0:00:17.883,0:00:19.783
W XI i XII wieku

0:00:19.783,0:00:22.055
większość plebsu w Anglii[br]była analfabetami.

0:00:22.055,0:00:24.077
Skoro nie mogli przeczytać Biblii,

0:00:24.077,0:00:26.547
duchowni wpadli na pomysłowe rozwiązanie:

0:00:26.547,0:00:29.127
tworzyli sztuki na podstawie[br]biblijnych przypowieści,

0:00:29.127,0:00:31.879
aby nawet nieumiejący czytać[br]mogli poznać te historie.

0:00:31.879,0:00:33.271
Były one nazywane misteriami,

0:00:33.271,0:00:35.939
gdyż wyjawiały tajemnice Słowa Bożego.

0:00:35.939,0:00:37.186
W tym samym czasie

0:00:37.186,0:00:40.244
duchowieństwo tworzyło sztuki[br]o świętych Kościoła,

0:00:40.244,0:00:41.904
zwane miraklami.

0:00:41.904,0:00:44.610
Początkowo to duchowni[br]odgrywali sceny z Biblii

0:00:44.610,0:00:47.029
na schodach przed katedrą.

0:00:47.029,0:00:51.026
Widownia reagowała tak entuzjastycznie,[br]że musieli się przenieść

0:00:51.026,0:00:52.573
na ulice dookoła rynku.

0:00:52.573,0:00:55.099
Dzięki wybudowaniu wozów,[br]na których wystawiano sztuki

0:00:55.099,0:00:56.816
i ustawieniu ich w szeregu,

0:00:56.816,0:00:58.828
mogli wystawiać cykle opowieści,

0:00:58.828,0:00:59.997
które zabierały widza

0:00:59.997,0:01:02.039
od Księgi Rodzaju do Apokalipsy św.[br]Jana.

0:01:02.039,0:01:03.915
Te ruchome platformy,[br]zwane "pageant",

0:01:03.915,0:01:06.545
wyglądały jak ogromne skrzynie na kółkach.

0:01:06.545,0:01:08.379
Każda składała się z dwóch kondygnacji.

0:01:08.379,0:01:09.922
Część spodnia, oddzielona zasłoną,

0:01:09.922,0:01:12.925
przeznaczona była na kostiumy,[br]rekwizyty i dekoracje.

0:01:12.925,0:01:16.086
Górna platforma pełniła rolę sceny.

0:01:16.086,0:01:19.095
Widzowie gromadzili się[br]w różnych punktach miasta,

0:01:19.095,0:01:20.911
a platformy jeździły dookoła,

0:01:20.911,0:01:24.144
dopóki mieszkańcy[br]nie zobaczyli całego cyklu.

0:01:24.144,0:01:25.939
Wkrótce nie wystarczali już

0:01:25.939,0:01:27.648
aktorzy spośród duchowieństwa.

0:01:27.648,0:01:29.191
Zatem pod koniec XIII wieku

0:01:29.191,0:01:31.241
różnym gildiom powierzono odpowiedzialność

0:01:31.241,0:01:33.862
za odegranie poszczególnych części cyklu.

0:01:33.862,0:01:35.447
Zadania te miały odzwierciedlać

0:01:35.447,0:01:37.366
zawody zrzeszone w danej gildii.

0:01:37.366,0:01:39.651
Przykładowo gildia stolarzy [br]mogła przygotować

0:01:39.651,0:01:41.245
historię Arki Noego,

0:01:41.245,0:01:44.167
gildia piekarzy mogła wystawić[br]Ostatnią Wieczerzę.

0:01:44.167,0:01:46.458
Możecie sobie wyobrazić Ukrzyżowanie

0:01:46.458,0:01:49.964
wystawione przez gildię rzeźników?

0:01:49.964,0:01:51.297
Dokładnie. Bez duchowieństwa

0:01:51.297,0:01:53.122
sztuki zaczęły się różnić

0:01:53.122,0:01:55.217
od typowych historii biblijnych.

0:01:55.217,0:01:58.099
Pod koniec XIV wieku[br]powstała nowa forma dramatu,

0:01:58.099,0:02:00.622
zwana moralitetem.

0:02:00.622,0:02:01.518
Wiara, prawda,

0:02:01.518,0:02:02.980
miłosierdzie i dobre uczynki

0:02:02.980,0:02:05.194
zostały postaciami scenicznymi.

0:02:05.194,0:02:07.483
Jednocześnie cechy przeciwne:

0:02:07.483,0:02:08.274
kłamstwo,

0:02:08.274,0:02:09.110
pożądliwość,

0:02:09.110,0:02:10.070
ciało doczesne,

0:02:10.070,0:02:10.954
i diabeł

0:02:10.954,0:02:12.951
zostały antagonistami.

0:02:12.951,0:02:15.451
Moralitety były alegoriami,

0:02:15.451,0:02:18.743
w których postacie walczyły[br]o kontrolę nad duszą.

0:02:18.743,0:02:21.249
Publiczność uwielbiała[br]niemoralnych bohaterów,

0:02:21.249,0:02:24.998
a gapiów zachęcano[br]do interakcji z aktorami.

0:02:24.998,0:02:29.132
Powszechne było[br]rzucanie zepsutym jedzeniem,

0:02:29.132,0:02:30.672
a nawet przepychanki widzów.

0:02:30.672,0:02:32.376
Postać diabła

0:02:32.376,0:02:33.801
często wałęsała się wśród tłumu

0:02:33.801,0:02:35.671
i ciągnęła zaskoczonych widzów

0:02:35.671,0:02:38.943
do piekła ukazywanego jako smocza paszcza.

0:02:38.943,0:02:41.302
Moralne historie biblijne[br]przekształciły się

0:02:41.302,0:02:43.969
w nieokrzesane[br]i niekiedy komiczne opowieści.

0:02:43.969,0:02:47.014
Duchowieństwo zamierzało[br]ostrzegać przed zepsuciem.

0:02:47.014,0:02:49.590
Paradoksalnie, moralitety sprawiły,

0:02:49.590,0:02:54.104
że występki[br]stały się atrakcyjniejsze od cnót.

0:02:54.104,0:02:55.707
Od połowy XV wieku

0:02:55.707,0:02:58.287
Kościół zaczął zakazywać[br]tych przedstawień.

0:02:58.287,0:03:00.284
Prawa miejskie wymagały,

0:03:00.284,0:03:02.613
żeby teatry budować poza murami.

0:03:02.613,0:03:06.359
Jeden z pierwszych takich teatrów[br]wyglądał jak większa ruchoma platforma

0:03:06.359,0:03:08.074
wyposażona w kondygnacje siedzeń

0:03:08.074,0:03:11.128
okrążające trawiastą przestrzeń[br]przed sceną.

0:03:11.128,0:03:12.341
Brzmi znajomo?

0:03:12.341,0:03:13.568
Młody William Szekspir

0:03:13.568,0:03:16.205
rozwijał swoje umiejętności[br]właśnie w tym teatrze,

0:03:16.205,0:03:18.565
który w końcu nazwano "The Globe".

0:03:18.565,0:03:21.566
Po moralitecie nastał czas[br]renesansowych dramatopisarzy

0:03:21.566,0:03:23.456
inspirowanych walką wewnętrzną

0:03:23.456,0:03:25.237
i sumieniem człowieka.

0:03:25.237,0:03:27.657
I tak, w skrócie, wyłonił się dramat

0:03:27.657,0:03:30.207
jako forma literacka.