1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Sadece 17. yuzyil hakkinda konusmaya baslayacagim.

2
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
Umarim hickimse konusmaya bu sekilde baslamami hakaret olarak algilamaz.

3
00:00:04,000 --> 00:00:07,000
Ben -- sizinde bildiginiz gibi, PCR'i icat ettikten sonra

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
Benim bir nevi degisiklige ihtiyacim vardi.

5
00:00:09,000 --> 00:00:12,000
Ve La Jolla kentine tasindim ve sorf yapmayi ogrendim.

6
00:00:12,000 --> 00:00:15,000
Ve uzun bir sure icin orada, sahilde, yasamaya basladim.

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
Ve sorf yapanlar disarida

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
dalgalar icin beklerken,

9
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
daha once orada bulunmadiysaniz, muhtemelen bekleyenlerin ne yaptiklarini merak edersiniz.

10
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
Tahmin edersiniz, bazen siz bir dalganin gelmesi icin beklerken

11
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
10-15 dakikalik araliklar olur.

12
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
Onlar (sorf yapanlar) genellikle 17. yuzyil hakkinda konusurlar.

13
00:00:28,000 --> 00:00:31,000
Bilirsiniz, onlar dunyada gercekten kotu darbeler alirlar.

14
00:00:31,000 --> 00:00:34,000
Insanlar, onlarin bir nevi kultursuz kimseler olduklarini dusunurler.

15
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
Bir gun, bir kimse bana oneride bulundu, ben bu kitabi okudum.

16
00:00:37,000 --> 00:00:39,000
Kitabin adi --

17
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
kitabin adi "Hava Pompasi,"

18
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
ya da "Dev Gemi ve Hava Pompasi" gibi bir seydi.

19
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
17. yuzyil hakkinda garip bir kitapti.

20
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
Ve birşeyler hakkında düşünmenin tek doğal yolunun

21
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
Benim dusunce yolumun (koklerinin)

22
00:00:50,000 --> 00:00:53,000
kökleri üzerine düşünmek olduğunun farkına vardım.

23
00:00:53,000 --> 00:00:56,000
Bu -- Bilirsiniz, Ben birşeyler hakkında bu yolla düşünmek için doğmuşum

24
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
ve her zaman kucuk bir bilim adami gibi oldum.

25
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
Ve bir seyi ortaya cikarmak (kesif) icin gittigimde,

26
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Bilimsel yontemleri kullanırdım.

27
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
Bilirsiniz, bana ilk kez nasıl bilim

28
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
yapmam gerektiğini anlattıklarında hiç şaşırmadım.

29
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
Çünkü sadece zevk için ya da öylesine zaten (bilim) yapıyordum.

30
00:01:10,000 --> 00:01:13,000
Fakat olmadi --

31
00:01:13,000 --> 00:01:15,000
350 yıl önce icat edilmiş şeylerin

32
00:01:15,000 --> 00:01:17,000
icat edilmesi gerektigini

33
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
hiç göremedim

34
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
Bilirsiniz,

35
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
Ingiltere Almanya, ve Italya yaklaşık

36
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
herbiri ayni zamanda.

37
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
Ve bu hikayeyi

38
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
gerçekten büyüleyici buluyorum

39
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Bu sebeple hakkinda biraz konusacagim,

40
00:01:32,000 --> 00:01:35,000
tam olarak bir bilim adamının yapması gerenler nelerdir.

41
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
Bilirsiniz

42
00:01:37,000 --> 00:01:41,000
İlk 17. yuzyilin baslarinda

43
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Charles'ın kafası kesildi.

44
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
ve Ingilizler Cromwell'i kurdu

45
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
ve simdilerdeki cumhuriyetçilere benzemeyen

46
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
bir grup cumhuriyetçiyi yarattı.

47
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
Onlar hukumeti degistirdiler, ve bu ise yaramadi.

48
00:01:54,000 --> 00:01:56,000
Ve

49
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
Charles II, ogul,

50
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
sonunda Ingiliz tahtina geri yerlestirilmisti.

51
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
O gercek anlamda gergindi, cunku babasi,

52
00:02:06,000 --> 00:02:08,000
bilirsiniz, Ingilterenin Krali oldugu icin kafasi kesilmisti

53
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
Ve bar ve benzeri yerlerde

54
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
süregelen konusmalar nedeniyle gergindi

55
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
bar ve benzeri yerlerde ki (konusmalar)

56
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
zamanla dönüşüyordu

57
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
bu aslında... inanilmasi guc belki

58
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
fakat 17. yuzyilda Ingilteredeki insanlar

59
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
bar ve benzeri yerlerde

60
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
felsefe ve benzeri konularda konuşuyorlardı.

61
00:02:25,000 --> 00:02:27,000
Televizyon ekranlari yoktu,

62
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
ve izleyecek futbol maclari yoktu.

63
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
Ve onların sinirlenmeleri gerçekti,

64
00:02:31,000 --> 00:02:34,000
İnsanlar birdenbire caddelere akar ve kavgalar yaparlardı

65
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
Mesela Robert Boyle

66
00:02:36,000 --> 00:02:39,000
vakum pompası adında bir alet

67
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
geliştirdi mi geliştirmedi mi diye.

68
00:02:41,000 --> 00:02:44,000
Simdi, Boyle Charles II nin bir arkadasiydi

69
00:02:44,000 --> 00:02:47,000
Hafta sonlarinda hristiyan (dindar) bir adamdi

70
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
fakat hafta ici bilim adamiydi

71
00:02:50,000 --> 00:02:51,000
(gülüşmeler)

72
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
O zamanlar bu

73
00:02:53,000 --> 00:02:56,000
bir nevi, bilirsiniz, yani, bilirsiniz

74
00:02:56,000 --> 00:02:58,000
eger bunu yaptiysan -- o bu kucuk aleti gelistirdiysen

75
00:02:58,000 --> 00:03:01,000
bisiklet pompasi gibi bir sey ama

76
00:03:01,000 --> 00:03:04,000
isleyisi tam tersi, hava basmak yerine içerideki havayı tümüyle emebilen...

77
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
cam fanusun ne oldugunu bilir misiniz? Onun gibi bir sey,

78
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
kaldırıp indirirsiniz, dışı mühürlüdür

79
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
ve icini gerebilirsiniz

80
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
yani siz iceride neler olup bittigini gorebilirsiniz.

81
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
Fakat onun yapmaya calistigi sey butun havayi disariya pompalayabilmekti,

82
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
ve aynı zamanda icinde neler olacagini gormekti.

83
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
Yani, oncelikle -- Bana kalirsa onun yaptigi ilk deney

84
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
iceriye bir kus koymak olmalı.

85
00:03:23,000 --> 00:03:26,000
ve 17. yuzyildaki insanlar,

86
00:03:26,000 --> 00:03:29,000
onların gerçekleri anlama yöntemleri bizimkinden farklıydı

87
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
Bilirsiniz,

88
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
bir amaç dahilince

89
00:03:34,000 --> 00:03:37,000
onlarca molekülü solurusuz, vesaire.

90
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
Yani, balik su hakkinda cok fazla bilgi sahibi degildir,

91
00:03:39,000 --> 00:03:42,000
ve insanlar da hava hakkinda cok fazla bigi sahibi degillerdi.

92
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
Bunları onu kesfe basladi.

93
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
Bir nokta, oraya bir kus koydu, ve butun havayi disari pompaladi,

94
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
ve kus oldu. Ve o "hmmm..." dedi

95
00:03:48,000 --> 00:03:51,000
O -- yaptigi eylemi gelistirmek olarak adlandirdi --

96
00:03:51,000 --> 00:03:53,000
o cihazı ilk anda vakum pompasi olarak adlandirmadilar.

97
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
Simdi siz onu vakum pompasi olarak adlandiriyorsunuz; onu vakum olarak adlandirmisti

98
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
Degil mi? Ve aniden,

99
00:03:59,000 --> 00:04:01,000
Yerli din adamlariyla basi belaya girdi

100
00:04:01,000 --> 00:04:04,000
Vakum yapamazsin dediler.

101
00:04:04,000 --> 00:04:06,000
Ah - uh --

102
00:04:06,000 --> 00:04:09,000
(gülüşmeler)

103
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
Aristo "doğa tek olana karşıdır" demiştir.

104
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
Bence burada bir çeviri eksikliği olabilir.

105
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
fakat otoritelerce bu şekilde kabul edilmiş.

106
00:04:16,000 --> 00:04:19,000
Ve Boyle demiş ki; evet, kahretsin

107
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
bunu hep yapıyorum

108
00:04:21,000 --> 00:04:24,000
Demek istediğim şu ki; kuşu öldüren

109
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
şeyi vakum olarak adlandırıyorum.

110
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
Din adamları dediler ki,

111
00:04:29,000 --> 00:04:32,000
eğer tanrı senin vakum yapmanı isteseydi...

112
00:04:32,000 --> 00:04:34,000
bilirsiniz tanrı her yerdedir.

113
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
bu onların temel kuralıdır, tanrı heryerde.

114
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
ve vakum, bilirsiniz, vakumda hiçbirşey yoktur.

115
00:04:38,000 --> 00:04:41,000
ve hiçbirşey yoksa, tanrı da yoktur.

116
00:04:41,000 --> 00:04:44,000
Bu sebepten, kilise Boyle'ye vakum yapamazsın dedi.

117
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
Boyle bunun zırva olduğunu

118
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
"tanrısız" demek isteyenin onlar olduğunu

119
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
siz bilirsiniz

120
00:04:50,000 --> 00:04:52,000
bu benim işim değil, bunlar beni ilgilendirmez.

121
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
ben haftasonları dindarım.

122
00:04:55,000 --> 00:04:58,000
ve yapmayı sevdiğim şey olan biteni anlamaya çalışmak.

123
00:04:58,000 --> 00:05:01,000
bir bölmeden herşeyi çıkarınca ne olduğunu görmek gibi.

124
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
ve Boyle bunun gibi şirin deneylerini yapmaya devam etti.

125
00:05:03,000 --> 00:05:06,000
Tıpkı, kendi kendine dönebilmesi için hafifçe sabitlenmiş

126
00:05:06,000 --> 00:05:08,000
pervane gibi küçük tekerlek

127
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
ile yaptığı deney gibi.

128
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Başka bir pervaneyi karşına getirdi

129
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
yaptığı şey...

130
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
şey, bana kalsa bunu bir çeşit lastik bant ile yapardım.

131
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
ve yaptığı geçmeli oyuncak setlerindeki bir fan kullanmış.

132
00:05:20,000 --> 00:05:23,000
Tam olarak ne yaptığını çizimlerinden biliyorum.

133
00:05:24,000 --> 00:05:26,000
Önceden hazırlanmış vakum ortamında

134
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
karşılıklı duran iki pervaneden oluşan bir sistem kurdu.

135
00:05:28,000 --> 00:05:31,000
Ve ortamda hava olmadığı için

136
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
biri döndürüldüğünde ikinci pervanenin bundan etkilenmemesini beklersiniz değil mi?

137
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
Fakat birşeyler eksikti. Bilirsiniz

138
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
birilerinin bu etkiyi görmek için bu deneyi yapmış olması gariptir

139
00:05:39,000 --> 00:05:42,000
ama o zamanlar işler böyle yürüyormuş.

140
00:05:44,000 --> 00:05:46,000
Ve hatta bu konularda, yani...bilirsiniz kahve dükkanlarında ve içkili mekanlarda

141
00:05:46,000 --> 00:05:49,000
büyük tartışmalar yaşanıyormuş.

142
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
Ve Charles

143
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
bu durumdan rahatsız olmaya başlamış.

144
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
2. Charles bu konuların, insanlar, bilirsiniz

145
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
çok şey olmadan konuşabileceği

146
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
bir yer yapalım dedi.

147
00:06:02,000 --> 00:06:05,000
İnsanların bana tekrar sinir olmasını istemiyorum ve

148
00:06:05,000 --> 00:06:08,000
Çünkü ne zaman din ve bilim ve benzeri şeyler

149
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
hakkında konuşmaya başlasalar

150
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
babasıyla başları derde giriyordu.

151
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
ve sonra

152
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
Charles ben parayı koyarım dedi

153
00:06:16,000 --> 00:06:18,000
beyler siz binayı ayarlayın.

154
00:06:18,000 --> 00:06:20,000
Böylece bu binada buluşabiliriz

155
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
ama binada din konuşulmayacak.

156
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
Boyle bu fikre onay verdi.

157
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Tamam, dedi. Toplantılara başlayalım.

158
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
Bilim adına konuşmak isteyen kim varsa...

159
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
o zamanlar Isaac Newton yeni yeni ilginç fikirlerle

160
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
ortaya çıkıyordu.

161
00:06:33,000 --> 00:06:36,000
Yeterince iyi giyinerek Royal Society üyesi olabiliyordunuz ve

162
00:06:36,000 --> 00:06:39,000
bu toplulukta her çeşit insan vardı.

163
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
Bir TED konferansı değildi tabii

164
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
Tek kritier bir beyefendi gibi

165
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
görünmeyi başarmaktı. Böylece katılabilirdiniz.

166
00:06:46,000 --> 00:06:48,000
Üyelik falan da istemiyordu.

167
00:06:48,000 --> 00:06:50,000
Birisi gelip size birşeyler anlatacak olduğunda

168
00:06:50,000 --> 00:06:53,000
ya da bir deney yapmak istediğinde

169
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
deney, o zamanlar için yeni bir kelime sayılır

170
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
bir bilimsel prensibi katılamak istese,

171
00:06:57,000 --> 00:07:00,000
herkesin görebilmesi için sahneye çıkar,

172
00:07:00,000 --> 00:07:02,000
böylece herkes....

173
00:07:02,000 --> 00:07:04,000
burası önemli

174
00:07:04,000 --> 00:07:06,000
orada, örneğin kesin yargılarla

175
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
konuşmamalısınız

176
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
ve tanrı algısı işin içinden çıkmış olur.

177
00:07:11,000 --> 00:07:14,000
Gerçeğin doğal halinin bir önemi yoktu.

178
00:07:15,000 --> 00:07:18,000
Kesin yargılarla asla konuşamazsınız.

179
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Hiçbirşey konuşamazsınız.

180
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
görselleştiremeyeceğiniz hiçbir şeyi konuşamazsınız.

181
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
Eğer herkes gördüyse, işte bu makina da böyle çalışıyor diyebilirdiniz.

182
00:07:25,000 --> 00:07:28,000
işte burada böyle yapıyoruz, ve bunlar oluyor.

183
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
Ve anlatıklarınız herkesçe görülür ise sorun yok.

184
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
Genelleyecek olursak,

185
00:07:33,000 --> 00:07:36,000
eminim bunu yaptığınızda

186
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
bunlar oluyor diyebiliyorsak,

187
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
Kurallar koymaya başlıyoruz.

188
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
Eğer vakum oluşturduğunuzda

189
00:07:43,000 --> 00:07:46,000
bir tekerin diğerini döndürmediğini bulursanız

190
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
ve aradaki bağıntı kesinse,

191
00:07:48,000 --> 00:07:51,000
etkinin sorumlusu vakumdan önce orada ne varsa odur, gibi birşey.

192
00:07:51,000 --> 00:07:53,000
Vakumda mum yanmaz.

193
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
belki muhtemelen kıvılcımda oluşmaz.

194
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
Oluşur mu? evet kıvılcım oluşur

195
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
fakat onlar bunu bilmiyordu.

196
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
onlarda kıvılcım yoktu, ama onlar

197
00:08:02,000 --> 00:08:07,000
(gülüşmeler)

198
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
Kurallar koyabilirsin ama sadece

199
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
gösterebileceğin öğelerle ilgili.

200
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
ve gösterim görsel olmalı

201
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
eğer sahnede deney yapıp

202
00:08:17,000 --> 00:08:20,000
insanların görebileceği değil de duyabileceği şeyler yaparsanız, sizi ucube sanarlar.

203
00:08:20,000 --> 00:08:23,000
Demek istediğim gerçeklik görseldir.

204
00:08:23,000 --> 00:08:27,000
Bu çok açık bir kural değildi.

205
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
fakat eminim bu uygulanıyordu. Eğer insanlar sizi görmez de

206
00:08:29,000 --> 00:08:32,000
sadece sesinizi duyarsa, sizi muhtemelen orada olmayan

207
00:08:32,000 --> 00:08:34,000
birisi sanacaktır.

208
00:08:34,000 --> 00:08:36,000
Genel olarak sadece

209
00:08:38,000 --> 00:08:40,000
deneyini yaptığınız ve orada olan

210
00:08:40,000 --> 00:08:43,000
şeyler hakkında konuşabilirdiniz.

211
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
Yerel filozof Thomas Hobbes'un ne

212
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
dediğinin hiç önemi yoktu çünkü

213
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
bilirsiniz

214
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
temel sebeplerle ilgili konuşmazdınız.

215
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
17. yy nin ortalarında

216
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
burada olanlar

217
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
bilim ve deney adına yapılanlarla

218
00:08:57,000 --> 00:08:59,000
ilgilenmeye başladım

219
00:08:59,000 --> 00:09:01,000
olanlar amacını aşmaya başlamıştı

220
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
çünkü tıpkı şu an burada olduğu gibi

221
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
muhteşem şeyler konuşuluyordu.

222
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
Bilimin güvenlik kilidi

223
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
teoloji, felsefe ve

224
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
aslında tam olarak bilim olmayan

225
00:09:13,000 --> 00:09:15,000
matematiktir.

226
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
Deneysel bilim hep bu olgularla çevrelenmiştir.

227
00:09:19,000 --> 00:09:22,000
Matematiksel kısım ve

228
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
deneysel kısım

229
00:09:24,000 --> 00:09:26,000
bilimi felsefeden ayırıyordu.

230
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
ve...yaşananlar...

231
00:09:28,000 --> 00:09:30,000
hiç geriye bakmadık.

232
00:09:30,000 --> 00:09:32,000
O zamandan bu yana işler yolunda.

233
00:09:33,000 --> 00:09:38,000
Demek istediğim teknolojinin ilerlemesini engelleyen

234
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
neyse, ortadan kaldırılmış oldu.

235
00:09:40,000 --> 00:09:42,000
Bence bu odadaki herkes...

236
00:09:42,000 --> 00:09:44,000
yani bundan sadece 350 yıl önceydi.

237
00:09:44,000 --> 00:09:46,000
Unutmayın bu kısa bir süredir.

238
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
300 000 yıl öncesine bakarsak

239
00:09:49,000 --> 00:09:52,000
burdaki herkesin atasının

240
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
Afrika'dan çıkıp sola dönenler olduğunu görürürüz.

241
00:09:55,000 --> 00:09:57,000
Afrikadan çıkıp sağa dönenler

242
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
şimdi japonca çeviriyi dinliyordur.

243
00:09:59,000 --> 00:10:02,000
Fakat bunlar 350 yıla

244
00:10:02,000 --> 00:10:04,000
kıyasla

245
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
çok uzun zaman önceydi.

246
00:10:06,000 --> 00:10:08,000
Fakat bu son 350 yılda

247
00:10:08,000 --> 00:10:11,000
işler çok değişti.

248
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
Muhtemelen buradaki herkes

249
00:10:13,000 --> 00:10:16,000
özellikle yanında çantası olanlar

250
00:10:16,000 --> 00:10:18,000
kiminizin çantası yok

251
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
Eğer 350 yıl önce çantanızdakilerin

252
00:10:20,000 --> 00:10:22,000
varlığı bilinseydi,

253
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
krallar onlara

254
00:10:24,000 --> 00:10:26,000
sahip olmak için

255
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
savaşlar açarlardı.

256
00:10:29,000 --> 00:10:31,000
Yani uydular olmadan

257
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
bir GPS aletine sahip olmanın ne önemi var diye düşünebilirsiniz

258
00:10:33,000 --> 00:10:35,000
ne de olsa pek de işe yaramaz.

259
00:10:35,000 --> 00:10:37,000
Fakat eğer GPS sistemi

260
00:10:37,000 --> 00:10:40,000
17.yy'da olsaydı

261
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
krallar ordularını toplayıp

262
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
savaşa girdiklerini görürdünüz. Eğer birinin ......

263
00:10:44,000 --> 00:10:46,000
(dinleyici: oyuncak ayı, oyuncak ayı)

264
00:10:46,000 --> 00:10:48,000
Evet, eğer bir oyuncak ayı için de yaparlardı.

265
00:10:49,000 --> 00:10:51,000
Fakat...hepimizin sahip olduğu şeyler var.

266
00:10:51,000 --> 00:10:53,000
Demek istediğim bugün bireylerin sahip oldukları

267
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
için o zaman krallar savaşa gidebilirdi.

268
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
Ve sadece 350 yıl öncesi.

269
00:10:57,000 --> 00:10:59,000
Herkes değil

270
00:10:59,000 --> 00:11:01,000
Sadece önemli insanlar

271
00:11:01,000 --> 00:11:03,000
sizin bugün hayatlarını okuduğunuz kişiler

272
00:11:03,000 --> 00:11:06,000
bugüne gerçekten etkisi olmuş kişiler.

273
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
Demek istediğim...

274
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
bu çeşit şeyler, bunların hepsi

275
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
tüm yapmak istediklerimiz

276
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
bir ayrıma gelmişti

277
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
Küçüklüğümde

278
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
bu fikir ile tanıştım

279
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
bişeyi bilmek istediğinizde

280
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
bilirsinizi yaşlı babam pek ortalıkta olmazdı ve

281
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
annem de bilimden pek anlamazdı

282
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
fakat bir konuda bilgi sahibi olmak isterdim

283
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
ve bilirsiniz...yapılması gereken şey deneydi.

284
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
Bilime karşı doğal

285
00:11:33,000 --> 00:11:36,000
bir ilgi geliştirdim

286
00:11:36,000 --> 00:11:38,000
deney düzenekleri kurdum. Bu konunun herkes için böyle olduğunu düşünmüştüm.

287
00:11:38,000 --> 00:11:41,000
Herkesin beyni böyle çalışır sanmıştım.

288
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
İşin aslı böyle değil. Birçok kişi

289
00:11:44,000 --> 00:11:47,000
Yani, ben geçen akşam yemeğinde

290
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
post-modernisim hakkında konuşurken

291
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
başımı derde soktum.

292
00:11:51,000 --> 00:11:53,000
Bunu istemedim... Nerede şu hamın?

293
00:11:53,000 --> 00:11:54,000
Dinleyici: Burada

294
00:11:54,000 --> 00:11:55,000
(Gülüşmeler)

295
00:11:55,000 --> 00:11:57,000
Bunun bir tartışma değil

296
00:11:57,000 --> 00:12:00,000
hoş bir fikir alışverişi olduğunu düşünmüştüm.

297
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
Bunu kişisel algılamadım ama...

298
00:12:03,000 --> 00:12:06,000
Ben sadece... Safça şöyle düşündüm,

299
00:12:06,000 --> 00:12:09,000
beni 17 yy hakkında düşünmeye iten sörf olayı sonrasında

300
00:12:09,000 --> 00:12:11,000
insanların gerçekliği, gördükleri, duydukları,

301
00:12:11,000 --> 00:12:14,000
ya da hissettikleri ile farkettiklerini anladım

302
00:12:14,000 --> 00:12:16,000
Bu insanların düşünüş tarzı

303
00:12:17,000 --> 00:12:20,000
Küçüklüğmde...

304
00:12:22,000 --> 00:12:24,000
Mesela, şunu dinleyin...

305
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
Fort Sill, Oklahoma'dan küçük bir kitap almıştım.

306
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
George Dyson'ın babasının nükleer patlama

307
00:12:28,000 --> 00:12:30,000
tasarladığı zamanlardı,

308
00:12:30,000 --> 00:12:33,000
nükleer patlamalar ve roketler hakkında düşünürdü.

309
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
Ben de kendi roketlerimi yapmayı düşünürdüm.

310
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
Küçük kurbağaların

311
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
hep uzay özlemi çektiğini

312
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
biliyordum

313
00:12:43,000 --> 00:12:46,000
(gülüşmeler)

314
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
4 fit yüksekliğinde Roketimi birkaç mil

315
00:12:48,000 --> 00:12:50,000
uzağa gönderebilecek

316
00:12:50,000 --> 00:12:52,000
bir tahrik sistemi

317
00:12:52,000 --> 00:12:54,000
bulmaya çalışıyordum.

318
00:12:54,000 --> 00:12:57,000
Yani bu benim hedefimdi.

319
00:12:57,000 --> 00:13:00,000
Görüş alanından çıkacak kadar uçsun, daha sonra paraşüt ile

320
00:13:00,000 --> 00:13:03,000
içinde kurbağa ile geri dönsün.

321
00:13:03,000 --> 00:13:05,000
Ve ben... ben...

322
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
Füze rampası olan Fort Sill'den

323
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
bir kitap aldım.

324
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
Amatör roket klübüne yolladım

325
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
ve

326
00:13:14,000 --> 00:13:16,000
dedim ki

327
00:13:16,000 --> 00:13:19,000
potasyum perklorit ile şekeri asla karıştırmayın.

328
00:13:19,000 --> 00:13:22,000
(gülüşmeler)

329
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
Bilirsiniz,

330
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
bu tam bir liderlik örneği.

331
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
(gülüşmeler)

332
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
Bunu duyunca, bakalım dedikleri oluyor mu dersiniz

333
00:13:30,000 --> 00:13:33,000
hadi biraz potasyum klorit ver şeker, perklorit ve şeker karıştırıp

334
00:13:33,000 --> 00:13:36,000
bakalım yapmamamı istedikleri nedir acaba dersiniz,

335
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
neler olacak, nasıl çalışacak.

336
00:13:38,000 --> 00:13:40,000
O zamanlar annemin

337
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
arka bahçede yaptıklarımı

338
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
üst kattan ütü yaparak,

339
00:13:45,000 --> 00:13:47,000
gözetlediği

340
00:13:47,000 --> 00:13:49,000
gibi şahit olmadık.

341
00:13:49,000 --> 00:13:51,000
Annem bize göz kulak olur,

342
00:13:51,000 --> 00:13:53,000
eğer orada duman tüterken görürse

343
00:13:53,000 --> 00:13:55,000
pencereden çıkıp, gözünüzü çıkarmayın

344
00:13:55,000 --> 00:13:57,000
diye bizi azarlardı.

345
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
Yani bu başımıza gelebilecek en kötü şeydi.

346
00:14:02,000 --> 00:14:03,000
Ben de o zamanlar , gözümü çıkarmadığım

347
00:14:04,000 --> 00:14:07,000
sürece yaptıklarımın

348
00:14:07,000 --> 00:14:09,000
sorun olmayacağını düşünürdüm.

349
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
Tamam, dikkatli şekilde yapacağım, ama yapacağım.

350
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Eğer birşey yasaklı ise

351
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
onu garajınızın arkasında yapardınız.

352
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
(gülüşmeler)

353
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Eczaneye gittim

354
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
ve bir miktar potasyum perklorit almaya çalıştım

355
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
o zamanlar bir çocuğun eczaneye gidip

356
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
kimyasallar almaya çalışması mantıksız gelmezdi.

357
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Şimdilerde bu imkansız.

358
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
ve sonra...

359
00:14:31,000 --> 00:14:33,000
(gülüşmeler)

360
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
Fakat dükkanda yoktu

361
00:14:35,000 --> 00:14:38,000
ben de ne çeşit potasyumlarınız ve tuzlarınız var diye sordum.

362
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
adamın potasyum nitratı vardı.

363
00:14:40,000 --> 00:14:43,000
O herneyse aynı işi görebilir dedim.

364
00:14:43,000 --> 00:14:46,000
Roketlerle ilgili birşey olduğuna emindim, olmazsa manualde adı geçmezdi.

365
00:14:46,000 --> 00:14:48,000
sonra bazı deneyler yaptım.

366
00:14:48,000 --> 00:14:50,000
Potasyum ve şekerin

367
00:14:50,000 --> 00:14:52,000
küçük ölçekleriyle işe başladım

368
00:14:52,000 --> 00:14:54,000
evde hazır olanlarla

369
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
farklı miktarları karıştırdım ve

370
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
ateşlenecek mi diye gözlemledim.

371
00:14:59,000 --> 00:15:01,000
Karıştırınca neler olduğunu merak ediyordum.

372
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
Sonunda yandı

373
00:15:03,000 --> 00:15:05,000
yavaşça yandı ve daha önce yaptığım

374
00:15:05,000 --> 00:15:07,000
içinde sülfür olan roket yakıtlarına göre

375
00:15:07,000 --> 00:15:09,000
hoş bir koku çıktı.

376
00:15:09,000 --> 00:15:11,000
Yanmış şeker gibi koktu.

377
00:15:12,000 --> 00:15:15,000
Sonra eritmeyi denedim ve erittim.

378
00:15:15,000 --> 00:15:19,000
Kahverengi bir şurup oluştu.

379
00:15:19,000 --> 00:15:22,000
soğuduğunda tuğla gibi sert bir madde idi.

380
00:15:22,000 --> 00:15:24,000
bunu ateşlediğinde ise

381
00:15:24,000 --> 00:15:26,000
yarasa gibi uçuşuyordu.

382
00:15:26,000 --> 00:15:28,000
Yani bu kurumuş parça ateşlendiğinde

383
00:15:28,000 --> 00:15:30,000
bahçenin içinde oraya buraya uçuşup dans ediyordu.

384
00:15:30,000 --> 00:15:32,000
İşte dedim,

385
00:15:32,000 --> 00:15:35,000
kurbağayı gitmek istediği yere götürecek şey.

386
00:15:35,000 --> 00:15:36,000
(gülüşmeler)

387
00:15:36,000 --> 00:15:39,000
Ve geliştirmeye başladım.

388
00:15:39,000 --> 00:15:41,000
George'nin babası baya yardım etti. O arada kardeşim doğdu.

389
00:15:42,000 --> 00:15:45,000
Fakat ben... yaklaşık....

390
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
altı ayımı aldı diyebilirim.

391
00:15:47,000 --> 00:15:49,000
Sonunda taşlar yerine oturdu.

392
00:15:49,000 --> 00:15:51,000
Yakıt hazır olduktan sonra bile,

393
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
roketin uçmasını sağlayacak

394
00:15:53,000 --> 00:15:55,000
onlarca ayrıntı vardır.

395
00:15:55,000 --> 00:15:57,000
Fakat bunları yapabilmek için

396
00:15:57,000 --> 00:15:59,000
deneyler yapar ve

397
00:15:59,000 --> 00:16:00,000
sonuçları bir kenara yazarsınız

398
00:16:00,000 --> 00:16:02,000
yani, bilirsiniz, gözlemler yaparsınız

399
00:16:02,000 --> 00:16:04,000
Ve yavaş yavaş,

400
00:16:04,000 --> 00:16:06,000
olayları anlamanızı sağlayan bir teori gelişir

401
00:16:06,000 --> 00:16:08,000
Ben de kuralları izledim.

402
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
Kuralların olduğunu bilmiyorum fakat

403
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
sanırım doğuştan bilim adamıydım

404
00:16:12,000 --> 00:16:15,000
ya da 17.yy a gönderilmiştim, herneyse.

405
00:16:15,000 --> 00:16:19,000
Fakat sonunda yaptık,

406
00:16:19,000 --> 00:16:21,000
kurbağayı gökyüzüne gönderip,

407
00:16:21,000 --> 00:16:23,000
canlı olarak geri getirme işini

408
00:16:23,000 --> 00:16:25,000
tekrarlanabilir olarak yapan bir cihaz geliştirdik.

409
00:16:25,000 --> 00:16:27,000
Ve biz...

410
00:16:27,000 --> 00:16:30,000
gerçekten hiç korkmamıştık.

411
00:16:30,000 --> 00:16:32,000
Aslında korkmalıydık, çünkü çok fazla duman

412
00:16:32,000 --> 00:16:34,000
ve ses vardı.

413
00:16:34,000 --> 00:16:36,000
ve gerçekten çok güçlüydü.

414
00:16:36,000 --> 00:16:38,000
Arada bir patlamalar oldu.

415
00:16:38,000 --> 00:16:40,000
ama yine de kaygılanmadık.

416
00:16:40,000 --> 00:16:42,000
Bilirsiniz

417
00:16:42,000 --> 00:16:44,000
gezegeni yok edecek patlama değildi.

418
00:16:44,000 --> 00:16:46,000
Korkmamız gerektiği konusunda

419
00:16:46,000 --> 00:16:48,000
10 farklı senaryo vardı...

420
00:16:48,000 --> 00:16:50,000
Bu arada

421
00:16:50,000 --> 00:16:52,000
bunu yapmamalıyız diye

422
00:16:52,000 --> 00:16:54,000
düşünebilirdik

423
00:16:54,000 --> 00:16:56,000
yani yetkililerden

424
00:16:56,000 --> 00:16:58,000
izin almak daha iyi olabilir gibi geliyordu

425
00:16:58,000 --> 00:17:00,000
fakat eğer bunu bekleseydik

426
00:17:00,000 --> 00:17:03,000
kurbağa eceliyle ölebilirdi.

427
00:17:04,000 --> 00:17:07,000
Bu hikayeyi bugün anlatmamın nedeni,

428
00:17:07,000 --> 00:17:09,000
bana çıkmadan önce kişisel birşeyler anlat dediler...

429
00:17:09,000 --> 00:17:11,000
karımla tanıştığımız ilk günü anlatacaktım

430
00:17:12,000 --> 00:17:14,000
ama o da fazla kişisel olmaz mıydı?

431
00:17:15,000 --> 00:17:17,000
ben de o kadar da kişisel olmayan bu hikayeyi buldum.

432
00:17:17,000 --> 00:17:20,000
Fakat bu...benim bilim dediğim işlem,

433
00:17:20,000 --> 00:17:23,000
bir fikir ile yola çıktığınızda

434
00:17:23,000 --> 00:17:25,000
...yerine, bildiğiniz tüm otoriterlerde

435
00:17:26,000 --> 00:17:28,000
kaydı var mı diye ararsınız.

436
00:17:28,000 --> 00:17:30,000
ben...bazen bunu ben de yapıyorum

437
00:17:30,000 --> 00:17:32,000
eğer bir makale yazacaksam,

438
00:17:32,000 --> 00:17:34,000
daha önce üzerinde çalışılmış diye anlamaya çalışıyorum.

439
00:17:34,000 --> 00:17:36,000
Fakat gerçekte bir fikriniz olduğunda

440
00:17:36,000 --> 00:17:38,000
bir gece aklınıza

441
00:17:38,000 --> 00:17:41,000
iki oligonükleotit ile DNA çoğaltabilirim diye bir fikir gelirse

442
00:17:41,000 --> 00:17:43,000
ve böylece DNA nın küçük bir bölümünün onlarca kopyasını yapabilirim

443
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
evime doğru 20 dakikalık

444
00:17:46,000 --> 00:17:49,000
sürüşüm esnasında sadece gitmek yerine

445
00:17:50,000 --> 00:17:53,000
bunları düşünüyorum. Bunları etrafımdakilerle konuşuyorum

446
00:17:53,000 --> 00:17:55,000
eğer moleküler biyolog arkadaşlarımı dinleseydim,

447
00:17:58,000 --> 00:18:00,000
bu fikri çoktan terkederdim.

448
00:18:00,000 --> 00:18:02,000
Bir otoriteye bu iş olur mu

449
00:18:02,000 --> 00:18:04,000
olmaz mı diye sorsam

450
00:18:04,000 --> 00:18:06,000
cevap muhtemelen, olmaz, olurdu.

451
00:18:06,000 --> 00:18:09,000
Çünkü sonuçlar o kadar etkileyici idi ki,

452
00:18:10,000 --> 00:18:13,000
eğer doğruluğu kesinleşirse, herkesin moleküler biyoloji konusunda düşünme tarzını kökten değiştirebilirdi.

453
00:18:13,000 --> 00:18:15,000
Kimse bir kimyacının ortalıkta dolaşıp

454
00:18:15,000 --> 00:18:18,000
diğerlerini dürtükleyip bildiklerini değiştirmesini istemez.

455
00:18:18,000 --> 00:18:20,000
Otorite size her zaman...

456
00:18:20,000 --> 00:18:22,000
Her zaman doğru yanıtı alamazsınız, anlatabildim mi?

457
00:18:22,000 --> 00:18:24,000
Fakat eminim ki,

458
00:18:24,000 --> 00:18:26,000
laba girip kendi deneyinizi yaparsanız, siz otorite olursunuz,

459
00:18:26,000 --> 00:18:28,000
ve çalışıp çalışmadığını bilirsiniz.

460
00:18:28,000 --> 00:18:30,000
Çünkü hemen oracıkta

461
00:18:30,000 --> 00:18:32,000
deney tüpünün içinde olanlar,

462
00:18:32,000 --> 00:18:34,000
ve burada jelin üzerinde bant şeklinde birikenler

463
00:18:34,000 --> 00:18:37,000
bunların DNA olduğunu biliyorum, ve onları çoğaltmak istedim,

464
00:18:37,000 --> 00:18:39,000
ve işte! Oldu, çalıştı.

465
00:18:39,000 --> 00:18:41,000
Bilirsiniz, işte bilim böyle yapılır.

466
00:18:41,000 --> 00:18:43,000
Ve kendinize, bunu nasıl daha iyi yaparım diye sorarsınız.

467
00:18:43,000 --> 00:18:45,000
Ve hep daha iyi yapmanın bir yolunu bulurusunuz.

468
00:18:45,000 --> 00:18:47,000
Deney yaparken, tıpkı sahenede yapmak gibi

469
00:18:47,000 --> 00:18:50,000
her zaman size sağlanmış,

470
00:18:50,000 --> 00:18:52,000
doğrular üzerinden hareket edersiniz.

471
00:18:52,000 --> 00:18:55,000
Ve hiç hile yapamazsınız. Kastetiğim,

472
00:18:55,000 --> 00:18:57,000
eğer deneyiniz gerçekten çalışıyorsa,

473
00:18:57,000 --> 00:18:59,000
en dürüst halinizle yapmalısınız.

474
00:18:59,000 --> 00:19:01,000
Yani, sonuçları uydurup,

475
00:19:01,000 --> 00:19:03,000
diğer deneyleri bu sonuçlar üzerinden yapamazsınız.

476
00:19:03,000 --> 00:19:05,000
Yani dürüst olmalısınız.

477
00:19:05,000 --> 00:19:07,000
Ben temel olarak dürüstüm.

478
00:19:07,000 --> 00:19:10,000
Pek iyi bir hafızam yok, o yüzden sahtekarlık başımı hep belaya sokar.

479
00:19:10,000 --> 00:19:12,000
Yani doğal bir dürüst ve

480
00:19:12,000 --> 00:19:14,000
doğal bir meraklı olarak

481
00:19:15,000 --> 00:19:17,000
bu tarz bilim yapmaya mecburdum.

482
00:19:17,000 --> 00:19:19,000
şimdi, bakalım....

483
00:19:19,000 --> 00:19:22,000
5 dakikam daha var, değil mi?

484
00:19:22,000 --> 00:19:25,000
Tamam, bütün bilimadamları böyle değildir.

485
00:19:26,000 --> 00:19:28,000
bilirsiniz... onlardan çok var...

486
00:19:28,000 --> 00:19:30,000
(gülüşmeler)

487
00:19:30,000 --> 00:19:32,000
Çok var...ve Isaac Newton'dan

488
00:19:32,000 --> 00:19:35,000
beridir çokça oluyor.

489
00:19:35,000 --> 00:19:37,000
2. Dünya Savaşında

490
00:19:37,000 --> 00:19:39,000
öncesinde

491
00:19:39,000 --> 00:19:41,000
ve eminim sonrasında

492
00:19:41,000 --> 00:19:44,000
devletler, bilimadamlarının deney tüplerine

493
00:19:44,000 --> 00:19:47,000
fildişi kulelerini sığdıran

494
00:19:47,000 --> 00:19:50,000
sahne soytarıları olmadığını farketmeye başladı.

495
00:19:50,000 --> 00:19:52,000
Bildiğiniz gibi, 2. Dünya Savaşını

496
00:19:52,000 --> 00:19:54,000
bilimadamları yaptı denebilir.

497
00:19:54,000 --> 00:19:56,000
Herşeyi hızlandırdılar.

498
00:19:57,000 --> 00:20:00,000
Karşıdakini indirmek için daha büyük silahlar yaptılar.

499
00:20:00,000 --> 00:20:03,000
Görev başında yığılıp kalmasınlar diye

500
00:20:03,000 --> 00:20:06,000
pilotlara verilecek ilaçlar yaptılar.

501
00:20:06,000 --> 00:20:09,000
Bütün bunlar ve... sonunda herşeyi bitirecek

502
00:20:09,000 --> 00:20:11,000
dev bir bomba, öyle değil mi?

503
00:20:11,000 --> 00:20:13,000
Herkes bir adım geriye çekilip, evet,

504
00:20:13,000 --> 00:20:15,000
bu lanet şeye yatırım yapmalıyız dedi

505
00:20:15,000 --> 00:20:18,000
çünkü orada çalışan herkes

506
00:20:18,000 --> 00:20:21,000
en azından orduda daha iyi bir pozisyona geçecekti,

507
00:20:21,000 --> 00:20:24,000
ya da daha iyi ekonomik koşullara sahip olacaktı.

508
00:20:24,000 --> 00:20:26,000
Ve bu duruma dahil oldular,

509
00:20:26,000 --> 00:20:28,000
sanayi bilim işbirliği sağlanmış oldu.

510
00:20:28,000 --> 00:20:30,000
Ve o noktada para için

511
00:20:30,000 --> 00:20:33,000
bu işi yapan onlarca bilimadamı

512
00:20:33,000 --> 00:20:35,000
ortaya çıktı, çünkü bir anda ulaşılır hale gelmişti.

513
00:20:35,000 --> 00:20:37,000
Ve onlar uzaya kurbağa gönderme peşinde

514
00:20:37,000 --> 00:20:39,000
olan meraklı çocuklar değillerdi.

515
00:20:39,000 --> 00:20:42,000
Onlar bu işte iyi para var diyerek, bilirsiniz,

516
00:20:42,000 --> 00:20:45,000
tıp okuyan insanlardı. Sonradan hep iş hayatına atıldılar.

517
00:20:45,000 --> 00:20:48,000
Demek istediğim insanlar liselere gelip,

518
00:20:48,000 --> 00:20:51,000
zengin olmak mı istiyorsun, o zaman bilimadamı ol diyordu. Artık öyle değil.

519
00:20:51,000 --> 00:20:53,000
Zengin olmak istiyorsan, iş adamı olursun.

520
00:20:53,000 --> 00:20:56,000
Fakat birçok kişi bunu para, güç ve seyahat için yapıyor.

521
00:20:56,000 --> 00:20:59,000
Bu seyahatın kolay olduğu zamandaydı.

522
00:21:00,000 --> 00:21:02,000
Bu insanlar düşünmeden...

523
00:21:02,000 --> 00:21:04,000
Onlar...

524
00:21:04,000 --> 00:21:06,000
Her zaman size doğruyu söylemiyorlar.

525
00:21:06,000 --> 00:21:08,000
Bunun kontratları ile alakası yok,

526
00:21:08,000 --> 00:21:10,000
size doğru söylemek,

527
00:21:10,000 --> 00:21:12,000
onların avantajına olduğununda bunu yapıyorlar.

528
00:21:12,000 --> 00:21:15,000
Ve insanlar... yani

529
00:21:15,000 --> 00:21:18,000
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli

530
00:21:18,000 --> 00:21:22,000
komitesi üyesi gibi insanlar.

531
00:21:22,000 --> 00:21:25,000
Bu adamlar, gezegenin zamanla ısındığını

532
00:21:26,000 --> 00:21:28,000
nasıl kanıtlayacaklarını konuştukları

533
00:21:28,000 --> 00:21:31,000
büyük toplantılar yapıyorlar.

534
00:21:31,000 --> 00:21:34,000
Bu birçok kişinin algılarına aykırıdır.

535
00:21:34,000 --> 00:21:36,000
Yani bir süre

536
00:21:36,000 --> 00:21:38,000
sıcaklığı ölçersiniz

537
00:21:38,000 --> 00:21:40,000
sanırım 50-60 yıldır sıcaklıklar

538
00:21:40,000 --> 00:21:43,000
düzgünce ölçülüyor

539
00:21:43,000 --> 00:21:45,000
bundan daha uzun zamandır ölçülüyor ama

540
00:21:45,000 --> 00:21:47,000
güvenilir kısımları kullanmakta yarar var.

541
00:21:47,000 --> 00:21:50,000
ve 50 60 yıldır ölçülen kısım pek de

542
00:21:50,000 --> 00:21:52,000
yukarı gitmedi.

543
00:21:52,000 --> 00:21:54,000
Ortalama sıcaklıklar

544
00:21:54,000 --> 00:21:56,000
belki birazcık artmıştır,

545
00:21:56,000 --> 00:21:59,000
bu da hava istasyonlarının ölçtüğü

546
00:21:59,000 --> 00:22:01,000
gece sıcaklıklarından ötürü.

547
00:22:01,000 --> 00:22:03,000
Buna da şöyle bir açıklama getirebilir.

548
00:22:03,000 --> 00:22:06,000
Hava istasyonların eskiden hep şehir dışında kuruldu.

549
00:22:06,000 --> 00:22:08,000
havaalanları eskiden neredeydi, şimdi nerede,

550
00:22:08,000 --> 00:22:10,000
şehir oraya taştı, ve tüm çevresi beton,

551
00:22:10,000 --> 00:22:12,000
buna şehir silüeti etkisi deniyor.

552
00:22:12,000 --> 00:22:14,000
Bütün aklı başında adamlar

553
00:22:14,000 --> 00:22:16,000
ölçüm yaparken, bu etkiden

554
00:22:16,000 --> 00:22:18,000
korunmak gerektiğini bilir.

555
00:22:18,000 --> 00:22:21,000
Ve, gün boyu ısınan binalar

556
00:22:21,000 --> 00:22:22,000
geceleri de bir süre

557
00:22:22,000 --> 00:22:24,000
sıcak kalmaya devam eder.

558
00:22:24,000 --> 00:22:26,000
Ve sıcaklıklar bir miktar yukarı çıkmış olabilir.

559
00:22:26,000 --> 00:22:29,000
Böyle olmalı. Bunu ortaya ilk atan adam

560
00:22:29,000 --> 00:22:31,000
yani bu fikirle ilk ortaya çıkan kişi

561
00:22:31,000 --> 00:22:33,000
kendimizi kızartacağımızı düşündü,

562
00:22:33,000 --> 00:22:35,000
aslında tam olarak öyle düşünmedi.

563
00:22:35,000 --> 00:22:38,000
O kişi Sven Arrhenius, bir İsveçli ve dedi ki,

564
00:22:38,000 --> 00:22:41,000
eğer atmosferdeki CO2 oranını

565
00:22:41,000 --> 00:22:43,000
1900 olduğunu düşündüğü oranın, iki katına çıkarırsanız

566
00:22:44,000 --> 00:22:47,000
ortalama sıcaklık 5.5 derece artabilir. Bunu hesaplamıştı.

567
00:22:47,000 --> 00:22:49,000
O dünyayı içinde bir şey olmayan

568
00:22:49,000 --> 00:22:52,000
tamamen izole edilmiş bir ortam gibi

569
00:22:52,000 --> 00:22:54,000
düşünmüştü.

570
00:22:54,000 --> 00:22:56,000
Sadece enerji girişi ve çıkışı var şeklinde.

571
00:22:56,000 --> 00:22:58,000
Ve teorisi ile ortaya çıktı.

572
00:22:58,000 --> 00:23:00,000
Ve bu dedi ki bu çok hoş,

573
00:23:00,000 --> 00:23:03,000
çünkü bu İsveç için daha uzun bir tarım sezonu demek.

574
00:23:03,000 --> 00:23:05,000
Bu fikri sörfçüler de sevdi,

575
00:23:05,000 --> 00:23:07,000
çünkü okyanuslar bazen gerçekten

576
00:23:07,000 --> 00:23:10,000
çok soğuk olabiliyordu.

577
00:23:10,000 --> 00:23:12,000
Sonradan birçok insan

578
00:23:12,000 --> 00:23:14,000
bunun kötü de olabileceğini düşündü.

579
00:23:15,000 --> 00:23:17,000
Fakat kimse bunu gerçekten kanıtlayamadı öyle değil mi?

580
00:23:17,000 --> 00:23:19,000
Yani bunu muhteşem internetinizle

581
00:23:19,000 --> 00:23:21,000
NASA nın ya da ve ya metoroloji bürosunun

582
00:23:21,000 --> 00:23:24,000
ortalama sıcaklık

583
00:23:24,000 --> 00:23:26,000
kayıtlarına bakarak kontrol edebilrisiniz.

584
00:23:26,000 --> 00:23:29,000
Kendiniz bakacaksınız ve ne göreceksiniz, biliyor musunuz?

585
00:23:29,000 --> 00:23:32,000
sadece gece sıcaklıklarının, dünya yüzeyinde

586
00:23:32,000 --> 00:23:34,000
birazcık arttığını göreceksiniz.

587
00:23:34,000 --> 00:23:36,000
Ve bunun gündüz sıcaklıklarıyla ortalamasını aldığınızda

588
00:23:36,000 --> 00:23:39,000
ortalama sıcaklığın yüzyıl içinde 0.7 derece artığını görürsünüz.

589
00:23:39,000 --> 00:23:41,000
Gerçek olan,

590
00:23:41,000 --> 00:23:43,000
sadece gece sıcaklıklarının artmasıydı.

591
00:23:43,000 --> 00:23:46,000
Böylece... Arrhenius'un toerisi...

592
00:23:46,000 --> 00:23:48,000
ve bütün global ısınmacılar

593
00:23:48,000 --> 00:23:50,000
eğer bu sera etkisi ise gündüz sıcaklıkları da artmalı

594
00:23:50,000 --> 00:23:52,000
diye düşünmelilerdi.

595
00:23:52,000 --> 00:23:55,000
İnsanlar isimleri olan şeyleri seviyor.

596
00:23:55,000 --> 00:23:58,000
Ve kafalarında canlandırıyorlar,

597
00:23:58,000 --> 00:24:00,000
bilirsiniz, insanlar

598
00:24:00,000 --> 00:24:02,000
gerçek kanıtlar hakkında heycanlanmazlar.

599
00:24:03,000 --> 00:24:05,000
örneğin 1990larda

600
00:24:05,000 --> 00:24:07,000
tropik dolaşımın güçlenmesine

601
00:24:07,000 --> 00:24:10,000
kanıt olabilecek gerçeklerle heycanlanmazlar.

602
00:24:10,000 --> 00:24:12,000
Bu şubat yayınlanan bir makalede

603
00:24:12,000 --> 00:24:15,000
muhtemelen henüz duymadınız.

604
00:24:15,000 --> 00:24:17,000
"Tropik Yayılımsal Enerji Bütçesindeki

605
00:24:17,000 --> 00:24:20,000
On Yıllık Büyük Değişkenlikler"

606
00:24:21,000 --> 00:24:24,000
Pardon, Bu makale NASA tarafından ve

607
00:24:24,000 --> 00:24:26,000
Columbia, Viliki ve Princtendaki

608
00:24:26,000 --> 00:24:29,000
bir grup bilim adamı tarafından basıldı.

609
00:24:29,000 --> 00:24:32,000
Şubat'ın birinde

610
00:24:32,000 --> 00:24:34,000
Science Magazine'de 2 makale yayınlandı.

611
00:24:34,000 --> 00:24:37,000
İkisinin de kapanış paragrafındaki ortak fikir

612
00:24:37,000 --> 00:24:40,000
editöründe katıldığı gibi

613
00:24:40,000 --> 00:24:42,000
bu yazıların içeriği

614
00:24:42,000 --> 00:24:44,000
kısaca

615
00:24:44,000 --> 00:24:46,000
küresel ısınmanın

616
00:24:46,000 --> 00:24:48,000
tamamen yanlış olduğu yönünde.

617
00:24:48,000 --> 00:24:50,000
Yani bu adamlar

618
00:24:50,000 --> 00:24:53,000
NASA'nın uzun zamandır söylediği gibi

619
00:24:53,000 --> 00:24:56,000
diyolarki atmosferin ortalama sıcaklıkları artmıyor.

620
00:24:56,000 --> 00:24:59,000
Bu işi uydular kullanarak, 20 senedir çok dikkatli

621
00:24:59,000 --> 00:25:02,000
şekilde yapıyoruz ve sıcaklıklar artmıyor.

622
00:25:02,000 --> 00:25:05,000
Bu yazılardaki çok daha vurucu bilgi

623
00:25:05,000 --> 00:25:08,000
onların yayılım dediği...

624
00:25:08,000 --> 00:25:11,000
çok ayrıntıya girmeyeceğim çünkü konu baya karışık.

625
00:25:11,000 --> 00:25:14,000
Aslında karışık olmasının nedeni seçtikleri kelimeler

626
00:25:14,000 --> 00:25:17,000
Birisi çıkıp şöyle anlatmalı,

627
00:25:17,000 --> 00:25:19,000
güneş belli bir miktar enerji üretiyor,

628
00:25:19,000 --> 00:25:21,000
ne kadarının

629
00:25:21,000 --> 00:25:23,000
dünya üzerine düştüğünü biliyoruz, ve bir kısmını geri yansıtıyor.

630
00:25:23,000 --> 00:25:26,000
Isındığında

631
00:25:26,000 --> 00:25:29,000
daha kırmızı bir ışıma yapıyor, yani kızıl ötesi,

632
00:25:29,000 --> 00:25:32,000
yani ısınan şey daha çok kızıl ötesi ışıma yapar,

633
00:25:32,000 --> 00:25:34,000
Bu küresel ısınma olayı

634
00:25:34,000 --> 00:25:36,000
saçmalık, cidden

635
00:25:36,000 --> 00:25:39,000
Eğer...eğer gerçekten atmosferde çok fazla CO2 olsa

636
00:25:39,000 --> 00:25:41,000
ve kaçmaya çalışsan ısı tutulur ve

637
00:25:41,000 --> 00:25:44,000
dışarı çıkmaz. Fakat güneşten gelen ısı

638
00:25:44,000 --> 00:25:47,000
çoğunlukla 350 nanometre merkezli ışıma

639
00:25:47,000 --> 00:25:50,000
CO2 den geçip giriyor.

640
00:25:50,000 --> 00:25:52,000
Ve ısınmaya devam ediyor ama hiç ısı kaybetmiyorsun.

641
00:25:52,000 --> 00:25:54,000
Bu adamlar hepsini ölçtüler.

642
00:25:54,000 --> 00:25:56,000
Yani bu konularda konuşabilirsin,

643
00:25:56,000 --> 00:25:59,000
uzun raporlar yazıp, hükümetden ödenek alabilirsin,

644
00:25:59,000 --> 00:26:02,000
fakat bunlar.. ölçüldü,

645
00:26:02,000 --> 00:26:04,000
son 10 yıl içerisinde...

646
00:26:04,000 --> 00:26:06,000
bu sebeple 10 yıllık diyolar...

647
00:26:06,000 --> 00:26:09,000
enerji, onların deyimiyle

648
00:26:09,000 --> 00:26:11,000
"dengesizlik"

649
00:26:11,000 --> 00:26:14,000
beklenenin çok üstünde.

650
00:26:14,000 --> 00:26:17,000
Dengesizliğin miktarı

651
00:26:17,000 --> 00:26:20,000
yani gelen ve giden ısı arasındaki fark

652
00:26:20,000 --> 00:26:22,000
CO2 nin iki katına çıktığında oluşmalıydı,

653
00:26:22,000 --> 00:26:25,000
bu CO2 seviyesine yakın bile değiliz.

654
00:26:25,000 --> 00:26:27,000
Bunu 2025 de yapsaydık,

655
00:26:27,000 --> 00:26:30,000
yani CO2 miktarı gerçekten 1900 lerin iki katı olsaydı,

656
00:26:30,000 --> 00:26:32,000
bu eneji bütçesini büyütebilir denirdi,

657
00:26:32,000 --> 00:26:35,000
yani, başka deyişle,

658
00:26:35,000 --> 00:26:37,000
santimetre kare başına 1 watt fazla

659
00:26:37,000 --> 00:26:39,000
gelen, giden enerji farkı olurdu.

660
00:26:39,000 --> 00:26:42,000
Ve gezegen bu durumda ısınmalı.

661
00:26:42,000 --> 00:26:44,000
Bu çalışmada... iki farklı takım tarafından

662
00:26:44,000 --> 00:26:46,000
yapılan iki çalışmada...

663
00:26:46,000 --> 00:26:48,000
1998 den 1999 a

664
00:26:48,000 --> 00:26:50,000
metrekarede 5.5 watt

665
00:26:50,000 --> 00:26:53,000
artış hesapladılar,

666
00:26:53,000 --> 00:26:55,000
ama gezegen ısınmadı.

667
00:26:55,000 --> 00:26:57,000
Yani teori çöktü, bitti.

668
00:26:57,000 --> 00:26:59,000
Makaleler geri çağrılıp,

669
00:26:59,000 --> 00:27:02,000
isimleri küresel ısınma fiyaskosu şeklinde değiştirilmeli.

670
00:27:02,000 --> 00:27:04,000
Bu konuda endişeliler ve

671
00:27:04,000 --> 00:27:07,000
makalelerinde çok korunaklı neticelere yer veriyorlar

672
00:27:07,000 --> 00:27:09,000
çünkü korkmuş kişilerden aldıkları

673
00:27:09,000 --> 00:27:11,000
çokça para ile

674
00:27:11,000 --> 00:27:13,000
büyük laboratuvarlardan konuşuyorlar.

675
00:27:13,000 --> 00:27:15,000
Şöyle deseler, biliyor musunuz

676
00:27:15,000 --> 00:27:17,000
artık küresel ısınma diye bir problem yok.

677
00:27:17,000 --> 00:27:19,000
biliyorsunuz, parayı onlar veriyor.

678
00:27:19,000 --> 00:27:21,000
Böyle bir önermeyle gelseniz ve

679
00:27:22,000 --> 00:27:24,000
kürüesel ısınma aslında hiç olmadı deseniz...

680
00:27:24,000 --> 00:27:26,000
Eğer..eğer bunu....eğer bunu gerçekten demiş olsalar,

681
00:27:26,000 --> 00:27:28,000
ben çıkıyorum.

682
00:27:28,000 --> 00:27:31,000
(gülüşmeler)

683
00:27:31,000 --> 00:27:33,000
Ben de ayağa kalkacağım.

684
00:27:33,000 --> 00:27:35,000
(gülüşmeler)

685
00:27:35,000 --> 00:27:38,000
(alkışlar)

686
00:27:38,000 --> 00:27:40,000
Bunu söylemeliler.

687
00:27:40,000 --> 00:27:42,000
Çok dikkatli olmaları gerek.

688
00:27:42,000 --> 00:27:44,000
Bana kalırsa rahat olabilirsiniz,

689
00:27:44,000 --> 00:27:47,000
çünkü Science editörü, bir aptal değil.

690
00:27:47,000 --> 00:27:50,000
ve oldukça profesyoneller.

691
00:27:50,000 --> 00:27:53,000
Gerçekten profesyoneller olanlar,

692
00:27:53,000 --> 00:27:55,000
son satırda aynı sonuca ulaşıyorlar

693
00:27:55,000 --> 00:27:57,000
Ön gördüğümüz küresel dolaşım modeli

694
00:27:58,000 --> 00:28:00,000
ve buna bağlı dünyanın ısınması

695
00:28:00,000 --> 00:28:02,000
tamamen yanlış,

696
00:28:02,000 --> 00:28:05,000
büyük bir oranda yanlış.

697
00:28:05,000 --> 00:28:08,000
Az bir farkla değil.

698
00:28:08,000 --> 00:28:11,000
Kimsenin bilmediği bir mekanizmayı gördüler

699
00:28:11,000 --> 00:28:13,000
fakat bunın ısınmaya yol açtığı

700
00:28:13,000 --> 00:28:15,000
gibi yanlış bir yorum getirdiler,

701
00:28:15,000 --> 00:28:17,000
çünkü ısı içeri giriyor ama ısınmaya neden olmuyor.

702
00:28:17,000 --> 00:28:20,000
Gezegen baya muhteşem birşey,

703
00:28:20,000 --> 00:28:22,000
büyük ve korkunç, ve büyük ve muhteşem

704
00:28:22,000 --> 00:28:25,000
ve bizim hiç bilmediğimiz onlarca şey yapıyor.

705
00:28:25,000 --> 00:28:27,000
Yani bunları biraraya getirmemdeki sebep,

706
00:28:27,000 --> 00:28:29,000
İşte, bilim yapma şekli budur,

707
00:28:29,000 --> 00:28:32,000
bazen bilim başka sebeplerden ve sadece meraktan yapılır.

708
00:28:32,000 --> 00:28:34,000
Küresel ısınma gibi birçok konu var

709
00:28:34,000 --> 00:28:36,000
bilirsiniz, ozon deliği ve

710
00:28:36,000 --> 00:28:38,000
birçok toplumsal bilim konusu

711
00:28:38,000 --> 00:28:40,000
eğer onlarla ilgileniyorsanız,

712
00:28:40,000 --> 00:28:43,000
"Tropik Yayılımsal Enerji Bütçesindeki On Yıllık Büyük Değişkenlikler"

713
00:28:43,000 --> 00:28:45,000
gibi makaleler okumalısınız

714
00:28:45,000 --> 00:28:47,000
ve onların ne demek istediğini anlamalısınız

715
00:28:47,000 --> 00:28:49,000
eğer sadece birilerini dinlerseniz,

716
00:28:49,000 --> 00:28:52,000
sizi hipnotize edip, bundan çokça para kazanırlar,

717
00:28:52,000 --> 00:28:55,000
ve yanlış bilgilendirilmiş olursunuz. Ve aslında endişelenmemeniz gereken şeyler hakkında endişelenirsiniz.

718
00:28:55,000 --> 00:28:58,000
Dikkatli olmanız gereken 10 şey var, birincisi..

719
00:28:58,000 --> 00:29:00,000
(gülüşmeler)

720
00:29:00,000 --> 00:29:03,000
Asteroitler birinci sırada, bu konuda hemfkiriz.

721
00:29:03,000 --> 00:29:06,000
Yani, asteroitler konusunda dikkatli olmalısınız. Tamam, beni ağırladığınız için teşekkürler.

722
00:29:06,000 --> 00:29:09,000
(alkışlar)