1
00:00:06,775 --> 00:00:09,734
Większość ludzi bierze
tabletki, dostaje zastrzyki

2
00:00:09,734 --> 00:00:13,335
albo w jakiś inny sposób przyjmuje leki.

3
00:00:13,335 --> 00:00:18,266
Ale większość z nas nie wie nic o tym,
jak te substancje tak naprawdę działają.

4
00:00:18,266 --> 00:00:23,706
Jak związki chemiczne mogą wpływać
na samopoczucie, myśli i zachowanie?

5
00:00:24,744 --> 00:00:30,875
Głównie zależy to od tego, jak lek zmienia
komunikację między komórkami w mózgu.

6
00:00:30,906 --> 00:00:33,787
Może to dziać się na kilka sposobów.

7
00:00:33,787 --> 00:00:35,866
Ale zanim lek dotrze do mózgu,

8
00:00:35,866 --> 00:00:38,124
musi się najpierw dostać do krwiobiegu.

9
00:00:38,124 --> 00:00:41,897
Droga ta może zająć
od kilku sekund do kilku godzin,

10
00:00:41,897 --> 00:00:44,327
w zależności, na przykład,
od sposobu podania.

11
00:00:44,327 --> 00:00:47,367
Najwolniej działa podanie doustne,

12
00:00:47,367 --> 00:00:50,097
bo lek musi dotrzeć do układu pokarmowego

13
00:00:50,097 --> 00:00:52,189
zanim zacznie działać.

14
00:00:52,189 --> 00:00:55,398
Wdychanie leków
przyspiesza transport do krwi.

15
00:00:55,398 --> 00:00:58,888
Wstrzykiwanie dożylne też działa szybko,

16
00:00:58,888 --> 00:01:02,007
bo substancje trafiają wprost do krwi.

17
00:01:02,007 --> 00:01:06,788
Stamtąd leki szybko docierają
do celu, czyli do mózgu.

18
00:01:06,788 --> 00:01:10,606
Żeby się tam dostać,
muszą pokonać barierę krew-mózg,

19
00:01:10,606 --> 00:01:12,858
która oddziela krew od układu nerwowego,

20
00:01:12,858 --> 00:01:15,940
żeby chronić go od potencjalnie
niebezpiecznych substancji.

21
00:01:15,940 --> 00:01:22,648
Każdy lek wymaga specjalnego składu,
żeby przebyć tę barierę.

22
00:01:23,568 --> 00:01:27,428
Po drugiej stronie leki zaczynają
wpływać na funkcjonowanie mózgu,

23
00:01:27,428 --> 00:01:30,938
działając na sieci neuronów i synapsy.

24
00:01:30,938 --> 00:01:35,498
Neurony to komórki mózgu mające
jądro komórkowe, dendryty i akson.

25
00:01:35,498 --> 00:01:39,540
Synapsy to struktury położone
wzdłuż dendrytów lub aksonu,

26
00:01:39,540 --> 00:01:43,989
które pozwalają na wymianę sygnałów
elektrochemicznych między neuronami.

27
00:01:43,989 --> 00:01:47,669
Te sygnały przyjmują formę związków
zwanych neuroprzekaźnikami.

28
00:01:47,669 --> 00:01:51,500
Każdy neuroprzekaźnik odgrywa
inną rolę w regulowaniu zachowania,

29
00:01:51,500 --> 00:01:53,489
emocji i percepcji.

30
00:01:53,489 --> 00:01:55,880
Ale wszystkie działają
na jeden z dwóch sposobów.

31
00:01:55,880 --> 00:01:59,590
Albo hamują neuron otrzymujący sygnał,
zmniejszając jego aktywność,

32
00:01:59,601 --> 00:02:00,980
albo pobudzają go,

33
00:02:00,980 --> 00:02:05,079
tworząc nowy sygnał elektrochemiczny,
który rozprzestrzenia się w sieci.

34
00:02:05,079 --> 00:02:08,020
Nadwyżka neuroprzekaźników
ulega degradacji

35
00:02:08,020 --> 00:02:11,120
lub powtórnemu wchłonięciu
przez neuron wysyłający pobudzenie.

36
00:02:11,590 --> 00:02:13,781
Lek jest tym skuteczniejszy,

37
00:02:13,781 --> 00:02:19,071
im lepiej manipuluje
przekazami na różnych etapach.

38
00:02:19,071 --> 00:02:24,232
Leki mogą powodować wzrost lub spadek
ilości wydzielanych neuroprzekaźników.

39
00:02:24,752 --> 00:02:28,402
Na przykład antydepresanty typu SSRI

40
00:02:28,402 --> 00:02:31,181
hamują wychwyt zwrotny serotoniny,

41
00:02:31,181 --> 00:02:34,572
czyli neuroprzekaźnika
regulującego samopoczucie.

42
00:02:34,572 --> 00:02:37,744
To skutecznie zwiększa jego ilość
w sieci neuronalnej.

43
00:02:37,744 --> 00:02:40,332
Leki przeciwbólowe, takie jak morfina,

44
00:02:40,332 --> 00:02:43,444
zwiększają poziom
serotoniny i noradrenaliny,

45
00:02:43,444 --> 00:02:45,140
co z kolei reguluje poziom energii,

46
00:02:45,140 --> 00:02:48,140
pobudliwości, uwagi i przyjemności.

47
00:02:48,140 --> 00:02:51,812
Te same neuroprzekaźniki wpływają
też na receptory endorfin,

48
00:02:51,812 --> 00:02:53,542
zmniejszając odczucie bólu.

49
00:02:53,542 --> 00:02:57,712
Leki uspokajające zwiększają z kolei
produkcję kwasu gamma-aminomasłowego,

50
00:02:57,712 --> 00:03:03,622
co zmniejsza aktywność neuronów,
powodując relaks i wyciszenie.

51
00:03:03,913 --> 00:03:06,473
A co z substancjami zabronionymi?

52
00:03:06,473 --> 00:03:10,954
Związki te mają ogromny wpływ na mózg,
co wciąż staramy się zrozumieć.

53
00:03:10,954 --> 00:03:15,924
Kryształy metaamfetaminy powodują
długotrwałe uwalnianie dopaminy,

54
00:03:15,943 --> 00:03:21,055
neuroprzekaźnika związanego z układem
nagrody i odczuwaniem przyjemności.

55
00:03:21,055 --> 00:03:23,593
Aktywują też receptory noradrenaliny,

56
00:03:23,593 --> 00:03:25,125
co zwiększa tętno,

57
00:03:25,125 --> 00:03:26,368
rozszerza źrenice,

58
00:03:26,368 --> 00:03:29,632
pobudza organizm do reakcji
"walcz lub uciekaj".

59
00:03:29,632 --> 00:03:33,444
Kokaina blokuje wychwyt zwrotny
dopaminy i serotoniny,

60
00:03:33,444 --> 00:03:35,073
zwiększając ich ilość w sieci,

61
00:03:35,073 --> 00:03:36,432
co powoduje wzrost energii,

62
00:03:36,432 --> 00:03:38,125
wprawia w stan euforii

63
00:03:38,125 --> 00:03:40,454
i zmniejsza apetyt.

64
00:03:40,454 --> 00:03:44,159
Działanie substancji halucynogennych
to największa zagadka.

65
00:03:44,159 --> 00:03:45,659
Związki takie jak LSD,

66
00:03:45,659 --> 00:03:46,638
meskalina

67
00:03:46,638 --> 00:03:48,107
czy dimetylotryptamina

68
00:03:48,107 --> 00:03:50,225
blokują uwalnianie serotoniny,

69
00:03:50,225 --> 00:03:52,895
co wpływa na samopoczucie i impulsywność.

70
00:03:52,895 --> 00:03:56,176
Działają też na obwody nerwowe

71
00:03:56,176 --> 00:03:59,886
związane z percepcją,
nauką i samokontrolą,

72
00:03:59,886 --> 00:04:04,348
co może wyjaśniać,
dlaczego działają z taką siłą.

73
00:04:04,348 --> 00:04:06,594
Chociaż niektóre skutki
brzmią ekscytująco,

74
00:04:06,594 --> 00:04:10,944
to nie bez powodu obrót tymi substancjami
jest kontrolowany lub często zakazany.

75
00:04:10,944 --> 00:04:13,468
Substancje te zmieniają biochemię mózgu,


76
00:04:13,468 --> 00:04:17,315
a ich regularne używanie może
trwale uszkodzić te szlaki w mózgu,

77
00:04:17,315 --> 00:04:20,247
które odpowiadają za myślenie,
podejmowanie decyzji,

78
00:04:20,255 --> 00:04:22,630
uczenie się i pamięć.

79
00:04:22,637 --> 00:04:25,996
Ciągle niewiele wiemy o tych
substancjach i ich działaniu,

80
00:04:25,996 --> 00:04:27,911
zarówno dobrym i złym.

81
00:04:27,911 --> 00:04:31,647
Ale te, które znamy
zostały dokładnie zbadane

82
00:04:31,647 --> 00:04:33,978
i są skuteczne w leczeniu.

83
00:04:33,978 --> 00:04:36,958
Im więcej wiadomo
o tych substancjach i o mózgu,

84
00:04:36,958 --> 00:04:39,308
tym rosną nasze możliwości

85
00:04:39,308 --> 00:04:43,287
leczenia problemów zdrowotnych,
które dziś są zagadką.