Herkese merhaba!
Bazılarınızın bildiği gibi,
Daha önceki videolarımda
IOTA'yı incelemiştim.
ve her ne kadar videoda
sunduğum bilgilerin
tarafsız ve dürüst
olduğunu düşünsem de
topluluk tarafından beğenilmediğini
görünce şaşırmıştım.
Tam da bu zamanlarda
şuan NANO olarak bilinen
Raiblocks adlı bir proje
ciddi oranda dikkat çekmeye başladı.
Bu proje dikkatimi çekti,
Çünkü, blockchain teknolojosine karşı
riski azaltmak için
potansiyel olarak kullanılabilecek olan
DAG (çapraz blok) teknolojisi ilgimi çekmişti.
Bunun yanı sıra,
NANO'nun DAG teknolojisini IOTA'da
farklı şekilde kullanması da hoşuma gitti.
Dolayısıyla bu videoda,
başlıktan da anlayabileceğiniz gibi
NANO'yu inceleyeceğim.
Önceden adının Raiblocks
olduğunu az önce kısaca belirtmiştim.
bilmeyenler için
resmi olarak marka değişikliği yapıldığını
ve artık tamamen NANO
olarak adlandırıldığını belirtmek istedim.
Şimdi biraz projenin tarihçesine inelim.
Colin LeMahieu NANO projesinin kurucusu
ve aynı zamanda baş geliştiricisidir.
Projenin orijinal tanıtım belgelsi (whitepaper)
ve ilk beta sürümü
2014 yılının Aralık ayında yayınlandı.
Şaşırtıcı şekilde bu,
NANO'nun DAG teknolojisini
kullanmaya başlayan ilk kripto paralardan
biri olduğu anlamına geliyor.
Dikkate değer diğer projelerden bazıları
Byteball ve IOTA'dır,
ancak bunlara
daha sonra değineceğim.
Bu özelliği benim çok dikkatimi çekti,
bunun en büyük sebebi
Raiblock, veya NANO'nun sanki birdenbire
ortaya çıkmış olduğunu düşünmemdi.
Ve projenin 2014 yılından beri
devam ettiğini öğrenince
daha da çok ilgimi çekti.
Proje, başlangıcından sonra,
ağın (network) çevrimiçi
olduğu ilk zamanlarda
çok az gelişim gösterdi.
Bunun yanı sıra bazı teknik
sorunlarla da karşılaşıldı.
Bir noktada, Colin
kişisel sebeplerle
projenin gelişimi ile ilgili
çalışmayı bıraktı.
Daha sonra 2016-2017 arasında
komünitedeki insanlar
projeyi ileriye taşımak için
bir araya gelmeye başladı.
Ve esasında NANO musluğu da
bu şekilde ortaya çıktı.
Komünite üyelerinden biri,
bu musluk fikrini ortaya attı
çünkü bunun, insanlara
en az sorumluluk ile
Raiblocks dağıtmak için
iyi bir yol olduğunu düşündüler.
Bu kişi aynı zamanda musluğu
yönetmek için gönüllü oldu.
Bu noktada projenin gelişimi
yeniden ivme kazandı
ve bu andan itibaren projeye
katılan destekçi sayısı her
geçen gün arttı.
Tüm bunlar bizi
NANO'da gördüğümüz
büyük ivme ve büyümenin
yaşandığı günümüze getirdi.
Biraz dağıtımdan bahsedelim.
Diğer birçok projenin aksine,
NANO herhanig bir ICO (ilk coin arzı) yapmadı.
İlk dağıtım, musluk adı verilen
çevrimiçi "mining" mekanizması
aracılığı ile yapıldı.
Bu esasen,
bir web sayfasında
çözeceğiniz bir Captcha karşılığında,
ödül olarak
küçük miktardaki coin
almanızdan ibaretti.
Bu tarz musluklar,
Kripto para hareketinin başlangıcında
oldukça popülerdi.
Bu yöntem insanlara
herhangi bir sorumluluk altına girmeden
veya Müşterini Tanı (KYC)
gereksinimlerine takılmadan
projelere dahil olma ve bunların
bir kısmına sahip olma imkanı tanıdı.
NANO ilk çıktığında önceden "mine" edilmiş
ve mevcut tüm "coin"ler
başlangıç cüzdanında saklanmıştı.
ve bu başlangıç cüzdanına ait
gizli anahtar
anahtarı Colin'de bulunan bir
banka kasasında tutuluyordu.
Musluk aracılığı ile
dağıtım devam ettikçe
Colin düzenli aralıklarla
banka kasasına gidip
gizli anahtarı kasadan alıp,
musluğa fon aktarmak için
ilgili cüzdana transfer yapıp,
gizli anahtarı banka kasasına
geri koyuyordu.
Musluk mekanizması oldukça
fazla sayıda insana ulaşmayı başardı.
Takımın tahminine göre
yaklaşık 330.000 hesap
musluğa erişim sağladı.
Bu hesapların çoğu
Venezuela, Filipinler ve Kore
gibi ülkelerde bulunuyordu.
Musluk haklı olarak oldukça popüler oldu
ancak
her güzel şey gibi
onunda sonu gelmişti.
İnsanların musluktan
NANO toplayıp
bunları anında borsalarda
satmalarıyla ilgili bir sürü problem
ortaya çıktı.
Bunlar borsalarda
satış için çok fazla baskı oluşturup
fiyatın düşük kalmasına sebep oldu.
Ayrıca musluk defalarca
"hack"lenmeye çalışıldı ve bu
NANO geliştiricilerinin, projeye
vakit ayırmak yerine
vakitlerinin çoğunu
musluğu işler durumda tutmaya
ayırmalarına sebep oldu
Ayrıca, Cryptopia, mususluk
kullanıcılarının borsa destek birimlerine
karşı kötü davranışları sebebiyle,
NANO'yu işlemden kaldırmıştı.
Ancak eninde sonunda Mercatox
ve BitGrail'de listelenmeyi başardılar.
Ancak ne yazık ki,
musluk ile ilgili olarak
yaşadıkları tüm
sorunlar yüzünden
Musluğu erken kapatmaya
karar verdiler.
NANO'nun toplam orijinal
sirkülasyon adedinin
sadece yaklaşık %39'u
şuan piyasada bulunuyor.
Bunu takiben, başlangıç
hesap ve cüzdan adresi ile
musluk adresini herkese
aleni olarak açıkladılar.
Bu şekilde komünitede
tam bir şeffaflık oluşturuldu.
bu adresleri sizin de
görebilmeniz için aşağıda
açıklamalar bölümüne koyacağım
Projenin başlangıcındaki
NANO "coin"lerinin
hiçbiri saklanmamıştır
ve şu an sirkülasyonda olan
NANO'nun tamamı
toplamda dağıtımı yapılacak olanın
tamamıdır.
Teknoloji ile ilgili olarak,
NANO, güvene ihtiyaç duymayan,
düşük bekleme süreli üçüncü jenerasyon
bir kripto paradır.
ve normal blockchain kullanan
diğer birçok kripto paranın aksine
NANO çapraz blok ("block lattice")
adı verilen bir yapı kullanmaktadır.
NANO'nun hedefi, kişiler arası hızlı,
ücretsiz ve güvene ihtiyaç duymayan
işlemler gerçekleştirmektir.
Tam da bu noktada IOTA'dan ayrılıyorlar
zira IOTA'nın amacı daha çok
makineler arası işlemler.
Takım, esas hedeflerinin,
Nesnelerin Internetinden ("IoT")
ziyade
mikro-işlemler olduğunu açıkladı,
ancak
bunu tamamen göz ardı etmiş değiller
ve, talep edilmesi halinde,
olası bir kullanım alanı olarak
düşünebilirler.
IOTA videomda, DAG'in, yani
Doğrudan Döngüsüz Grafiğin
("Direct Acyclic Graph"),
ne olduğunu açıklamıştım
ama tekrar hızlıca özet geçeyim.
Doğrudan ibaresi, yeni işlemlerin
önceden gelen işlemleri onaylamasını
ifade ediyor.
Döngüsüz ifadesi yapının
yuvarlak şeklinde olmadığını
ifade ediyor.
ve Grafik ibaresi, çapraz blok yapısının
aynı zamanda kayıt defteri ("ledger")
olduğunu ifade ediyor.
Bir cüzdan başka bir tanesine
bir işlem göndermek istediğinde
iki ayrı blok oluşturuyor.
Bloklardan biri göndericinin
"blockchain"ine gidiyor
diğeri ise alıcının
"blockchain"ine gidiyor
Alıcı taraf çevrimiçi olduğunda
ve alıcının "blockchain"i
ağa bağlandığında
cüzdan, gönderilen tutarları kaydedecek
ve böylece işlem tamamlanacaktır.
NANO protokolü üzerinden para göndermek,
iki farklı işlem oluşturacaktır.
İşlemlerden ilki göndericinin cüzdanından
ilgili tutarı düşecek,
ikinci işlem ise ilgili tutarları alıcının
cüzdanına ekleyecektir.
Her bir gönderim işlemi,
çift ödemeyi engellemek için,
kişinin bir önceki "blok"una
atıf yapmak zorundadır.
NANO, Delegated Proof of Stake,
veya DPoS sistemi kullanmaktadır.
Bunun ne olduğunu bilmiyorsanız,
Crypto 101 videomu izleyebilirsiniz.
Bu videoda mutabakat protokollerini
açıkladığımdan biraz daha fikir sahibi
olabilirsiniz.
Basitçe, bu sistemde kullanıcılar
kendi adlarına oy kullanmaları için
bir temsilci devre ("node")
atayabiliyorlar.
Oy kullanma sistemi
ağırlık dengesine göre işler.
Buna göre, temsilci devrenin
ağırlığı
bu hesapla ilişkili NANO
miktarı ile doğrudan bağlantılı
olacaktır.
Temsilci devrede ne kadar çok
NANO bulunursa
oyu o kadar güçlü olacaktır.
Temsilci devrelerin herkese
açık bir listesi bulunmakta
ve bu listeyi açıklamalara koyacağım.
Bu noktada belirtmem gerekir ki,
NANO yapısı
aynı zamanda, oldukça düşük bir seviyede
Proof of Work sistemini de kullanmaktadır.
Bunu anti-spam aracı
olarak kullanmaktadırlar.
NANO ağı herhangi bir
işlem ücreti gerektirmediğinden
herhangi biri sonsuza kadar
ağı "spam" saldırısına maruz bırakabilir.
Proof of Work sisteminin
kullanılması ile
her bir blok çok düşük miktarda
işleme ihtiyaç duyacaktır.
Bu işlem ile "blok"un oluşturulması
beş saniye, onaylanması ise
bir mikro-saniye sürer.
Bu sistem, kötü niyetli bir aktörün
bir saldırı gerçekleştirebilmesi için
çok yüksek derecede
bilgisayar gücü kullanmasını gerektirmekte
bunu yaparken
her bir kullanıcıdan çok düşük seviyede
bilgisayar gücü istemekte
ve bu şekilde çok daha büyük bir sorunu
engellemektedir.
NANO'nun, Mac, Linux ve Windows
için masaüstü cüzdanları bulunmaktadır.
Ayrıca bir web cüzdanı da
mevcuttur.
Takım kendi Discord
sunucularında ve kendi komünitelerinde
oldukça aktifti.
Bu video kapsamında gerekli bilgiler
için sorduğum sorulara verdikleri
cevaplarla bana çok yardımcı oldular
Bunun yanı sıra henüz daha yeni
marka değişikliği yaptılar,
Dolayısıyla tüm bunların uzun vadede
takımın projeye olan bağlılığını
gösterdiğini düşünüyorum.
Tüm bunlar bizi
günümüze getiriyor.
An itibariyle NANO'nun piyasa değeri
133 milyon Dolar
ve CoinMarketCap'te 23. sırada
bulunuyor.
Daha önceden belirttiğim
Marka değişikliğini de göz ardı etmemeli.
Bu değişiklik henüz daha bugün gerçekleşti.
2018 yılındaki Yol Haritalarına
bakacak olursak,
bir noktada "lite" cüzdan
(daha hızlı bir cüzdan tipi)
oluşturmak istiyorlar
Ağın boyutunu küçültmek için
ağ üzerinde bir çeşit
zincir budaması yapmak istediklerini
de söylediler.
Artılarından bahsedelim.
Takımın oldukça anlayışlı
olduğunu söyleyerek başlamak istiyorum.
Herkese ulaşmak oldukça kolaydı
ve Discord sunucularında iletişim
seviyesi oldukça yüksek.
Ayrıca projenin başlangıcı ve nasıl
başladıkları ile ilgili
oldukça şeffaf ve açık sözlüler ve
sorduğum her soruyu ve internette
bulamadığım şeyleri cevaplama konusunda
oldukça istekliydiler.
Ayrıca belirtmek istiyorum ki,
Takımla ilgili şuana kadar herhangi
bir sorun yaşanmadı
ve kripto komünitesini düşününce
bu oldukça büyük bir başarı.
Projenin başlangıç şeklini de çok
sevdiğimi söylemeliyim.
Bence kullandıkları
"musluk" fikri,
insanları, işin içerisinde
bir risk olduğunu düşündürtmeden,
projeye dahil etmek ve
"coin"leri dağıtmak için çok iyi bir
yöntemdi
Benim için bir başka artısı ise
gerçekleştirdikler marka değişikliği
bence eski isim olan
Raiblocks, standart bir blockchain
kullanmadıkları ve
onun yerine çapraz blok kullandıkları
düşünüldüğünde
biraz hatalıydı.
Bunun yanı sıra
bazı rakiplerinin aksine
işlemleri yöneten veya
ağı koruyan
herhangi bir merkezi
otoritesi yok.
Yani bu tamamen "merkezsiz"
bir kripto paradır.
Eksilerine gelecek olursak;
Aslında marka değişikliği yapmaları
gerektiğini söyleyerek başlayacaktım
ama bunu zaten yaptılar.
Ve her ne kadar musluk fikrini
sevmiş olsam da,
bu "coin"in önceden "mine" edilmiş
olduğu gerçeğini değiştirmiyor.
Bunu IOTA videomda da belirtmiştim,
dolayısıyla burada da söylemem gerekiyor.
DAG teknolojisi, blockchain teknolojisi
kadar test edilmiş durumda değil.
Dolayısıyla bu teknolojinin Bitcoin
boyutundaki işlemlere ulaşması halinde
ağın hızı veya verimliliğinin
etkilenip etkilenmeyeceğini
henüz bilmiyoruz.
Bir başka sorun ise teorik olarak,
eğer bir saldırgan milyonlarca NANO alırsa
bir oy saldırısı gerçekleştirebilir.
NANO bunun bir zayıflık ve olası bir
sorun olduğunu farkında
ancak bunu çok büyük bir tehlike
olarak görmüyorlar
çünkü bunun için herhangi bir saldırganın
inanılmaz fazla sayıda
ve yüksek meblağda NANO satın alması
gerekiyor.
Sonuç olarak, eğer
blockchaine karşı riski azaltmak için
DAG teknolojisi ile ilgileniyorsanız
ve IOTA'yı pek beğenmediyseniz,
NANO sizin için doğru adres olabilir.
Her zamanki sorumluluk reddi
bu video ve diğer tüm videolarım
için de geçerli.
Lütfen benim fikirlerimi alım satım
tavsiyesi olarak görmeyin
ve eğer herhangi bir yatırım yapacaksanız
lütfen kendi araştırmanızı yapın.
Her zamanki gibi videomu izlemeye
geldiğiniz için teşekkür ederim.
Bana katılmıyorsanız ve nedenini
belirtmek isterseniz
Discord'uma katılmaktan çekinmeyin
Biz oldukça sık olarak Discord'a giriyoruz.
Ayrıca bu videoların podcast
versiyonlarını da yapmaya başladım.
Doğal olarak bunlar sadece sesten oluşuyor
Bunları Patreon hesabıma yüklüyorum ve
destekçiler oradan erişebilir.
Eğer ilgilenirseniz, Patreon hesabımın
linkini de açıklamalara ekleyeceğim.
Ziyaret ettiğiniz ve izlediğiniz için
tekrar teşekkürler
ve yakında tekrar görüşmek üzere.