1
00:00:17,883 --> 00:00:19,783
W XI i XII wieku

2
00:00:19,783 --> 00:00:22,055
większość plebsu w Anglii
była analfabetami.

3
00:00:22,055 --> 00:00:24,077
Skoro nie mogli przeczytać Biblii,

4
00:00:24,077 --> 00:00:26,547
duchowni wpadli na pomysłowe rozwiązanie:

5
00:00:26,547 --> 00:00:29,127
tworzyli sztuki na podstawie
biblijnych przypowieści,

6
00:00:29,127 --> 00:00:31,879
aby nawet nieumiejący czytać
mogli poznać te historie.

7
00:00:31,879 --> 00:00:33,271
Były one nazywane misteriami,

8
00:00:33,271 --> 00:00:35,939
gdyż wyjawiały tajemnice Słowa Bożego.

9
00:00:35,939 --> 00:00:37,186
W tym samym czasie

10
00:00:37,186 --> 00:00:40,244
duchowieństwo tworzyło sztuki
o świętych Kościoła,

11
00:00:40,244 --> 00:00:41,904
zwane miraklami.

12
00:00:41,904 --> 00:00:44,610
Początkowo to duchowni
odgrywali sceny z Biblii

13
00:00:44,610 --> 00:00:47,029
na schodach przed katedrą.

14
00:00:47,029 --> 00:00:51,026
Widownia reagowała tak entuzjastycznie,
że musieli się przenieść

15
00:00:51,026 --> 00:00:52,573
na ulice dookoła rynku.

16
00:00:52,573 --> 00:00:55,099
Dzięki wybudowaniu wozów,
na których wystawiano sztuki

17
00:00:55,099 --> 00:00:56,816
i ustawieniu ich w szeregu,

18
00:00:56,816 --> 00:00:58,828
mogli wystawiać cykle opowieści,

19
00:00:58,828 --> 00:00:59,997
które zabierały widza

20
00:00:59,997 --> 00:01:02,039
od Księgi Rodzaju do Apokalipsy św.
Jana.

21
00:01:02,039 --> 00:01:03,915
Te ruchome platformy,
zwane "pageant",

22
00:01:03,915 --> 00:01:06,545
wyglądały jak ogromne skrzynie na kółkach.

23
00:01:06,545 --> 00:01:08,379
Każda składała się z dwóch kondygnacji.

24
00:01:08,379 --> 00:01:09,922
Część spodnia, oddzielona zasłoną,

25
00:01:09,922 --> 00:01:12,925
przeznaczona była na kostiumy,
rekwizyty i dekoracje.

26
00:01:12,925 --> 00:01:16,086
Górna platforma pełniła rolę sceny.

27
00:01:16,086 --> 00:01:19,095
Widzowie gromadzili się
w różnych punktach miasta,

28
00:01:19,095 --> 00:01:20,911
a platformy jeździły dookoła,

29
00:01:20,911 --> 00:01:24,144
dopóki mieszkańcy
nie zobaczyli całego cyklu.

30
00:01:24,144 --> 00:01:25,939
Wkrótce nie wystarczali już

31
00:01:25,939 --> 00:01:27,648
aktorzy spośród duchowieństwa.

32
00:01:27,648 --> 00:01:29,191
Zatem pod koniec XIII wieku

33
00:01:29,191 --> 00:01:31,241
różnym gildiom powierzono odpowiedzialność

34
00:01:31,241 --> 00:01:33,862
za odegranie poszczególnych części cyklu.

35
00:01:33,862 --> 00:01:35,447
Zadania te miały odzwierciedlać

36
00:01:35,447 --> 00:01:37,366
zawody zrzeszone w danej gildii.

37
00:01:37,366 --> 00:01:39,651
Przykładowo gildia stolarzy 
mogła przygotować

38
00:01:39,651 --> 00:01:41,245
historię Arki Noego,

39
00:01:41,245 --> 00:01:44,167
gildia piekarzy mogła wystawić
Ostatnią Wieczerzę.

40
00:01:44,167 --> 00:01:46,458
Możecie sobie wyobrazić Ukrzyżowanie

41
00:01:46,458 --> 00:01:49,964
wystawione przez gildię rzeźników?

42
00:01:49,964 --> 00:01:51,297
Dokładnie. Bez duchowieństwa

43
00:01:51,297 --> 00:01:53,122
sztuki zaczęły się różnić

44
00:01:53,122 --> 00:01:55,217
od typowych historii biblijnych.

45
00:01:55,217 --> 00:01:58,099
Pod koniec XIV wieku
powstała nowa forma dramatu,

46
00:01:58,099 --> 00:02:00,622
zwana moralitetem.

47
00:02:00,622 --> 00:02:01,518
Wiara, prawda,

48
00:02:01,518 --> 00:02:02,980
miłosierdzie i dobre uczynki

49
00:02:02,980 --> 00:02:05,194
zostały postaciami scenicznymi.

50
00:02:05,194 --> 00:02:07,483
Jednocześnie cechy przeciwne:

51
00:02:07,483 --> 00:02:08,274
kłamstwo,

52
00:02:08,274 --> 00:02:09,110
pożądliwość,

53
00:02:09,110 --> 00:02:10,070
ciało doczesne,

54
00:02:10,070 --> 00:02:10,954
i diabeł

55
00:02:10,954 --> 00:02:12,951
zostały antagonistami.

56
00:02:12,951 --> 00:02:15,451
Moralitety były alegoriami,

57
00:02:15,451 --> 00:02:18,743
w których postacie walczyły
o kontrolę nad duszą.

58
00:02:18,743 --> 00:02:21,249
Publiczność uwielbiała
niemoralnych bohaterów,

59
00:02:21,249 --> 00:02:24,998
a gapiów zachęcano
do interakcji z aktorami.

60
00:02:24,998 --> 00:02:29,132
Powszechne było
rzucanie zepsutym jedzeniem,

61
00:02:29,132 --> 00:02:30,672
a nawet przepychanki widzów.

62
00:02:30,672 --> 00:02:32,376
Postać diabła

63
00:02:32,376 --> 00:02:33,801
często wałęsała się wśród tłumu

64
00:02:33,801 --> 00:02:35,671
i ciągnęła zaskoczonych widzów

65
00:02:35,671 --> 00:02:38,943
do piekła ukazywanego jako smocza paszcza.

66
00:02:38,943 --> 00:02:41,302
Moralne historie biblijne
przekształciły się

67
00:02:41,302 --> 00:02:43,969
w nieokrzesane
i niekiedy komiczne opowieści.

68
00:02:43,969 --> 00:02:47,014
Duchowieństwo zamierzało
ostrzegać przed zepsuciem.

69
00:02:47,014 --> 00:02:49,590
Paradoksalnie, moralitety sprawiły,

70
00:02:49,590 --> 00:02:54,104
że występki
stały się atrakcyjniejsze od cnót.

71
00:02:54,104 --> 00:02:55,707
Od połowy XV wieku

72
00:02:55,707 --> 00:02:58,287
Kościół zaczął zakazywać
tych przedstawień.

73
00:02:58,287 --> 00:03:00,284
Prawa miejskie wymagały,

74
00:03:00,284 --> 00:03:02,613
żeby teatry budować poza murami.

75
00:03:02,613 --> 00:03:06,359
Jeden z pierwszych takich teatrów
wyglądał jak większa ruchoma platforma

76
00:03:06,359 --> 00:03:08,074
wyposażona w kondygnacje siedzeń

77
00:03:08,074 --> 00:03:11,128
okrążające trawiastą przestrzeń
przed sceną.

78
00:03:11,128 --> 00:03:12,341
Brzmi znajomo?

79
00:03:12,341 --> 00:03:13,568
Młody William Szekspir

80
00:03:13,568 --> 00:03:16,205
rozwijał swoje umiejętności
właśnie w tym teatrze,

81
00:03:16,205 --> 00:03:18,565
który w końcu nazwano "The Globe".

82
00:03:18,565 --> 00:03:21,566
Po moralitecie nastał czas
renesansowych dramatopisarzy

83
00:03:21,566 --> 00:03:23,456
inspirowanych walką wewnętrzną

84
00:03:23,456 --> 00:03:25,237
i sumieniem człowieka.

85
00:03:25,237 --> 00:03:27,657
I tak, w skrócie, wyłonił się dramat

86
00:03:27,657 --> 00:03:30,207
jako forma literacka.