O gün, 8 Nisan 2003'tü.

Irak savaşını takip için Bağdat'da 
bulunuyordum.

O dönem, Amerikan askerlerinin 
tanklarıyla Bağdat'a girdikleri dönemdi.

Biz, Filistin Oteli'nde kalan 
birkaç gazeteciydik.

Ve her savaşta beklenen gibi, 
çatışma bize doğru geliyordu,

Pencerelerimizin önüne kadar.

Bağdat simsiyah petrol dumanlarıyla
kaplanmıştı.

Pis kokuyordu, göz gözü görmüyordu, 
Fakat neler olup bittiğini biliyorduk.

Ve benim, doğal olarak, 
makalemi yazmam gerekiyordu.

Ve her zaman, makaleyi yazmanız 
gereken gün büyük birşeyler olur.

Dolayısıyla, 16. kattaki odamda 
bulunmaktaydım,

Yazımı yazıyordum, ara sıra da 
camın önüne gidiyordum,

Dışarda yaşananları izlemek için.

Sonra, bir anda, çok şiddetli bir 
patlama oldu.

Üç haftadır, füzeler ve yarım tonluk 
bombalar ile

Bombardıman altındaydık.

Fakat o an, o patlama,

Kendi içimde hissettim onu.

Kendi kendime dedim ki, 
"çok yakındı, çok çok yakındı!"

Tabii hemen neler olduğunu 
görmek için aşağıya indim,

15. kata inmiştim.

Görmek için...

Ve gördüğüm manzara, koridorlarda 
çığlık atan insanlar, gazeteciler..

Ve bir odaya girdim.

Ve fark ettim ki bu odaya 
bir füze isabet etmişti.

Yaralı biri vardı,

Ve camın kenarında bir adam daha vardı.

Adı Taras Protsuyk olan bir kameraman

Yüzüstü yerde yatmaktaydı.

Bir dönem hastanede çalıştığım için, 
acil müdahale etmek istedim

Tabii onu çevirdim;
ve onu çevirdiğimde,

Göğsünden kasıklarına kadar açılmıştı,
Bense hiç, hem de hiçbir şey göremiyordum.

Sadece beyaz bir leke görüyordum.
İnci gibi, parlak, beni kör eden..

Ve ne olduğunu anlayamadığım bir leke.

Sonra leke yok oldu ve yarayı görebildim, 
Ağır yaralıydı

Arkadaşlarla yaralıyı bir 
çarşafın içine koyduk

Asansörle, her katta dura dura, 15 kat,
yaralıyı aşağıya indirdik

Hastaneye götürmek için 
bir araca bindirdik.

Hastane yolunda vefat etti,
Yine ispanyol kameraman José Couso,

kendisi 14. kattaydı ve o da vurulmuştu

--çünkü füze iki katın arasına
isabet etmişti--

O da ameliyat masasında vefat etti.

Ne zaman ki araba gitti, geri döndüm,
Görevim makalemi yazmaktı

Ve onu yazmam gerekiyordu.
Bu yüzden, kendimi tanıttım

Otelin lobisine geri döndüm,
Kollarım kan içerisindeydi

Iraklı bir otel görevlisi beni durdurdu

Benden on günlük geciken ödememi istedi.

Parasını verip yolladım onu.
Kendi kendime dedim ki:

"Kafanı toparla, herşeyi unut, 
herşeyi unut

Yazını yazmak istiyorsan 
şu an herşeyi unutmalısın."

Öyle de yaptım, yukarı çıktım
Makalemi yazdım ve yolladım.

Daha sonra,

Meslektaşlarımı kaybetmenin
verdiği üzüntü dışında,

Beni rahatsız eden başka birşey vardı:

Sürekli o lekeyi görüyordum
Parlak ve inci gibi

Ve ne anlama geldiğini de anlayamıyordum

Ve savaş bitti...

Zaman sonra, kendime dedim ki
bu mümkün olamaz

Ne olduğunu bilmemek,
Bunu ben yapamam

Çünkü bu ilk kez olan bir şey değildi

Sadece bana olan birşey değildi bu

Böyle şeyler yaşayan başkalarını da gördüm

20 veya 35 yıllık röportörlüğümde

Beni etkileyen şeyler de gördüm,
ancak, örneğin

Lübnan'da, bir adam ile tanıştım

25 yaşında bir gaziydi
beş sene savaşmış

Sonuçta gazi olmuştu
ve heryerde takip edilendi

Geceleri sürünerek ilerlerdi, 
kendinden emindi

Büyük bir askerdi, gerçek bir asker
Bu yüzden takip edilendi

Çünkü biliyorduk ki,
Onun yanında güvendeydik.

Bir gün, bana dendi ki, 
ve kendim de gördüm

Kışlaya gelmiş ve kart oynuyormuş

Bu esnada, yanına gelen biri
silahını boşaltmış

Silah birden patlamış ve

O tek atış sesi

Onun, çocuk gibi, masanın altına 
sıçramasına yetmiş

Titriyormuş, panik içindeymiş.

Ve o olaydan bu yana
bir daha hiçbir zaman kalkıp savaşamadı.

Ve sonu, onu bulduğum yer, Beyrut'da 
bir gazinoda kurpiyerlik yapıyordu

Artık uyuyamadığı için
ona en uygun işti bu.

Yani kendime diyordum ki
Bu nasıl bir şeydir ki

Hiçbir belirgin yara bırakmadan 
öldürebiliyor? Neler oluyor?

Nedir bu bilinmeyen şey?

Ve de tesadüf olamayacak,
çok sık yaşanan bir şeydi.

Böylece, araştırmaya başladım.

Yapmayı bildiğim tek şey de bu zaten
Araştırmaya koyuldum.

Kitapları, psikiyatristleri, müzeleri, 
kütüphaneleri vb. aradım.

Ve orada, bunu bilen insanların 
olduğunu keşfettim

-Genellikle askeri psikiyatristler-

Ve de yüzleştiğimiz şeyin adının 
travma olduğunu.

Amerikalılar TSSB adını vermiş, 
travma, travmatik nevroz

Demek ki böyle birşey vardı.
Hiç konuşulmamıştı.

Yani bu travma, nedir bu?

Pekala, bu ölüm ile karşılaşma.

Bilmiyorum siz hiç ölümle yüzyüze 
geldiniz mi, cesetlerden bahsetmiyorum.

Hastane yatağındaki büyük babanın
bedeni de değil bahsettiğim, hayır!

Veya yolda ezilmiş bir insan da değil.

Ölümün hiçliğiyle karşılaşmaktan 
bahsediyorum.

Ve hiçbirimiz bunu görme hakkına 
sahip değil.

Büyüklerimiz derlerdi: Ne güneş 
ne de ölüme yüz yüze bakılamaz.

İnsanın ölümün hiçliğiyle yüzleşme 
hakkı yoktur.

Ve bu yaşandığı zaman, 
bir süre görünmez kalabilir,

Günler, haftalar, aylar, bazen yıllarca.

Ve sonra aniden patlar, 
çünkü bu öyle bir şey ki

Beyinin içine girmiştir
Görüntü ve beyin arasındaki pencere gibi

Beyinin içine yerleşmiştir

Orada duruyordur ve 
beyinin tamamını işgal edecektir.

Bazı insanlar var, erkekler, kadınlar,

Birdenbire hiç uyuyamayan kişiler,

Sinir krizleri ve korkunç 
panikler yaşayan kişiler

Panik ataklar! 
Küçük korkulardan bahsetmiyorum.

Aniden artık hiç uyumak istemezler
Çünkü uyuduklarında

Her gece ama her gece 
aynı kabusu görüyorlar.

Her gece aynı görüntü. Nedir bu görüntü?
Peki, bu görüntü,

Örneğin bir binaya giren savaşçı için

Yüz yüze geldiği ve onu gören başka 
bir savaşçıdır.

Silahı görür, silahın namlusunu.

Ve o namlu aniden devasa olur, 
deforme olur

kabarıklaşır ve herşeyi yutar.
Ve o anda, der ki

Sonrasında diyecektir: "Ölümü gördüm
Kendimi ölmüş gördüm, ben öldüm."

Ve o andan itibaren
Kendini ölmüş bilecektir.

Bu bir algı değil
O artık öldüğüne ikna olmuştur.

Birisi gelir, diğeri gider,
Tetiği çekmez veya her neyse,

O andan itibaren, o namluyu 
gördüğünde ölmüştür.

Veya o bir toplu mezarın kokusu olabilir.

Ruanda'da birçok örneğini gördüm.

Bu, bağıran bir arkadaşın sesi olabilir.

Katledilmek üzere olan ve 
artık kurtarılamayacak bir arkadaş.

O ses duyulur. Ve bu yüzden
gecelerce, haftalar boyunca, aylarca

Uykusundan uyanacaktır.

Trans halinde, paniklemiş ve 
dehşet içinde, tıpkı bir çocuk gibi.

Ağlayan adamlar gördüm,
Tıpkı bir çocuk gibi

Hep aynı görüntüyü görerek.
Yani beyninin içinde,

O dehşet görüntüsü,

Ölümün hiçliğinin görüntüsü,

Ki biz ona analog diyoruz

Bir şeyler saklayan görüntü anlamına gelir

Herşeyi işgal edecektir.

Artık hiçbir şey yapamayacaktır.
Hiçbir şey.

Artık ne çalışabilir,
ne de sevebilir.

Evine geri döndüğünde artık
kimseyi tanımıyordur, kendini bile.

Evinden dışarı çıkmaz, gizlenir,
Kendini kilitler!

Kapılarının önüne içinde bozuk para ile 
konserve kutuları koyanlarını gördüm

Birisi kapısından geçerse, gelirse diye.

Ve aniden ölmek ister, öldürmek ister,

Gizlenmek ister,
Kaçmak ister,

Sevilmek ister
Ama insanlardan nefret ediyordur

Sabahtan akşama,
Birşey ona saldırmaktadır

Ve bu eziyetle acı çekmektedir

Ve diğer hiçkimse anlayamıyordur.

Ona diyorlar ki:
"Ama hiç birşeyin yok! Gayet iyisin,

Yaralanmadın, savaşa katıldın,
döndün, hiçbir şeyin yok"

İşte bu kişiler acı içindedirler
ve bazıları intihar ederler.

Sonuçta, intihar onlar için
gündemdekini gerçekleştirmektir.

Ne de olsa ben zaten ölüyüm.

İntihar edersem, bu iyi.
Üstelik artık acı çekmeyeceğim.

Birkaçı intihar eder,

Diğerlerinin sonu köprü altında,
kendini içkiye vermek olur.

Hepinizin anılarında o büyük babanın,
o amcanın hikayesi vardır.

O komşunun. Sürekli içen
Hiç konuşmayan,

Hiç kimseyle geçinemeyen,
Karısını döven,

Ve sonu alkolizmde boğulmak 
ya da ölüm olan.

Ve ondan hiç bahsetmezler, neden?
Ondan hiç bahsedilmez, neden?

Çünkü bu bir tabu olmuş!
Diyemeyiz.

İnsanın kelimeleri yoktur
Ölümün hiçliğini ifade edebilecek.

Zaten diğerleri onu duyamazlar.

Ben, ilk röportajımdan döndüğümde

Dedilerki: "Ah röportajdan dönmüş."

Akşam yemeği daveti vardı,
Beyaz masa örtüsü,

Mumlar, davetliler...

" Hadi, anlat! " Ben de anlattım.

20 dakikanın sonunda, herkesin 
bakışında kuşku vardı

Evin hizmetlisi burnunu küllüğe dayamıştı.

Sonuçta, dehşet vericiydi.

Ve geceyi mahvettiğimi fark ettim.

Bu yüzden artık anlatmıyorum
Bunu dinlemeye kimse hazır değil

Diyorlar ki "Ah, dur yeter!"

Bazı durumlarda mı bu böyle? Hayır,
Bu son derece yaygın bir durum.

Irak'ta ölen askerlerin üçte biri...
Ah, ölen değil, özür dilerim.

Irak'taki amerikan askerlerinin üçte biri
TSSB'den muzdarip.

1939 yılında, birinci dünya savaşından 
200 000 asker,

Halen daha ingiliz psikiyatri 
hastanelerinde tedavi görmekteydiler.

Vietnam'da 54 000 kişi öldü. Amerikalı.

1987 yılında, Amerikan hükümeti 102 000
- iki katı kadar-

102 000 gazinin intihar edip 
öldüğünü tespit etti.

Vietnam savaşında ölenlerin 
iki katı daha fazla ölüm

Sonuçta anlıyorsunuz ki,
bu her şeyi kapsayan bir şey

Sadece modern savaşlarda değil
geçmiş savaşlarda da,

Eski metinlerde de bulunuyor.
Bu anlatılmış, söylenmiş,

O zaman biz neden bunu konuşmuyoruz?

Neden bunu konuşmadık?

Çünkü asıl problem şu ki, eğer o kişi 
konuşmazsa sonu felaket oluyor.

Veya bunun tek tedavisi,

- iyi haber şu ki, bu tedavi edilebilir-

Munch'un çığlığı, Goya, vb,
evet bu tedavi edilebilir!

Bu travmanın tek tedavi yöntemi de

-Sizi boğan, katılaştıran, öldüren 
o ölümle karşılaşma anının-

Onun hakkında konuşmayı başararak mümkün.

Birinin dediğine göre eskiler dermiş:

"Bizi birbirimize bağlayan 
tek şey dildir."

Dil olmasaydı, hiçbişey olamazdık.

Onun sayesinde biz insan olduk.

Ve bu dehşet görüntüsü karşısında,

ki görüntünün kelimeleri yok.

Çünkü o bizi tedirgin eden 
bir hiçlik görüntüsü sadece.

Ondan kurtulmamızın tek yolu,

İnsan kelimelerini katıp onu kelimelerle 
ifade ederek mümkün.

Çünkü bu kişiler insanlıktan dışlanmış
hissediyor.

Kimse onları görmek istemiyor.
Onlar da kimseyi görmek istemiyorlar.

Kendilerini kirletilmiş,
utanç içinde hissediyorlar.

Birisi demişti ki:
"Doktor bey biliyorsunuz,

Artık metroya binemiyorum

Çünkü insanların içimdeki korkuyu,

Gözlerimden görmesinden korkuyorum."

Bir başkası anlatmıştı...

Korkunç bir deri hastalığı vardı
6 ay dermatoloji de tedavi görmüş,

Sürekli farklı doktorlara görünmüş.
Sonunda bir gün demişler ki:

"Bir psikiyatriste gitmelisin."

Ve psikiyatriste ikinci seansta demiş ki

- korkunç bir deri hastalığı vardı, 
burdan ayaklarına kadar-

Psikiyatrist sormuş: 
"Sizce neden böyle bir durumdasınız?"

Ve adam ona cevap vermiş: 
"Çünkü ben ölüyüm, o yüzden de çürüyorum."

Yani görüyorsunuz, insanı ne kadar 
derinden etkileyen birşey bu.

İyileşmek için, konuşmak gerekiyor.
Korkunun kelimelere dökülmesi gerekiyor.

İnsan kelimelerine, onu evcilleştirmek 
için tekrar tekrar konuşmak gerekiyor.

Ölümle yüzyüze bakmak gerekiyor.

Ve bunu başarırsak,
Bunları konuşabilirsek,

O andan itibaren,
konuşma çalışması ile, adım adım,

İnsani tarafımızı geri kazanabiliriz.

Ve bu önemli! Sessizlik bizi öldürüyor!

Bu ne anlama geliyor?
Bu demek ki travmadan sonra

Ah, apaçık belli ki varolmanın 
dayanılmaz hafifliğini kaybettik

Andaki varlığımızı sağlayan
ölümsüzlük duygumuzu kaybettik

Eğer burdaysanız, demek ki 
o duyguya sahipsiniz

Güvende olma, ölümsüz olma duygusu
Öyle değilsiniz tabii!

Aksi taktirde burada olmazdınız,
Derdiniz ki: "Ne anlamı var?"

Ve işte onlar bu ölümsüzlük 
duygusunu kaybettiler.

O varolmanın hafifliğini kaybettiler.
Ama başka bir şey bulmuş oldular.

Bu demek oluyor ki, eğer 
ölümün yüzüne bakabilirsek,

Susup saklanmak yerine onunla yüzleşirsek,

Ki böyle insanlar var, tanıdım onları
Ruanda'lı Michael,

Irak'tan Carole, Kongo'dan Philippe,
Tanıdığım bütün bu insanlar,

Sorj Chalendon, kendisi 
şimdi büyük bir yazar

Travma sonrası savaş 
muhabirliğini bırakmıştı.

İntihar eden dört veya beş arkadaşım oldu,

travma sonrası hayatta kalamadılar.

Yani ölümle yüzleşebilirsek,

eğer ki biz ölümlü insanlar, 
ölümlüler, insanlar,

nerede insan ve ölümlü, ölümlü ve 
insan olduğumuzu biliyoruz

eğer yüzleşebilirsek ölümle ve

bu bilinmeyen diyarların en bilinmeyen 
diyarını tanımlayabilirsek

-Onu görebilen kimse yok sonuçta-

Onu tanımaya başlayabilirsek

Evet, ölebilir, hayatta kalabilir ve 
tekrar doğabiliriz

Daha güçlü, eskisinden daha güçlü olarak. 
Çok daha güçlü.

Teşekkürler.

(alkışlar)