WEBVTT

00:00:06.574 --> 00:00:12.366
ပြောင်းဖူးဟာ လက်ရှိကမ္ဘာ့စိုက်ပျိုးရေးရဲ့
ဆယ်ပုံတစ်ပုံကို လွှမ်းမိုးထားပါတယ်။

00:00:12.366 --> 00:00:17.330
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ပြောင်းခင်းတွေဟာ
ဂျာမနီတပြည်လုံးကိုတောင် ဖုံးထားနိုင်ပါတယ်။

00:00:17.330 --> 00:00:20.760
သို့သော် တခြားသီးနှံတွေကို
အမျိုးအစားမျိုးစုံ စိုက်ပျိုးကြပေမဲ့

00:00:20.760 --> 00:00:28.587
ပြောင်းဖူးကိုတော့ Yellow Dent #2 ဆိုတဲ့
မျိုးတစ်ခုတည်းကိုပဲ ၉၉ % စိုက်ကြတယ်။

00:00:28.587 --> 00:00:32.317
ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ Yellow Dent #2 ဆိုတဲ့
ပြောင်းဖူးမျိုးကို တခြားအပင်တွေထက်

00:00:32.317 --> 00:00:35.112
ပိုပြီးစိုက်ပျိုးကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

00:00:35.112 --> 00:00:38.556
ဆိုတော့ကာ ဒီမျိုးအစား တစ်ခုတည်းက
ဘယ်လိုလုပ်ပြီး

00:00:38.556 --> 00:00:43.521
ကမ္ဘာ့စိုက်ပျိုးရေးသမိုင်းမှာ
အကြီးဆုံး အောင်မြင်လာခဲ့တာလဲ?

NOTE Paragraph

00:00:43.521 --> 00:00:47.611
ပြောင်းဖူး (Corn ခေါ် Maize) ဟာ
လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် ၉၀၀၀ လောက်က

00:00:47.611 --> 00:00:52.965
အမေရိကတိုက်အလယ်ပိုင်းက Teosinte ဆိုတဲ့
မြက်မျိုးရင်းကနေ လူတွေနဲ့ရင်းနှီးလာတာပါ။

00:00:52.965 --> 00:00:56.785
သူ့ရဲ့အစေ့ဟာ အရမ်းမာပြီး စားဖို့ခက်ပေမဲ့

00:00:56.785 --> 00:01:01.309
သူ့ရဲ့အမွှေးများတဲ့အခွံကို
လူ့အသုံးအဆောင်တွေ တီထွင်ဖန်တီးပါတယ်။

00:01:01.309 --> 00:01:07.252
နောင်နှစ်ပေါင်း ၄၇၀၀ ကျော်မှ လယ်သမားတွေက
အူတိုင်အလုံးကြီးပြီး အသားများတဲ့

00:01:07.252 --> 00:01:10.392
စားလို့ရတဲ့ပြောင်းအဖြစ် မွေးနိုင်ခဲ့တယ်။

00:01:10.392 --> 00:01:14.711
အမေရိကတိုက်အနှံ့ ပျံ့နှံ့လာတဲ့အခါမှာတော့

00:01:14.711 --> 00:01:18.693
ဒေသခံလူမျိုးတွေက
စိုက်ပျိုးရေးကို ဖန်တီးပေးတဲ့နတ်ဘုရား၊

00:01:18.693 --> 00:01:21.997
ပြောင်းမိခင် အဖြစ်
အလေးထားကိုးကွယ်ကြပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:01:21.997 --> 00:01:26.529
ဥရောပသားတွေ အမေရိကားရောက်လာတော့
ပြောင်းကို စိမ်းနေလို့ ရှောင်ရှားခဲ့ပါတယ်။

00:01:26.529 --> 00:01:30.743
တချို့တွေကလည်း
ဒေသခံတွေနဲ့ မိမိတို့ဥရောပသားတွေ

00:01:30.743 --> 00:01:32.903
ယဉ်ကျေးမှုမတူဘူး ဆိုပြီး
ပစ်ပယ်ခဲ့ကြတယ်။

00:01:32.903 --> 00:01:33.667
သို့သော်လည်း၊

00:01:33.667 --> 00:01:38.676
ဥရောပက စားပင်တွေကို အမေရိကမှာ
ဘယ်လိုမှ စိုက်လို့မရတဲ့အခါမှာ

00:01:38.676 --> 00:01:41.966
ပြောင်းကို စမ်းစားကြည့်ဖို့
အကြောင်းဖန်လာပါတော့တယ်။

00:01:41.966 --> 00:01:45.983
သူတို့အကြိုက်အရသာဖြစ်လာတဲ့အခါမှာ
ပြောင်းဟာ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်ပြီး

00:01:45.983 --> 00:01:50.331
ဥရောပကို ရောက်ရှိလာခဲ့ပါတယ်။
ဥတုမရွေး ရှင်သန်နိုင်တဲ့ သူ့အစွမ်းကြောင့်

00:01:50.331 --> 00:01:52.784
ပြောင်းဟာ ဥရောပမှာ ထင်ရှားလာပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:01:52.784 --> 00:01:58.099
သို့သော် အမေရိကကတော့ ကမ္ဘာ့ပြောင်းစျေးကွက်
အချက်အခြာ ဖြစ်နေပါသေးတယ်။

00:01:58.099 --> 00:02:01.979
၁၈၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းတွေက
အမေရိကန်ပြည်နယ်တွေ ဒေသတွေမှာ

00:02:01.979 --> 00:02:05.502
အရသာရော အရွယ်ပါမတူညီတဲ့ ပြောင်းမျိုးတွေကို
မတူညီစွာ စိုက်ပျိုးခဲ့ကြပါတယ်။

00:02:05.502 --> 00:02:07.397
သို့သော် ၁၈၅၀ ပြည့်နှစ်တွေမှာတော့

00:02:07.397 --> 00:02:12.176
ဒီလိုမတူတဲ့မျိုးတွေကြောင့် ရထားကုမ္ပဏီတွေ၊
ကုန်သည်တွေအနေနဲ့

00:02:12.176 --> 00:02:14.296
ထုတ်ပိုးသယ်ယူရောင်းချဖို့ ခက်ခဲလာစေတာမို့

00:02:14.296 --> 00:02:18.655
ချီကာဂိုလို ရထားလမ်းဆုံမြို့တွေက
ကုန်သည်အဖွဲ့တွေက လယ်သမားတွေကို

00:02:18.655 --> 00:02:20.980
စံတစ်မျိုးတည်းသာ စိုက်ကြဖို့
တိုက်တွန်းလာပါတယ်။

00:02:20.980 --> 00:02:26.309
၁၈၉၃ ခုနှစ် World’s Fair မှာတော့
ဒီအိပ်မက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ပါတယ်။

00:02:26.309 --> 00:02:31.092
James Reid ရဲ့ yellow dent ပြောင်းမျိုးဟာ
ဖဲကြိုးပြာဆု ဆွတ်ခူးခဲ့ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:02:31.092 --> 00:02:35.222
နောင်နှစ် ၅၀ ကျော်မှာ yellow dent မျိုးဟာ
အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံလုံး ခြုံလွှမ်းခဲ့ပါတယ်။

00:02:35.222 --> 00:02:38.315
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြောင့်
နည်းပညာတွေတိုးတက်လာတဲ့အခါ

00:02:38.315 --> 00:02:41.382
စက်မှုလယ်ယာ ရိတ်သိမ်းစက်တွေ
အသုံးများလာခဲ့ပါတယ်။

00:02:41.382 --> 00:02:46.403
အရင်ကတစ်ရက်လုံး
လက်နဲ့ရိတ်ရတဲ့ ပြောင်းခင်းကို

00:02:46.403 --> 00:02:49.583
ငါးမိနစ်နဲ့ အပြီးရိတ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

00:02:49.583 --> 00:02:54.345
စစ်သုံးနည်းပညာတစ်ခုဖြစ်တဲ့
ဗုံးလုပ် ammonium nitrate ဟာလည်း

00:02:54.345 --> 00:02:57.295
လယ်ယာတွေအတွက်
ဓာတ်မြေသြဇာအဖြစ် အသုံးဝင်လာပြီး

00:02:57.295 --> 00:02:59.432
ခေတ်တစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။

00:02:59.432 --> 00:03:03.442
ဓာတ်မြေသြဇာကြောင့် မြေကို ပြန်ပြင်စရာ၊
အချိန်ပေးစရာ မလိုတော့ပဲ

00:03:03.442 --> 00:03:07.955
ထူထဲလှတဲ့ပြောင်းခင်းကြီးတွေ
နှစ်စဉ်စိုက်လို့ ရသွားပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:03:07.955 --> 00:03:12.170
ဒီလို ခေတ်မှီနည်းပညာတွေကြောင့်
ပြောင်းကို အမေရိကန်လယ်သမားတွေ

00:03:12.170 --> 00:03:16.194
စိတ်ဝင်စားလာပေမယ့် အစိုးရက
စျေးနှုန်းတည်ငြိမ်အောင်

00:03:16.194 --> 00:03:18.419
ပြောင်းစိုက်ပျိုးပမာဏကို
ကန့်သတ်ထားခဲ့ပါတယ်။

00:03:18.419 --> 00:03:23.325
၁၉၇၂ မှာ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုကို
ပြောင်းအကြီးအကျယ် တင်ပို့ကာမှ

00:03:23.325 --> 00:03:27.285
အမေရိကန်သမ္မတနစ်ဆင်က
ဒီကန့်သတ်ချက်ကို ဖယ်ရှားပေးခဲ့ပါတယ်။

00:03:27.285 --> 00:03:30.913
ဒီလို ကုန်သွယ်လမ်းသစ်တွေနဲ့
စစ်သုံးနည်းပညာတွေကြောင့်

00:03:30.913 --> 00:03:35.401
ပြောင်းထုတ်လုပ်မှုဟာ ကမ္ဘာ့ဖြစ်စဉ်တစ်ခုထိ
ထင်ရှားလာခဲ့ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:03:35.401 --> 00:03:39.651
ဒီလိုပေါများလှတဲ့ ပြောင်းဖူးတွေနဲ့အတူ
ပြောင်းအသုံးဝင်ပုံတွေကလည်း များပြားလာပါတယ်

00:03:39.651 --> 00:03:44.761
ပြောင်းမှုန့်ကို ဓာတ်ဆီကနေ ကော်ထုတ်တဲ့အထိ
Thickening Agent အဖြစ် အသုံးပြုလာသလို

00:03:44.761 --> 00:03:50.727
Fructose မြင့် အချိုရည်အနေနဲ့
စျေးချိုစွာ ထုတ်လုပ်နိုင်လာပါတယ်။

00:03:50.727 --> 00:03:55.147
ပြောင်း (Maize) က ကမ္ဘာ့စျေးအပေါဆုံး
တိရိစ္ဆာန်အစာ ဖြစ်လာပြန်ပါတယ်။

00:03:55.147 --> 00:03:57.677
ဒါ့ကြောင့် အသားထုတ်လုပ်မှုစရိတ်
ကျဆင်းလာသလို

00:03:57.677 --> 00:04:01.950
တဖက်မှာလည်း အသားနဲ့ ပြောင်း
လိုအပ်မှုပမာဏ မြင့်တက်လာပါတယ်။

00:04:01.950 --> 00:04:06.656
ယနေ့ခေတ်မှာ လူတွေဟာ စိုက်သမျှပြောင်းရဲ့ 
၄၀ ရာနှုန်းကိုပဲ စားပြီး

00:04:06.656 --> 00:04:12.466
ကျန် ၆၀ ရာနှုန်းကတော့
တခြားထုတ်ကုန်တွေအတွက် သုံးနေပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:12.466 --> 00:04:16.096
ပြောင်းသီးနှံရဲ့ အံ့မခန်းအောင်မြင်မှုအတွက်
ပြန်ပေးဆပ်ရတာတွေတော့ ရှိပါတယ်။

00:04:16.096 --> 00:04:21.217
ပြောင်းခင်းတွေက ပိုလျှံဓာတ်မြေသြဇာတွေဟာ
ကမ္ဘာ့ရေထုကို ညစ်ညမ်းစေသလို

00:04:21.217 --> 00:04:26.345
အသားထုတ်လုပ်မှု များပြားလာတာနဲ့အတူ
စိုက်ပျိုးရေးတွေထဲက ပြောင်းဟာ

00:04:26.345 --> 00:04:29.725
ကာဘွန်ထုတ်လွှတ်မှု အများဆုံးဖြစ်လာပါတယ်။

00:04:29.725 --> 00:04:35.163
ပြောင်းကထုတ်တဲ့အချိုရည် သုံးတာကလည်း
ဆီးချိုနဲ့ အဝလွန်တာတွေ ဖြစ်လာစေပါတယ်။

00:04:35.163 --> 00:04:37.883
ပြောင်းတစ်မျိုးတည်းကို တစိုက်မတ်မတ်
စိုက်ပျိုးနေတာကလည်း

00:04:37.883 --> 00:04:42.972
အဖျက်ပိုးအန္တရာယ်အရမ်းကြီးမားနေပြီး
ပြောင်းကို ဖျက်တဲ့ပိုးတစ်မျိုးတည်းက

00:04:42.972 --> 00:04:48.336
လူသားအားလုံးကို ဒုက္ခပေးသွားနိုင်ပါတယ်။

00:04:48.336 --> 00:04:51.246
ပြောင်းဟာ ချုံမြက်သာသာ ဘဝကနေ

00:04:51.246 --> 00:04:54.492
ကမ္ဘာထုတ်ကုန်တွေရဲ့ အရေးပါတဲ့အရာ
ဖြစ်လာပါပြီ။

00:04:54.492 --> 00:04:59.830
ဒါပေမဲ့ ဘယ်လောက်ထိခံမလဲ ဆိုတာကတော့
အချိန်ကသာ ဆုံးဖြတ်ပေးသွားပါလိမ့်မယ်။