Hteo bih da vam
ispričam priču
kojom sam bio opsednut dok
sam pisao moju novu knjigu.
To je priča o nečemu
što se dogodilo
pre 3000 godina
kada je Izrailjsko kraljevstvo
bilo tek u povoju.
Radnja se dešava u
oblasti zvanoj Šefela,
u današnjem Izraelu.
Razlog zbog koga sam toliko
bio opsednut ovom pričom je to
što sam mislio da je razumem,
a kada sam joj se vratio
shvatio sam da je uopšte
nisam razumeo.
Drevna Palestina je,
duž istočne granice,
imala planinski venac.
Isto važi i za
današnji Izrael.
Na tom planinskom vencu
su svi drevni gradovi
te oblasti, dakle:
Jerusalim, Vitlejem, Hebron.
Tu postoji i priobalna ravnica
duž Mediterana, gde
je danas Tel Aviv.
Ono što povezuje planinski
venac sa priobalnom ravnicom
je oblast zvana Šefela,
koju čini nekoliko dolina i planinskih grebena
koji se prostiru od istoka ka zapadu.
Kada pređete Šefelu možete
da se iz priobalne ravnice
popnete na planine.
Ako ste bili u Izraelu
znate da je Šefela
otprilike najlepši deo Izraela.
Prosto je divna,
sa hrastovim šumama
i pirinčanim poljima i vinogradima.
Ali, najvažnija je, ipak,
istorija te oblasti.
Ona je imala
pravu stratešku funkciju,
a to je da su njome
neprijateljske vojske
probijale put od
priobalne ravnice,
penjući se ka planinama,
i ugrožavale ljude koji su gore živeli.
Upravo se to dešavalo
pre 3000 godina.
Filistejci, najljući neprijatelji
izrailjskog kraljevstva,
živeli su u priobalnoj ravnici.
Poreklom su sa Krita.
I bili su pomorci.
Jednom su se uputili
kroz jednu šefelsku dolinu
ka planinama,
zato što su hteli da
zauzmu brdsko područje
blizu Vitlejema i da podele
izrailjsko kraljevstvo na dva dela.
A izrailjsko kraljevstvo,
na čelu sa kraljem Saulom,
očigledno čuje glas o tome,
te Saul dovede svoju
vojsku sa planina
i suoči se s Filistejcima
u Dolini Ila,
jednoj od najlepših
dolina u Šefeli.
Izrailjci se tako ukopaše
duž severnog grebena
a FIlistinci duž južnog,
te tako dve vojske
nedeljama sedeše tu
i gledaše se,
jer su blokirane.
Ne mogu da napadnu jedna
drugu, jer da bi se napalo
mora se sići sa
planine u dolinu
zatim se popeti na drugu stranu,
i pritom se potpuno izložiti.
Naposletku, da bi se
otkočila blokada,
FIlistinci poslaše
svog najmoćnijeg ratnika
dole u dolinu,
te on uskliknu,
reče narodu Izrailja:
"Pošaljite dole svog
najmoćnijeg ratnika,
da ovo rešimo samo nas dvojica."
U drevnom ratovanju je postojala
tradicija zvana duel najjačih.
Na taj način su se
rešavale rasprave
bez upuštanja u
krvoproliće velike bitke.
A FIlistejac koji je poslat,
njihov moćni ratnik,
je jedan džin.
Visok je nešto iznad 2 metra.
Od glave do pete je okovan
sjajnim bronzanim oklopom,
i poseduje mač, džilit
i koplje. Apsolutno
je zastrašujuć.
Toliko je zastrašujuć da nijedan vojnik
izrailjske vojske neće da se bori s njim.
To je prevelik rizik, zar ne? Nema šanse
da i pomisle da mogu da ga savladaju.
Na kraju, jedina osoba
koja sme da istupi
je jedan mladi pastir,
koji priđe Saulu i kaže:
"Ja ću se boriti s njim."
A Saul odgovori: "Ne možeš se boriti
s njim. To je suludo.
Ti si samo dečak. On
moćni ratnik."
Ali pastir ne popušta.
Kaže: "Ne, ne, ne,
ne razumeš, ja
branim moje stado
od lavova i vukova godinama.
Mogu se boriti s njim."
Saul nema izbora. Niko
drugi neće da istupi.
Tako da kaže: "U redu."
I onda se okrenu i reče dečku:
"Ali moraš nositi ovaj oklop.
Ne možeš tek tako."
Te on pokuša da pastiru
da svoj oklop
ali on odvrati: "Ne."
Reče: "Ne mogu to da nosim."
Biblijski stih kaže: "Ne mogu da
ga nosim jer nisam navikao",
što znači: "Nisam nikad nosio
oklop. Mora da si lud."
Potom se saginje i sa zemlje
podiže pet kamenova
i stavlja ih u svoju
pastirsku torbu
te se uputi padinom
da se suoči sa džinom.
Džin uoči da mu se
nekakva prilika približava
i povika: "Priđi mi da
tvojim mesom nahranim
ptice na nebu i
zveri na polju."
To govori da bi se
narugao toj osobi
koja dolazi da se bori s njim.
Kako se pastir približava,
džin uočava da on nosi štap.
To je sve što pastir nosi.
Umesto oružja, samo
pastirski štap,
- uvređen je - i kaže:
"Jesam li kakav pas da
mi dolaziš sa štapovima?"
Mladi pastir izvadi jedan kamen
iz džepa, stavi ga u praćku,
zavrte njome i otpusti
kamen da odleti,
te pogodi džina
tačno među oči -
baš ovde, u ovu
najslabiju tačku -
i džin pade dole
mrtav ili bez svesti,
a mladi pastir pritrča
i isuče džinov mač
i odseče mu glavu.
Čim videše ovo, Filistinci
se okretoše i pobegoše.
Naravno, džinovo ime je Golijat
a ime mladog
pastira je David,
a razlog zbog kog sam
bio opsednut ovom pričom
tokom pisanja moje knjige
je to što se sve što sam
mislio da znam o toj priči
ispostavilo kao netačno.
David je u u toj priči
pretpostavljen kao slabiji, zar ne?
Taj izraz - David i Golijat -
ušao je u engleski jezik
kao metafora za
neočekivanu pobedu
slabijeg nad mnogo
jačim protivnikom.
Ali zašto Davida nazivamo slabijim?
Zovemo ga slabijim zato što je dečak,
mladić, a Golijat je veliki, jaki džin.
Takođe ga zovemo slabijim
jer je Golijat
iskusan ratnik,
a David je jedan
običan pastir.
Ali, najvažnije,
zovemo ga slabijim
jer ima samo -
Golijat je prekriven
modernim naoružanjem,
sjajnim oklopom,
mačem, džilitom i kopljem -
a David ima samo praćku.
Hajde da počnemo
od te rečenice:
"David ima samo praćku",
jer je to prva greška
koju pravimo.
U drevnom ratovanju,
postojale su tri vrste ratnika.
Postojala je konjica -
ljudi na konjima i sa kočijama.
Postojala je teška pešadija -
vojnici na zemlji,
vojnici na zemlji u oklopu
i sa mačevima i štitovima
i nekom vrstom oklopa.
Postojala je i artiljerija -
iliti strelci,
ali najvažnije - strelci s praćkama.
Strelac s praćkom je
osoba koja ima kožni remen
za koji su zakačena dva kanapa,
i u to se stavi projektil -
kamen ili olovna kugla -
u taj remen, i time se
vrti ukrug, ovako,
i onda se jedan kanap otpusti
čime se projektil
pošalje napred
ka meti.
To je David imao, i
važno je shvatiti
da ta njegova praćka
nije praćka kakvu znamo.
Nije ovakva, zar ne?
Nije dečija igračka.
Zapravo, ona je neverovatno
razorno oružje.
Kada David ovako zavrti praćkom,
okreće je verovatno
šest ili sedam puta u sekundi
što znači da, kada
otpusti kamen,
on će leteti unapred
velikom brzinom,
verovatno oko 35 m/s.
To je znatno brže i od
loptice za bejzbol
koju baci čak i najbolji bacač.
Uz to, kamenje u dolini Ila
nije bilo obično.
Bilo je od barita,
dvostruko veće gustine
od običnog kamenja.
Ako uradite balističko merenje
zaustavne snage kamena
ispaljenog iz Davidove praćke,
videćete da je približno
jednako zaustavnoj snazi
metka iz pištolja kalibra 45 mm.
To je neverovatno
razorno oružje.
Preciznost - iz
istorijskih zapisa znamo
da iskusni strelci s praćkom
mogu pogoditi
i osakatiti, ili čak ubiti, metu
na razdaljni i do skoro 180 m.
Preko srednjovekovnih tapiserija
znamo da su strelci s praćkom
bili sposobni da
pogode pticu u letu.
Bili su neverovatno precizni.
Kada David nišani - a od
Golijata nije udaljen 180 m,
prilično mu je blizu -
kada nanišani i ispali
kamen ka Golijatu,
on ima nameru i očekuje
da ga pogodi u
najslabiju tačku
između očiju.
Ako se vratimo istoriji
drevnog ratovanja,
naići ćemo na
bezbroj primera
u kojima su strelci s praćkom
bili ključni faktor protiv pešadije
u jednoj ili drugoj vrsti borbe.
A šta je Golijat?
On je teški pešadinac
i kada izazove Izrailjce
na dvoboj, on očekuje
da će se boriti sa istim
takvim pešadincem.
Kada kaže: "Priđi mi da
tvojim mesom nahranim ptice
na nebu i zveri u polju",
ključni deo je: "Priđi mi."
Priđi mi jer ćemo
se boriti,
prsa u prsa, ovako.
Saul isto očekuje.
David je kazao: "Hoću da se
borim s Golijatom",
a Saul je pokušao
da mu da svoj oklop,
jer misli: "Kada kažeš da
se boriš s Golijatom
misliš 'boriš se prsa u prsa',
pešadinac na pešadinca."
Ali David ništa ne očekuje.
Neće se s njim tako boriti.
I zašto bi?
On je pastir.
Čitav vek je koristio
praćku da stado
odbrani od lavova i vukova.
U tome leži
njegova snaga.
I eto njega, pastira,
iskusnog
u upotrebi tog
razornog oružja,
kako se suočava s
jednim gorostasom,
opasanim oklopom
od oko 60 kg
i neverovatno
teškim oružjem
koje je korisno samo
u borbi prsa u prsa.
Golijat je kao glineni golub.
Nema nikakve šanse.
Pa zašto onda Davida
nazivamo slabijim
i zašto njegovu pobedu
zovemo neverovatnom?
Postoji još jedna bitna stvar.
Nismo pogrešno shvatili
samo Davida
i njegov izbor naoružanja.
Suštinski smo pogrešno
shvatili i Golijata.
Golijat nije onakav
kakav nam se čini.
Postoje razne naznake
u biblijskom tekstu,
stvari koje su prilično zbunjujuće
kada se pogleda unazad
i koje nisu u skladu sa
tom slikom moćnog ratnika.
Za početak, Biblija
kaže da Golijata
do doline dovodi sluga.
Nije li to čudno?
Jedan moćni ratnik
izaziva Izrailjce na
borbu jedan-na-jedan.
Zašto ga za ruku vodi
neki, možda, mladić,
na liniju borbe?
Druga stvar, biblijska priča
posebno beleži
kako se Golijat sporo kreće,
što je još jedna čudna stvar
kada se opisuje
najmoćniji ratnik do
tada poznat čoveku.
Potom je tu i taj
neobičan podatak
o tome koliko Golijatu
treba da odreaguje
kada se David pojavi.
Dakle, David silazi
s planine
i očigledno se ne sprema
za borbu prsa u prsa.
Ništa na njemu ne
ukazuje na to da
će da se tako bori s njim.
Ne nosi čak ni mač.
Zašto Golijat ne
reaguje na to?
Kao da nije svestan
šta se tog dana dešava.
Tu je i čudna opaska
koju uputi Davidu:
"Jesam li kakav pas da
mi dolaziš sa štapovima?"
Štapovima? David
ima samo jedan štap.
Ispostavilo se da se
tokom godina u medicini
dosta raspravljalo
o tome da li nešto
stvarno nije u redu s Golijatom.
Pokušano je traženje smisla
u tim očiglednim anomalijama.
Napisano je mnogo članaka.
Prvi je objavljen 1960. u časopisu
Medicinskog udruženja države Indijana,
i pokrenuo je
niz pretpostavki
koje počinju objašnjavanjem
Golijatove visine.
Golijat je bio za glavu viši
od svih vršnjaka u to doba,
i obično, kada je neko
toliko iznad proseka,
postoji objašnjenje.
Najčešći oblik gigantizma
je stanje poznato
kao akromegalija.
koju uzrokuje dobroćudni tumor
na hipofizi,
a koji uzrokuje prekomerno
lučenje hormona rasta.
Tokom istorije, mnogi
poznati džinovi
imali su akromegaliju.
Najviši čovek svih vremena
bio je Robert Vadlou,
koji je i dalje rastao kada
je umro u 24. godini
a bio je visok oko 2,5 m.
Imao je akromegaliju.
Pamtite li rvača, Džina Andrea?
Bio je poznat. Imao
je akromegaliju.
Postoje čak i pretpostavke da je i
Abraham Linkoln imao akromegaliju.
Za bilo čiju neobičnu visinu
to je prvo objašnjenje
koje nam padne na pamet.
A akromegalija ima
izrazite propratne
nuspojave,
a prvenstveno
se tiču vida.
Kako se povećava,
tumor na hipofizi
obično pritiska
vizuelni nerv u mozgu,
što rezultira da
ljudi s akromegalijom
ili duplo vide ili
su kratkovidi.
Kada su ljudi počeli
da prave pretpostavke
o tome šta nije u
redu s Golijatom,
rekli su: "Čekaj malo,
on veoma podseća na osobu
koja ima akromegaliju."
To bi objasnilo
mnoge čudne stvari
u njegovom ponašanju
toga dana.
Zašto se sporo kreće
i zašto do doline
mora da bude
u pratnji sluge?
Zato što ne može da se snađe sam.
Zašto uopšte nije svestan
Davidovog prisustva,
toliko da ne shvata
da će ga pogoditi
do poslednjeg trenutka?
Zato što ga ne vidi.
Kada kaže: "Priđi mi da tvojim mesom
nahranim ptice na nebu
i zveri na polju",
poziv 'priđi mi' nagoveštava
njegovu ranjivost.
Priđi mi jer te ne vidim.
A kada kaže: "Jesam li kakav pas
da mi dolaziš sa štapovima?"
On vidi dva štapa, a
David nosi samo jedan.
A Izrailjci ga
s tog planinskog venca
posmatraju i misle
da je on samo
jedan veoma
moćan neprijatelj.
Oni nisu shvatali da
je očigledni izvor
njegove snage
takođe izvor njegove
najveće slabosti.
I u svemu tome mislim da
leži jedna vrlo
važna pouka svima.
Džinovi nisu tako
moćni kako se čini.
A mladi pastir nekad
drži praćku u džepu.
Hvala.
(Aplauz)