oroimena

99
00:04:52,839 --> 00:04:54,486
grabagailu bat bezalakoa dela.

100
00:04:54,486 --> 00:04:56,743
Informazioa gordetzen duena,

101
00:04:56,743 --> 00:04:59,390
gero berreskuratu
eta berrerabiltzeko

102
00:04:59,390 --> 00:05:02,817
galderak erantzun edo
irudiak identifikatu nahi direnean.

103
00:05:02,817 --> 00:05:04,980
Baina psikologian
hamarkadetan egindako lanek

104
00:05:04,980 --> 00:05:08,133
hau ez dela horrela erakutsi dute.

105
00:05:08,133 --> 00:05:10,563
Gure oroitzapenak eraikitzaileak dira.

106
00:05:10,563 --> 00:05:12,132
Berreraikitzaileak.

107
00:05:12,132 --> 00:05:15,613
Oroimenak Wikipediaren orri baten
antzera lan egiten du:

108
00:05:15,613 --> 00:05:20,726
Gauzak aldatu ditzakezu,
baina baita besteek ere.

109
00:05:20,726 --> 00:05:25,975
Oroitzapen eraikitzaile hauek
lehen adiz aztertzen

110
00:05:25,975 --> 00:05:28,390
70.hamarkadan hasi nintzen.

111
00:05:28,390 --> 00:05:32,813
Esperimentuetan jendeari simulatutako
delitu eta istripuak erakusten zitzaizkien

112
00:05:35,318 --> 00:05:38,836
eta gogoratzen zutenaz galdetzen zitzaien.

113
00:05:38,836 --> 00:05:42,775
Behin, simulatutako istripu bat
erakutsi genuen

114
00:05:42,775 --> 00:05:44,053
eta zera galdetu,

115
00:05:44,053 --> 00:05:46,917
ze abiadura zeramaten
autoek talka egitean?

116
00:05:46,917 --> 00:05:48,551
Beste batzuei zera galdetu genien

117
00:05:48,551 --> 00:05:52,240
ze abiadura zeramaten autoek
elkar jo zutenean?

118
00:05:52,240 --> 00:05:55,242
eta galderan "jo" erabili genuenean,

119
00:05:55,242 --> 00:05:58,527
lekukoek autoa
azkarrago zihoala esan zuten,

120
00:05:58,527 --> 00:06:02,524
eta orohar galderan
"jo" hitza erabiltzeak

121
00:06:02,524 --> 00:06:05,384
jendeak probabilitate handiagoz
zera esatea eragin zuen,

122
00:06:05,384 --> 00:06:08,451
istripuaren tokian
kristal apurtuak ikusi zituela

123
00:06:08,451 --> 00:06:12,230
kristal apurturik ez zegoenean.

124
00:06:12,230 --> 00:06:15,119
Beste batean, simulatutako
istripu bat erakutsi genuen

125
00:06:15,119 --> 00:06:18,779
non kotxe batek "stop"
seinale bat pasatzen zuen

126
00:06:18,779 --> 00:06:23,711
eta "eman bidea" seinalea zela iradokiz
galdera bat egitean,

127
00:06:23,711 --> 00:06:27,560
lekuko askok bidegurutzean "eman bidea"
seinalea gogoratzen zutela esaten zuten

128
00:06:27,560 --> 00:06:31,017
eta ez "stop" seinalea.

129
00:06:31,017 --> 00:06:33,206
Eta pentsa dezakezu, tira, badakizu,

130
00:06:33,206 --> 00:06:34,529
hauek grabaketak dira,

131
00:06:34,529 --> 00:06:36,457
eta ez dira bereziki estresagarriak.

132
00:06:36,457 --> 00:06:39,191
Akats berdinak egingo lirateke

133
00:06:39,191 --> 00:06:42,142
benetan estresagarriak diren egoeretan?

134
00:06:42,142 --> 00:06:45,233
Duela gutxi argitaratutako ikerketa batean

135
00:06:45,233 --> 00:06:47,537
galdera horri erantzun bat ematen diogu,

136
00:06:47,537 --> 00:06:50,301
ikerketa honen bereizgarri bat

137
00:06:50,301 --> 00:06:55,933
jendea egoera estresagarrian
jartzea delako.

138
00:06:55,933 --> 00:06:58,162
Bertan, partaideak

139
00:06:58,162 --> 00:07:00,672
EEBBetako militarrak ziren

140
00:07:00,672 --> 00:07:05,097
entrenamendu beldurgarrian zeudenak

141
00:07:05,097 --> 00:07:07,879
egoera zailetara ohitzen joateko

142
00:07:07,879 --> 00:07:11,797
gerran preso eramaten bazituzten.

143
00:07:11,797 --> 00:07:14,227
Eta entrenamendu honen zati gisa,

144
00:07:14,227 --> 00:07:17,756
soldaduak agresiboki galdekatzen dituzte

145
00:07:17,756 --> 00:07:22,842
30 minutuz fisikoki erasotuz

146
00:07:22,842 --> 00:07:25,659
eta gero identifikatzen saiatu behar dira

147
00:07:25,659 --> 00:07:28,682
nork galdekatu zituen.

148
00:07:28,682 --> 00:07:32,505
Eta informazio iradokitzailea
eskaintzen diegunean

149
00:07:32,505 --> 00:07:35,283
pertsona desberdin bat dela iradokiz,

150
00:07:35,283 --> 00:07:39,320
askok txarto
identifikatzen dute galdetzailea,

151
00:07:39,320 --> 00:07:43,155
askotan, identifikatutakoak ez du

152
00:07:43,155 --> 00:07:46,259
benetako galdetzailearen antzik ere.

153
00:07:46,259 --> 00:07:48,560
Ikerketa hauek erakusten dutena zera da,

154
00:07:48,560 --> 00:07:52,420
jendeari iradokizunak egiterakoan

155
00:07:52,420 --> 00:07:55,800
jasan duten esperientzia baten inguruan,

156
00:07:55,800 --> 00:08:01,455
berain oroitzapena aldatu daitekeela.

157
00:08:01,455 --> 00:08:03,655
Benetako munduan,

158
00:08:03,655 --> 00:08:06,546
informazio eza nonahi dago.

159
00:08:06,546 --> 00:08:07,906
Desinformazioa dago

160
00:08:07,906 --> 00:08:10,822
ez bakarrik galdetuak bagara,

161
00:08:10,822 --> 00:08:13,269
baita lekukoekin hitz egiterakoan ere

162
00:08:13,269 --> 00:08:16,302
nortzuek modu desegokian
eskaini diezaguketen

163
00:08:16,302 --> 00:08:18,439
informazio okerra,

164
00:08:18,439 --> 00:08:23,169
edo bizitako egoera baten berria entzutean

165
00:08:23,609 --> 00:08:29,512
eta guzti honek oroimenaren kutsaketa
ahalbidetzen du.

166
00:08:30,312 --> 00:08:34,100
1990an, zera ikusten hasi ginen,

167
00:08:34,100 --> 00:08:38,783
oraindik larriagoa den oroimen arazoa.

168
00:08:38,783 --> 00:08:41,879
Pazienteak arazo batekin
joaten ziren terapiara--

169
00:08:41,879 --> 00:08:44,793
agian depresioa, elikadura nahastea--

170
00:08:44,793 --> 00:08:47,546
eta terapiatik ateratzen zirenean

171
00:08:47,546 --> 00:08:50,207
arazo desberdin bat zuten.

172
00:08:50,207 --> 00:08:53,908
Basakeria beldurgarrien oroimenak,

173
00:08:53,908 --> 00:08:55,891
batzuetan erritual satanikoenak,

174
00:08:55,891 --> 00:09:00,588
batzuetan elementu arraroei loturikoak.

175
00:09:00,588 --> 00:09:03,142
Emakume batek psikoterapia amaitzean

176
00:09:03,142 --> 00:09:05,570
zera sinisten zuen, 
urteetan zehar

177
00:09:05,570 --> 00:09:09,472
eraso zeremonialak jasan izan zituela,
haurdunaldira eraman zutenak

178
00:09:09,472 --> 00:09:12,038
eta haurra bere tripatik moztu zutela.

179
00:09:12,038 --> 00:09:14,397
Baina ez zeukan orbain fisikorik

180
00:09:14,397 --> 00:09:16,423
ez inolako froga fisikorik

181
00:09:16,423 --> 00:09:19,304
bere istorioa ziurtatuko zuenik.

182
00:09:19,304 --> 00:09:22,312
Eta kasu hauek aztertzen hasi nintzenean,

183
00:09:22,312 --> 00:09:23,762
nire buruari galdetzen nion,

184
00:09:23,762 --> 00:09:26,090
nondik datoz oroitzapen arraro hauek?

185
00:09:26,090 --> 00:09:30,477
Eta zera aurkitu nuen, kasu gehienetan

186
00:09:30,477 --> 00:09:35,968
psikoterapia motaren batean
gertatzen zela hori.

187
00:09:35,968 --> 00:09:37,567
Eta beraz, galdetu nuen,

188
00:09:37,567 --> 00:09:40,955
psikoterapia honen aspekturen bat--

189
00:09:40,955 --> 00:09:43,839
imajinazio ariketak esaterako

190
00:09:43,839 --> 00:09:45,896
edo ametsen interpretazioa,

191
00:09:45,896 --> 00:09:48,028
edo kasu batzuetan hipnosia,

192
00:09:48,028 --> 00:09:51,846
edo informazio faltsuaren aurkezpena--

193
00:09:51,846 --> 00:09:54,633
ote zen pazienteak bultzatzen zituena

194
00:09:54,633 --> 00:09:57,310
oso arraroak ziren

195
00:09:57,310 --> 00:10:00,241
oroitzapenak garatzera.

196
00:10:00,241 --> 00:10:02,400
Beraz, esperimentu batzuk diseinatu nituen

197
00:10:02,400 --> 00:10:07,425
prozesu hauek aztertzen saiatzeko

198
00:10:07,425 --> 00:10:10,498
psikoterapia horietan, aztertu nahian

199
00:10:10,498 --> 00:10:14,049
oroimen faltsuen garapena.

200
00:10:14,049 --> 00:10:16,457
Egindako hasierako ikerketa batean,

201
00:10:16,457 --> 00:10:18,810
sugestioa erabili genuen,

202
00:10:18,810 --> 00:10:22,873
kasu horietako psikoterapiako metodo bat,

203
00:10:22,873 --> 00:10:24,983
sugestio mota bat erabili genuen

204
00:10:24,983 --> 00:10:26,835
eta oroitzapen faltsu bat txertatu

205
00:10:26,835 --> 00:10:29,912
non umea zinenean, 5-6 urte,

206
00:10:29,912 --> 00:10:32,163
zentro komertzial batean galdu zinen.

207
00:10:32,163 --> 00:10:34,663
Beldurtuta zeunden. Negarrez.

208
00:10:34,663 --> 00:10:37,177
Azkenean adineko batek salbatu zintuen

209
00:10:37,177 --> 00:10:39,029
eta zure familiarengana eraman.

210
00:10:39,029 --> 00:10:41,637
Eta oroitzapen hau txertatzea lortu genuen

211
00:10:41,637 --> 00:10:45,743
partaideen laurden batean.

212
00:10:45,743 --> 00:10:47,748
Eta pentsa dezakezu, tira,

213
00:10:47,748 --> 00:10:50,094
hori ez da bereziki estresagarria.

214
00:10:50,094 --> 00:10:55,493
Guk eta beste ikertzaile batzuk
oroitzapen faltsuak txertatu ditugu

215
00:10:55,771 --> 00:10:59,136
ezohikoagoak eta estresagarriagoak zirenak.

216
00:10:59,136 --> 00:11:01,675
Tennesseen egindako ikerketa batean,

217
00:11:01,675 --> 00:11:04,091
ikertzaileek oroitzapen faltsu bat
txertatu zuten

218
00:11:04,091 --> 00:11:06,665
non, haurra zinenean ia ito egin zinen

219
00:11:06,665 --> 00:11:09,172
eta sorosle batek erreskatatu
behar izan zintuen.

220
00:11:09,172 --> 00:11:11,475
Eta Kanadan egindako ikerketa batean,

221
00:11:11,475 --> 00:11:13,999
ikertzaileek oroitzapen
faltsua txertatu zuten

222
00:11:13,999 --> 00:11:15,227
non haurra zinenean

223
00:11:15,227 --> 00:11:18,957
animalia basati batek erasotzea
bezalako zerbait

224
00:11:18,957 --> 00:11:20,339
gertatu zitzaizun,

225
00:11:20,339 --> 00:11:23,761
eta partehartzaile erdiekin
lortu zuten.

226
00:11:23,761 --> 00:11:26,113
Eta Italian egindako ikerketa batean,

227
00:11:26,113 --> 00:11:28,771
ikertzaileek oroitzapen faltsua
txertatu zuten

228
00:11:28,771 --> 00:11:33,983
non, haurra zinenean
deabrutze bat ikusi zenuen.

229
00:11:33,983 --> 00:11:36,190
Gehitu nahi dut, eman dezakeela

230
00:11:36,190 --> 00:11:39,929
partehartzaile esperimentalak
traumatizatzen ditugula

231
00:11:39,929 --> 00:11:41,529
zientziaren izenean,

232
00:11:41,529 --> 00:11:46,167
baina gure ikerketak ebaluatuak izan dira

233
00:11:46,167 --> 00:11:48,142
etika batzordeengandik

234
00:11:48,142 --> 00:11:50,484
eta erabaki dute

235
00:11:50,484 --> 00:11:53,557
sortu dezaketen egonezin iragankorra,

236
00:11:53,557 --> 00:11:56,641
partehartzaile esperimentalek
sufritu dezaketena,

237
00:11:56,641 --> 00:12:00,541
konpentsatu egiten dela
arazoaren garrantziarekin,

238
00:12:00,541 --> 00:12:03,648
oroimen prozesuak ulertzea

239
00:12:03,648 --> 00:12:08,464
eta munduko leku batzuetan
egiten diren gehiegikeriak aztertzea.

240
00:12:10,287 --> 00:12:13,325
Nire harridurarako,

241
00:12:13,325 --> 00:12:16,754
lan hau argitaratu eta hitz egiten hastean

242
00:12:16,754 --> 00:12:20,649
psikoterapia mota horien aurka,

243
00:12:20,649 --> 00:12:24,629
arazo batzuk sortu zitzaizkidan:

244
00:12:24,629 --> 00:12:29,530
etsaitasunak, batez ere
oroimen erreprimituen terapeutengandik

245
00:12:29,530 --> 00:12:31,206
erasotuak sentitu zirenak,

246
00:12:31,206 --> 00:12:34,734
eta tratatuak izan ziren pazienteengandik.

247
00:12:34,734 --> 00:12:37,671
Batzuetan zaindariak eraman
behar izan nituen hitzaldietara

248
00:12:37,671 --> 00:12:39,576
non gonbidatua izan nintzen,

249
00:12:39,576 --> 00:12:43,793
jendea ni kaleratzeko kanpaina egiten.

250
00:12:43,793 --> 00:12:45,774
Baina segurutik, okerrena zera izan zen,

251
00:12:45,774 --> 00:12:48,541
susmoa nuela emakume bat

252
00:12:48,541 --> 00:12:50,965
erasoen errugabea zela,

253
00:12:50,965 --> 00:12:53,801
eta bere alabak salatu egin zuela.

254
00:12:53,801 --> 00:12:57,218
Amari eraso sexualak egitea
leporatzen zion

255
00:12:57,218 --> 00:12:59,077
erreprimitutako oroitzapenetan
oinarrituta.

256
00:12:59,077 --> 00:13:01,960
Eta alaba salatari hark
baimendu egin zuen istorioa

257
00:13:01,960 --> 00:13:05,394
filmatua eta publikoki argitaratua izatea.

258
00:13:05,394 --> 00:13:07,903
Zalantzak neuzkan istorioaren inguruan,

259
00:13:07,903 --> 00:13:10,203
eta ikertzen hasi nintzen,

260
00:13:10,203 --> 00:13:14,686
eta informazioa lortu nuen
konbentzitu ninduena

261
00:13:14,686 --> 00:13:16,975
ama errugabea zela.

262
00:13:16,975 --> 00:13:19,936
Kasuaren inguruan argitaratu nuen,

263
00:13:19,936 --> 00:13:23,380
eta geroago, alaba salatzaileak

264
00:13:23,380 --> 00:13:24,901
auzitara eraman ninduen.

265
00:13:24,901 --> 00:13:27,256
Bere izena inoiz aipatu ez nuen arren,

266
00:13:27,256 --> 00:13:31,618
difamazio eta pribatutasun 
inbasioagatik salatu ninduen.

267
00:13:31,618 --> 00:13:34,341
Eta 5 urtean zehar

268
00:13:34,341 --> 00:13:40,893
auzi desatseginetan ibili nintzen,

269
00:13:40,893 --> 00:13:44,567
baina azkenean amaitu zen, eta

270
00:13:44,567 --> 00:13:46,991
lanera itzuli ahal izan nuen.

271
00:13:46,991 --> 00:13:49,476
Hala ere, bidean, parte izan nintzen

272
00:13:49,476 --> 00:13:52,130
EEBBetako joera kezkagarri batena

273
00:13:52,130 --> 00:13:54,237
non zientzialariak salatuak diren

274
00:13:54,237 --> 00:13:58,836
eztabaida publikoetan parte hartzeagatik.

275
00:13:58,836 --> 00:14:02,194
Lanera itzuli nintzenean, galdetu nuen:

276
00:14:02,194 --> 00:14:04,592
oroitzapen faltsu bat txertatuz gero,

277
00:14:04,592 --> 00:14:06,436
ondorioak izango al ditu?

278
00:14:06,436 --> 00:14:08,395
Zure geroko pentsamenduetan
eragingo al du?

279
00:14:08,395 --> 00:14:10,386
eta zure geroko jokabideetan?

280
00:14:10,386 --> 00:14:12,523
Lehen ikerketan oroitzapen bat
txertatu genuen

281
00:14:12,523 --> 00:14:15,849
non haurra zinenean elikagai batek
gaixotu zintuen:

282
00:14:15,849 --> 00:14:18,848
arrautza egosiak, pepinoak,
marrubizko izozkia.

283
00:14:18,848 --> 00:14:22,038
Aurkitu genuen,
behin oroitzapena txertatuta

284
00:14:22,038 --> 00:14:24,489
jendeak ez zuela hori hainbeste jan nahi

285
00:14:24,489 --> 00:14:26,749
kanpoko piknik batean.

286
00:14:26,749 --> 00:14:30,622
Oroitzapen faltsuak ez dute
desatseginak izan beharrik.

287
00:14:30,622 --> 00:14:32,980
Oroitzapen atsegin bat txertatuz gero

288
00:14:32,980 --> 00:14:36,001
zainzuria bezalako elikagai
osasuntsu baten inguruan

289
00:14:36,001 --> 00:14:39,476
jendeak zainzuri gehiago
jatea lortuko genuke.

290
00:14:39,476 --> 00:14:41,850
Ikerketa hauek erakusten dutena da

291
00:14:41,850 --> 00:14:43,965
oroitzapen faltsuak txertatu daitezkeela

292
00:14:43,965 --> 00:14:45,378
eta ondorio izan ditzaketela

293
00:14:45,378 --> 00:14:50,463
jokabidean, epe luzera.

294
00:14:50,463 --> 00:14:52,887
Gaitasun honekin batera

295
00:14:52,887 --> 00:14:55,810
oroitzapenak txertatzea eta
jokabidea kontrolatzea,

296
00:14:55,810 --> 00:14:59,991
kontu etiko garrantzitsuak daude,

297
00:14:59,991 --> 00:15:03,050
esaterako, noiz erabili behar dira
teknika hauek?

298
00:15:03,050 --> 00:15:06,730
edo, debekatu egin behar dira?

299
00:15:06,730 --> 00:15:09,513
Terapeutek ezin dute etikoki
oroitzapenik txertatu

300
00:15:09,513 --> 00:15:11,100
pazienteen gogamenean

301
00:15:11,100 --> 00:15:13,664
laguntzeko bada ere,

302
00:15:13,664 --> 00:15:15,286
baina ezerk ez dio
guraso bati galerazten

303
00:15:15,286 --> 00:15:19,735
haur obesoekin egiten saiatzeko.

304
00:15:19,735 --> 00:15:22,340
Eta hau publikoki iradoki nuenean,

305
00:15:22,340 --> 00:15:25,686
kexak sortu ziren berriz.

306
00:15:25,686 --> 00:15:29,719
"Hor doa. Gurasoek haurrei
gezurrak esatea bultzatzen"

307
00:15:29,719 --> 00:15:31,964
Kaixo, Santa Claus. (Barreak)

308
00:15:31,964 --> 00:15:41,461
Hau ikusteko eduki dezakegun
beste modu bat zera da,

309
00:15:41,474 --> 00:15:46,523
zer nahiago duzu, haur obesoa,
diabetesarekin, biziraupen laburra,

310
00:15:46,523 --> 00:15:48,055
honek guztiak dakarrena,

311
00:15:48,055 --> 00:15:51,071
ala oroitzapen faltsu
txiki bat duen haurra?

312
00:15:51,071 --> 00:15:54,462
Badakit zer aukeratuko nukeen
nire haurrarentzat.

313
00:15:54,462 --> 00:15:58,439
Beharbada nire lanak gehiengotik
desberdindu egin nau.

314
00:15:58,439 --> 00:16:00,518
Gehienek oroitzapenak maite dituzte,

315
00:16:00,518 --> 00:16:02,672
euren identitatea errepresentatzen dute,

316
00:16:02,672 --> 00:16:04,697
nortzuk diren, nondik datozen.

317
00:16:04,697 --> 00:16:07,555
Eta hori baloratzen dut.
Nik ere horrela sentitzen dut.

318
00:16:07,555 --> 00:16:09,760
Baina nire lanagatik dakit

319
00:16:09,760 --> 00:16:14,241
zenbat fikzio dagoen horietan.

320
00:16:14,241 --> 00:16:16,973
Hamarkada hauetan zerbait ikasi badut

321
00:16:16,973 --> 00:16:19,383
arazo horiekin lanean, zera da:

322
00:16:19,383 --> 00:16:21,594
norbaitek zerbait esateak soilik

323
00:16:21,594 --> 00:16:23,169
eta konfidantzarekin esateak,

324
00:16:23,169 --> 00:16:25,849
zehaztasun osoz kontatu arren,

325
00:16:25,849 --> 00:16:28,608
kontatzerakoan emozioak adierazi arren,

326
00:16:28,608 --> 00:16:31,810
ez du esan nahi gertatu zenik.

327
00:16:31,810 --> 00:16:35,675
Ezin dira oroitzapen faltsua eta
benetakoa guztiz bereiztu

328
00:16:35,675 --> 00:16:39,223
Baieztapen independienteak behar ditugu.

329
00:16:39,223 --> 00:16:42,313
Aurkikuntza hauek toleranteagoa egin naute

330
00:16:42,313 --> 00:16:47,122
lagun eta familiakoek egindako
ohiko oroimen akatsekiko.

331
00:16:47,366 --> 00:16:51,900
Aurkikuntza hauek Steve Titus
salba zezaketen

332
00:16:51,900 --> 00:16:55,476
bere etorkizuna kendu zioten gizona

333
00:16:55,476 --> 00:16:57,714
oroitzapen faltsu bategatik.

334
00:16:57,714 --> 00:17:00,530
Bitartean jakin beharko genuke,

335
00:17:00,530 --> 00:17:02,166
ondo egingo genuke,

336
00:17:02,166 --> 00:17:06,037
oroimena, askatasuna bezala,

337
00:17:06,037 --> 00:17:09,731
gauza hauskorra dela.

338
00:17:09,731 --> 00:17:12,669
Eskerrik asko. Eskerrik asko.

339
00:17:12,669 --> 00:17:15,397
Eskerrik asko. (Txaloak)

340
00:17:15,397 --> 00:17:19,116
Mila esker. (Txaloak)