0:00:06.964,0:00:09.744
Mi nomiĝas Ed'.[br]Mi prizorgas reklam-entreprenon.

0:00:09.913,0:00:12.543
Eĉ se mi ĉiam estus preferinta[br]esti filmdokumentisto.

0:00:12.712,0:00:14.897
Jen kial mi decidis[br]eki ĉi tiun projekton.

0:00:15.097,0:00:16.387
Pro tio kaj por Ĝeni',

0:00:16.575,0:00:19.065
amikino, kiun mi ĉiam konsideris[br]iom stranga,

0:00:19.255,0:00:20.875
ĉar ŝi ne manĝas bestojn.

0:00:21.051,0:00:22.931
Ĝeni', la cetero de la skipo kaj mi

0:00:23.164,0:00:25.304
sciis, ke tio ne estos tre facila.

0:00:25.793,0:00:27.753
"Ĉu ni povus paroli al vi dum momento?"

0:00:27.937,0:00:30.447
"Ni ŝatus filmi kelkajn bildojn..."

0:00:30.704,0:00:31.734
"Bildojn pri kio?"

0:00:31.954,0:00:34.864
"Ĉu vi estas bredejo[br]aŭ naskejo?"

0:00:38.985,0:00:41.915
"Saluton!? Ni iros[br]ĉe la alia flanko, ĉu bone?"

0:00:42.097,0:00:42.847
Bone.

0:00:42.997,0:00:44.307
Ni iru ĉe la alia flanko.

0:00:44.469,0:00:46.809
Sed mi havis neniun ideon[br]pri la konsekvencoj,

0:00:46.985,0:00:49.165
kiujn tiu projekto havos por mia vivo.

0:00:49.396,0:00:51.616
– Ĉesu filmi![br]– Atendu!

0:00:51.901,0:00:54.081
Ni ĝuste deziras peti[br]de vi permeson.

0:00:55.937,0:00:57.677
Ne, ne, ne! Aŭskultu!

0:00:57.839,0:00:58.589
Bone.

0:00:59.411,0:01:01.711
Eble mi devus ĉion klarigi[br]ekde la komenco.

0:01:02.658,0:01:05.708
Ĉio komenciĝis antaŭ 6 monatoj.[br]Mi ricevis alvokon de Ĝeni'.

0:01:05.844,0:01:08.264
Ŝi deziris, ke mi filmu[br]dokumenton por provi ŝanĝi

0:01:08.440,0:01:10.880
la kutimojn en socio,[br]kiu tiom suferigas bestojn.

0:01:11.119,0:01:13.099
Jes... Kial ni ilin traktas[br]tiamaniere

0:01:13.230,0:01:16.210
kaj kion ni povas fari[br]por harmonie vivi kun ili.

0:01:16.434,0:01:19.144
La unuaj aferoj, pri kiu mi pensis:[br]ŝinkosandviĉo,

0:01:19.332,0:01:21.082
nugetoj el kokidaĵo kaj patovoj.

0:01:21.291,0:01:23.211
Mi ankaŭ pensis, ke,[br]krom pri nutraĵoj,

0:01:23.399,0:01:26.411
mia vivo probable ne tiom[br]kaŭzas suferon al bestoj,

0:01:26.591,0:01:29.367
por kiuj mi konsideras min granda amiko.

0:01:29.548,0:01:32.877
Sed Ĝeni' diris al mi, ke ĉiutage[br]mi dormas sur kapkuseno el plumoj,

0:01:33.058,0:01:35.449
mi sapumas min per produktoj[br]testitaj ĉe musoj,

0:01:35.631,0:01:37.974
mi vestas lanon, kaj vestas[br]ŝuojn el bovina ledo.

0:01:38.166,0:01:40.421
Kaj mi eĉ ne jam eliris[br]de la propra hejmo...

0:01:40.617,0:01:41.354
Alidire,

0:01:41.551,0:01:43.581
ĉiutage,[br]mi dormas sur kapkuseno pluma,

0:01:43.786,0:01:46.209
mi sapumas min per produktoj[br]testitaj ĉe musoj,

0:01:46.393,0:01:48.903
mi vestas lanon, kaj surmetas[br]ŝuojn el bovina ledo.

0:01:49.426,0:01:51.407
Mi tamen kunsidas[br]kun la skipo de FAADA,

0:01:52.420,0:01:54.497
la fondaĵo[br]kun kiu Ĝeni' kunlaboras,

0:01:54.669,0:01:57.518
por ke ŝi diru al mi iom pli[br]pri tio kion ŝi havas enkape.

0:01:57.699,0:02:00.203
Ni volas montri la suferon[br]kiun ni kaŭzas al bestoj

0:02:00.390,0:02:01.826
dum niaj ĉiutagaj agadoj

0:02:01.976,0:02:04.237
kaj ni deziras kuraĝigi homojn[br]pripensi tion.

0:02:04.457,0:02:07.129
Nutraĵoj, vestaĵoj,[br]distraĵoj,

0:02:07.328,0:02:10.255
la ĉiutagaj produktoj[br]kiuj estas testitaj sur bestoj...

0:02:10.823,0:02:13.647
Pripensu tion: Dum la minuto[br]ekde kiam ni parolas,

0:02:14.077,0:02:16.238
pli ol 180.000 bestoj mortis

0:02:16.594,0:02:18.843
nur por ke homoj[br]konsumu ilin.[br]

0:02:19.196,0:02:20.786
Kaj sen kalkuli fiŝojn!

0:02:20.985,0:02:21.887
Do mi estis tie,

0:02:22.062,0:02:24.299
rigardante intervjuojn[br]kiujn mi ekfilmis

0:02:24.467,0:02:26.202
por fari dokumentfilmon[br]kiu ŝanĝos

0:02:26.356,0:02:28.462
la kutimojn pri konsumado[br]de la tuta socio.

0:02:28.880,0:02:31.640
La UNO-Organizaĵo[br]pri Nutrado kaj Agrikulturo

0:02:31.836,0:02:35.584
asertas, ke la bestprodukta industrio[br]produktas pli da forcej-efikaj gasoj

0:02:35.774,0:02:38.509
ol la tuta transporta industrio.

0:02:38.695,0:02:40.229
Kiam 10 homoj povas manĝi

0:02:40.379,0:02:42.315
vegetaran dieton[br]aŭ preskaŭ,

0:02:42.575,0:02:46.705
nur unu aŭ du homoj[br]povas manĝi karnan dieton.

0:02:47.842,0:02:49.152
Kostas nenion.

0:02:49.471,0:02:53.251
Ni simple devus ĉesi uzi bestojn.

0:02:53.461,0:02:55.321
Ni devas ĉesi suferigi ilin.

0:02:55.635,0:02:58.905
Tio ŝajnas simpla.[br]Sed problemis:

0:02:59.037,0:03:01.067
Mi ne sentis min koncernita[br]de tio.

0:03:01.318,0:03:02.898
HAMBURGERO + FROMAĜO + LARDO

0:03:03.013,0:03:04.893
Ĝeni' tute ne estis surprizita.

0:03:05.123,0:03:08.383
Laŭ ŝi,[br]konsciiĝo pro du kialoj malfacilas.

0:03:09.533,0:03:11.633
Kiam ni kutimas vidi militbildojn,

0:03:11.828,0:03:14.638
bildojn de malsato[br]kaj naturaj katastrofoj,

0:03:14.763,0:03:17.533
kiu havas tempon zorgi pro bestoj?

0:03:18.296,0:03:20.426
Kaj krome mankas al ni multaj informoj.

0:03:20.546,0:03:22.596
Oni kaŝas de ni informojn. Tute klare.

0:03:22.666,0:03:24.676
La industrioj, kiuj ekspluatas bestojn,

0:03:24.741,0:03:26.671
ne volas, ke oni vidu, kion ili faras.

0:03:26.771,0:03:28.851
Estas pli da porkoj ol homoj en Katalunio.

0:03:29.001,0:03:30.531
Ĉu vi iam vidis porkon?

0:03:30.711,0:03:32.851
Ne. Kaj estas pli da porkoj ol homoj.

0:03:33.076,0:03:34.906
Malliberigitaj en iliaj fabrikoj,

0:03:35.051,0:03:36.741
kiuj eĉ ne havas fenestrojn.

0:03:36.876,0:03:39.176
Se estas fenestroj,[br]ili estas fermitaj.

0:03:39.276,0:03:41.106
Ili ne volas, ke la homoj rimarku.

0:03:41.566,0:03:43.056
Mi povus kredi ĝin,

0:03:43.131,0:03:46.661
sed rakontantoj devas kredi tion,[br]kion ili rakontas.

0:03:46.916,0:03:50.036
Kaj se mi devis transdoni mesaĝon[br]por la bonfarto de la bestoj,

0:03:50.231,0:03:52.061
mi devis unue mem konvinkiĝi.

0:03:52.656,0:03:57.196
3000 bestoj en ĉiu sekundo[br]mortas por homa konsumo.

0:04:13.493,0:04:15.843
Ĉirkaŭ 600 milionoj da hundoj[br]vivas en la mondo.

0:04:16.013,0:04:17.523
Du trionoj vivas surstrate.

0:04:26.163,0:04:28.873
Ĉiujare 115 milionoj da bestoj[br]uziĝas en eksperimentoj

0:04:29.033,0:04:30.273
en laboratorioj tutmonde.

0:04:38.393,0:04:42.453
Oni mortigas 80 milionojn da bestoj[br]ĉiujare por ilia felo.

0:04:51.718,0:04:56.038
Pli ol 33% de la kaptitaj fiŝoj[br]uziĝas por nutri brutojn.

0:05:02.748,0:05:05.638
Proksimume 15.000 zoologiaj ĝardenoj[br]tra la mondo

0:05:05.983,0:05:10.043
tenas dekmilionojn da bestoj kaptitaj.

0:05:14.778,0:05:16.498
EMPATIO

0:05:16.723,0:05:20.223
Historio pri respekto al bestoj[br]rakontata de skeptikulo

0:05:22.958,0:05:24.168
Kie ni komencu?

0:05:25.023,0:05:26.043
Per la lano,

0:05:26.778,0:05:29.728
ankoraŭ lano kaj[br]ankoraŭ pli da lano,

0:05:31.723,0:05:32.633
gantoj

0:05:34.198,0:05:36.738
kaj ŝuoj el ledo.

0:05:38.488,0:05:42.988
Zonoj, ledo,[br]gantoj el ledo...

0:05:43.938,0:05:46.108
– Sed... vi portas zonon?[br]– Ne nun.

0:05:46.548,0:05:49.168
– Ho, ĉu vi vidas?[br]– Mi havas kelkajn tiajn,

0:05:49.378,0:05:51.908
– kiuj ne estas el ledo.[br]– Ho, formetu ilin.

0:05:53.293,0:05:56.093
Biskvitoj kun lakto,[br]cerealaĵoj kun lakto...

0:05:56.918,0:05:58.858
Sed mi ne metis la lakton kaj la ovojn

0:05:59.028,0:06:01.068
en la grupon de "mortaj bestoj",[br]ĉar...

0:06:01.246,0:06:02.856
Kaj la kor-konkoj en ladskatolo?

0:06:03.046,0:06:05.956
Ĉu vi metas ilin en la grupon[br]de "mortaj bestoj"? Tinuso...

0:06:06.191,0:06:07.281
Ĉion ĉi – jes.

0:06:07.507,0:06:09.867
Olivoj farĉitaj per anĉovoj:

0:06:10.232,0:06:11.462
mortaj bestoj.

0:06:11.792,0:06:14.562
Kokaĵa buljono: mortaj bestoj.

0:06:15.232,0:06:16.802
Nu mortaj... mi konsentas.

0:06:16.902,0:06:17.872
Jes, mortaj.

0:06:18.462,0:06:21.812
Niaj agoj kaj nuna vivmaniero[br]en industria socio,

0:06:22.167,0:06:26.167
havas pli malbonajn sekvojn[br]por ne-homaj bestoj

0:06:26.472,0:06:28.662
ol en la antaŭaj socioj.

0:06:28.942,0:06:32.022
Sed aliflanke tio restas[br]tre for de nia konscio.

0:06:33.807,0:06:34.867
Lakto.

0:06:35.202,0:06:37.762
Lakto kun perfekta mensog-reklamo.

0:06:38.177,0:06:39.477
Sed lakto estas:

0:06:39.952,0:06:43.422
Mi estas bovino, mi havas mamon,[br]oni melkas min kaj mi donas lakton.

0:06:43.557,0:06:45.757
Ne, mi donas lakton,[br]ĉar mi naskis bovidon.

0:06:45.887,0:06:48.357
Nun, se oni forprenas ĝin de mi[br]tuj post la naskiĝo,

0:06:48.457,0:06:49.837
mi havos lakton en mia mamo.

0:06:49.952,0:06:51.762
Sed estas lakto,[br]kiun la bovido trinku

0:06:51.821,0:06:53.891
dum la jaro,[br]dum kiu mi devus prizorgi ĝin.

0:06:54.806,0:06:55.966
Multaj homoj

0:06:56.086,0:06:57.866
agas ne pro malico,[br]sed pro nescio.

0:06:58.176,0:07:00.206
Oni diris al multaj homoj,[br]unue al mi,

0:07:00.901,0:07:02.751
ke ni havis moralan devon.

0:07:02.951,0:07:05.191
La bazajn moralajn principojn[br]ni jam konas.

0:07:05.416,0:07:07.166
Ĝuste informoj mankis al ni.

0:07:09.846,0:07:12.366
Ĉio ĉi estis ne nur multaj novaj informoj,

0:07:12.486,0:07:14.256
sed ankaŭ multaj sinoferoj.

0:07:14.421,0:07:16.181
Mi ne sentis emon fari ilin,

0:07:16.266,0:07:18.936
antaŭ ol mem vidi,[br]ke la aferoj estas tiom malbonaj,

0:07:19.096,0:07:20.096
kiom Ĝeni' diris.

0:07:20.481,0:07:23.111
Kaj ĉar ŝajne la fakto[br]neniam esti vidinta porkon

0:07:23.246,0:07:24.656
estis problemo laŭ ŝi,

0:07:24.766,0:07:27.666
mi plej unue iris rigardi kelkajn.

0:07:36.801,0:07:38.721
Por iu, kiu neniam vidis porkon,

0:07:38.991,0:07:40.851
tio estis iom ŝoka komenco.

0:07:44.791,0:07:48.091
En tia bredejo povas esti[br]pli ol 4500 porkoj,

0:07:48.966,0:07:52.436
kaj ĉiu disponas malpli ol 1 m² da spaco

0:07:52.751,0:07:54.481
dum sia tuta vivo. Ĉiam.

0:07:54.821,0:07:56.561
Nu, ĝis kiam oni mortigas ilin...

0:07:56.776,0:08:00.116
Aŭ ili mortas pro la kondiĉoj,[br]en kiuj oni bredas ilin...

0:08:08.341,0:08:09.501
Kaj malgraŭ tio

0:08:09.581,0:08:11.681
mi ankoraŭ ne certis,[br]ke mi povas elekti

0:08:11.776,0:08:14.256
inter ne manĝi mian[br]ĉiumatenan ŝinkosandviĉon

0:08:14.396,0:08:16.166
kaj tio, ke la porkoj suferas.

0:08:17.966,0:08:19.076
Devus esti maniero,

0:08:19.176,0:08:21.056
por ke mi plu ŝtopu min per ŝinko,

0:08:21.126,0:08:22.916
sen ke la porkoj suferu pro tio.

0:08:22.966,0:08:25.336
Aŭ por ke ili almenaŭ[br]ne havu tiel mizeran vivon.

0:08:25.446,0:08:28.406
Antaŭ ol forlasi la grandegan plezuron[br]de miaj matenmanĝoj,

0:08:28.556,0:08:31.076
mi iris vidi aliajn formojn[br]de porkobredado.

0:08:31.311,0:08:32.121
Nu, fakte,

0:08:32.266,0:08:33.706
mi provis iri vidi ilin.

0:08:34.346,0:08:35.926
– Bonan tagon.[br]– Bonan tagon.

0:08:36.731,0:08:39.371
Ĉu vi estas ekologia porko-bredejo?

0:08:40.486,0:08:42.676
Ni havas kelkajn, jes.

0:08:43.116,0:08:45.696
– Pardonu?[br]– Jes, daŭrigu.

0:08:46.569,0:08:50.039
Mi faras dokumentfilmon[br]pri la rilato inter homoj kaj bestoj,

0:08:50.519,0:08:52.399
kaj ni vizitis intensajn bredejojn,

0:08:52.534,0:08:55.104
sed estus interese viziti ankaŭ[br]ekologian bredejon.

0:08:57.854,0:09:00.144
Sed neniu emis malfermi al ni sian pordon.

0:09:00.334,0:09:03.174
Eble ĉar tio, kio laŭ ni estas digna vivo,

0:09:03.364,0:09:04.994
por porko ne estas tia.

0:09:05.304,0:09:07.954
Ĉiukaze mi malkovris,[br]ke pli ol 98% de la bestoj,

0:09:08.049,0:09:09.789
kiujn oni konsumas en Hispanio,

0:09:09.874,0:09:11.394
devenas de intensa bredejo.

0:09:11.639,0:09:14.859
Tio signifas, ke nur 2 el 100[br]devenas de ekologiaj bredejoj.

0:09:19.729,0:09:22.429
Sed ĉu ĉiuj konsumataj bestoj[br]vivas tiel mizere?

0:09:22.659,0:09:26.329
Kio pri la bovinoj, kiujn mi vidas[br]paŝti sin somere sur la herbejoj?

0:09:26.524,0:09:28.344
Kio pri la kaproj kaj aliaj bestoj,

0:09:28.529,0:09:30.300
kiuj devenas de intensaj bredejoj?

0:09:30.440,0:09:32.849
Ili povas al mi fermi la pordojn [br]de siaj bredejoj,

0:09:32.969,0:09:35.441
sed ili ne povas malpermesi al mi[br]iri montsupren.

0:09:35.904,0:09:39.158
– Do, ĉu ili suferas?[br]– Ne, ili ne ŝajnas.

0:09:39.710,0:09:43.190
Vi mortigas unu el tiuj bovidoj,[br]kaj ĝia viando estas tiom bona.

0:09:43.510,0:09:45.170
Ĝi estas nekredeble bona.

0:09:45.485,0:09:48.115
Vi prenas tranĉilon[br]kaj la steko tranĉiĝas kiel...

0:09:48.251,0:09:50.871
Ĉu oni ne povas mortigi ilin[br]kiam ili estas maljunaj?

0:09:51.037,0:09:52.452
Ĉu kiam ili estas mortantaj?

0:09:52.584,0:09:54.574
Oni lasas ilin vivi[br]kaj poste manĝas ilin?

0:09:54.708,0:09:56.648
Ne, ĉar la viando [br]ne plu estas sama.

0:09:56.793,0:09:59.903
Ĉar manĝi ilin kiam ili estas maljunaj,[br]ili estas maldikaj kaj...

0:10:00.320,0:10:03.660
Tie ĉi la naskoj estas naturaj,[br]la sterkado estas natura,

0:10:04.349,0:10:06.009
tute estas natura.

0:10:06.247,0:10:07.287
Tie ĉi la bovinoj

0:10:07.471,0:10:10.431
naskas siajn idojn[br]kaj restas kun ili dum 4 monatoj,

0:10:10.608,0:10:12.168
ĝis la disiĝo...

0:10:12.325,0:10:13.665
Ĉu ili disiĝas je 4 monatoj?

0:10:13.819,0:10:17.719
Jes, kaj poste ili estas maliberigitaj[br]kaj nutritaj per pajlo por dikiĝi.

0:10:17.900,0:10:20.820
– Kaj en la intensaj bredejoj?[br]– En la intensaj bredejoj,

0:10:21.037,0:10:24.297
ili estas nutritaj[br]ekde la naskiĝo...

0:10:24.524,0:10:27.674
Ili povas iri ien[br]por kapti la lakton...

0:10:28.033,0:10:29.413
sed estas malsame.

0:10:29.654,0:10:33.194
Ĉiuokaze,[br]ĉu la maniero mortigi ilin estas sama?

0:10:33.494,0:10:36.474
Kiam ili estas venditaj,[br]ili iras al la buĉejo.

0:10:36.644,0:10:39.004
Ĉu en la samaj buĉejoj?[br]Ĉu ili estas streĉitaj?

0:10:39.240,0:10:41.820
Dum la vojaĝo,[br]la ŝafidoj estas streĉitaj.

0:10:42.130,0:10:45.840
Ili ŝvitas, kaj ĉiu tiu ŝvito[br]eniras la viandon.

0:10:46.467,0:10:48.017
Se ili ne estus mortigitaj,

0:10:48.195,0:10:50.195
ili vivus[br]ege pli longe, ĉu ne?

0:10:50.356,0:10:53.106
Ili vivus[br]ĝis ĉirkaŭ 12 aŭ 13 jaroj.

0:10:53.391,0:10:57.211
Bone, kaj ili estas mortigitaj[br]kiam ili estas ĉirkaŭ 8-jaraj?

0:10:57.613,0:11:03.183
La ŝafidoj je 4 monatoj[br]kaj la bovidoj je 8-9 monatoj.

0:11:03.443,0:11:05.743
Sed vi ankaŭ diras[br]ke tio estas natura, ĉu ne?

0:11:06.083,0:11:07.133
Jes, estas natura.

0:11:07.386,0:11:09.596
Kaj mi dubas, ke iu, kiu[br]manĝas nur legomojn

0:11:10.073,0:11:12.673
povas ne havi[br]nutrajn mankojn.

0:11:12.968,0:11:15.798
La vero estas, ke sendepende de[br]la fino de tiu historio,

0:11:15.987,0:11:17.757
mi ne imagis min manĝi[br]nur legomojn...

0:11:17.941,0:11:19.891
Almenaŭ mi sciis[br]ke mi ĉiam povos frandi

0:11:20.101,0:11:22.351
kelkajn ĉipsojn, olivojn kaj bieron.

0:11:22.647,0:11:24.357
Sed mi ne pensis pri tio tiam

0:11:24.548,0:11:27.638
kiam mi rigardis bovinojn,[br]ŝafojn kaj ŝafidojn...

0:11:27.824,0:11:29.484
Mi komencis fari[br]mensan mapon....

0:11:29.644,0:11:30.574
Ĝis nun, mi lernis

0:11:30.730,0:11:33.180
ke ekzistas intensa agrikulturo[br]kaj iu malintensa.

0:11:33.374,0:11:35.384
Alidire, manĝi porkon[br]ekŝajnis al mi

0:11:35.550,0:11:37.750
malpli etike ol manĝi[br]bovinojn aŭ ŝafidojn.

0:11:37.900,0:11:38.700
Eĉ se, certe,

0:11:38.858,0:11:42.378
grava demando[br]devus esti solvita: morto.

0:11:42.772,0:11:46.932
Kaj parto de mia skipo[br]estis laboranta pri tio.

0:11:47.376,0:11:49.096
– Nenio.[br]– Ĉu vere?

0:11:49.208,0:11:52.008
Jam mi telefonis al kvin...[br]Estas nekredeble.

0:11:52.169,0:11:55.049
Ĉu estas tiom malfacile[br]enigi kameraon en buĉejon?

0:11:55.274,0:11:58.594
Por dokumento pri[br]besta sufero, jes...

0:11:58.818,0:12:01.858
Do pensu pri maniero tion montri[br]sen eniri.

0:12:09.161,0:12:13.161
Sed mi ne pretis[br]tiel facile kapitulaci...

0:12:13.416,0:12:15.276
Kameraoj ne estas permesitaj.

0:12:15.620,0:12:19.620
Ĉu estas iu preciza kialo,[br]kiu ebligus al mi kompreni tion?

0:12:20.457,0:12:22.247
Hum... sekundon.

0:12:23.190,0:12:25.310
Sciu, vi devas kompreni

0:12:26.488,0:12:30.488
ke multaj homoj ne ŝatas[br]tion, kion ni faras ĉi tie.

0:12:31.145,0:12:35.145
Kompreneble, ne agrablas vidi bestojn[br]kiuj estas mortigataj.

0:12:35.335,0:12:38.365
Nu do, homo eble ne ŝatas tion,[br]sed estas ja tio, kio okazas...

0:12:38.536,0:12:41.326
Do homoj devas scii tion,[br]kio okazas, ĉar je la fino...

0:12:41.774,0:12:43.664
Kompreneble. Mi ne certas...

0:12:44.051,0:12:46.871
ke la homoj interesiĝas[br]malkovri tion, kio okazas.

0:12:47.433,0:12:49.333
Ne multe utilis, ke mi[br]memstare vokis.

0:12:49.459,0:12:51.689
Sed, almenaŭ,[br]mi povis paroli kun salajrulo

0:12:51.830,0:12:54.350
kiu bonvolis klarigi al mi[br]tion, kio okazas interne.

0:12:54.512,0:12:56.662
Salajrulo kiu, krome,[br]estas bestkuracisto.

0:12:56.870,0:12:59.200
Bone, parto D2, kapto 1.

0:12:59.510,0:13:02.710
Mortigisto mortigas la bestojn,[br]kiuj vivas kaj tute sanas,

0:13:03.725,0:13:05.465
kaj li detranĉas iliajn membrojn.

0:13:05.620,0:13:07.990
Oni elektromortigas, pendigas,[br]sensangigas ilin.

0:13:08.120,0:13:09.930
Vi do sensangigas ilin ankoraŭ vivaj?

0:13:10.060,0:13:12.500
Oni sensangigas ilin vivaj[br]kaj elektromortigas.

0:13:12.670,0:13:15.040
Ĉe la specioj, kiujn oni elektromortigas,

0:13:15.250,0:13:18.660
eblas, ke ili rekonsciiĝas.

0:13:19.780,0:13:23.780
sed besto vidas vin elektromortigi[br]la beston antaŭ ĝi, ĉu ne?

0:13:24.035,0:13:26.285
Ili povas vidi la aliajn,[br]sed ili ne konscias.

0:13:26.445,0:13:29.495
Estis kazoj, ĉe kiuj bestoj provis fuĝi[br]aŭ vere fuĝis...

0:13:29.720,0:13:33.880
Mi ne kredas, ke fuĝo[br]estas simptomo de suferado.

0:13:34.205,0:13:37.215
En la staloj de la buĉejoj[br]kiel en la staloj de la bredejoj,

0:13:37.375,0:13:39.755
la bestoj ricevas serion de stimuloj.

0:13:39.965,0:13:42.285
Iujn ili ŝatas pli,[br]iujn malpli.

0:13:42.795,0:13:47.725
Kaj ekde la momento, kiam oni enfermas ilin,[br]oni fariĝas mastro de ilia sorto.

0:13:48.535,0:13:50.775
Sed kio komencis serioze[br]maltrankviligi min,

0:13:50.949,0:13:52.219
ne estis kiel ili mortis,

0:13:52.384,0:13:55.524
sed tio, kion mi malkovris[br]pri la vivkondiĉoj de tiuj bovinoj,

0:13:55.689,0:13:58.729
kokoj, meleagroj kaj[br]aliaj bredejaj bestoj.

0:14:00.109,0:14:01.929
En Eŭropo, pri kiu oni supozas

0:14:02.239,0:14:04.589
la plej favoran juran sistemon[br]de la mondo,

0:14:04.874,0:14:08.304
porkoj kun 110 kg[br]vivas en spacoj de po 1 m².

0:14:08.754,0:14:11.714
Iom pli ol la vulpoj,[br]kiujn oni kreskigas pro ilia felo.

0:14:11.889,0:14:14.479
La kokinoj havas spacon[br]pli malgrandan ol A4-folion,

0:14:14.619,0:14:18.619
kaj la ovodemetantaj kokinoj havas la[br]ekvivalenton de A4-folio + du glu-slipetoj.

0:14:18.849,0:14:22.379
Ne por dormi aŭ por produkti.[br]Sed por vivi. Ĉiam.

0:14:22.774,0:14:24.874
Multaj homoj diras, ke ni ne scias,

0:14:25.019,0:14:27.119
kion la bestoj bezonas aŭ volas.

0:14:27.319,0:14:31.319
Ni scias, kion ili volas:[br]vivi en paco, en sekureco.

0:14:31.909,0:14:35.359
Ili volas vivi sen timo kaj sen anksio.

0:14:35.869,0:14:39.699
Se vi konas la bestojn,[br]se vi havas hundon aŭ katon,

0:14:40.624,0:14:44.904
vi scias, ke bestoj suferas.

0:14:45.614,0:14:49.614
Vi povis esti vidatestanto,[br]ke bestoj suferas.

0:14:49.879,0:14:53.359
Sed se vi neniam vidis beston,[br]malfacilas zorgi pro tio.

0:14:53.959,0:14:56.669
Mi ne kredas esti dirinta al vi,[br]ke mi havis hundon...

0:14:56.809,0:14:57.849
Ŝi nomiĝis Sami.

0:14:57.984,0:14:59.484
Se vi neniam vivis kun besto,

0:14:59.609,0:15:00.979
povas esti, ke vi ne scias,

0:15:01.124,0:15:03.024
ke ĉiu hundo havas propran personecon.

0:15:03.164,0:15:04.594
Ili suferas, zorgas, ludas.

0:15:04.739,0:15:05.989
Ili timas, ili kontentas.

0:15:06.139,0:15:07.519
Mi almenaŭ ne sciis tion.

0:15:07.669,0:15:08.609
Nek mi sciis,

0:15:08.749,0:15:11.409
ke ili ludas kaj[br]lasas siajn harojn en la tuta loĝejo,

0:15:11.542,0:15:13.202
ke ili kelkfoje disŝiras kusenojn

0:15:13.342,0:15:14.792
aŭ urinas meze de la kuirejo,

0:15:14.902,0:15:17.532
kaj ke ili volas esti[br]en la centro de atento, ĝuste kiam

0:15:17.657,0:15:19.687
vi volas rigardi vian plej ŝatatan serion.

0:15:19.807,0:15:20.917
Mi supozas, ke pro tio

0:15:21.057,0:15:22.797
kaj ĉar mi ne povis okupiĝi pri ŝi,

0:15:22.912,0:15:25.272
mi 5 jarojn post la adopto[br]donis ŝin al geamikoj.

0:15:25.387,0:15:28.237
Jes, mi scias, ke mi estas terura homo.

0:15:29.582,0:15:32.922
Feliĉe, mi vidas ŝin kelkfoje, kaj

0:15:33.107,0:15:34.817
oni dirus, ke Sami pardonis min.

0:15:35.677,0:15:38.937
Mi povas kompreni,[br]ke se hundo havas sentojn,

0:15:39.142,0:15:42.252
do estas certe, ke ankaŭ porko,[br]bovino aŭ kokino ilin havas.

0:15:42.492,0:15:43.612
Kaj certe

0:15:43.757,0:15:45.247
mi neniam kapablus manĝi Sami,

0:15:45.362,0:15:47.652
nek enfermi ŝin tutvive en kaĝo.

0:15:49.157,0:15:51.537
Tamen estas io,[br]pri kio la plej multaj el ni

0:15:51.677,0:15:53.107
ne pensas ĉiutage.

0:15:53.492,0:15:54.752
Ni iras al la ĉiovendejo

0:15:55.007,0:15:57.827
kaj ni ne asocias, ke tiu steko[br]estis parto de Sami-bovino,

0:15:57.987,0:15:59.887
ke la ŝinko estis parto de Sami-porko,

0:16:00.032,0:16:02.232
aŭ ke la kokaĵ-nugetoj[br]devenas de Sami-kokino,

0:16:02.392,0:16:04.262
aŭ de kiel ajn nomiĝas viaj dombestoj.

0:16:04.487,0:16:05.537
Alivorte,

0:16:05.707,0:16:08.037
ni manĝas bestojn,[br]kiuj povus esti niaj,

0:16:08.382,0:16:11.082
ĝuste ĉar ni ne establis[br]emociajn ligojn kun ili.

0:16:11.302,0:16:15.142
Ĝuste ĉar ili ne estas hundoj, katoj[br]... aŭ niaj.

0:16:15.977,0:16:18.477
La plej multaj inter ni ne elektas konscie

0:16:19.007,0:16:21.027
manĝi porkojn, sed ne hundojn.

0:16:21.502,0:16:23.692
La plej multaj el ni ne pensas,[br]pro kiu kialo

0:16:23.867,0:16:26.047
ni manĝas certajn bestojn, sed ne aliajn.

0:16:26.252,0:16:28.612
Aŭ kial ni entute manĝas bestojn.

0:16:28.977,0:16:31.897
Oni povus diri,[br]ke ni heredis kredsistemon.

0:16:32.162,0:16:35.052
En nia epoko,[br]karnismo estas kredsistemo, kiu regas.

0:16:35.277,0:16:38.397
Tio signifas: nevidebla kaj disvastigita.

0:16:38.527,0:16:41.637
Bone, mi kredas, ke estas tempo[br]por klarigi kelkajn nociojn.

0:16:42.442,0:16:43.502
Veganoj estas homoj,

0:16:43.597,0:16:45.927
kiuj ne utiligas[br]besto-devenajn produktojn.

0:16:45.992,0:16:48.112
Ili ne manĝas viandon,[br]ili ne manĝas fiŝojn,

0:16:48.192,0:16:50.282
nek ovojn nek laktoproduktojn[br]nek mielon.

0:16:50.377,0:16:51.587
Ne, eĉ mielon ne plu.

0:16:51.707,0:16:53.537
Ili ne portas ledajn ŝuojn aŭ zonojn,

0:16:53.582,0:16:54.782
nek lanon nek silkon.

0:16:55.097,0:16:58.267
Vegetaranoj estas tiuj,[br]kiuj ne konsumas mortajn bestojn.

0:16:58.392,0:17:00.992
Tio signifas, ke ili manĝas[br]nek viandon nek fiŝaĵon.

0:17:01.102,0:17:03.512
Sed ili manĝas ovojn,[br]lakton kaj laktoproduktojn,

0:17:03.702,0:17:06.422
ĉar eĉ se la besto suferis[br]por produkti tiujn manĝaĵojn,

0:17:06.512,0:17:07.582
ĝi ne estas morta.

0:17:07.687,0:17:09.107
Ili pli zorgas pro la morto,

0:17:09.177,0:17:10.667
ol pro la suferoj dum la vivo.

0:17:10.912,0:17:12.612
Kaj krome estas "normalaj" homoj.

0:17:12.777,0:17:15.157
Eĉ se la besto-defendantoj[br]nomas nin "karnistoj",

0:17:15.307,0:17:17.677
mi supozas,[br]ke ili ne ŝatas porti etiketon,

0:17:17.792,0:17:18.852
ĉar ni ne portas tian.

0:17:19.007,0:17:20.157
Efektive,

0:17:20.247,0:17:22.777
la karnistoj estas homoj,[br]kiuj manĝas bestojn.

0:17:22.882,0:17:24.692
Aŭ uzas bestodevenajn produktojn

0:17:24.777,0:17:27.997
sen zorgi pro la doloro aŭ sufero,[br]kiujn ni kaŭzas al ili

0:17:28.127,0:17:29.807
sub diversaj pretekstoj.

0:17:30.077,0:17:31.337
Ke "estas normale",

0:17:31.562,0:17:34.402
ke "bestoj manĝas bestojn",[br]ke "ankaŭ laktukoj suferas",

0:17:35.027,0:17:36.657
kaj aliaj aferoj tiuspecaj...

0:17:36.922,0:17:39.522
Ha! Mi forgesis...[br]estas ankaŭ la "duonvegetaranoj".

0:17:39.647,0:17:42.157
Ili estas homoj, kiuj sentas sin[br]iomete en la mezo,

0:17:42.242,0:17:44.172
kaj kiujn ĉiuj rigardas suspekteme.

0:17:44.302,0:17:46.942
La karnistoj, ĉar ili kredas,[br]ke temas pri vegetaranoj,

0:17:47.062,0:17:49.642
Kaj la vegetaranoj aŭ veganoj,[br]ĉar ili kredas, ke fakte

0:17:49.737,0:17:50.947
ili estas sentaŭguloj,

0:17:51.047,0:17:53.547
ĉar ili manĝas ĉion,[br]sed nur de tempo al tempo.

0:17:53.675,0:17:56.595
Kio estas kvazaŭ diri,[br]ke en normala tempo vi neniun mortigas,

0:17:56.700,0:17:58.810
sed de tempo al tempo,[br]havante koleratakon,

0:17:58.905,0:18:00.385
vi mortigas fiŝon aŭ porkon.

0:18:00.515,0:18:02.845
La vero estas, ke se mi devus[br]ĉesi esti karnisto,

0:18:02.980,0:18:04.890
eble plej facilus iĝi duonvegetarano.

0:18:05.035,0:18:07.135
Tre duonvegetara.[br]Hiper-mega-duonvegetara.

0:18:07.305,0:18:08.915
Preskaŭ-ne-ano, efektive.

0:18:09.310,0:18:10.470
Sed ne.

0:18:10.615,0:18:13.315
Mia engaĝiĝo en la projekto[br]devis iom profundiĝi...

0:18:14.175,0:18:15.125
Ĉu bone?

0:18:15.455,0:18:16.775
– Ĉu bone?[br]– Tre bone.

0:18:17.002,0:18:19.232
Mi bone resurmetis mian bienan T-ĉemizon

0:18:19.396,0:18:21.616
kaj iris por vidi[br]kiel bestoj kondutas

0:18:21.788,0:18:23.572
kiam ili ne sentas sin minacataj.

0:18:23.725,0:18:26.337
Tio signifas, kiam ili ne estas [br]traktataj kiel aĵoj

0:18:26.506,0:18:29.583
kaj ili ne sentas,[br]ke ili estos voritaj de homo.

0:18:29.913,0:18:31.532
Tio ĉi estas "Hogar-ProVegan".

0:18:31.654,0:18:33.702
Temas pri ŝirmejo,[br]kie ni savas bestojn,

0:18:33.825,0:18:36.873
aparte tiujn, kiuj estis mistraktitaj[br]pro la nutraĵ-industrio,

0:18:37.023,0:18:39.343
kaj kie ili povas pasigi[br]la ceteron de sia vivo:

0:18:39.472,0:18:41.086
jen kial ĝi estas nomata hejmo.

0:18:41.201,0:18:44.011
Do iru ni renkonti kelkajn el ili.[br]– Jes, iru ni suben.

0:18:44.178,0:18:45.492
Jen la domo de Felikso.

0:18:46.477,0:18:48.834
Kaj jen Kamilo,[br]la plej bona amikino de Felikso,

0:18:49.232,0:18:51.642
ŝi estas tre babilema kaj aktiva.

0:18:51.988,0:18:54.026
– Estas ŝafo, ĉu ne?[br]– Jes, estas ŝafo.

0:18:54.502,0:18:56.745
Multaj homoj kredas[br]ke ŝafoj ne havas voston

0:18:57.128,0:19:00.561
sed ili povas havi tre belajn,[br]kiujn ili uzas por komuniki.

0:19:00.769,0:19:06.235
En la bredejoj, ŝafistoj ilin fortranĉas[br]ĉu per simpla tondilo,

0:19:06.691,0:19:09.542
ĉu uzante kaŭĉukan ringon...

0:19:10.124,0:19:11.332
Tio estas tre doloriga.

0:19:11.442,0:19:13.974
Ĉio tio, por ke ili povu esti[br]tonditaj pli facile.

0:19:14.135,0:19:16.651
kaj por ke la viroj povu[br]pli facile seksrajdi inojn.

0:19:16.914,0:19:18.867
Iuj bestoj estas ekspluatataj,

0:19:19.014,0:19:21.333
tenataj en malbonaj[br]kondiĉoj, kaj mortigataj.

0:19:21.488,0:19:24.042
sed aliaj, kiel ekzemple bovinoj[br]aŭ kokinoj, ekzemple,

0:19:24.194,0:19:26.806
simple donas lakton aŭ ovojn,[br]kio estas natura, ĉu ne?

0:19:26.993,0:19:29.070
"Laktobovino" estas vorto[br]kiun ni inventis.

0:19:29.209,0:19:31.014
Laktobovinoj estas patrinoj,[br]jen ĉio.

0:19:31.123,0:19:33.495
Kiam bovino havas lakton,[br]estas pro bebo.

0:19:34.360,0:19:37.260
Rigardu la mamon de Lucilo.

0:19:37.427,0:19:39.663
– Apenaŭ eblas ĝin vidi.[br]– Ne eblas ĝin vidi.

0:19:40.289,0:19:43.257
Kiam ili diras, ke bovinoj[br]havas ĝisgenue pendan mamon

0:19:43.413,0:19:45.882
kaj ke ili devas esti melkitaj,[br]tio estas mensogo.

0:19:46.339,0:19:49.538
Ili donas al ili multe da hormonoj,[br]multe da medikamentoj,

0:19:49.685,0:19:52.544
ili donas al ili specialan nutraĵon,[br]kiu igas ilin produkti

0:19:52.704,0:19:54.081
pli da lakto ol konvenas.

0:19:54.538,0:19:57.041
Kaj kio pri la kokinoj?[br]Ĉu la sama rakonto?

0:19:57.310,0:20:00.467
Ĉar kompreneble,[br]se la kokinoj demetas ovojn...

0:20:00.860,0:20:06.237
Kokinoj, fiziologie,[br]demetus 10 ĝis 12 ovojn jare.

0:20:06.891,0:20:08.601
Pro genetika selektado

0:20:08.798,0:20:11.201
tiom ekstrema dum[br]pasintaj du jarcentoj,

0:20:11.472,0:20:14.409
ili nun demetas[br]350 ovojn jare.

0:20:14.633,0:20:17.382
Temas pri genetika malsano.

0:20:17.604,0:20:19.594
Besto de tiu grandeco,

0:20:19.685,0:20:23.719
kiu kreas kaj puŝas eksteren[br]ion tiel grandan el sia korpo,

0:20:23.871,0:20:25.074
ne povas vivi.

0:20:25.188,0:20:27.252
Ili devus vivi ĝis 12-14 jaroj,

0:20:27.378,0:20:29.848
sed post unu jaro[br]kaj duono ili jam estas maljunaj.

0:20:29.999,0:20:32.359
La industrioj de ovoj kaj de lakto[br]estas verŝajne

0:20:32.499,0:20:34.279
la plej perfortaj industrioj.

0:20:34.484,0:20:36.674
La plej multaj homoj ne subtenus

0:20:37.719,0:20:40.149
tian perforton al senkulpaj bestoj.

0:20:40.934,0:20:46.264
Karnismo kontraŭas humanajn valorojn[br]de kompato kaj justeco.

0:20:48.954,0:20:52.124
Sed jes, la bestoj en libereco[br]kondutas kiel hundoj.

0:20:52.284,0:20:53.834
Aŭ ĉu eble estas male?

0:20:54.089,0:20:55.819
Bone, estas fakto, ke mi observis

0:20:55.971,0:20:59.106
samajn reagojn kaj emociojn[br]kiel ĉe Sami', mia antaŭa hundino.

0:20:59.740,0:21:00.593
Grimpu!

0:21:02.915,0:21:04.123
Nu, preskaŭ ĉiujn.

0:21:07.937,0:21:10.488
Por iu, kiu ne havis multajn[br]kontaktojn kun bestoj,

0:21:10.655,0:21:13.249
mi pensas ke mi komencas[br]sufiĉe bone rilati kun ili.

0:21:13.612,0:21:14.332
Por homoj,

0:21:14.681,0:21:18.955
la distingo inter proksimaj grupoj[br]kaj ekstergrupoj estas tre grava.

0:21:19.204,0:21:20.221
Tiusence,

0:21:20.384,0:21:23.147
ni estas kapablaj inkluzivi[br]en tiun proksiman grupon

0:21:23.365,0:21:24.678
nehomajn animalojn.

0:21:24.916,0:21:27.098
Tiel okazas kun dombestoj.

0:21:27.611,0:21:30.174
Ili estas konsiderataj[br]kiel membroj de la familio.

0:21:30.235,0:21:32.990
La hundo de la domo[br]estas kvazaŭ la avo.

0:21:33.249,0:21:38.071
Kaj tamen, ŝajnas,[br]ke ni lokas ĉiujn bestojn,

0:21:38.359,0:21:43.652
escepte de dombestoj,[br]en tiuj foraj grupoj.

0:21:43.813,0:21:46.324
Sed kiam mi kredis, ke Ĝeni'[br]kondukas min al templo

0:21:46.519,0:21:47.582
de amo kaj bestoj,

0:21:47.931,0:21:49.377
mi konsciiĝis ke por ŝi,

0:21:49.966,0:21:53.010
ne ĉio estas rozkolora[br]en la mondo de dombestoj.

0:21:53.605,0:21:56.326
– Ili estas ĉarmaj...[br]– Jes, ĉarmaj ili estas...

0:21:56.590,0:21:57.644
Kion vi celas?

0:21:58.346,0:22:01.162
Ne ĉio, kion ili travivis, estas ĉarma.

0:22:01.345,0:22:03.410
Multaj hundoj vendataj[br]en la bestovendejoj

0:22:03.574,0:22:06.589
venas el tio, kion oni nomas[br]"hundobredejoj" en Orienta Eŭropo.

0:22:06.785,0:22:10.264
– Ĉi tiu havas voston, strange.[br]– Kial do strangas ke li havas voston?

0:22:10.413,0:22:13.667
Normale, la hundoj el tiu raso[br]havas tonditajn orelojn kaj voston,

0:22:13.828,0:22:16.720
kaj ni daŭrigas ne demandi al ni[br]ĉu tio estas logika aŭ ne.

0:22:17.383,0:22:19.909
Ĉiuj hundoj devenas[br]de lupoj, origine.

0:22:20.150,0:22:24.998
do ĉiuj, kiuj malplej[br]similas al lupo

0:22:26.590,0:22:28.976
estas absurdaĵoj.

0:22:29.454,0:22:31.996
Ekzistas hundoj,[br]kiuj eĉ muzelon ne havas.

0:22:32.366,0:22:34.513
Ni kreas bestojn[br]kun spirproblemoj,

0:22:34.661,0:22:35.714
aŭ haŭtproblemoj,

0:22:35.901,0:22:38.195
ĉar ni volas, ke ilia haŭto[br]estu multfalda...

0:22:38.400,0:22:40.889
– Ĉu ĉar tio belas?[br]– Jes, ĉar ili estas amuzaj,

0:22:41.094,0:22:44.793
malsamaj, originalaj.[br]Temas pri "modaĵoj".

0:22:45.402,0:22:46.902
Mi pensas ke tio ne bonas.

0:22:47.172,0:22:48.838
Ni devas rekonsideri

0:22:49.068,0:22:51.229
ĉu ni devas reprodukti iujn rasojn

0:22:51.566,0:22:52.870
kaj kiel ni tion faras.

0:22:55.088,0:22:57.039
Por Ĝeni', bestejoj

0:22:57.226,0:22:59.617
estas tre malsamaj disde[br]iu vendejo...

0:22:59.902,0:23:02.578
Ne estas neonaj lumoj,[br]ne estas specialaj rabatoj.

0:23:03.462,0:23:06.281
– Saluton.[br]– Saluton, kiel vi fartas? Mi estas Ed'.

0:23:06.817,0:23:08.897
– Mi estas Rosa'.[br]– Saluton.

0:23:09.855,0:23:11.391
Kio estas tio? Kia sceno.

0:23:11.595,0:23:13.892
– Ĉu vi jam venis al best-azilo?[br]– Neniam.

0:23:14.037,0:23:16.637
Jes, homoj pensas[br]ke ili malsamas disde tiuj

0:23:16.801,0:23:18.174
kiuj troviĝas iliahejme,

0:23:18.332,0:23:19.871
sed estas la samaj.

0:23:21.628,0:23:23.339
De kie venas ĉiuj tiuj bestoj?

0:23:23.644,0:23:25.829
Plejmulto el ili[br]estis trovitaj surstrate.

0:23:26.012,0:23:27.412
Iuj posedantoj ilin alportas

0:23:27.622,0:23:29.298
ĉar ili ne kapablas [br]prizorgi ilin.

0:23:29.488,0:23:31.740
Ĉu ili alvokas vin[br]kaj diras "mi ĝin ne volas"?

0:23:31.898,0:23:35.728
Ja. "Mi ne povas konservi ĉi tiun hundon",[br]"Mi ne plu deziras ĉi hundon",

0:23:35.894,0:23:40.692
"Mi transloĝiĝis", "mi gravedas",[br]"Mi naskis infanon"...

0:23:41.074,0:23:42.343
Mi pensas ke homoj

0:23:42.522,0:23:45.287
kiuj lasas sian hundon al best-azilo,[br]pensas ĝin ne forlasi.

0:23:45.464,0:23:47.049
Kaj ili tamen ĝin ankaŭ forlasas.

0:23:47.334,0:23:48.670
Best-azilo ne estas herbejo,

0:23:48.900,0:23:51.324
kie hundoj feliĉas kaj[br]kuradas dum la tuta tago.

0:23:51.543,0:23:53.218
Foje ili alvokas kaj diras al vi:

0:23:53.413,0:23:56.173
"Mi ne havas spacon ĉar[br]mi translokiĝis al apartamento."

0:23:56.371,0:23:58.014
"li estos multe pli bone tie".

0:23:58.191,0:24:01.965
En kaĝo de 8 m²,[br]ĉu ili bonŝancas?

0:24:02.210,0:24:03.815
Tio ne estas pli bona situacio.

0:24:03.998,0:24:07.413
– Kiom da hundoj vi nun havas?[br]– Ĉirkaŭ 200.

0:24:07.580,0:24:09.607
Kelkiuj reiris al[br]sia posedanto

0:24:09.759,0:24:10.863
ĉar ili havas blaton.

0:24:11.118,0:24:13.166
Sed por tiuj, kiuj ne havas,

0:24:13.369,0:24:16.359
estas neniu rimedo por ekscii[br]kiu estas la posedanto.

0:24:16.502,0:24:18.214
Ĉiuj tiuj kazoj estas traŭmatigaj

0:24:18.360,0:24:20.807
ĉar ĉiuj hundoj, kiujn ni vidis,[br]iam vivis en hejmo.

0:24:20.947,0:24:22.340
Eble ili dormis sur sofo.

0:24:22.488,0:24:25.490
99% el ili antaŭe vivis[br]en domo.

0:24:25.830,0:24:27.678
Ĉu ĉiuj tiuj hundoj estos adoptitaj?

0:24:28.022,0:24:30.021
La bonŝanculoj.

0:24:30.366,0:24:32.746
Tiuj ne bonŝancaj restos ĉi tie[br]ĝis sia morto

0:24:33.056,0:24:35.728
natura aŭ pro malsano.

0:24:36.599,0:24:39.563
Iuj hundoj vivas ĉi tie de 6 jaroj.

0:24:39.772,0:24:41.933
Estas parkejo por hundoj.

0:24:42.062,0:24:43.046
Rubejo por hundoj.

0:24:43.185,0:24:45.265
Ĉu rubejo por hundoj?[br]Mi ne volis diri tion.

0:24:45.397,0:24:48.073
Jes, sed vi venas rekapti tion,[br]kion vi lasis en parkejo.

0:24:48.196,0:24:51.059
De kiam la hundo estas ekloĝinta,[br]estas neniu diferenco

0:24:51.233,0:24:53.633
inter hundo,[br]kiun vi edukas ekde bebaĝo

0:24:53.800,0:24:56.463
kaj hundo,[br]kiun vi savkaptas el best-azilo.

0:24:56.616,0:24:59.857
La sola diferenco estas, ke[br]vi sentos vin pli bona individuo.

0:25:01.662,0:25:04.832
Kaj mi rigardis ilin de la alia flanko[br]de la kaĝo, pensante

0:25:05.065,0:25:07.255
"Mi kunportos vin hejmen."

0:25:07.978,0:25:11.698
Jes, mi jam diris al vi:[br]mi estas terura homo.

0:25:12.370,0:25:16.500
Empation oni atingas ankaŭ tra la edukado.

0:25:16.839,0:25:22.049
Iuj homoj kapablas empatii

0:25:22.711,0:25:25.511
ekde la naskiĝo.

0:25:26.031,0:25:27.181
Kaj aliaj ne.

0:25:27.440,0:25:29.860
Oni scias ekzemple, ke iuj homoj

0:25:30.286,0:25:31.766
tute ne havas empation.

0:25:32.136,0:25:35.176
Psikiatroj nomas ilin psikopatiuloj.

0:25:35.522,0:25:37.302
Bone, mi estas iom nesentema...

0:25:37.435,0:25:39.325
Sed mi ne konsideras min psikopatiulo.

0:25:39.410,0:25:41.350
De kie venas tiu manko de empatio?

0:25:46.815,0:25:49.645
Rerigardante la influojn,[br]kiujn mi ricevis kiel infano,

0:25:49.849,0:25:52.739
kaj tiujn, kiujn multaj infanoj ricevas,

0:25:52.809,0:25:55.489
mi konstatas, ke nuntempe[br]ekde la tago de nia naskiĝo,

0:25:55.615,0:25:57.955
oni prezentas al ni[br]falsitan bildon pri la realo,

0:25:58.067,0:26:00.267
pri la bestoj, kiuj vivas[br]feliĉe kaj komforte

0:26:00.400,0:26:02.840
en zoologiaj ĝardenoj,[br]cirkoj kaj best-aziloj.

0:26:18.395,0:26:21.155
Jen kial tiom ŝokis min[br]vidi la laboron de Roĝero.

0:26:21.300,0:26:26.160
En libroj por infanoj[br]oni ĉiam montras ilin feliĉaj,

0:26:26.290,0:26:29.560
parolantaj kun siaj geamikoj...

0:26:30.027,0:26:33.117
Mi ekkonsciis pri tiu mensogo,

0:26:33.473,0:26:37.063
ke oni ne maltrankviliĝu,[br]ke ĉio estas en ordo.

0:26:37.279,0:26:40.079
Kaj mi komencis paroli kun redaktoroj

0:26:40.235,0:26:42.495
kaj malakceptis iujn projektojn,

0:26:42.637,0:26:45.587
ĉar mi rifuzis mensogi.

0:26:47.343,0:26:48.663
Se vi volas krei libron,

0:26:48.779,0:26:51.889
en kiu vi parolas pri bestoj en bredejo,[br]en kiu ili estas feliĉaj,

0:26:52.018,0:26:54.358
anstataŭigu la vorton "bredejo"[br]per "best-azilo".

0:26:54.530,0:26:57.620
Estas la sama afero, kaj pli reala[br]ol tio, kion vi volis eldiri.

0:26:57.681,0:26:58.731
Tiom simple estas.

0:26:58.869,0:27:00.169
Surpapere aspektis facile,

0:27:00.287,0:27:02.297
sed ŝanĝi siajn kutimojn en la vera vivo

0:27:02.392,0:27:03.722
estis multe pli malfacile.

0:27:03.898,0:27:05.578
Jen kial mi reiris al la muntejo,

0:27:05.666,0:27:07.726
por provi trovi helpon en la intervjuoj,

0:27:07.841,0:27:09.911
kiujn mi filmis por la dokumentfilmo.

0:27:10.280,0:27:12.200
La faktoroj, kiuj influis

0:27:12.367,0:27:15.107
kaj plu influas[br]nian rigardon al la bestoj,

0:27:15.227,0:27:19.227
estas klare la religio

0:27:20.324,0:27:26.154
kaj tradicio, kiu ekas ĉe Aristotelo,[br]se ne pli frue,

0:27:27.112,0:27:29.092
kiuj havis enorman efikforton.

0:27:29.559,0:27:32.019
Ni eliras de vidpunkto, kiu diras al ni,

0:27:32.233,0:27:34.723
ke la homoj situas pinte de la hierarkio,

0:27:34.833,0:27:38.833
ke la aliaj specioj estas malsuperaj,

0:27:39.016,0:27:42.656
Ni havas certajn kapablojn,[br]kiujn la aliaj bestoj ne havas,

0:27:42.756,0:27:46.756
same kiel la aliaj bestoj havas kapablojn,[br]kiujn ni ne havas.

0:27:47.595,0:27:50.015
Inter ili, ni atribuas grandan gravecon

0:27:50.872,0:27:53.572
al certaj formoj de konscio kaj rezonado,

0:27:53.891,0:27:56.411
kaj al la ekzisto[br]de artikulaciata lingvo...

0:27:56.635,0:27:59.495
Jen afero certe grava,

0:27:59.687,0:28:02.267
sed kiu malfeliĉe[br]ofte metas nin en pozicion,

0:28:02.885,0:28:07.165
kiun mi nomas la "speciisma narcisismo".

0:28:07.532,0:28:11.392
Neniu biologo dirus,[br]ke homoj estas superaj al la aliaj bestoj.

0:28:11.570,0:28:12.800
ĉar ĉiam estas aferoj,

0:28:12.910,0:28:15.770
kiujn la bestoj povas fari,[br]kaj kiujn ni mem ne povas fari.

0:28:16.091,0:28:21.571
Tamen, la nocio de supereco[br]malfermas la pordon al mistraktado.

0:28:23.219,0:28:25.099
Ĉi-momente, ĉirkaŭ la tuta planedo

0:28:25.320,0:28:28.990
la ne-homaj bestoj estas konsiderataj[br]en la juro kiel aferoj.

0:28:29.166,0:28:31.866
Ili disponas pri neniu rajto.

0:28:32.257,0:28:35.617
Kaj laŭ la leĝo ili ekzistas[br]nur por la utilo

0:28:35.959,0:28:38.869
de tiuj kiel ni,[br]kiuj estas juraj personoj.

0:28:40.364,0:28:43.364
Ne estas iu ajn valida morala kriterio,

0:28:43.670,0:28:48.040
kiu apartigas ĉiujn homojn[br]disde ĉiuj bestoj.

0:28:48.461,0:28:50.131
Se ni kredas, ke la rajtoj

0:28:50.369,0:28:54.919
dependas de la kapablo senti doloron,

0:28:55.434,0:28:58.274
ankaŭ la bestoj povas senti doloron[br]kaj do havas rajtojn.

0:28:58.644,0:29:00.274
Se, aliflanke,

0:29:00.673,0:29:05.023
oni devas havi altan nivelon de rezonado[br]por havi rajtojn,

0:29:05.547,0:29:08.947
do tiam certaj homoj,[br]ekzemple beboj

0:29:09.083,0:29:11.313
aŭ intelekte postiĝintaj homoj

0:29:11.491,0:29:12.821
ne havus rajtojn.

0:29:13.175,0:29:15.105
Kaj kvankam la argumentoj ŝajnis raciaj,

0:29:15.283,0:29:17.433
ne estis facile rilatigi min[br]al la mesaĝoj,

0:29:17.562,0:29:19.112
kiuj alvenis el mia ĉirkaŭaĵo.

0:29:19.593,0:29:21.693
La teorio estas unu afero,[br]la praktiko alia.

0:29:21.953,0:29:24.053
En la praktiko[br]oni ne povas plendi ĉiutage:

0:29:24.178,0:29:26.728
"gorĝdoloro", "malvarmumo",[br]doloro tie, doloro tie ĉi.

0:29:26.997,0:29:28.617
Teruras min vidi bestojn suferi,

0:29:29.416,0:29:31.226
sed aliflanke,

0:29:31.703,0:29:35.343
se vi ne volas manĝi stekon,[br]kokaĵon aŭ aliajn tiaĵojn,

0:29:36.091,0:29:38.761
la elektebloj estas vere limigitaj.

0:29:39.051,0:29:42.791
Vi povas manĝi melonon, sed ne ŝinkon,[br]se vi pensas tiel.

0:29:43.018,0:29:45.958
Terpomoj, karotoj...[br]Kaj ĉu legomoj ne suferas?

0:29:46.338,0:29:48.918
Kiam mi vidas beban kapsikidon[br]meze de kapsiko,

0:29:49.097,0:29:50.137
tio tre doloras min.

0:29:50.280,0:29:51.940
Ĝi estas la bebo de la kapsiko.

0:29:52.086,0:29:53.036
Ĉu vi seriozas?

0:29:53.248,0:29:56.738
Vi vere pensas, ke ili suferas samnivele:[br]laktuko kaj...

0:29:57.200,0:29:59.950
Jes, ĉar la virinoj ĉe la ĝardenvendejo[br]diris al mi,

0:30:00.099,0:30:01.219
ke plantoj suferas.

0:30:01.368,0:30:04.138
Plantoj ne havas limban sistemon,[br]Panjo, mi petas vin...

0:30:04.306,0:30:05.786
Jen tio, kion ili diris al mi.

0:30:05.915,0:30:07.885
Kaj mi ne sciis, kiel pruvi la malon.

0:30:08.090,0:30:10.240
Sed mi komprenis tre rapide,[br]ke la senkulpiĝoj

0:30:10.435,0:30:12.555
pro konsumo de bestoj estas[br]ĉiam la samaj.

0:30:13.339,0:30:16.229
Kaj ili havis ĉiujn koherajn respondojn[br]de la fakuloj,

0:30:16.395,0:30:18.665
kiujn mi pridemandis[br]por la dokumentfilmo...

0:30:18.905,0:30:21.675
"BESTOJ MANĜAS BESTOJN"

0:30:21.846,0:30:25.166
Aliaj bestoj manĝas bestojn:[br]oni nomas ilin karnovoruloj.

0:30:25.378,0:30:28.148
Ni ne estas karnovoruloj.[br]Ni estas laŭnature ĉiomanĝuloj,

0:30:28.424,0:30:30.484
sed ni povas ankaŭ[br]– estante homaj bestoj –

0:30:30.656,0:30:32.786
elekti libere niajn nutraĵojn.

0:30:32.926,0:30:34.776
"ESTAS NATURE"

0:30:34.953,0:30:36.593
Ne estas natura rilato.

0:30:36.716,0:30:38.276
Estas rilato, en kiu, laŭ mi,

0:30:38.384,0:30:39.684
la besto estas kiel ŝuo,

0:30:39.796,0:30:41.396
kiun mi uzas kaj poste forĵetas.

0:30:41.503,0:30:43.393
Se mi ne povas uzi ĝin,[br]mi ne volas ĝin.

0:30:43.489,0:30:47.219
"ESTAS PLI GRAVAJ AFEROJ,[br]POR KIUJ BATALI"

0:30:47.464,0:30:50.764
Ni devus maltrankviliĝi pro la malsato[br]kaj pro la tuttera malriĉeco,

0:30:50.979,0:30:53.119
infanoj, kiuj mortas[br]pro malsato kaj militoj.

0:30:53.249,0:30:54.029
Absolute.

0:30:54.131,0:30:55.541
Kaj zorgi pro la bestoj

0:30:55.738,0:30:58.608
ne malhelpas min zorgi pro tiuj problemoj.

0:30:58.884,0:31:01.244
Fakte, ambaŭ ofte koincidas.

0:31:01.995,0:31:04.365
Kiom mi lernis pri la respekto al bestoj,

0:31:04.785,0:31:07.665
tiom mi ekrespektis[br]ankaŭ iliajn defendantojn.

0:31:07.903,0:31:09.683
Antaŭ ol komenci ĉi tiun projekton,

0:31:09.777,0:31:11.857
mi ne sciis, ke Einstein[br]ne manĝis bestojn.

0:31:11.996,0:31:15.026
Nek Leonardo da Vinĉi,[br]Edison, Pitagoro, Plutarko.

0:31:15.191,0:31:16.051
Efektive,

0:31:16.190,0:31:18.380
antaŭ ol eklabori je[br]ĉi tiu dokumentfilmo,

0:31:18.566,0:31:20.336
mi eĉ ne sciis, kiu estis Plutarko.

0:31:21.274,0:31:23.454
Sed min komencis obsedi la malkovro,

0:31:23.545,0:31:25.435
ĝis kia ekstremo povas iri vivmaniero,

0:31:25.591,0:31:27.141
kiu ne kaŭzas suferon al bestoj.

0:31:27.243,0:31:29.493
Kaj laŭ tio, kion mi trovis en interreto,

0:31:29.661,0:31:32.811
ĝi inkluzivas pli ol tio,[br]kion Ĝeni' priparolis kun mi ĝis nun.

0:31:33.804,0:31:36.634
Se ni serioze prezentas al ni[br]la besto-demandon,

0:31:36.758,0:31:40.568
ni devas repripensi la konduton[br]de la socio ĝenerale.

0:31:40.894,0:31:43.314
Modo, kiu ne utiligas kosmetikaĵojn?

0:31:43.594,0:31:47.114
Oni testas lipruĝojn, ŝampuojn.

0:31:47.758,0:31:49.948
Bestoj ilin glutas...

0:31:50.333,0:31:53.674
Ni devas ŝanĝi tiom da[br]kutimoj kaj kondutoj

0:31:54.064,0:31:56.127
ke estas pli komforte[br]rigardi aliflanken.

0:31:56.512,0:31:59.492
Sciencistoj uzas bestojn[br]por testi

0:31:59.857,0:32:02.220
enormajn kvantojn[br]da purigproduktoj,

0:32:02.690,0:32:05.601
kosmetikaĵoj, nutraĵoj[br]kaj medicinaj produktoj,

0:32:06.476,0:32:09.351
kaj ankaŭ industriaj[br]kaj agrikulturaj ĥemiaĵoj,

0:32:09.657,0:32:12.810
nutraĵoj por bestoj,[br]alkoholo kaj tabakaĵoj.

0:32:13.828,0:32:16.826
Uzado de katoj,[br]hundoj, musoj,

0:32:17.249,0:32:20.683
kunikloj, fiŝoj, birdoj,[br]simioj kaj aliaj bienaj bestoj

0:32:20.844,0:32:23.356
ne enkalkulas la fakton[br]ke ili povas senti

0:32:23.497,0:32:25.170
fizikan doloron,

0:32:25.320,0:32:27.834
timon, deprimiĝon kaj malkomforton.

0:32:28.660,0:32:31.625
Resume,[br]pli ol 115 milionoj da bestoj

0:32:31.812,0:32:33.433
estas uzataj por eksperimentoj

0:32:33.668,0:32:35.599
en laboratorioj[br]dise sur la planedo.

0:32:36.183,0:32:40.930
95% de la medikamentoj, kiuj montris[br]multpromesajn rezultojn ĉe bestoj

0:32:41.082,0:32:44.152
fiaskas ĉe homoj.

0:32:44.513,0:32:46.501
Kaj tio estas eĉ pli malbona en Usono,

0:32:46.696,0:32:49.149
kie pli ol 100.000 homoj[br]mortas ĉiujare

0:32:49.520,0:32:52.269
pro produktoj, kiuj estis testitaj[br]ĉe bestoj.

0:32:52.461,0:32:55.354
Ja ekzistas alternativoj

0:32:55.640,0:32:59.712
kiuj venas de esplorcentroj[br]grandfamaj.

0:33:00.161,0:33:03.161
Toksologiaj studoj per kulturado,

0:33:03.689,0:33:06.791
tiel je skalo ĉela kiel[br]je skalo de tuta organo,

0:33:07.089,0:33:09.591
ekzistas epidemiologiaj studoj...

0:33:10.478,0:33:12.708
Je tiu stadio mi estis aŭdinta[br]tiom da aferoj

0:33:12.856,0:33:14.405
ke mi pensis,[br]ke estus bona ideo

0:33:14.541,0:33:17.201
inviti Ĝeni', Ĝovana' [br]de FAADA, por vesperumo...

0:33:17.378,0:33:20.025
Kaj ankaŭ mian kuzon Ĥavi',[br]kuirartan kritikiston

0:33:20.165,0:33:21.852
kaj ŝatanton de virbovaj bataloj;

0:33:22.125,0:33:24.381
Lŭison, mia ĉef-kukistan amikon;

0:33:24.572,0:33:27.443
Agus', doktorinon pri edukado,

0:33:27.663,0:33:31.465
Maj', ĥemiiston kaj[br]fakulon pri gastronomio,

0:33:31.755,0:33:34.655
kaj Pedron, la plej pragmatisman[br]el miaj amikoj.

0:33:41.179,0:33:42.685
Ni ĉiuj sidis[br]ĉirkaŭ la tablo

0:33:42.826,0:33:45.782
kun nutraĵoj ĉiaspecaj,[br]atendante ke mi lanĉu la debaton.

0:33:45.914,0:33:49.582
Kaj mi malfermis la buŝon por meti[br]la ununuran demandon de la tuta vespero...

0:33:50.095,0:33:51.776
Kial vi manĝas bestojn?

0:33:51.999,0:33:56.265
Ĉar ili estas resursoj,[br]kiujn Naturo provizas al ni

0:33:56.403,0:33:57.840
kaj do mi manĝas ilin.

0:33:57.985,0:33:59.696
– Bestoj manĝas bestojn.[br]– Precize!

0:33:59.838,0:34:02.961
Estas kiel en savano kiam vi vidas[br]leonon kiu manĝas gazelon...

0:34:03.098,0:34:06.518
Omleto el terpomoj estas[br]ja multe pli bona ol ĉi tiu omleto.

0:34:06.914,0:34:09.751
Do vi diras nun al mi,[br]ke gusto, frandeco,

0:34:09.943,0:34:13.941
pli gravas ol la tuta sufero[br]kiun necesigis tiu omleto.

0:34:14.088,0:34:17.094
Estas nur tio, ke se vi pensas pri tio,[br]vi ne plu povas vivi.

0:34:17.266,0:34:19.744
Nutraĵindustrio ja estas[br]vere perforta.

0:34:19.928,0:34:22.977
La maniero, kiel bestoj estas traktataj,[br]estas vere brutala.

0:34:23.068,0:34:25.695
Sed tio ne estas kialo por mi,[br]ke mi ĉesu manĝi bestojn.

0:34:25.838,0:34:27.486
Mi konsentas, kiel Lŭis' diris,

0:34:27.638,0:34:29.961
se por la sama prezo,[br]besto ne bezonas suferi,

0:34:30.097,0:34:31.894
do estas pli bone ke ĝi ne suferu.

0:34:32.029,0:34:34.806
Ne eblas manĝi beston,[br]sen ke ĝi suferus.

0:34:35.068,0:34:38.275
Ĉiu besto, ĉiu el ili,[br]batalis por sia vivo en la buĉejo.

0:34:39.457,0:34:42.279
Jes, sed tio ne estas sufiĉa kialo[br]por ne manĝi ilin, ĉu?

0:34:42.593,0:34:45.863
Ni ne venis por provi[br]vin konvinki.

0:34:46.193,0:34:49.821
Tio, kion ni deziras, estas montri [br]realon, kiu estas kaŝita de ni.

0:34:49.992,0:34:53.387
Ĉu eblus, ekzemple, ŝanĝi [br]la manieron, kiel ni mortigas bestojn?

0:34:53.501,0:34:57.233
Buĉado estas la malplej grava parto,[br]gravas precipe la vivo de tiuj bestoj,

0:34:57.361,0:34:59.994
kiuj vivas en kaĝoj,[br]en kiuj ili eĉ ne povas returni sin

0:35:00.089,0:35:02.266
Certe, sed se tiuj bestoj[br]vivus tute libere...

0:35:02.382,0:35:03.401
Kun la nuna demando,

0:35:03.514,0:35:05.969
se vi ĉiuj deziras manĝi viandon[br]por la matenmanĝo,

0:35:06.095,0:35:07.857
por la tagmanĝo kaj vespermanĝo,

0:35:08.011,0:35:09.712
ili devas meti ilin en fabrikojn.

0:35:10.269,0:35:12.643
Mi ne pensas, ke manĝi[br]bestojn estas la problemo,

0:35:12.799,0:35:15.345
sed la maniero,[br]kiel ni uzas tiujn bestojn.

0:35:16.293,0:35:19.961
Kaj la bredejo, kie bovinoj[br]estas ĉiuj unu sur la aliaj

0:35:20.097,0:35:21.261
kaj ne povas eliri,

0:35:21.390,0:35:24.385
aŭ la kokinoj, kiuj estas[br]enfermitaj, kaj ne povas eliri...

0:35:24.509,0:35:27.368
Se ni deziras ĉiovendejojn[br]plenajn je ovoj kaj mafinoj...

0:35:27.499,0:35:30.405
aŭ estas farite tiel,[br]kio ŝajnas al mi tre perforta,

0:35:30.689,0:35:34.410
aŭ ne estos tiom multe[br]da ovoj kaj mafinoj en ĉiovendejoj.

0:35:34.677,0:35:37.266
Mi ankaŭ pensas, ke finfine,[br]ĉio estas tre internigita:

0:35:37.426,0:35:39.010
"Mi aĉetas por mi vestaĵojn",

0:35:39.154,0:35:41.121
"Mi manĝas viandon",[br]almenaŭ por mi

0:35:41.294,0:35:44.114
Mi ne scias, mi havas[br]aliajn problemojn por prizorgi

0:35:44.282,0:35:45.587
– ne ofendiĝu pri tio –

0:35:45.776,0:35:48.570
sed mi havas mil aliajn aferojn[br]kiujn mi devas pripensi.

0:35:48.722,0:35:50.647
Mi estas membro de[br]la bestĝardena klubo.

0:35:50.793,0:35:52.964
Mi povas ĝin viziti[br]tiom ofte, kiom deziras,

0:35:53.383,0:35:56.138
mi komprenas ke tio ne estas[br]plej bona situacio por besto,

0:35:56.332,0:35:57.638
vi simple rigardu ilin.

0:35:57.826,0:35:59.899
Mi ankaŭ veturis al Kenjo[br]kaj ne estas same,

0:36:00.050,0:36:01.382
ne necesas esti fakulo.

0:36:01.570,0:36:04.474
Sed estas maniero, por homoj[br]kiuj ne povas veturi al Kenjo,

0:36:04.590,0:36:05.396
vidi elefanton.

0:36:05.569,0:36:08.061
Sed vi instruas al via filino

0:36:08.616,0:36:12.305
ke tiuj ne plej bonaj kondiĉoj[br]estas normalaj,

0:36:12.548,0:36:13.449
akcepteblaj.

0:36:13.610,0:36:17.225
Ŝi pensos: "se mia patro kondukas[br]min tien, ne devas esti tiel terura".

0:36:17.443,0:36:20.111
Kaj vi instruas al ŝi, ke[br]kapti beston

0:36:20.283,0:36:22.760
kaj ĝin forpreni el ĝia natura loĝloko

0:36:22.948,0:36:25.557
por ĝin malliberigi[br]estas bona afero, estas normala.

0:36:25.712,0:36:28.643
Ŝi ankoraŭ tro junas,[br]sed pli poste, mi povas klarigi al ŝi

0:36:28.773,0:36:30.966
ke tio ne estas bonaj kondiĉoj[br]por la bestoj,

0:36:31.066,0:36:33.013
ke ili ne povas facile[br]reprodukti sin.

0:36:33.145,0:36:34.977
Ili ne havas plej bonajn kondiĉojn.

0:36:35.106,0:36:37.192
Sed vi ja devas fari ion[br]sabate posttagmeze,

0:36:37.320,0:36:39.340
kaj bestoĝardeno estas tre bona...

0:36:46.252,0:36:47.770
Tio ne estas malbona ideo.

0:36:47.999,0:36:50.540
Tial ni sabate posttagmeze[br]iris al bestoĝardeno.

0:36:50.766,0:36:53.946
Estas loko, kie oni ekspozicias[br]sovaĝbestojn malliberigitajn.

0:36:54.144,0:36:54.899
Tio signifas:

0:36:55.069,0:36:58.342
kie ni povas observi bestojn,[br]kiuj ne havas sian naturan konduton.

0:36:59.886,0:37:02.248
Kun iomete da bambuoj

0:37:02.440,0:37:05.407
rigardu, ĝi estas kun barilo[br]por malhelpi, ke ili ĝin rompu.

0:37:05.650,0:37:07.524
kaj iom da papermaĉaĵo

0:37:07.735,0:37:10.198
ne eblas reprodukti[br]loĝlokon de tiuj bestoj.

0:37:10.355,0:37:12.264
– Ĉu ĝi estas vera roko?[br]– Ne.

0:37:12.493,0:37:15.208
Mi scias ke en aliaj instalaĵoj[br]estas papermaĉaĵo.

0:37:18.935,0:37:20.173
Por ursoj ekzemple,

0:37:20.278,0:37:22.950
plej malbone por ili estas[br]instali ilin en fosaĵon.

0:37:23.825,0:37:27.117
La akvo estas vere malpura.[br]– Nu, sed estas la sola, kiun ili havas.

0:37:27.307,0:37:30.075
Se ĝi estas malpura aŭ ne...[br]ili tamen devas bani sin.

0:37:30.230,0:37:32.777
Ĉu vi jam demandis vin mem[br]kial ili ne forflugas?

0:37:32.919,0:37:36.242
En tiuj malfermitaj ejoj,[br]por eviti ilian fuĝon,

0:37:36.385,0:37:39.635
– oni fortondas parton el iliaj flugiloj?[br]– Ĉu serioze?

0:37:39.850,0:37:42.918
Jes, tio estus ekvivalento de mano[br]por homo, ekde la pojno.

0:37:43.137,0:37:45.123
Kaj tiel ili ne povas flugi.

0:37:45.342,0:37:49.419
Tial, se ili etendus la flugilojn,[br]eblus tion klare vidi.

0:37:50.526,0:37:52.681
Ĝeni' kondukis min ankaŭ al la delfenejo.

0:37:52.826,0:37:54.564
Akvaj malliberejoj vere malgrandaj.

0:37:54.690,0:37:56.531
Multege pli etaj, ol la natura loĝloko

0:37:56.660,0:37:58.343
de orcinoj, balenoj kaj delfenoj,

0:37:58.515,0:38:01.717
kiuj kompreneble ne ridetas.[br]Nur estas la formo de ilia makzelo.

0:38:02.141,0:38:05.200
Mi ne kredas, ke ilia vivo[br]mallibere vere plezurigas ilin.

0:38:07.859,0:38:10.969
Sed krom tio, kion mi povis vidi,[br]aŭ kion rakontis al mi Ĝeni',

0:38:11.166,0:38:13.476
mi volis paroli kun iu, kiu estadis

0:38:13.724,0:38:16.534
ĉiutage en zoologia ĝardeno aŭ delfenejo.

0:38:17.095,0:38:20.325
Vi diras, ke vi eklaboris en delfenejo

0:38:20.533,0:38:22.333
por helpi la bestojn, ĉu ne?

0:38:22.531,0:38:24.621
Mi iris tien, ĉar mi amegis la bestojn.

0:38:24.821,0:38:28.511
Alveninte, la unua laboro,[br]kiun mi faris en tiu zoologia ĝardeno

0:38:28.691,0:38:32.051
estis mortigi dingon, aŭstralian hundon.

0:38:32.268,0:38:37.268
Ĝia "kulpo", ĝia "krimo" estis, ke mankis[br]instalaĵo por ĝi.

0:38:37.578,0:38:40.458
Tie mi rimarkis, ke tio estas[br]la plej malbona loko,

0:38:40.608,0:38:41.948
en kiun mi povus enfali.

0:38:42.095,0:38:43.835
Sed jen la loko, kie mi reflektis:

0:38:44.022,0:38:47.082
"Bone, mi provos fari, por ke estu[br]kiel eble malplej malbone."

0:38:47.232,0:38:49.802
Kaj post 30 jaroj mi konstatas,[br]ke tio estas neebla.

0:38:49.942,0:38:52.442
Ke la sola maniero, per kiu[br]ili ne sentu sin malbone,

0:38:52.589,0:38:54.589
estas, ke zoologiaj ĝardenoj ne ekzistu.

0:38:54.699,0:38:58.299
Sed ili havas la pozitivan aspekton,[br]ke ili protektas la speciojn, ĉu ne?

0:38:58.419,0:39:00.779
Ĉu ne konservo de specioj,[br]esploroj, observado?

0:39:00.939,0:39:01.659
Ne, tute ne.

0:39:01.803,0:39:03.943
Sed mi kredas, ke la homoj pensas ĉi tion:

0:39:04.120,0:39:06.940
"Mi iras al la zoologia ĝardeno,[br]ĉar mi amas la bestojn.

0:39:07.130,0:39:09.530
Jen la granda paradigmo,[br]kiun ni devas rompi:

0:39:09.740,0:39:12.500
ĉar mi amas bestojn,[br]mi devas ne iri al zoologia ĝardeno.

0:39:12.747,0:39:13.997
Ni eniras eraran rondon:

0:39:14.147,0:39:16.257
"Mi tenas vin en kaptiteco",

0:39:16.417,0:39:19.207
"kaj la sola kialo, pro kiu[br]vi meritas la kaptitecon"

0:39:19.317,0:39:23.317
"estas, ke vi estas bela vidaĵo,[br]originala, spektinda, ktp."

0:39:24.274,0:39:27.484
Se ni kapablas meti nin[br]en la lokon de la besto,

0:39:27.814,0:39:29.934
ni komprenas, ke tio estas malbona.

0:39:30.084,0:39:33.374
Kaj kia estas la traktado[br]fare de besto-trejnisto?

0:39:33.564,0:39:34.884
Oni eniras dinamikon,

0:39:35.054,0:39:38.284
en kiu oni eĉ ne plu rimarkas,[br]ke oni mistraktas la beston.

0:39:38.474,0:39:43.214
Kie kelkfoje la streĉo tiom grandas,[br]ke oni povas ankaŭ bati ĝin.

0:39:43.704,0:39:47.184
La unua ekzerco, kiun mi lernis

0:39:47.414,0:39:50.814
por la delfenoj, kiun miaj tiamaj kolegoj[br]instruis al mi,

0:39:51.064,0:39:55.564
estis irigi ilin de unu baseno al alia,[br]batante ilin per bastono.

0:39:55.774,0:40:01.374
Kaj oni faras tion. Mi, kiu amis[br]la bestojn. Kaj plu amas ilin...

0:40:08.734,0:40:10.694
Rigardante la grandegecon de la maro,

0:40:10.824,0:40:12.864
mi ne povis eviti pensi pri la diferenco

0:40:13.034,0:40:14.814
inter la natura loĝloko de orcino,

0:40:14.968,0:40:16.308
de baleno aŭ delfeno,

0:40:16.518,0:40:19.448
kaj la basenoj, kiujn oni trudas al ili[br]en la delfenejoj.

0:40:19.658,0:40:22.828
Eble nia amo al la bestoj[br]kondamnas ilin al la plejmalbono.

0:40:22.995,0:40:26.475
Ni ŝatas observi ilin, interagi kun ili,[br]nutri ilin...

0:40:26.762,0:40:28.772
Kaj tiucele ni enfermas ilin en kaĝojn,

0:40:28.942,0:40:30.792
trejnas ilin, por ke ili amuzu nin,

0:40:30.932,0:40:33.982
kaj ni pagas por vidi ilin fari[br]ekzercojn kaj montri kondutojn,

0:40:34.162,0:40:37.012
kiuj tute malsamas de tio,[br]kion ili farus en la naturo.

0:40:49.922,0:40:52.162
Nia amo al la bestoj

0:40:52.389,0:40:55.699
estas pli tio, ke ni interesiĝas pri ili,

0:40:55.903,0:40:58.113
pri tio, ke ili plezurigas nin.

0:40:58.243,0:41:00.563
Sed malofte ni imagas nin en ilia loko.

0:41:00.793,0:41:04.373
Ekzistas spektakloj, kiuj kunimplicas[br]torturadon kaj morton de bestoj,

0:41:04.533,0:41:06.913
kiel la taŭrobataloj en Hispanio.

0:41:07.480,0:41:10.310
Zoologiaj ĝardenoj ne malproksimas[br]de daŭra torturado.

0:41:10.680,0:41:15.430
Estas tute senprave, ke pro la amo,[br]kiun oni havas por besto

0:41:15.730,0:41:19.530
oni submetas ĝin al vivstilo,[br]kiu ne konvenas al tiu specio.

0:41:20.067,0:41:22.777
Ankaŭ la turisma industrio[br]ofte uzas bestojn

0:41:23.097,0:41:25.127
por doni plej intensajn travivaĵojn

0:41:25.357,0:41:27.697
kaj sentojn de aŭtentikeco al turistoj.

0:41:28.077,0:41:30.537
Kaleŝoj, rajdado sur elefanto aŭ dromedaro

0:41:30.687,0:41:32.407
aŭ renkontiĝoj kun sovaĝaj bestoj

0:41:32.557,0:41:33.747
kiel tigroj aŭ simioj

0:41:33.887,0:41:36.047
por ekhavi ŝatklakojn en sociaj retejoj.

0:41:36.211,0:41:39.061
Tio estas kondutoj damaĝaj[br]por la bestoj, kiuj suferas ilin.

0:41:39.171,0:41:42.191
Denove, nia manko de empatio[br]kontribuas al besta suferado.

0:41:43.291,0:41:46.331
Ekzistas socia edukado, kiu malhelpas ĝin.

0:41:46.661,0:41:50.361
Mi pensas ekzemple pri la taŭrobataloj[br]aŭ multe da festoj,

0:41:50.691,0:41:54.171
en kiuj de tute juna aĝo[br]partoprenas infanoj.

0:41:54.431,0:41:57.451
Oni diras al ili, ke tio estas tradicioj[br]plenaj de valoroj,

0:41:57.561,0:41:59.091
kio estas malvera.

0:41:59.261,0:42:01.111
Tradicio estas tio, kion ni heredis,

0:42:01.268,0:42:02.328
ĉu bona, ĉu malbona.

0:42:02.478,0:42:03.868
Kaj dank' al nia klereco

0:42:04.028,0:42:05.928
ni povas preterpasi tiujn tradiciojn.

0:42:09.468,0:42:11.498
Mi forgesis rakonti al vi ion kuriozan,

0:42:11.608,0:42:13.328
kio okazis ĉe la vespermanĝo ĉe mi.

0:42:13.425,0:42:15.575
Post la manĝo mi montris[br]kelkajn videaĵojn.

0:42:15.685,0:42:17.755
Kiel okazas, kiam oni vizitas geamikojn

0:42:17.885,0:42:19.485
kaj montras fotojn de la ferioj,

0:42:19.565,0:42:20.995
sed temis pri besta suferado

0:42:21.102,0:42:24.102
en porviandaj bredejoj, por ilia ledo[br]aŭ pro eksperimentoj.

0:42:24.242,0:42:26.612
Mallonge: ĉio, kion mi ŝatus montri al vi,

0:42:26.922,0:42:29.832
sed pri kio mi promesis al FAADA,[br]ke mi ne faros tion.

0:42:29.986,0:42:32.366
Kaj jes, Ĝeni' komentis ilin por ni.

0:42:32.696,0:42:34.306
Jen la kastrado de porkoj.

0:42:34.546,0:42:37.416
Oni kastras ilin permane[br]per speco de tenajlo,

0:42:37.620,0:42:38.740
sen anestezo...

0:42:38.950,0:42:41.390
Jen la muelilo por virseksaj kokidoj.

0:42:41.590,0:42:44.010
Neniu favoras tion, aŭ ĉu?[br]Se ili vidis tion...

0:42:44.330,0:42:48.080
Ankaŭ la porkoj vivas, mordante[br]la stangojn aŭ mordante sin reciproke.

0:42:48.220,0:42:50.030
Jen kial oni detranĉas ilian voston,

0:42:50.170,0:42:53.160
– por ke ili ne mordu ilin.[br]– Jes, por ke ili ne mordu ilin.

0:42:53.310,0:42:56.530
Bone, pri la taŭrobataloj mi kredas,[br]ke mi ne devas diri multon...

0:42:56.690,0:42:58.920
Ni ne vidas ĉi tiujn bildojn en televido,

0:42:59.070,0:43:02.240
ĉar kiam la virbovo komencas vomi sangon,[br]ili ŝanĝas la bildkapton.

0:43:02.561,0:43:04.861
Jen bredejoj por feloj.

0:43:05.321,0:43:06.101
Jen vulpoj,

0:43:06.221,0:43:09.301
kaj kiu ne havas vulpan mantelon,[br]kredas ne kontribui al tio.

0:43:09.425,0:43:13.045
Sed 90% de la vulpoj estas bredataj[br]por fari borderojn de kapuĉoj.

0:43:13.237,0:43:15.207
Ekzistas surogato, kaj la homoj pensas:

0:43:15.354,0:43:18.814
"por la malmulto, kion tio kostis,[br]tio devas esti surogata materialo".

0:43:19.134,0:43:21.774
Sed ne, kelkfoje felo kostas malpli[br]ol la surogato.

0:43:23.068,0:43:26.218
Kaj la buĉmetodoj estas elpensitaj[br]por ne difekti la felon,

0:43:26.388,0:43:29.558
laŭ manieroj, kiujn vi povas imagi:[br]sufokado, elektromortigado...

0:43:29.765,0:43:31.125
Merdon...

0:43:31.365,0:43:35.365
Jen ili elŝiras plumojn el anasoj.

0:43:35.865,0:43:37.715
Kial ili faras tion, dum ili vivas?

0:43:37.895,0:43:41.895
Ĉar tiumaniere unu ansero[br]povas doni plumojn kvarfoje.

0:43:42.085,0:43:44.125
– La plumoj rekreskas?[br]– Jes.

0:43:45.005,0:43:48.695
Ĉi tio estas por malhelpi, ke la bovidoj[br]mamsuĉu de siaj patrinoj.

0:43:48.875,0:43:51.325
Ili metas ajutojn por povi[br]melki la patrinon,

0:43:51.605,0:43:54.055
kaj tiel ŝi ne povas[br]mamnutri sian bovidon.

0:43:54.425,0:43:58.025
Kia frenezaĵo, ĉu ne?[br]Ni estas frenezaj...

0:44:01.665,0:44:04.205
Kaj ĉu oni ne povas diskonigi tion?

0:44:04.405,0:44:05.665
Tion ni provas fari,

0:44:06.305,0:44:10.305
sed en la amaskomunikiloj[br]estas sufiĉe da cenzuro.

0:44:10.855,0:44:13.805
Kaj krom tio, neniu interesiĝas vidi tion.

0:44:13.985,0:44:15.875
Estas multe da homoj, kiuj...

0:44:16.015,0:44:18.105
Bone, ni estis 8,[br]kaj nun ni estas pli ol...

0:44:18.235,0:44:21.015
Sed ne kredu, ke estas pro tio,[br]ke ili ne volas vidi ĝin.

0:44:21.185,0:44:22.945
Ili lacegis.[br]Ili ne volis vidi ĝin.

0:44:24.792,0:44:26.532
– Ĉu vere?[br]– Mi certigas al vi.

0:44:28.012,0:44:29.492
Pli facilas ne rigardi.

0:44:29.862,0:44:31.232
Sed mi ja vidis ĝin.

0:44:31.572,0:44:35.062
Venis la momento por transiri[br]de informiĝo al agado.

0:44:40.892,0:44:43.232
Post la trarigardo de Ĝeni'[br]tra mia vestoŝranko,

0:44:43.392,0:44:45.712
mi ne povis ne demandi:[br]kiel vestiĝas homoj,

0:44:45.864,0:44:48.604
kiuj volas respekti ĉiujn vivantojn.

0:44:48.939,0:44:52.219
Kaj plej grave...[br]Kie estas miaj ŝuoj:

0:44:52.641,0:44:55.761
Mi havis pantalonojn, ĉemizojn,[br]t-ĉemizojn kaj ŝtrumpetojn

0:44:55.920,0:44:57.490
liberajn de ĉia besta suferado.

0:44:57.682,0:44:59.612
Sed ne jakojn kaj ŝuojn.

0:44:59.822,0:45:02.142
Jen kial mi proksimiĝis[br]al vendejo de vestaĵoj,

0:45:02.272,0:45:04.212
kie ĉiuj vendaĵoj ne devenis de bestoj,

0:45:04.319,0:45:05.829
por povi solvi mian problemon.

0:45:05.969,0:45:08.379
La vero estas, ke kiam mi rigardis[br]la lanajn ĉapojn

0:45:08.489,0:45:11.219
kaj la ledajn ŝuojn kaj mansakojn,[br]kiuj ne estis el ledo,

0:45:11.356,0:45:13.066
tio ne ŝajnis al mi granda ofero.

0:45:13.236,0:45:15.716
La vestaĵoj sen besta sufero[br]ŝajnis sufiĉe normalaj.

0:45:15.866,0:45:17.006
NE VIA PATRINO.[br]NE VIA LAKTO.

0:45:17.173,0:45:17.983
Preskaŭ ĉiuj...

0:45:18.133,0:45:21.183
Ŝuoj, zonoj, mansakoj, ĉapoj,[br]monujoj kaj alispecaj aferoj,

0:45:21.277,0:45:22.817
pri kiuj ni kutime ne pensas,

0:45:22.947,0:45:27.087
ke ili estas faritaj el la haŭto de porko,[br]kuniklo, bovino, kato, kaj el ŝafa lano...

0:45:27.297,0:45:29.827
La ŝafoj ne vere suferas.[br]Kiel okazas ĉe ili?

0:45:29.947,0:45:32.107
Ĉiam la sama demando:[br]la ŝafinoj ne suferas.

0:45:32.247,0:45:36.177
Sed estas falsa ideo, ke la besto[br]ne mortas, do ne suferas.

0:45:36.341,0:45:38.771
Ĉar ne temas pri la scio,[br]ĉu la besto mortas aŭ ne,

0:45:38.918,0:45:41.218
sed kiel la besto vivas[br]kaj kiel oni traktas ĝin.

0:45:41.358,0:45:43.788
Kaj neniel estas logike,[br]ke besto venas en la mondon

0:45:43.978,0:45:45.928
bezonante, ke iu tondu ĝiajn harojn.

0:45:46.108,0:45:47.858
Se vi opinias tion, estas ridinde...

0:45:48.348,0:45:50.768
Kiam ni anstataŭigas[br]ion bestodevenan en produkto,

0:45:50.908,0:45:52.818
ĉi-kaze en vestaĵoj,

0:45:53.108,0:45:56.118
ĉu tio ne signifas,[br]ke oni uzas finfine pli da petrolo?

0:45:56.498,0:45:57.278
Ne, tute ne.

0:45:57.488,0:46:00.438
Mi jam kredas,[br]ke oni devas forĵeti la ideon,

0:46:00.738,0:46:03.368
ke io el ledo aŭ lano[br]– io bestodevena –

0:46:03.488,0:46:05.628
estas malpli polua ol io surogata.

0:46:05.798,0:46:07.058
Estas tute malĝuste.

0:46:07.258,0:46:08.348
– Ĉu vere?[br]– Jes.

0:46:08.528,0:46:11.348
La bestekspluata industrio[br]estas unu el la plej poluantaj.

0:46:11.508,0:46:14.268
Mi bezonis konfirmi tion.[br]Mi iris viziti tanejon.

0:46:14.418,0:46:17.098
Kaj jes, kiel mi, vi imagas,[br]ke viaj ŝuoj kaj jakoj

0:46:17.298,0:46:18.358
defalis de arbo.

0:46:18.548,0:46:20.248
Mi havas malbonan novaĵon por vi.

0:46:20.398,0:46:22.038
La procedo de ledo-farado

0:46:22.168,0:46:24.278
uzas enorman kvanton da kemiaj substancoj

0:46:24.475,0:46:25.555
kaj tunojn da akvo.

0:46:25.715,0:46:29.715
Oni devas bone distingi[br]inter "toksa" kaj "polua".

0:46:30.545,0:46:33.755
Nia akvo estas poluita.[br]Buljono de kokaĵo ankaŭ.

0:46:33.905,0:46:37.035
Se ni prenas buljonon de kokaĵo[br]el la ĉiovendejo

0:46:37.525,0:46:41.525
kaj analizas ĝin[br]laŭ kriterioj de poluiteco,

0:46:42.835,0:46:46.325
ni vidas bizaran aferon:[br]ke ĝi havas la samajn trajtojn

0:46:46.655,0:46:50.655
kiel la akvo ellasita el ledo-fabrikoj.

0:46:50.865,0:46:54.865
– Nia akvo estas poluita, ne toksa.[br]– Bone, bone.

0:46:55.645,0:46:58.825
Krom decidi neniam plu[br]trinki buljonon de kokaĵo,

0:46:58.995,0:47:02.165
mi ankaŭ lernis strangajn aferojn...[br]kaj iom naŭzajn.

0:47:02.325,0:47:04.405
Ke el ledo-restaĵoj oni povas fari ankaŭ

0:47:04.585,0:47:06.175
konditoraĵojn aŭ kosmetikaĵojn,

0:47:06.325,0:47:08.425
medikamentajn kapsulojn, gelatenon, gluon.

0:47:08.575,0:47:11.185
kaj ege multe da artikloj,[br]pri kiuj vi neniam imagus,

0:47:11.325,0:47:12.595
ke ili devenas de bestoj.

0:47:12.712,0:47:15.922
Sed verdire mi ne havis la impreson,[br]ke la leda industrio

0:47:16.072,0:47:18.172
respondecas pro la besta suferado.

0:47:18.312,0:47:21.262
Neniam oni mortigas beston[br]por havi ĝian haŭton.

0:47:21.369,0:47:25.369
La haŭto estas kromprodukto[br]de la nutraĵ-industrio,

0:47:25.789,0:47:29.789
kiun la tanisto recikligas[br]por fari produktojn utilajn por la socio.

0:47:32.079,0:47:34.019
Oni oferas la beston pro ĝia viando

0:47:34.119,0:47:36.509
kaj oni ne lasos flanke la[br]haŭton de tiu besto.

0:47:36.599,0:47:39.069
Sed Ĝeni' rakontis al mi,[br]ke la industrio de haŭtoj

0:47:39.169,0:47:41.539
ne plu estas recikliganto[br]de la nutraĵ-industrio

0:47:41.649,0:47:44.359
pro tio, ke ĝi bredas ilin[br]por fari produktojn el haŭto.

0:47:44.459,0:47:47.249
Kaj la komerco de haŭtoj[br]premisas la bredadon en kaptiteco

0:47:47.349,0:47:49.639
kaj oferi pli ol 70 milionojn[br]da bestoj ĉiujare.

0:47:49.729,0:47:52.629
Ŝi rakontis al mi, ke la vivo[br]de lutreoloj, vulpoj, ĉinĉiloj,

0:47:52.716,0:47:55.086
sed ankaŭ de hundoj kaj katoj[br]bredataj en kaĝoj

0:47:55.216,0:47:56.606
por ekspluati ilian haŭton,

0:47:56.703,0:47:59.653
estas la malo de tio,[br]kion oni povus opinii digna vivo.

0:47:59.793,0:48:00.993
En siaj etaj kaĝoj

0:48:01.130,0:48:03.420
la bestoj klare montras signojn de streso.

0:48:03.590,0:48:07.590
Nenormalaj kondutoj, kanibalismo,[br]ankaŭ memmutilado.

0:48:08.590,0:48:12.590
La unua paŝo al konsciiĝo[br]estas ekrimarki, ke

0:48:12.750,0:48:15.920
objektive tio, kion mi faras,[br]kaj tio, kion mi ĉesas fari,

0:48:16.240,0:48:18.720
ne efikas nur al la homoj ĉirkaŭ mi,

0:48:18.867,0:48:22.867
sed ankaŭ al homoj kaj bestoj[br]vivantaj malproksime de mi.

0:48:23.187,0:48:25.197
Kaj jen mi estis rigardanta etikedojn

0:48:25.364,0:48:26.314
de ĉio ektrovita.

0:48:26.454,0:48:29.234
Ĉar kiel mi konstatis,[br]la unua reflekso, kiun oni akiras,

0:48:29.384,0:48:32.474
kiam oni decidas vivi, provante ne[br]malbone efiki al la besta vivo,

0:48:32.598,0:48:33.858
estas rigardi etikedojn.

0:48:34.005,0:48:36.265
Kaj tio estis nur unu afero,[br]kiun mi devis ŝanĝi

0:48:36.385,0:48:37.855
por eviti bestan suferadon.

0:48:37.992,0:48:40.362
Pro tio, kaj ankaŭ por[br]plibonigi la vivkvaliton

0:48:40.479,0:48:41.619
de nia propra specio.

0:48:41.729,0:48:43.609
Oni konsciiĝas, ke la vianda industrio

0:48:43.739,0:48:46.049
estas la ĉefa kaŭzanto de klimata varmiĝo.

0:48:46.149,0:48:48.339
La metano ellasita de la bovinoj[br]kaj la sterko

0:48:48.469,0:48:51.269
farita de ili tutmonde[br]egalas al la efiko

0:48:51.389,0:48:53.649
de 33 milionoj da aŭtoj.

0:48:53.829,0:48:56.319
La forcej-efikaj gasoj[br]produktataj de la brutaro

0:48:56.409,0:48:58.449
konsistigas 37% de la entuta metano,

0:48:58.713,0:49:02.653
75% de la nitrata oksido kaj[br]74% de la amoniako en la atmosfero.

0:49:04.541,0:49:06.251
Kaj tio sen konsideri,

0:49:06.398,0:49:08.988
ke ĉi tiu sektoro estas[br]la ĉefa ekspluatanto,

0:49:09.188,0:49:11.288
kiu kontribuas al la senarbarigo,

0:49:11.515,0:49:13.905
kiu rolas esence en la klimata ŝanĝiĝo.

0:49:14.355,0:49:17.205
Kiam oni parolas pri senarbarigo[br]en la kolektiva imago,

0:49:17.472,0:49:21.472
ni ĉiam pensas pri la ekspluatado[br]de tropikaj arbaroj, pri papero ktp.

0:49:21.952,0:49:24.562
Sed en la realo, se oni enfokusigas[br]la 4 ĉefajn kaŭzojn

0:49:24.772,0:49:27.472
de tropika senarbarigo,[br]la plej gravajn en la mondo,

0:49:27.659,0:49:30.799
la unua kaŭzo, tute antaŭ ĉiuj[br]la plej grava el ĉiuj,

0:49:30.946,0:49:33.656
estas la transformado de terenoj[br]por nutri la brutaron.

0:49:33.986,0:49:37.986
La ekskrementoj povas polui la akvon[br]per la nitrata ellavaĵo,

0:49:38.756,0:49:40.766
kaj en malpli alta grado per la fosfato,

0:49:41.064,0:49:43.244
kiuj povas fine alveni[br]en la subgrundan akvon.

0:49:43.444,0:49:46.414
Kaj kiam ni havas tre altan nivelon[br]de nitrato en la akvo,

0:49:46.599,0:49:47.949
tiu akvo ne plu trinkeblas.

0:49:49.238,0:49:51.298
Ke la akvo estas ĉiam pli rara resurso,

0:49:51.416,0:49:53.926
kaj ke ni baldaŭ devos[br]komenci porciumi ĝian uzadon,

0:49:54.070,0:49:55.430
estas nediskutebla fakto.

0:49:56.714,0:50:00.424
Aktuale, ekhavi akvon estas problemo[br]por 748 milionoj da homoj,

0:50:01.038,0:50:03.958
kaj ĉiutage 4000 infanoj mortas[br]pro mankanta aliro al akvo

0:50:04.335,0:50:07.005
kaj pro malsanoj ligitaj kun akvokvalito.

0:50:11.375,0:50:14.215
Krome, 30% de la[br]sensala akvo de la planedo

0:50:14.515,0:50:16.765
destiniĝas al intensa bestobredado,

0:50:16.985,0:50:19.915
kiu krome estas[br]la ĉefa kaŭzo de ĝia poluo.

0:50:22.655,0:50:24.785
60-oble pli da akvo necesas

0:50:25.012,0:50:27.642
por produkti 1 kg da viando[br]ol 1 kg da tritiko.

0:50:28.472,0:50:31.952
Aŭ 28-oble pli da akvo[br]ol por produkti 1 kg da rizo.

0:50:32.122,0:50:34.022
Aŭ alimaniere dirite, mezume

0:50:34.182,0:50:36.382
oni bezonas 1135 litrojn da akvo ĉiutage

0:50:36.542,0:50:38.322
por nutri veganon,

0:50:39.412,0:50:42.672
kaj 15.141 litrojn[br]por nutri viandokonsumanton.

0:50:43.432,0:50:47.092
14.000 litrojn da akvo pli.[br]Ĉiutage. Popersone.

0:50:52.612,0:50:54.932
Mi kapablis malhavi[br]spektaklojn kun bestoj.

0:50:55.072,0:50:56.702
Kaj oni ne parolas pri ŝampuado...

0:50:56.839,0:50:58.569
Mi povis ŝanĝi mian vestiĝmanieron,

0:50:58.709,0:51:01.249
sen ke tio efikus al mia publika bildo[br]aŭ mia monujo.

0:51:01.369,0:51:03.979
Aparte de tio, la vera celo[br]estis ŝanĝi mian nutron.

0:51:04.129,0:51:07.309
Kaj mi jam maltrankviliĝis pri tio,[br]ĉu mi povas havi sanan vivon

0:51:07.429,0:51:08.339
sen manĝi bestojn.

0:51:08.489,0:51:10.929
Sed mi havis perfektan[br]pretekston por ekscii ĝin.

0:51:11.076,0:51:13.656
Mi do prenis mian fotilon[br]kaj veturis al malsanulejo.

0:51:13.796,0:51:16.416
Ĉi tiu socio konsumas[br]pli da bestaj proteinoj

0:51:16.453,0:51:17.713
ol necesas.

0:51:17.963,0:51:21.963
Tio utilas por nenio kaj kaŭzas[br]nur kardio-vaskulajn problemojn,

0:51:23.813,0:51:27.343
kanceron kaj aliajn malsanojn.

0:51:27.493,0:51:29.943
Ĉu ekzistas studoj,[br]kiuj montras, ke la kancero

0:51:30.150,0:51:32.200
kaj la konsumo de viando estas ligitaj?

0:51:32.330,0:51:36.330
La rilato inter viando-konsumo[br]kaj kancero de la kojlo

0:51:36.567,0:51:38.887
estas konata nun jam de pluraj jaroj.

0:51:39.497,0:51:42.277
Ekzistas ankaŭ rilato inter la[br]mamkancero ĉe virinoj

0:51:42.597,0:51:45.457
kaj la konsumo de grasoj,[br]precipe de saturitaj grasoj.

0:51:45.634,0:51:48.134
La malignaj kanceraj ĉeloj[br]estas instigataj evolui

0:51:48.374,0:51:50.664
pro la acideco, kiu ĉeestas en ilia medio,

0:51:50.784,0:51:54.144
kaj unu el la faktoroj, kiuj povas[br]reĝustigi la nivelon de acideco,

0:51:54.464,0:51:56.334
estas la nutra reĝimo.

0:51:56.534,0:51:58.454
La homo ne estas origine karnovora.

0:51:58.674,0:52:01.824
Ŝajnas, ke homoj iĝis tiaj pli malfrue,

0:52:01.944,0:52:04.644
kaj, sekve, ilia organismo

0:52:04.944,0:52:07.904
ne estis adaptita al tiu viando-konsumo,

0:52:08.214,0:52:11.674
nek la dentoj[br]nek la longo de la nutrokanalo.

0:52:11.824,0:52:15.264
Ĉe la plej multaj popoloj[br]ĉasantoj-plukantoj, kiuj ekzistas,

0:52:15.984,0:52:19.334
98% de la rikoltataj proteinoj[br]devenas de plukado

0:52:19.474,0:52:20.384
kaj ne de ĉasado.

0:52:20.514,0:52:22.924
Tio bone montras,[br]ke ni ne estas karnovoruloj.

0:52:25.994,0:52:28.184
La unua afero, kiun mi faru, komencante

0:52:28.324,0:52:30.224
reĝimon ne bazitan sur besta suferado,

0:52:30.371,0:52:32.331
estas ellitiĝi duonan horon pli frue.

0:52:32.461,0:52:34.411
Mi kutimas matenmanĝi en rapidmanĝejoj,

0:52:34.518,0:52:36.338
kie oni donas nur sandviĉojn omletajn,

0:52:36.472,0:52:38.122
kun fromaĝo aŭ malvarma viando.

0:52:38.252,0:52:39.552
Mi bezonos pli da tempo

0:52:39.679,0:52:41.699
por prepari miajn matenmanĝojn hejme.

0:52:43.169,0:52:45.129
Rostpanon kun tomatoj aŭ avokado.

0:52:46.789,0:52:48.779
Cerealaĵojn kun bananoj kaj avena lakto.

0:52:50.876,0:52:53.953
Rostpanon kun tomatoj kaj avokado.[br]Cerealaĵojn kun bananoj.[br]

0:52:54.082,0:52:57.728
Aŭ rostpanon kun tomatoj kaj avokado.[br]Ankoraŭ cerealaĵojn kun bananoj.

0:53:00.027,0:53:03.497
Bone, mi imagas ke iom post iom[br]mi trovos aliajn opciojn.

0:53:06.756,0:53:09.564
Kaj plie, ne manĝi viandon[br]estas ekologie...

0:53:09.657,0:53:11.255
Sed Ĝeni' ne multe[br]fidis al mi.

0:53:11.443,0:53:13.597
Ŝi do kondukis min[br]en veganan restoracion

0:53:13.852,0:53:15.777
esperante, ke tio[br]iom inspiros min.

0:53:17.408,0:53:19.393
– Do, kia verdikto?[br]– Jes, mi ja ŝatas.

0:53:20.051,0:53:23.431
Mi devas agnoski,[br]ke estas tre bonguste.

0:53:23.643,0:53:26.484
Kaj se mi nun forigas viandon[br]el miaj nutraĵoj,

0:53:26.670,0:53:28.739
ĉu mi daŭre havos[br]ekvilibran dieton?

0:53:29.035,0:53:31.653
Ĉu vere estas ekvilibra dieto[br]manĝi viandon?

0:53:31.810,0:53:34.251
Mi supozas ke ĝis nun[br]mi havis ekvilibran dieton

0:53:34.383,0:53:36.605
ĉar miaj medicinaj analizoj[br]ĉiam estis bonaj.

0:53:36.790,0:53:37.526
Ja certe.

0:53:37.721,0:53:40.591
Ĉu mi simple eligas viandon[br]kaj daŭrigas pri cetero?

0:53:40.743,0:53:43.791
Ne, vi etendu la spektron[br]de nutraĵoj:

0:53:44.729,0:53:50.330
fruktoj, legomoj, semoj, tritiko,[br]floroj, spicoj, algoj...

0:53:51.130,0:53:56.750
Sed ankaŭ fabacoj, cerealoj,[br]tuberoj, verdaj folioj...

0:53:56.957,0:53:58.970
Kiujn tri konsilojn[br]vi donus a mi

0:53:59.100,0:54:00.973
koncerne kuiradon?

0:54:01.173,0:54:04.205
La unua, ĉar estas io[br]nova por vi,

0:54:04.408,0:54:07.604
estus enketi, lerni,[br]kursi,

0:54:07.737,0:54:10.150
serĉadi tra reto kaj[br]informi vin per libroj...

0:54:10.360,0:54:13.809
Mia dua konsilo estus[br]forgesi viajn antaŭajn kutimojn

0:54:13.989,0:54:17.328
kaj laste, plenigi vian[br]fridujon per legomoj.

0:54:17.513,0:54:20.010
Tiel, kiam vi malsatos,[br]vi manĝos legomojn.

0:54:20.207,0:54:22.339
Sed mi jam manĝas.

0:54:22.532,0:54:24.292
Nu, vi manĝos multe pli,[br]vi vidos!

0:54:24.596,0:54:29.748
Kaj ili alportos al vi ĉion[br]kion via korpo bezonas.

0:54:30.295,0:54:33.610
Sed onidire oni estas[br]malpli fortika, ŝajne.

0:54:33.748,0:54:35.244
Ne, mi havas multe da energio.

0:54:35.451,0:54:38.285
Fruktoj kaj ankaŭ aliaj nutraĵoj[br]alportas al vi energion.

0:54:38.794,0:54:42.815
Hodiaŭ ekzistas[br]multaj veganaj sportistoj.

0:54:50.059,0:54:51.851
Ĉu do vi estas triatlonisto?

0:54:52.070,0:54:53.460
Mi dirus, ke biatlonisto.

0:54:53.682,0:54:57.682
– Ho jes, kurado kaj biciklado.[br]– Kurado, biciklado, denove kurado.

0:54:58.402,0:55:00.252
Ĉu vi jam gajnis ĉampionecojn?

0:55:00.539,0:55:03.319
Mi gajnis kelkajn ĉampionecojn.

0:55:03.624,0:55:07.374
Mi gajnis la ĉampionecon de Hispanio[br]en mia aĝkategorio.

0:55:07.864,0:55:10.844
Kaj mi estas la kvara en la mondo

0:55:11.154,0:55:13.714
kaj la kvina en Eŭropo en mia aĝkategorio.

0:55:13.794,0:55:17.654
– Do sufiĉe kontenta.[br]– Kaj ĉio sen manĝi viandon?

0:55:17.861,0:55:19.401
Jes, ĉio sen manĝi viandon.

0:55:19.595,0:55:21.975
Ĉu delonge vi havas tiun manĝreĝimon?

0:55:22.115,0:55:24.065
– Jam de 6 jaroj.[br]– Ni haltu, ĉar...

0:55:24.385,0:55:26.545
alie mi ne povas sekvi la ritmon.

0:55:26.695,0:55:29.835
– Necesas fari tion longe, ĉu ne?[br]– Pli-malpli 6 jarojn, jes.

0:55:29.992,0:55:32.552
– Kaj vi neniam malfortiĝis en 6 jaroj?[br]– Neniam.

0:55:32.732,0:55:36.172
Nek fromaĝo, nek ovoj.[br]Nek lakto, nek mielo.

0:55:36.602,0:55:39.472
Kaj via trejnisto kion diras?

0:55:39.662,0:55:41.872
Ĉar tio estis via persona elekto, ĉu ne?

0:55:42.472,0:55:44.012
Jes, estis mia elekto.

0:55:44.162,0:55:46.332
Ĉiuj diris al mi, ke mi ne faru tion,

0:55:46.479,0:55:48.049
ke fari ĝin estas komplikite.

0:55:48.169,0:55:51.749
– Kaj mi montris kun sukceso, ke ne.[br]– Kaj viaj atingoj ne malaltiĝis?

0:55:51.896,0:55:55.106
Ne, estas pli la malo.[br]Mi sentas min pli bone interne.

0:55:55.976,0:55:59.296
Kaj vi ne malpeziĝis?[br]Tio estas unu el miaj timoj...

0:55:59.606,0:56:03.186
Ke mi limigos mian manĝadon[br]por komenci malpeziĝi...

0:56:03.356,0:56:05.856
Vi timas limigi vian dieton?[br]Estas male.

0:56:06.236,0:56:08.096
Nova kampo malfermiĝas al vi.

0:56:08.336,0:56:10.616
Oni emas vidi la veganan mondon jene,

0:56:10.926,0:56:13.686
sed ĝi estas spektakla mondo[br]de fruktoj, de legomoj...

0:56:13.866,0:56:16.566
Se mia patrino vidus vin,[br]ŝi dirus, ke vi maldikas.

0:56:16.753,0:56:18.743
Jes, maldika, mi pezas 57-58 kg.

0:56:18.933,0:56:20.563
Sed tiom mi pezis jam antaŭe.

0:56:20.810,0:56:24.810
– Bone, mi ne malpeziĝos?[br]– Mi kredas, ke via pezo restos la sama.

0:56:25.740,0:56:28.370
– Ĉu ni denove kuru?[br]– Jes, certe, mi estus ravita.

0:56:28.580,0:56:30.790
– Ĉu ni faru la tutan vojon?[br]– Se vi volas!

0:56:31.007,0:56:33.787
Ĉesigu viajn rakontojn! Vi tro maldikas.

0:56:34.244,0:56:35.594
Manĝu vian viandon!

0:56:35.741,0:56:39.141
Kaj ĝuste en la momento, kiam mi pensis,[br]ke mia patrino eble pravas,

0:56:39.311,0:56:40.781
mi ricevis mesaĝon de Ĝeni'.

0:56:58.671,0:57:02.671
Veraj viroj ne faras malbonon al bestoj.[br]Vi estas poltrono!

0:57:02.921,0:57:05.501
Tio iĝas iom bizara... Mi amegas tion!

0:57:17.811,0:57:19.691
Kaj tiel mi alteriĝis en Berlino,

0:57:19.861,0:57:22.071
diskutante kun la[br]plej forta viro de Germanio

0:57:22.231,0:57:24.081
kaj unu el la plej fortaj de la mondo,

0:57:24.231,0:57:27.011
kiu, krom tio, ne manĝas bestojn[br]jam de 6 jaroj.

0:57:27.241,0:57:28.711
Kiel li diras en interreto,

0:57:28.971,0:57:31.731
la plej fortaj bestoj de la planedo[br]estas herbovoruloj,

0:57:31.898,0:57:35.898
goriloj, bizonoj, elefantoj... kaj li...

0:57:42.158,0:57:43.418
Vi devas esti Patriko.

0:57:43.678,0:57:46.168
– Bonan tagon, jes, vi estas Ed'?[br]– Jes.

0:57:46.318,0:57:50.318
– Kiom vi suprenlevas?[br]– Jen, tiu devas havi 80 kg.

0:57:50.638,0:57:52.828
– Jes.[br]– Tio estas nur mia varmiĝa ekzerco.

0:57:52.938,0:57:55.038
– Via varmiĝa?[br]– Jes, nur por komenci.

0:57:55.195,0:57:57.605
Kio estas la plej granda pezo,[br]kiun vi iam levis?

0:57:57.775,0:57:59.605
Mia persona rekordo estas 200 kg.

0:57:59.802,0:58:02.422
– 200?[br]– Jes, kaj en konkurso 190.

0:58:02.662,0:58:05.342
Mi diros tion al mia patrino,[br]ĉar ŝi diras al mi:

0:58:05.522,0:58:08.962
"Se vi ne manĝos bestojn,[br]vi estos pli malforta, pli maldika..."

0:58:09.192,0:58:11.532
– Ĉu vere?[br]– Tion panjoj ĉiam pensas.

0:58:11.742,0:58:12.722
Estas amuze,

0:58:15.372,0:58:17.882
ĉar kiam mi diris al mia patrino:[br]"Mi iĝos vegano",

0:58:18.142,0:58:19.242
ŝi preskaŭ freneziĝis.

0:58:19.392,0:58:21.472
Antaŭ tio mi estis vegetarano[br]jam 6 jarojn,

0:58:21.639,0:58:23.799
do ŝi sciis, kio estas tio: vegetarano.

0:58:23.899,0:58:27.399
Sed kiam mi diris al ŝi:[br]"neniuj laktoproduktoj, neniuj ovoj",

0:58:27.559,0:58:28.739
ŝi tute freneziĝis.

0:58:28.889,0:58:31.109
– Ĉu vere?[br]– Jes, kaj la plej amuza afero

0:58:31.259,0:58:33.099
estis, ke mi simple diris al ŝi:

0:58:33.259,0:58:35.189
"Tio iros bone, fidu min."

0:58:35.379,0:58:38.279
Mi ne provis konvinki ŝin[br]kaj nun ŝi estas vegano.

0:58:38.839,0:58:40.799
– Ho bone, ŝi estas vegano?[br]– Jes.

0:58:40.969,0:58:44.969
La problemo de multaj homoj estas,[br]ke kiam ili pensas pri planta dieto,

0:58:45.179,0:58:47.249
ili pensas, ke temas nur pri verdaĵoj.

0:58:47.469,0:58:49.549
Ili pensas pri salatoj, laktuko, legomoj.

0:58:49.719,0:58:52.279
Kaj, efektive,[br]tio ne estas bonaj proteinfontoj.

0:58:52.469,0:58:56.239
Sed se oni inkluzivas sekajn legomojn,[br]fabojn, lentojn, pizojn,

0:58:58.769,0:59:00.129
nuksojn kaj oleoplantojn...

0:59:00.286,0:59:02.426
estas multe da bonaj proteinfontoj.

0:59:02.656,0:59:04.056
Ekzemple arakidoj.

0:59:04.323,0:59:07.103
Estas po 25 gramoj da proteino[br]en 100 gramoj.

0:59:07.263,0:59:08.853
Pli ol unu steko enhavas.

0:59:08.973,0:59:11.703
Estas ja tre facile.[br]Necesas havi la ĝustajn manĝaĵojn.

0:59:11.923,0:59:14.803
Eraro, kiun la homoj kelkfoje faras,[br]estas pensi:

0:59:15.220,0:59:16.650
"Tiu homo estas tre forta"

0:59:16.790,0:59:18.620
"kaj li estas vegano; estas bizare."

0:59:18.740,0:59:22.740
Kaj ili pensas, ke mi estis jam forta[br]kaj muskoloza, antaŭ ol veganiĝi.

0:59:22.930,0:59:25.760
Sed ne estas vere.

0:59:25.910,0:59:29.910
Antaŭe mi pezis nur 115 kg

0:59:31.490,0:59:34.610
kaj nun mi estas ĉe 135 kg.

0:59:34.790,0:59:38.020
Mi ja estas pli peza ol antaŭe,[br]sed ankaŭ pli forta.

0:59:38.240,0:59:40.220
Se vi neniam provas alian aferon,

0:59:40.430,0:59:42.830
vi neniam scios,[br]ĉu ĝi funkcias eĉ pli bone.

0:59:43.060,0:59:46.420
Mi scias nun, ke la vegana dieto[br]pli taŭgas por mi

0:59:46.600,0:59:49.620
ol vegetara aŭ ĉiomanĝa.

0:59:52.620,0:59:54.130
– Saluton.[br]– Ĝeni'.

0:59:54.280,0:59:55.480
– Ĉu ĉio bona?[br]– Jes.

0:59:55.668,0:59:58.388
Mi nun provas fari kikeran omleton.

0:59:58.938,1:00:00.278
– Kaj?[br]– Nu, mi ne scias.

1:00:00.628,1:00:03.118
Estas same kiel fari[br]omleton el ovoj, ĉu ne?

1:00:03.448,1:00:05.538
Unuflanke oni fritas la terpomojn

1:00:05.735,1:00:08.695
kaj aliflanke oni miksas[br]la kikeran farunon kun akvo,

1:00:08.982,1:00:12.042
ĝis kiam oni havas konsistencon[br]kiel ĉe batitaj ovoj,

1:00:12.282,1:00:13.132
pli aŭ malpli.

1:00:13.302,1:00:17.302
Poste mi miksas la terpomojn[br]for de la flamo kun tiu miksaĵo

1:00:19.702,1:00:22.812
kaj mi remetas ĝin en la paton[br]por fari la omleton.

1:00:36.752,1:00:39.492
– Saluton.[br]– Mi ne scias, ĉu mi bone faris.

1:00:39.619,1:00:40.489
Diru al mi...

1:00:40.709,1:00:42.829
Al kio tio devas simili?

1:00:43.039,1:00:46.239
Ĝi devus simili al vera omleto.

1:00:47.469,1:00:50.649
Jes... Kio okazis?[br]Ĉu vi ne sukcesis?

1:00:53.979,1:00:55.979
Mi ne scias,[br]ne estas tiom facile, ĉu?

1:00:56.159,1:00:58.519
Fari omleton el kikera faruno[br]ne tiom facilas.

1:00:58.716,1:01:00.466
Ĝi ne similas...

1:01:01.123,1:01:03.623
Ĝi ne similas al la alia omleto...

1:01:03.753,1:01:07.753
– Ĉu vi gustumis ĝin?[br]– Ĝi ne estas malbona.

1:01:08.063,1:01:10.243
"Ne malbona". Tio estas bona signo.

1:01:10.343,1:01:12.463
Ne malbona, sed mi devas ekzerci.

1:01:12.683,1:01:15.773
Kaj kiam mi opiniis,[br]ke ne manĝi bestojn signifus malsati,

1:01:15.993,1:01:17.993
mi malkovris, ke estas precize male.

1:01:18.153,1:01:19.563
Forigi viandon el mia dieto

1:01:19.753,1:01:22.813
estis la plej efika kaj rapida maniero[br]por fini la malsaton

1:01:22.963,1:01:23.763
en la mondo.

1:01:24.163,1:01:28.163
Pli ol 50% de la greno kaj[br]80% de la sojo rikoltataj en la mondo

1:01:28.643,1:01:30.623
destiniĝas al nutrado de bestoj.

1:01:31.603,1:01:33.883
Kaj dume, 1/5 de la homa loĝantaro

1:01:34.513,1:01:36.473
– 1.500.000.000 homoj –

1:01:36.683,1:01:38.783
ne havas sufiĉe por manĝi.

1:01:39.263,1:01:42.923
10% de la greno aktuale destinata[br]al bredataj bestoj

1:01:43.103,1:01:44.793
sufiĉus por kontentigi

1:01:45.023,1:01:47.053
la kaloriajn bezonojn de tiu 1/5,

1:01:47.200,1:01:49.310
kio forigus la malsaton en la mondo.

1:01:51.140,1:01:52.700
Tial, ke oni bezonas

1:01:52.820,1:01:55.800
pli ol 10 kg da greno[br]por produkti 1 kg da bovaĵo,

1:01:57.040,1:01:59.570
4 kg da greno[br]por produkti 1 kg da porkaĵo,

1:01:59.820,1:02:02.810
2 kg da greno[br]por produkti 1 kg da kokaĵo,

1:02:02.990,1:02:06.630
pli ol 2 kg da greno[br]por produkti 1 kg da fiŝaĵo el bredejo.

1:02:08.937,1:02:12.007
Alivorte, oni bezonas mezume[br]5 kg da planta proteino

1:02:12.797,1:02:14.977
por produkti 1 kg da besta proteino.

1:02:15.997,1:02:18.547
Se la greno bezonata de unu bredata besto

1:02:18.777,1:02:22.197
irus rekte al la homoj,

1:02:22.407,1:02:24.987
5 homoj povus manĝi ĝissate.

1:02:25.197,1:02:27.557
Do forte ligiĝas malsato[br]kaj homa subnutriteco

1:02:28.687,1:02:30.957
kun la viandokonsumo de[br]riĉaj homgrupoj.

1:02:31.347,1:02:34.087
Kaj tio sen eĉ konsideri[br]la suferadon, kiun ĝi kaŭzas.

1:02:36.567,1:02:39.547
Sed Ed', kiam vi matenmanĝos[br]kun grava kliento,

1:02:39.927,1:02:43.537
ĉu vi kondukos lin al vegetara restoracio[br]por manĝi salaton?

1:02:46.187,1:02:48.417
Mi ne estas konvinkita.

1:02:49.207,1:02:51.607
Se estus nur la viando, mi komprenus.

1:02:51.797,1:02:55.257
Sed vi devas flankenmeti ankaŭ la fiŝon[br]– ankaŭ ĝi estas besto,

1:02:55.377,1:02:59.377
kaj vi devas ankaŭ preterlasi[br]la anĉovojn, la tinuson...

1:02:59.547,1:03:02.967
Laŭ mi tio estas granda limigo.[br]Mi ne scias, kion kuiri por vi.

1:03:03.184,1:03:04.874
Ups! La fiŝaĵo...

1:03:05.081,1:03:07.101
Fakte, mi eĉ ne pensis pri la fiŝaĵo.

1:03:07.951,1:03:10.311
Homoj ne havas empation kun la fiŝoj.

1:03:10.461,1:03:13.531
Oni ĉiam tendencas kredi,[br]ke la oceano estas senfina,

1:03:13.758,1:03:15.628
kaj ankaŭ ĝiaj resursoj.

1:03:15.848,1:03:19.458
Sed lastatempaj studoj jam montris,[br]ke estas problemo en la oceanoj,

1:03:19.608,1:03:22.578
ke la populacioj de fiŝoj multe reduktiĝis

1:03:22.808,1:03:25.828
– je 90% falis la populacio de fiŝoj

1:03:26.018,1:03:28.318
inter 1950 kaj hodiaŭ.

1:03:29.128,1:03:31.608
Estas fakto. Se ni daŭrigos en tiu ritmo,

1:03:31.798,1:03:35.798
studoj montris, ke en 2048 la oceano[br]estos malplena – sen fiŝoj –

1:03:36.988,1:03:40.328
kaj aliaj regionoj estos[br]koloniigitaj de meduzoj.

1:03:40.528,1:03:43.458
Tio estas sekvo de[br]la aktuala superekspluatado,

1:03:43.618,1:03:45.458
kiu neniigas la grandajn fiŝojn.

1:03:45.908,1:03:47.898
Kaj ŝajnas, ke la fiŝkulturejoj

1:03:47.998,1:03:49.738
ne plu estas bona alternativo.

1:03:49.955,1:03:52.965
La plej multaj fiŝaj specioj[br]bredataj en akvokulturo

1:03:53.835,1:03:54.785
estas karnovoruloj.

1:03:55.105,1:03:57.685
Do la plejmulto de ilia nutraĵo

1:03:58.515,1:04:02.515
estas aliaj fiŝoj.

1:04:03.135,1:04:05.665
Kaj por akiri tiujn fiŝojn[br]oni devas plu fiŝkapti

1:04:05.855,1:04:08.465
kaj per tio malbone efiki[br]al la sovaĝa populacio.

1:04:08.625,1:04:11.345
Se oni parolas pri la[br]ĝenerala profilo de fiŝkulturejo,

1:04:11.505,1:04:13.765
temas pri basenoj loĝataj[br]tre dense de fiŝoj.

1:04:13.935,1:04:15.695
La individuoj ne havas spacon.

1:04:15.815,1:04:18.535
Ili frotiĝas unu al la alia, estas batoj

1:04:18.672,1:04:20.762
kaj kontaktvundiĝoj inter la fiŝoj mem

1:04:20.982,1:04:23.022
kaj kontraŭ la septoj de la baseno.

1:04:23.249,1:04:25.399
Kaj kiel por la bestoj de la industrio,

1:04:25.619,1:04:29.389
la koncentriĝo implicata[br]de tiu agrikultura metodo,

1:04:29.869,1:04:32.249
la besto-denseco ktp.,

1:04:32.389,1:04:35.929
estigas malsanojn, kiuj devas esti[br]terapiataj per antibiotikoj

1:04:36.099,1:04:38.569
kaj aliaj kontraŭparazitaj substancoj,

1:04:38.736,1:04:41.356
kiuj fine ektroviĝas en la medio.

1:04:41.436,1:04:44.696
Do ni efikas al la sovaĝaj populacioj

1:04:44.843,1:04:46.713
por nutri la kulturatajn fiŝojn,

1:04:46.873,1:04:49.963
kaj ni aldonas toksajn substancojn[br]al la sovaĝaj fiŝoj.

1:04:50.093,1:04:52.883
Sed ĉu vi povus manĝi bestojn,[br]se oni traktus ilin bone?

1:04:52.983,1:04:54.243
Oni ne traktas ilin bone.

1:04:54.333,1:04:56.673
Sed se oni traktus ilin bone,[br]ĉu vi manĝus ilin?

1:04:56.793,1:04:58.773
Ne, ĉar por mi tio rilatas al koncepto.

1:04:58.863,1:05:01.303
Mi ne bezonas tion kaj[br]mi ne volas utiligi bestojn,

1:05:01.373,1:05:03.623
nek por manĝi, nek por vestiĝi,[br]nek por amuziĝi.

1:05:03.693,1:05:06.383
Jes, sed temas precize pri tio.[br]Se la bestoj ne suferas,

1:05:06.443,1:05:08.583
tiukaze tio estus parto de la vivciklo,[br]ĉu ne?

1:05:08.723,1:05:11.473
– Mi provas konvinkiĝi, sed...[br]– Vi ne provas konvinkiĝi.

1:05:11.563,1:05:14.343
Jam de monatoj vi serĉas[br]pretekstojn por ne konvinkiĝi.

1:05:14.423,1:05:17.733
Sed precize tion faros la homoj,[br]kiuj spektos la dokumentfilmon.

1:05:17.823,1:05:19.983
Mi povas enmeti fonmuzikon[br]kaj peri emociojn,

1:05:20.073,1:05:20.993
doni informojn...

1:05:21.093,1:05:23.603
sed mi kredas, ke finfine[br]la homoj malkonektiĝos...

1:05:23.693,1:05:25.093
Bone, mi montros al vi ion.

1:05:28.033,1:05:29.923
Ankaŭ mi rajdis sur ĉevalo,

1:05:30.023,1:05:32.533
mi farigis foton kun la bestoj,[br]kiujn mi renkontis,

1:05:32.663,1:05:33.933
kaj mi manĝis bestojn.

1:05:34.050,1:05:35.010
Kaj farante ĉion ĉi,

1:05:35.140,1:05:38.120
mi kredis esti tiu, kiu pli ol[br]ĉiu en la mondo amas bestojn.

1:05:38.250,1:05:40.830
Fakte, jen unu el la unuaj kampanjoj,[br]kiujn mi faris:

1:05:40.960,1:05:42.450
"se vi devas manĝi ovojn",

1:05:42.550,1:05:45.880
"ili estu almenaŭ ekologiaj ovoj,[br]aŭ de libere vivantaj kokinoj",

1:05:46.010,1:05:47.700
"aŭ kiel ajn oni nomas ilin".

1:05:47.860,1:05:50.670
Sed en la realo oni rimarkas,[br]ke ili ne estas tiom sennocaj

1:05:50.780,1:05:51.840
kiom oni povus kredi.

1:05:52.030,1:05:56.030
Oni sekse specigas la kokidojn,[br]oni mortigas la virseksajn kokidojn,

1:05:56.510,1:05:58.740
oni detranĉas la bekojn de la kokinoj,

1:05:58.880,1:06:02.050
oni mortigas ilin, kiam ili[br]ne plu estas produktivaj.

1:06:02.250,1:06:05.530
Ne eblas manĝi bestojn,[br]sen ke ili suferus.

1:06:05.800,1:06:08.640
Efektive, la sola opcio,[br]por ke la bestoj ne suferu,

1:06:08.790,1:06:09.920
estas ne manĝi ilin.

1:06:10.020,1:06:12.600
Sed Ĝeni' kondukis min ĉi tien[br]ne nur por paroli.

1:06:12.701,1:06:14.491
Ŝi volis igi min rigardi, kio okazas

1:06:14.591,1:06:17.321
al la ovodemetantaj kokinoj[br]kaj la virseksaj kokidoj.

1:06:17.481,1:06:20.341
Nur ĉar la virseksuloj[br]de tiu specio ne estas konsumataj.

1:06:20.478,1:06:23.678
Kaj tiu procezo, kiu mortigas[br]280 milionojn da virkokidoj ĉiujare,

1:06:23.829,1:06:25.749
okazas same, ĉu la kokoj

1:06:25.919,1:06:28.719
vendiĝas al intensaj bredejoj[br]aŭ al ekologiaj.

1:06:29.159,1:06:32.229
Mi vetas, ke vin konsolas la promeso,[br]kiun mi faris al vi,

1:06:32.386,1:06:34.656
ne montri al vi hororigajn bildojn, ĉu ne?

1:06:35.136,1:06:37.306
Sed kiel travivas tiuj homoj,[br]kiuj provas vivi

1:06:37.393,1:06:40.853
sen fari malbonon al bestoj?

1:06:41.173,1:06:44.413
Sekaj legomoj kaj sekaj fruktoj[br]estas bonegaj proteinfontoj.

1:06:45.323,1:06:48.033
Lentoj, spinaco, tutgrajnaĵoj, betoj,

1:06:48.313,1:06:50.313
migdaloj, juglandoj, pistakoj,

1:06:50.493,1:06:54.033
vinberoj kaj mangoj estas[br]fero-riĉaj manĝaĵoj.

1:06:54.193,1:06:56.803
Sekaj fruktoj kaj nuksoj,[br]sekaj legomoj kaj migdaloj,

1:06:56.963,1:06:59.073
sojfaboj, fazeoloj, brasiko,

1:06:59.230,1:07:01.420
florbrasiko kaj brokoloj enhavas kalcion.

1:07:01.600,1:07:04.230
Kaj sekaj fruktoj, sekaj legomoj[br]kaj tutgrajnaĵoj

1:07:04.367,1:07:05.377
enhavas zinkon.

1:07:05.517,1:07:08.617
Oni trovas ankaŭ omega-3[br]en nuksoj kaj linsemoj.

1:07:09.057,1:07:11.957
Kaj vitaminon B12 oni povas akiri[br]el diversaj gistoj,

1:07:12.121,1:07:15.471
el nutraĵ-suplementoj aŭ manĝaĵoj[br]riĉigitaj per tiu vitamino.

1:07:17.661,1:07:22.341
Kaj mia fridujo rapide ŝanĝiĝis[br]de tia... al tia...

1:07:23.031,1:07:25.631
kaj miaj pladoj komencis pleniĝi

1:07:25.818,1:07:29.458
de migdaloj, sekaj legomoj,[br]grenoj kaj verdaj legomoj...

1:07:38.888,1:07:41.168
En la realo, manĝi sen suferigi bestojn

1:07:41.258,1:07:43.218
ne estis tiom bizare, kiom mi pensis.

1:07:43.375,1:07:45.275
Kaj ĉefe, estis multe pli facile

1:07:45.415,1:07:47.875
kaj pli sanige ol mi antaŭe imagus.

1:07:57.875,1:08:01.225
Mi ne manĝis bestojn de kelkaj tagoj[br]kaj... ĉio estis en ordo.

1:08:01.345,1:08:03.815
Ĝis tiu momento mi ne estis[br]pli pala ol antaŭe...

1:08:03.965,1:08:06.465
Kaj jes, mi devis preni[br]suplementon de vitamino B12,

1:08:06.595,1:08:08.305
sed tio ne estis unu plia tablojdo,

1:08:08.435,1:08:11.125
sed nur tiu, kiu anstataŭis[br]la kontraŭacidan tablojdon,

1:08:11.225,1:08:14.045
kiun mi prenis ĝis tiam.

1:08:15.405,1:08:18.355
DU SEMAJNOJN PLI POSTE

1:08:23.925,1:08:27.005
Kaj tamen mi estis tro kutimita[br]al dieto de difinita speco

1:08:27.555,1:08:29.215
por pensi pri alternativoj,

1:08:29.392,1:08:31.942
kiam mi revenis malsata[br]hejmen post la laboro...

1:08:38.522,1:08:40.912
Kial, eĉ konsciante pri la[br]sekvoj de niaj agoj

1:08:41.052,1:08:42.132
por la vivo de bestoj,

1:08:42.289,1:08:45.509
malfacilas por ni esti konsekvencaj[br]kaj ŝanĝi niajn kutimojn?

1:08:53.899,1:08:57.899
Kiam la homoj komencas pensi[br]pri la bestoj en bredejoj,

1:08:58.099,1:09:00.639
ili troviĝas en stato,[br]kiun la psikologoj nomas

1:09:00.849,1:09:02.129
"kogna disonanco".

1:09:02.209,1:09:04.619
Tio signifas, ke iumaniere ili povas vidi,

1:09:05.039,1:09:07.409
ke estas eraro trakti ilin tiel,

1:09:07.579,1:09:10.699
sed malgraŭ ĉio ili kutimas manĝi bestojn

1:09:10.846,1:09:13.716
kaj ili ne volas ŝanĝi tiun kutimon.

1:09:14.646,1:09:18.646
Do ili plu faras tion.

1:09:19.876,1:09:23.876
Se ni evoluis kiel specio,[br]tio okazis pro la edukado.

1:09:24.046,1:09:27.396
Edukado estas la motoro,[br]kiu plibonigas nin.

1:09:27.686,1:09:31.686
Ĝi estas la motoro, kiu ebligas al ni[br]evolui morale kaj etike.

1:09:33.676,1:09:34.396
Eble.

1:09:34.573,1:09:38.133
Eble la momento alvenis,[br]por ke mi reiru al la lernejo.

1:09:38.253,1:09:40.473
Kaj cetere por ekscii,[br]ĉu ni ĉiuj naskiĝas kun

1:09:40.603,1:09:42.403
la sama nivelo de empatio al bestoj.

1:09:42.573,1:09:44.933
Kial tiom malfacilas esti konsekvenca?

1:09:45.070,1:09:48.260
Finfine, eble la helpo,[br]kiun mi bezonis, estis psikologia.

1:09:49.100,1:09:52.000
Bonan tagon, Ed', envenu.[br]Ĉu vi bone fartas?

1:09:52.214,1:09:54.244
– Jes.[br]– Envenu kaj sidiĝu, se vi volas.

1:09:58.054,1:10:00.304
Kiam ni naskiĝas,

1:10:00.554,1:10:04.554
la infanoj havas lerton,

1:10:04.794,1:10:06.074
kiu nomiĝas biofilio,

1:10:06.214,1:10:09.454
kaj ĝi estas ennaskita[br]emocia ligiĝo al aliaj vivantaĵoj.

1:10:09.921,1:10:12.791
Pro scivolemo, ĉar la vivo[br]kondukas nin tiudirekte...

1:10:13.281,1:10:16.741
Estas ankaŭ natura mekanismo[br]diri al ni mem: "Jes, mi scias,"

1:10:16.871,1:10:20.101
"ke tio ne estas bona.[br]Mi ne devus fari ĝin."

1:10:20.188,1:10:23.518
Okazas al mi tiu malkonektiĝo.[br]Mi ĝuste nun faras dokumentfilmon,

1:10:23.645,1:10:24.905
mi iras al la bredejoj,

1:10:25.032,1:10:27.862
mi vidas la kondiĉojn,[br]per kiuj la bestoj estas traktataj,

1:10:27.982,1:10:31.282
sed kiam mi venas hejmen vespere,[br]mi manĝas ŝinkan sandviĉon.

1:10:31.412,1:10:33.132
Kiam vi asimilas sciojn,

1:10:33.249,1:10:35.829
vi asimilas ankaŭ manieron[br]koncentri la sciojn

1:10:35.939,1:10:38.419
kaj integri ilin kun tio,[br]kion vi jam havas.

1:10:38.559,1:10:41.009
Vi manĝas tiumaniere jam de longa tempo.

1:10:41.119,1:10:43.449
Do samtempe dum vi asimilas tiujn sciojn,

1:10:43.586,1:10:45.546
ankaŭ via morala evoluo progresas.

1:10:45.686,1:10:47.236
Iom post iom, en certa momento

1:10:47.376,1:10:49.346
vi ne povos ĉion remeti en tirkeston.

1:10:49.456,1:10:51.046
Ĉar tio reaperos

1:10:51.193,1:10:53.883
kiel speco de fulmobato,

1:10:54.023,1:10:55.543
ĉar vi sufiĉe da fojoj[br]havos tiujn bildojn.

1:10:55.700,1:10:57.380
Kaj vi integros tiujn bildojn.

1:10:58.907,1:11:00.577
Oni dirus, ke kelkfoje

1:11:00.734,1:11:04.064
mi prioritatigas la bestan bonfarton[br]super la homa bonfarto.

1:11:04.174,1:11:06.784
Mi neniam pli aprezus la vivon de besto

1:11:07.174,1:11:09.054
ol la vivon de infano.

1:11:09.331,1:11:14.681
Sed mi neniam hezitus pli aprezi la[br]vivon de besto ol kapricon de infano.

1:11:15.181,1:11:17.851
Esti besto proponita kiel donaco,[br]por ke infano

1:11:17.991,1:11:19.321
faru al ĝi, kion ĝi volas,

1:11:19.438,1:11:21.848
kiun ĝi povas lasi malsatmorti,[br]ĉar ne nutras ĝin.

1:11:22.008,1:11:26.008
La fundamento estas respekti tiujn,[br]kiuj ne povas defendi sin.

1:11:26.398,1:11:27.738
Kiam ni sukcesos fari tion,

1:11:27.875,1:11:29.865
ne plu estos perforto en la mondo.

1:11:34.425,1:11:36.195
– Bonan tagon.[br]– Bonan tagon.

1:11:38.565,1:11:41.205
– Ĉu mi rajtas?[br]– Bonan tagon, kiel vi fartas?

1:11:41.705,1:11:44.345
– Kiel vi fartas?[br]– Tre bone, kaj vi?

1:11:45.055,1:11:47.105
Kiel ĉe vi? Kiel progresas la projekto?

1:11:47.225,1:11:49.325
La projekto bone,[br]ankaŭ la dokumentfilmo...

1:11:49.475,1:11:51.675
Mi komprenas vin,[br]kaj mi kredas, ke vi pravas.

1:11:51.805,1:11:54.325
Sed mi kredas ankaŭ,[br]ke la batalo estas perdita.

1:11:54.475,1:11:56.365
Cetere, ne temas pri batalo, Ed'.

1:11:56.592,1:11:59.512
Ni volas montri la bestan suferon,[br]kiun ni kaŭzas,

1:11:59.589,1:12:02.369
kaj kiun ni plej ofte faras nekonscie.

1:12:02.576,1:12:05.716
Jes, sed vi volas, ke la dokumentfilmo[br]utilu iucele, ĉu ne?

1:12:06.056,1:12:09.086
Ke la homoj kaŭzu dum sia vivo[br]malpli da besta suferado?

1:12:09.216,1:12:11.016
Jes, certe, sed ĉe la fino

1:12:11.133,1:12:13.283
ĝuste en ni mem troviĝas la ŝanĝiĝo.

1:12:13.480,1:12:16.650
Kaj ĉiu el ni povas decidi,[br]ĉu malkonektiĝi de la realo,

1:12:16.840,1:12:20.340
aŭ konsciiĝi pri tio,[br]kio okazas ĉe la bestoj...

1:12:20.850,1:12:24.850
Ni devus ĉesi

1:12:26.040,1:12:29.490
trudi ne necesan suferadon[br]al nehomaj bestoj.

1:12:29.790,1:12:33.790
Kaj mi kredas, ke la plej grava paŝo,[br]kiun ĉiu unuopulo povas fari,

1:12:35.630,1:12:38.570
estas ĉesi konsumi ilin.

1:12:39.040,1:12:43.040
Ĉar ĝi estas je multaj gradoj[br]la plej granda ekspluatado farata de homoj

1:12:43.194,1:12:44.694
al bestoj.

1:12:46.364,1:12:49.614
Multaj homoj en la mondo manĝas bestojn,

1:12:49.754,1:12:51.254
ĉar ili elektas fari tion

1:12:51.394,1:12:52.974
kaj ne ĉar ili bezonas.

1:12:53.154,1:12:55.224
Kaj kiam kutimo fariĝas opcio,

1:12:55.324,1:12:59.324
ĝi alprenas etikan dimension,[br]kiun ĝi ne havis antaŭe.

1:12:59.614,1:13:03.244
Estas nia devo[br]elprovi tiujn opciojn.

1:13:03.774,1:13:05.964
kaj, ideale, elekti la malplej malbonan.

1:13:06.104,1:13:07.374
Ĉar ni povas.

1:13:07.494,1:13:08.784
Ĉu vi deziras iomete pli?

1:13:08.913,1:13:11.093
– Kio estos poste?[br]– Mi faris por vi stekon.

1:13:11.207,1:13:13.267
– Ne, Panjo. Ĉu serioze?[br]– Vi estas incita!

1:13:13.397,1:13:15.457
Kaj la leonoj, kion ili manĝas?[br]Ni vidas...

1:13:15.567,1:13:18.467
Bone, kaj ursoj estas ĉiomanĝuloj[br]kaj ili manĝas viandon

1:13:18.574,1:13:19.784
kaj fiŝojn kaj mielon.

1:13:19.924,1:13:22.554
Finfine, ne temis nur pri empatio,

1:13:22.791,1:13:24.351
sed antaŭ ĉio pri la volo.

1:13:26.931,1:13:28.471
En ĉiu kazo evidentiĝis,

1:13:29.061,1:13:31.941
ke certe ne temas nur pri mi.

1:15:11.071,1:15:15.151
Subtekstoj de: Paŭlino Gaborit,[br]Vito Markovo, Geri Mikle