0:00:09.758,0:00:11.650
Co dzieje się po śmierci?

0:00:11.650,0:00:13.613
Czy istnieje beztroski raj?

0:00:13.613,0:00:15.476
Wieczne męki?

0:00:15.476,0:00:16.788
Powtórne narodzenie?

0:00:16.788,0:00:20.069
A może nic?

0:00:20.069,0:00:23.569
Jeden chiński cesarz uważał,[br]że bez względu na wszystko,

0:00:23.569,0:00:25.661
zawsze lepiej mieć przy sobie armię.

0:00:25.661,0:00:27.945
Wiemy o tym, bo w 1974 roku

0:00:27.945,0:00:30.449
rolnicy, którzy kopali studnię[br]nieopodal małej osady,

0:00:30.449,0:00:35.032
natknęli się na jedno z najważniejszych[br]znalezisk w historii archeologii:

0:00:35.032,0:00:38.472
potężne podziemne komnaty,[br]które otaczały grobowiec cesarza,

0:00:38.472,0:00:43.709
a w nich ponad 8000 naturalnych rozmiarów[br]glinianych żołnierzy gotowych do walki.

0:00:43.709,0:00:46.916
Historia tej podziemnej armii[br]zaczyna się od Ying Zhenga,

0:00:46.916,0:00:50.931
który w wieku 13 lat [br]został królem państwa Qin

0:00:50.931,0:00:52.864
w 246 roku p.n.e.

0:00:52.864,0:00:54.343
Był ambitny i bezwzględny,

0:00:54.343,0:00:57.237
aż wreszcie został Qin Shi Huangiem,

0:00:57.237,0:00:58.716
czyli pierwszym cesarzem Chin,

0:00:58.716,0:01:01.476
po zjednoczeniu [br]siedmiu walczących królestw.

0:01:01.476,0:01:04.625
36 lat jego rządów odznaczało się[br]wieloma sukcesami.

0:01:04.625,0:01:07.395
Stworzono na przykład[br]uniwersalny system miar i wag,

0:01:07.395,0:01:11.207
zunifikowano pismo dla całych Chin,

0:01:11.207,0:01:16.345
stworzono mur obronny, który potem[br]otrzymał nazwę Wielki Mur Chiński.

0:01:16.345,0:01:19.145
Być może Qin Shi Huang włożył tyle wysiłku

0:01:19.145,0:01:21.261
w tworzenie historycznego dziedzictwa,

0:01:21.261,0:01:23.825
bo miał obsesję na punkcie śmiertelności.

0:01:23.825,0:01:26.843
U schyłku życia desperacko[br]zatrudniał alchemików

0:01:26.843,0:01:30.194
i organizował wyprawy[br]w poszukiwaniu eliksiru życia,

0:01:30.194,0:01:32.955
który pozwoliłby mu[br]osiągnąć nieśmiertelność.

0:01:32.955,0:01:35.076
Już w pierwszym roku rządów

0:01:35.076,0:01:38.405
zaczął budowę ogromnej[br]podziemnej nekropolii,

0:01:38.405,0:01:40.881
wypełnionej pomnikami, przedmiotami

0:01:40.881,0:01:43.709
i armią, które miały [br]towarzyszyć mu na tamtym świecie

0:01:43.709,0:01:45.986
i pozwoliłyby mu[br]na kontynuowanie rządów.

0:01:45.986,0:01:49.681
Oszałamiająca armia do dzisiaj[br]stoi w precyzyjnej formacji

0:01:49.681,0:01:52.222
i jest rozmieszczona w kilku dołach.

0:01:52.222,0:01:55.147
W jednym dole główna siła[br]skupia 6000 żołnierzy.

0:01:55.147,0:01:57.592
Każdy waży kilkaset kilogramów.

0:01:57.592,0:02:03.019
W drugim jest ponad [br]130 wozów wojennych i 600 koni.

0:02:03.019,0:02:05.935
W trzecim mieści się naczelne dowództwo.

0:02:05.935,0:02:08.503
Pusty czwarty dół może wskazywać,[br]że ambitny projekt

0:02:08.503,0:02:11.333
nie mógł zostać ukończony[br]przed śmiercią cesarza.

0:02:11.333,0:02:15.547
Pobliskie komnaty zawierają figury[br]muzyków i akrobatów,

0:02:15.547,0:02:17.653
robotników i urzędników państwowych

0:02:17.653,0:02:19.554
i różnorodnych egzotycznych zwierząt,

0:02:19.554,0:02:22.991
czyli cesarz Qin miał[br]więcej planów na życie po śmierci

0:02:22.991,0:02:25.369
niż tylko prowadzenie wojny.

0:02:25.369,0:02:29.067
Wszystkie rzeźby wykonano z terakoty[br]albo pieczonej ziemi,

0:02:29.067,0:02:31.661
rodzaju czerwonobrązowej gliny.

0:02:31.661,0:02:37.128
Wiele warsztatów i rzekomo ponad 720 000[br]robotników dostało od cesarza rozkaz

0:02:37.128,0:02:39.019
na ich stworzenie.

0:02:39.019,0:02:43.167
W tym grupy rzemieślników,[br]którzy formowali osobno każdą część ciała,

0:02:43.167,0:02:48.428
by każda rzeźba była wyjątkowa,[br]tam samo jak prawdziwi żołnierze cesarza.

0:02:48.428,0:02:50.389
Stoją zgodnie ze swoją rangą,

0:02:50.389,0:02:52.535
mają różną broń i mundury,

0:02:52.535,0:02:54.395
rozmaite fryzury i wyrazy twarzy,

0:02:54.395,0:02:56.807
a nawet niepowtarzalne uszy.

0:02:56.807,0:02:59.835
Początkowo każdy wojownik[br]był pomalowany na jaskrawe kolory,

0:02:59.835,0:03:03.142
ale dostęp powietrza sprawił,[br]że farba schła i odchodziła płatami,

0:03:03.142,0:03:05.967
więc pozostała tylko terakota.

0:03:05.967,0:03:09.568
Dlatego innej komnaty,[br]niecały kilometr dalej,

0:03:09.568,0:03:11.360
nie odkopano.

0:03:11.360,0:03:14.773
Oto właściwy grobowiec Qin Shi Huanga.

0:03:14.773,0:03:18.491
Podobno zawiera pałace, cenne kamienie[br]i wyroby rąk ludzkich,

0:03:18.491,0:03:22.864
a nawet rzeki rtęci, które płyną[br]przez góry z brązu.

0:03:22.864,0:03:26.713
Dopóki nie wymyśli się sposobu, jak ukazać[br]grobowiec bez niszczenia skarbów,

0:03:26.713,0:03:30.019
dopóty będzie on zamknięty.

0:03:30.019,0:03:33.660
Nie tylko cesarz Qin pragnął towarzysza[br]na ostatniej drodze życia.

0:03:33.660,0:03:38.711
Starożytne egipskie groby kryją rzeźby[br]z gliny ukazujące idealne życie wieczne,

0:03:38.711,0:03:41.577
a zmarłych z okresu Kofun[br]w historii Japonii chowano

0:03:41.577,0:03:43.786
z rzeźbami koni i domów.

0:03:43.786,0:03:46.514
Mogiły na wyspie Jaina u wybrzeża Meksyku

0:03:46.514,0:03:48.571
są pełne ceramicznych figurek.

0:03:48.571,0:03:51.373
Całe szczęście mimo bezwzględności

0:03:51.373,0:03:55.076
cesarz Qin kazał w tym celu[br]tworzyć figury służących i żołnierzy,

0:03:55.076,0:03:58.337
a nie domagał się od żyjących,[br]by mu towarzyszyli,

0:03:58.337,0:04:02.192
jak to robiono w Egipcie,[br]Zachodniej Afryce, Anatolii,

0:04:02.192,0:04:03.956
częściowo w Ameryce Północnej,

0:04:03.956,0:04:07.816
a nawet w Chinach w okresie rządów[br]poprzednich dynastii Shang i Zhou.

0:04:07.816,0:04:12.127
Dzisiaj ludzie z całego świata podróżują,[br]by ujrzeć niewzruszonych żołnierzy,

0:04:12.127,0:04:15.775
którzy na wieki w ciszy będą czekać[br]na bojowe rozkazy.