WEBVTT 00:00:09.758 --> 00:00:11.650 Co dzieje się po śmierci? 00:00:11.650 --> 00:00:13.613 Czy istnieje beztroski raj? 00:00:13.613 --> 00:00:15.476 Wieczne męki? 00:00:15.476 --> 00:00:16.788 Powtórne narodzenie? 00:00:16.788 --> 00:00:20.069 A może nic? 00:00:20.069 --> 00:00:23.569 Jeden chiński cesarz uważał, że bez względu na wszystko, 00:00:23.569 --> 00:00:25.661 zawsze lepiej mieć przy sobie armię. 00:00:25.661 --> 00:00:27.945 Wiemy o tym, bo w 1974 roku 00:00:27.945 --> 00:00:30.449 rolnicy, którzy kopali studnię nieopodal małej osady, 00:00:30.449 --> 00:00:35.032 natknęli się na jedno z najważniejszych znalezisk w historii archeologii: 00:00:35.032 --> 00:00:38.472 potężne podziemne komnaty, które otaczały grobowiec cesarza, 00:00:38.472 --> 00:00:43.709 a w nich ponad 8000 naturalnych rozmiarów glinianych żołnierzy gotowych do walki. 00:00:43.709 --> 00:00:46.916 Historia tej podziemnej armii zaczyna się od Ying Zhenga, 00:00:46.916 --> 00:00:50.931 który w wieku 13 lat został królem państwa Qin 00:00:50.931 --> 00:00:52.864 w 246 roku p.n.e. 00:00:52.864 --> 00:00:54.343 Był ambitny i bezwzględny, 00:00:54.343 --> 00:00:57.237 aż wreszcie został Qin Shi Huangiem, 00:00:57.237 --> 00:00:58.716 czyli pierwszym cesarzem Chin, 00:00:58.716 --> 00:01:01.476 po zjednoczeniu siedmiu walczących królestw. 00:01:01.476 --> 00:01:04.625 36 lat jego rządów odznaczało się wieloma sukcesami. 00:01:04.625 --> 00:01:07.395 Stworzono na przykład uniwersalny system miar i wag, 00:01:07.395 --> 00:01:11.207 zunifikowano pismo dla całych Chin, 00:01:11.207 --> 00:01:16.345 stworzono mur obronny, który potem otrzymał nazwę Wielki Mur Chiński. 00:01:16.345 --> 00:01:19.145 Być może Qin Shi Huang włożył tyle wysiłku 00:01:19.145 --> 00:01:21.261 w tworzenie historycznego dziedzictwa, 00:01:21.261 --> 00:01:23.825 bo miał obsesję na punkcie śmiertelności. 00:01:23.825 --> 00:01:26.843 U schyłku życia desperacko zatrudniał alchemików 00:01:26.843 --> 00:01:30.194 i organizował wyprawy w poszukiwaniu eliksiru życia, 00:01:30.194 --> 00:01:32.955 który pozwoliłby mu osiągnąć nieśmiertelność. 00:01:32.955 --> 00:01:35.076 Już w pierwszym roku rządów 00:01:35.076 --> 00:01:38.405 zaczął budowę ogromnej podziemnej nekropolii, 00:01:38.405 --> 00:01:40.881 wypełnionej pomnikami, przedmiotami 00:01:40.881 --> 00:01:43.709 i armią, które miały towarzyszyć mu na tamtym świecie 00:01:43.709 --> 00:01:45.986 i pozwoliłyby mu na kontynuowanie rządów. 00:01:45.986 --> 00:01:49.681 Oszałamiająca armia do dzisiaj stoi w precyzyjnej formacji 00:01:49.681 --> 00:01:52.222 i jest rozmieszczona w kilku dołach. 00:01:52.222 --> 00:01:55.147 W jednym dole główna siła skupia 6000 żołnierzy. 00:01:55.147 --> 00:01:57.592 Każdy waży kilkaset kilogramów. 00:01:57.592 --> 00:02:03.019 W drugim jest ponad 130 wozów wojennych i 600 koni. 00:02:03.019 --> 00:02:05.935 W trzecim mieści się naczelne dowództwo. 00:02:05.935 --> 00:02:08.503 Pusty czwarty dół może wskazywać, że ambitny projekt 00:02:08.503 --> 00:02:11.333 nie mógł zostać ukończony przed śmiercią cesarza. 00:02:11.333 --> 00:02:15.547 Pobliskie komnaty zawierają figury muzyków i akrobatów, 00:02:15.547 --> 00:02:17.653 robotników i urzędników państwowych 00:02:17.653 --> 00:02:19.554 i różnorodnych egzotycznych zwierząt, 00:02:19.554 --> 00:02:22.991 czyli cesarz Qin miał więcej planów na życie po śmierci 00:02:22.991 --> 00:02:25.369 niż tylko prowadzenie wojny. 00:02:25.369 --> 00:02:29.067 Wszystkie rzeźby wykonano z terakoty albo pieczonej ziemi, 00:02:29.067 --> 00:02:31.661 rodzaju czerwonobrązowej gliny. 00:02:31.661 --> 00:02:37.128 Wiele warsztatów i rzekomo ponad 720 000 robotników dostało od cesarza rozkaz 00:02:37.128 --> 00:02:39.019 na ich stworzenie. 00:02:39.019 --> 00:02:43.167 W tym grupy rzemieślników, którzy formowali osobno każdą część ciała, 00:02:43.167 --> 00:02:48.428 by każda rzeźba była wyjątkowa, tam samo jak prawdziwi żołnierze cesarza. 00:02:48.428 --> 00:02:50.389 Stoją zgodnie ze swoją rangą, 00:02:50.389 --> 00:02:52.535 mają różną broń i mundury, 00:02:52.535 --> 00:02:54.395 rozmaite fryzury i wyrazy twarzy, 00:02:54.395 --> 00:02:56.807 a nawet niepowtarzalne uszy. 00:02:56.807 --> 00:02:59.835 Początkowo każdy wojownik był pomalowany na jaskrawe kolory, 00:02:59.835 --> 00:03:03.142 ale dostęp powietrza sprawił, że farba schła i odchodziła płatami, 00:03:03.142 --> 00:03:05.967 więc pozostała tylko terakota. 00:03:05.967 --> 00:03:09.568 Dlatego innej komnaty, niecały kilometr dalej, 00:03:09.568 --> 00:03:11.360 nie odkopano. 00:03:11.360 --> 00:03:14.773 Oto właściwy grobowiec Qin Shi Huanga. 00:03:14.773 --> 00:03:18.491 Podobno zawiera pałace, cenne kamienie i wyroby rąk ludzkich, 00:03:18.491 --> 00:03:22.864 a nawet rzeki rtęci, które płyną przez góry z brązu. 00:03:22.864 --> 00:03:26.713 Dopóki nie wymyśli się sposobu, jak ukazać grobowiec bez niszczenia skarbów, 00:03:26.713 --> 00:03:30.019 dopóty będzie on zamknięty. 00:03:30.019 --> 00:03:33.660 Nie tylko cesarz Qin pragnął towarzysza na ostatniej drodze życia. 00:03:33.660 --> 00:03:38.711 Starożytne egipskie groby kryją rzeźby z gliny ukazujące idealne życie wieczne, 00:03:38.711 --> 00:03:41.577 a zmarłych z okresu Kofun w historii Japonii chowano 00:03:41.577 --> 00:03:43.786 z rzeźbami koni i domów. 00:03:43.786 --> 00:03:46.514 Mogiły na wyspie Jaina u wybrzeża Meksyku 00:03:46.514 --> 00:03:48.571 są pełne ceramicznych figurek. 00:03:48.571 --> 00:03:51.373 Całe szczęście mimo bezwzględności 00:03:51.373 --> 00:03:55.076 cesarz Qin kazał w tym celu tworzyć figury służących i żołnierzy, 00:03:55.076 --> 00:03:58.337 a nie domagał się od żyjących, by mu towarzyszyli, 00:03:58.337 --> 00:04:02.192 jak to robiono w Egipcie, Zachodniej Afryce, Anatolii, 00:04:02.192 --> 00:04:03.956 częściowo w Ameryce Północnej, 00:04:03.956 --> 00:04:07.816 a nawet w Chinach w okresie rządów poprzednich dynastii Shang i Zhou. 00:04:07.816 --> 00:04:12.127 Dzisiaj ludzie z całego świata podróżują, by ujrzeć niewzruszonych żołnierzy, 00:04:12.127 --> 00:04:15.775 którzy na wieki w ciszy będą czekać na bojowe rozkazy.