[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.54,0:00:01.82,Default,,0000,0000,0000,,Chciałbym opowiedzieć historię,
Dialogue: 0,0:00:01.82,0:00:05.29,Default,,0000,0000,0000,,która stała się moją obsesją \Npodczas pisania książki,
Dialogue: 0,0:00:05.29,0:00:08.84,Default,,0000,0000,0000,,a która mówi o wydarzeniu
Dialogue: 0,0:00:08.84,0:00:10.41,Default,,0000,0000,0000,,sprzed 3000 lat,
Dialogue: 0,0:00:10.41,0:00:13.64,Default,,0000,0000,0000,,z czasów początku Królestwa Izraela.
Dialogue: 0,0:00:13.64,0:00:16.37,Default,,0000,0000,0000,,Miała miejsce w krainie o nazwie Szefela,
Dialogue: 0,0:00:16.37,0:00:18.70,Default,,0000,0000,0000,,w dzisiejszym Izraelu.
Dialogue: 0,0:00:18.70,0:00:20.95,Default,,0000,0000,0000,,Historia zafascynowała mnie,
Dialogue: 0,0:00:20.95,0:00:24.03,Default,,0000,0000,0000,,bo choć z początku sądziłem, że ją rozumiem,
Dialogue: 0,0:00:24.03,0:00:28.14,Default,,0000,0000,0000,,po ponownym przeczytaniu zrozumiałem, \Nże wcale tak nie jest.
Dialogue: 0,0:00:28.14,0:00:32.96,Default,,0000,0000,0000,,Wzdłuż wschodniej granicy \Nstarożytnej Palestyny
Dialogue: 0,0:00:32.96,0:00:34.27,Default,,0000,0000,0000,,znajdowało się pasmo górskie.
Dialogue: 0,0:00:34.27,0:00:36.13,Default,,0000,0000,0000,,Tak samo jest z dzisiejszym Izraelem.
Dialogue: 0,0:00:36.13,0:00:39.06,Default,,0000,0000,0000,,W tym paśmie znajdują się\Nwszystkie starożytne miasta tego regionu,
Dialogue: 0,0:00:39.06,0:00:43.52,Default,,0000,0000,0000,,a więc Jerozolima, Betlejem i Hebron.
Dialogue: 0,0:00:43.52,0:00:45.75,Default,,0000,0000,0000,,Natomiast wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego
Dialogue: 0,0:00:45.75,0:00:49.10,Default,,0000,0000,0000,,znajduje się równina, \Nna której zbudowano Tel Awiw.
Dialogue: 0,0:00:49.10,0:00:52.50,Default,,0000,0000,0000,,Szefela leży pomiędzy tą równiną,
Dialogue: 0,0:00:52.50,0:00:54.44,Default,,0000,0000,0000,,a wspomnianym pasmem górskim.
Dialogue: 0,0:00:54.44,0:00:58.86,Default,,0000,0000,0000,,To kraina dolin i grzbietów górskich, \Nktóre ciągną się ze wschodu na zachód,
Dialogue: 0,0:00:58.86,0:01:02.03,Default,,0000,0000,0000,,którymi można przedostać się \Nz równinnego wybrzeża
Dialogue: 0,0:01:02.03,0:01:04.79,Default,,0000,0000,0000,,w stronę gór.
Dialogue: 0,0:01:04.79,0:01:06.48,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli byliście w Izraelu to wiecie,
Dialogue: 0,0:01:06.48,0:01:08.89,Default,,0000,0000,0000,,że Szefela to chyba najpiękniejszy region.
Dialogue: 0,0:01:08.89,0:01:11.81,Default,,0000,0000,0000,,Jest wspaniała, z dębowymi lasami,
Dialogue: 0,0:01:11.81,0:01:14.22,Default,,0000,0000,0000,,polami pszenicy i winnicami.
Dialogue: 0,0:01:14.22,0:01:17.60,Default,,0000,0000,0000,,Ale, co ważniejsze,
Dialogue: 0,0:01:17.60,0:01:21.37,Default,,0000,0000,0000,,odegrała też istotną, strategiczną rolę\Nw historii tego regionu,
Dialogue: 0,0:01:21.37,0:01:24.28,Default,,0000,0000,0000,,a to dlatego, że umożliwiała wrogim armiom
Dialogue: 0,0:01:24.28,0:01:26.86,Default,,0000,0000,0000,,z równinnego wybrzeża znaleźć drogę w góry
Dialogue: 0,0:01:26.86,0:01:30.48,Default,,0000,0000,0000,,i zagrozić mieszkańcom.
Dialogue: 0,0:01:30.48,0:01:33.51,Default,,0000,0000,0000,,Tak właśnie stało się 3 tysiące lat temu.
Dialogue: 0,0:01:33.51,0:01:37.79,Default,,0000,0000,0000,,Filistyni, najwięksi wrogowie
Dialogue: 0,0:01:37.79,0:01:39.29,Default,,0000,0000,0000,,Królestwa Izraela,
Dialogue: 0,0:01:39.29,0:01:41.00,Default,,0000,0000,0000,,mieszkają na równinie na wybrzeżu.
Dialogue: 0,0:01:41.00,0:01:44.30,Default,,0000,0000,0000,,Są żeglarzami, pochodzącymi z Krety.
Dialogue: 0,0:01:44.30,0:01:46.72,Default,,0000,0000,0000,,Zaczynają przemieszczać się
Dialogue: 0,0:01:46.72,0:01:48.96,Default,,0000,0000,0000,,jedną z dolin w Szefeli
Dialogue: 0,0:01:48.96,0:01:50.13,Default,,0000,0000,0000,,w stronę gór,
Dialogue: 0,0:01:50.13,0:01:52.38,Default,,0000,0000,0000,,bo chcą zająć tereny górskie obok Betlejem
Dialogue: 0,0:01:52.38,0:01:56.38,Default,,0000,0000,0000,,i podzielić Królestwo Izraela na 2 części.
Dialogue: 0,0:01:56.38,0:01:59.65,Default,,0000,0000,0000,,Królestwo Izraela, \Nrządzone przez króla Saula,
Dialogue: 0,0:01:59.65,0:02:01.38,Default,,0000,0000,0000,,oczywiście dowiaduje się o tym,
Dialogue: 0,0:02:01.38,0:02:04.25,Default,,0000,0000,0000,,więc Saul sprowadza wojska z gór
Dialogue: 0,0:02:04.25,0:02:07.91,Default,,0000,0000,0000,,i stawia Filistynom opór w dolinie Elah,
Dialogue: 0,0:02:07.91,0:02:10.36,Default,,0000,0000,0000,,jednej z najpiękniejszych dolin Szefeli.
Dialogue: 0,0:02:10.36,0:02:13.23,Default,,0000,0000,0000,,Izrealici okopują się \Nwzdłuż północnego grzbietu
Dialogue: 0,0:02:13.23,0:02:17.49,Default,,0000,0000,0000,,a Filistyni wzdłuż południowego,
Dialogue: 0,0:02:17.49,0:02:20.22,Default,,0000,0000,0000,,Obie armie siedzą tam przez kilka tygodni
Dialogue: 0,0:02:20.22,0:02:22.35,Default,,0000,0000,0000,,i patrzą na siebie, bo są w impasie.
Dialogue: 0,0:02:22.35,0:02:24.82,Default,,0000,0000,0000,,Żadna nie może zaatakować, bo w tym celu
Dialogue: 0,0:02:24.82,0:02:28.08,Default,,0000,0000,0000,,trzeba by zejść w dolinę,
Dialogue: 0,0:02:28.08,0:02:30.59,Default,,0000,0000,0000,,a potem wejść na drugie wzgórze, \Nbez żadnej osłony.
Dialogue: 0,0:02:30.59,0:02:32.78,Default,,0000,0000,0000,,W końcu, żeby przełamać impas,
Dialogue: 0,0:02:32.78,0:02:35.100,Default,,0000,0000,0000,,Filistyni wysyłają najsilniejszego wojownika,
Dialogue: 0,0:02:35.100,0:02:38.48,Default,,0000,0000,0000,,który schodzi w dolinę
Dialogue: 0,0:02:38.48,0:02:39.93,Default,,0000,0000,0000,,i woła do Izraelitów:
Dialogue: 0,0:02:39.93,0:02:42.56,Default,,0000,0000,0000,,"Przyślijcie tu swojego \Nnajpotężniejszego wojownika,
Dialogue: 0,0:02:42.56,0:02:44.57,Default,,0000,0000,0000,,i rozstrzygniemy to między sobą".
Dialogue: 0,0:02:44.57,0:02:48.40,Default,,0000,0000,0000,,W starożytnych wojnach była taka tradycja
Dialogue: 0,0:02:48.40,0:02:50.20,Default,,0000,0000,0000,,rozstrzygania sporów,
Dialogue: 0,0:02:50.20,0:02:54.32,Default,,0000,0000,0000,,bez rozlewu krwi \Nwłaściwego dla wielkich bitew.
Dialogue: 0,0:02:54.32,0:02:57.28,Default,,0000,0000,0000,,Filistyn, który został wysłany,
Dialogue: 0,0:02:57.28,0:02:59.45,Default,,0000,0000,0000,,ich najpotężniejszy wojownik, jest gigantem.
Dialogue: 0,0:02:59.45,0:03:01.22,Default,,0000,0000,0000,,Ma ponad dwa metry wzrostu.
Dialogue: 0,0:03:01.22,0:03:05.94,Default,,0000,0000,0000,,Jest od stóp do głów ubrany \Nw błyszczącą zbroję z brązu,
Dialogue: 0,0:03:05.94,0:03:08.100,Default,,0000,0000,0000,,ma miecz, oszczep i dzidę.
Dialogue: 0,0:03:08.100,0:03:11.72,Default,,0000,0000,0000,,Jest absolutnie przerażający.
Dialogue: 0,0:03:11.72,0:03:16.21,Default,,0000,0000,0000,,Na tyle, że żaden z Izraelitów \Nnie chce z nim walczyć.
Dialogue: 0,0:03:16.21,0:03:20.85,Default,,0000,0000,0000,,To pewna śmierć. Nie da się go pokonać.
Dialogue: 0,0:03:20.85,0:03:23.14,Default,,0000,0000,0000,,Koniec końców jedynym chętnym
Dialogue: 0,0:03:23.14,0:03:25.65,Default,,0000,0000,0000,,jest młody chłopak, pasterz,
Dialogue: 0,0:03:25.65,0:03:28.33,Default,,0000,0000,0000,,który podchodzi do Saula i mówi:\N"Ja będę z nim walczył".
Dialogue: 0,0:03:28.33,0:03:31.45,Default,,0000,0000,0000,,Saul odpowiada: "Nie dasz mu rady. \NTo niedorzeczne.
Dialogue: 0,0:03:31.45,0:03:33.77,Default,,0000,0000,0000,,Jesteś dzieciakiem, a to potężny wojownik".
Dialogue: 0,0:03:33.77,0:03:36.19,Default,,0000,0000,0000,,Ale pasterz jest nieugięty.
Dialogue: 0,0:03:36.19,0:03:39.19,Default,,0000,0000,0000,,Mówi: "Nie rozumiesz. Od lat bronię stada
Dialogue: 0,0:03:39.19,0:03:43.36,Default,,0000,0000,0000,,przed lwami i wilkami. Dam sobie radę".
Dialogue: 0,0:03:43.36,0:03:46.57,Default,,0000,0000,0000,,Saul nie ma wyboru.\NNikt inny się nie zgłosił.
Dialogue: 0,0:03:46.57,0:03:47.91,Default,,0000,0000,0000,,Mówi: "No dobrze".
Dialogue: 0,0:03:47.91,0:03:49.12,Default,,0000,0000,0000,,Odwraca się do młodzieńca i mówi:
Dialogue: 0,0:03:49.12,0:03:52.82,Default,,0000,0000,0000,,"Musisz włożyć zbroję. Nie możesz tak iść tak".
Dialogue: 0,0:03:52.82,0:03:55.22,Default,,0000,0000,0000,,Próbuje dać pasterzowi swoją zbroję,
Dialogue: 0,0:03:55.22,0:03:56.47,Default,,0000,0000,0000,,ale ten odmawia.
Dialogue: 0,0:03:56.47,0:03:58.88,Default,,0000,0000,0000,,Mówi: "Nie mogę tego włożyć".
Dialogue: 0,0:03:58.88,0:04:02.96,Default,,0000,0000,0000,,Biblia mówi: "Nie potrafię się w tym poruszać, \Ngdyż nie nabrałem wprawy",
Dialogue: 0,0:04:02.96,0:04:06.13,Default,,0000,0000,0000,,czyli: "W życiu nie nosiłem zbroi.\NChyba oszalałeś".
Dialogue: 0,0:04:06.13,0:04:08.74,Default,,0000,0000,0000,,Zamiast tego pasterz schyla się,
Dialogue: 0,0:04:08.74,0:04:10.50,Default,,0000,0000,0000,,podnosi z ziemi pięć kamieni,
Dialogue: 0,0:04:10.50,0:04:12.96,Default,,0000,0000,0000,,wkłada je do pasterskiej torby
Dialogue: 0,0:04:12.96,0:04:17.47,Default,,0000,0000,0000,,i zaczyna schodzić na spotkanie z gigantem.
Dialogue: 0,0:04:17.47,0:04:19.67,Default,,0000,0000,0000,,Gigant widzi nadchodzącą postać
Dialogue: 0,0:04:19.67,0:04:22.82,Default,,0000,0000,0000,,i woła: "Zbliż się tylko do mnie, \Na ciało twoje oddam
Dialogue: 0,0:04:22.82,0:04:26.79,Default,,0000,0000,0000,,ptakom powietrznym i dzikim zwierzętom".
Dialogue: 0,0:04:26.79,0:04:30.23,Default,,0000,0000,0000,,Szydzi w ten sposób z osoby,
Dialogue: 0,0:04:30.23,0:04:31.96,Default,,0000,0000,0000,,która przyszła z nim walczyć.
Dialogue: 0,0:04:31.96,0:04:35.31,Default,,0000,0000,0000,,Pasterz podchodzi coraz bliżej
Dialogue: 0,0:04:35.31,0:04:38.30,Default,,0000,0000,0000,,i gigant zauważa, że niesie on kij,
Dialogue: 0,0:04:38.30,0:04:39.47,Default,,0000,0000,0000,,i nic poza tym.
Dialogue: 0,0:04:39.47,0:04:41.34,Default,,0000,0000,0000,,Zamiast broni ma tylko pasterski kij,
Dialogue: 0,0:04:41.34,0:04:43.91,Default,,0000,0000,0000,,więc mówi obrażony:
Dialogue: 0,0:04:43.91,0:04:47.27,Default,,0000,0000,0000,,"Czyż jestem psem, \Nże przychodzisz do mnie z kijami?".
Dialogue: 0,0:04:47.27,0:04:50.33,Default,,0000,0000,0000,,Chłopak wyjmuje kamień z kieszeni,
Dialogue: 0,0:04:50.33,0:04:53.57,Default,,0000,0000,0000,,wkłada go do procy,
Dialogue: 0,0:04:53.57,0:04:55.86,Default,,0000,0000,0000,,kręci nią, i wypuszcza kamień,
Dialogue: 0,0:04:55.86,0:04:58.27,Default,,0000,0000,0000,,który uderza giganta prosto między oczy,
Dialogue: 0,0:04:58.27,0:05:00.36,Default,,0000,0000,0000,,tutaj, w jego najsłabsze miejsce.
Dialogue: 0,0:05:00.36,0:05:03.68,Default,,0000,0000,0000,,Gigant pada na ziemię, \Nmartwy albo nieprzytomny,
Dialogue: 0,0:05:03.68,0:05:06.18,Default,,0000,0000,0000,,a pasterz podbiega, zabiera mu miecz
Dialogue: 0,0:05:06.18,0:05:07.86,Default,,0000,0000,0000,,i odcina głowę.
Dialogue: 0,0:05:07.86,0:05:13.42,Default,,0000,0000,0000,,Na ten widok Filistyni \Nzwyczajnie rzucają do ucieczki.
Dialogue: 0,0:05:13.42,0:05:17.78,Default,,0000,0000,0000,,Oczywiście imię giganta to Goliat,
Dialogue: 0,0:05:17.78,0:05:20.31,Default,,0000,0000,0000,,a młody pasterz to Dawid.
Dialogue: 0,0:05:20.31,0:05:23.44,Default,,0000,0000,0000,,Historia ta zafascynowała mnie
Dialogue: 0,0:05:23.44,0:05:24.87,Default,,0000,0000,0000,,podczas pisania książki,
Dialogue: 0,0:05:24.87,0:05:27.97,Default,,0000,0000,0000,,bo wszystko, co miałem za pewnik,
Dialogue: 0,0:05:27.97,0:05:30.72,Default,,0000,0000,0000,,okazało się fałszem.
Dialogue: 0,0:05:30.72,0:05:34.50,Default,,0000,0000,0000,,W tej historii Dawid ma być \Nna z góry straconej pozycji, prawda?
Dialogue: 0,0:05:34.50,0:05:36.64,Default,,0000,0000,0000,,Określenie "walka Dawida z Goliatem"
Dialogue: 0,0:05:36.64,0:05:39.62,Default,,0000,0000,0000,,weszło do języka jako metafora
Dialogue: 0,0:05:39.62,0:05:41.16,Default,,0000,0000,0000,,dla nieoczekiwanych zwycięstw,
Dialogue: 0,0:05:41.16,0:05:44.27,Default,,0000,0000,0000,,odnoszonych przez słabszych\Nnad kimś znacznie silniejszym.
Dialogue: 0,0:05:44.27,0:05:46.46,Default,,0000,0000,0000,,Dlaczego z góry zakładamy,\Nże Dawid jest na przegranej pozycji?
Dialogue: 0,0:05:46.46,0:05:49.94,Default,,0000,0000,0000,,Pewnie dlatego, że to ledwie dzieciak,
Dialogue: 0,0:05:49.94,0:05:53.47,Default,,0000,0000,0000,,a Goliat jest wielkim, silnym gigantem.
Dialogue: 0,0:05:53.47,0:05:55.13,Default,,0000,0000,0000,,Pewnie także dlatego,
Dialogue: 0,0:05:55.13,0:05:59.05,Default,,0000,0000,0000,,że Goliat jest doświadczonym wojownikiem,
Dialogue: 0,0:05:59.05,0:06:00.99,Default,,0000,0000,0000,,a Dawid tylko pasterzem.
Dialogue: 0,0:06:00.99,0:06:03.34,Default,,0000,0000,0000,,Co najważniejsze, \Nuważamy jego pozycję za straconą,
Dialogue: 0,0:06:03.34,0:06:08.35,Default,,0000,0000,0000,,bo podczas gdy Goliat
Dialogue: 0,0:06:08.35,0:06:10.35,Default,,0000,0000,0000,,ma całe to współczesne uzbrojenie,
Dialogue: 0,0:06:10.35,0:06:12.13,Default,,0000,0000,0000,,lśniącą zbroję,
Dialogue: 0,0:06:12.13,0:06:15.96,Default,,0000,0000,0000,,miecz, oszczep i dzidę,
Dialogue: 0,0:06:15.96,0:06:19.79,Default,,0000,0000,0000,,Dawid ma tylko swoją procę.
Dialogue: 0,0:06:19.79,0:06:21.49,Default,,0000,0000,0000,,Zacznijmy może od zdania:
Dialogue: 0,0:06:21.49,0:06:23.93,Default,,0000,0000,0000,,"Dawid ma tylko swoją procę",
Dialogue: 0,0:06:23.93,0:06:26.80,Default,,0000,0000,0000,,bo to jest nasz pierwszy błąd.
Dialogue: 0,0:06:26.80,0:06:30.36,Default,,0000,0000,0000,,W starożytnej sztuce wojennej\Nistniały trzy grupy wojowników.
Dialogue: 0,0:06:30.36,0:06:33.79,Default,,0000,0000,0000,,Była kawaleria czyli jeźdźcy \Nna koniach lub rydwanach.
Dialogue: 0,0:06:33.79,0:06:36.92,Default,,0000,0000,0000,,Była piechota, a więc piesi żołnierze,
Dialogue: 0,0:06:36.92,0:06:39.80,Default,,0000,0000,0000,,uzbrojeni w miecze, szable
Dialogue: 0,0:06:39.80,0:06:41.30,Default,,0000,0000,0000,,i pancerze.
Dialogue: 0,0:06:41.30,0:06:44.53,Default,,0000,0000,0000,,Była też artyleria, a więc łucznicy,
Dialogue: 0,0:06:44.53,0:06:46.70,Default,,0000,0000,0000,,ale przede wszystkim\Nżołnierze uzbrojeni w rodzaj procy.
Dialogue: 0,0:06:46.70,0:06:49.77,Default,,0000,0000,0000,,Mieli oni skórzane sakiewki
Dialogue: 0,0:06:49.77,0:06:52.56,Default,,0000,0000,0000,,z przymocowanymi do nich\Ndwoma długimi sznurkami.
Dialogue: 0,0:06:52.56,0:06:55.76,Default,,0000,0000,0000,,Wkładali tam pocisk \N- kamień albo ołowianą kulę.
Dialogue: 0,0:06:55.76,0:06:58.89,Default,,0000,0000,0000,,Kręcili nią,
Dialogue: 0,0:06:58.89,0:07:01.53,Default,,0000,0000,0000,,a potem puszczali jeden ze sznurków,
Dialogue: 0,0:07:01.53,0:07:05.40,Default,,0000,0000,0000,,posyłając pocisk
Dialogue: 0,0:07:05.40,0:07:08.70,Default,,0000,0000,0000,,w stronę celu.
Dialogue: 0,0:07:08.70,0:07:11.44,Default,,0000,0000,0000,,Taką właśnie broń ma Dawid,
Dialogue: 0,0:07:11.44,0:07:14.29,Default,,0000,0000,0000,,ale nie jest to zwykła proca.
Dialogue: 0,0:07:14.29,0:07:16.90,Default,,0000,0000,0000,,To nie jest coś takiego.\NTo nie dziecięca zabawka.
Dialogue: 0,0:07:16.90,0:07:20.73,Default,,0000,0000,0000,,Tak naprawdę to niesamowicie groźna broń.
Dialogue: 0,0:07:20.73,0:07:23.71,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy Dawid kręci nią w ten sposób,
Dialogue: 0,0:07:23.71,0:07:26.94,Default,,0000,0000,0000,,robi prawdopodobnie około
Dialogue: 0,0:07:26.94,0:07:29.61,Default,,0000,0000,0000,,6 czy 7 obrotów na sekundę,
Dialogue: 0,0:07:29.61,0:07:33.45,Default,,0000,0000,0000,,co oznacza, że wylatujący z niej pocisk
Dialogue: 0,0:07:33.45,0:07:35.65,Default,,0000,0000,0000,,ma naprawdę dużą prędkość,
Dialogue: 0,0:07:35.65,0:07:37.42,Default,,0000,0000,0000,,może jakieś 35 metrów na sekundę.
Dialogue: 0,0:07:37.42,0:07:40.99,Default,,0000,0000,0000,,To szybciej niż piłka bejsbolowa,
Dialogue: 0,0:07:40.99,0:07:44.62,Default,,0000,0000,0000,,rzucona przez najlepszego miotacza.
Dialogue: 0,0:07:44.62,0:07:48.51,Default,,0000,0000,0000,,Co więcej, kamienie w Dolinie Elah
Dialogue: 0,0:07:48.51,0:07:51.16,Default,,0000,0000,0000,,to nie zwykłe kamyki. To kawałki siarczanu baru,
Dialogue: 0,0:07:51.16,0:07:54.48,Default,,0000,0000,0000,,z gęstością dwa razy większą \Nod zwykłych kamieni.
Dialogue: 0,0:07:54.48,0:07:57.12,Default,,0000,0000,0000,,Analiza balistyczna zdolności rażenia
Dialogue: 0,0:07:57.12,0:08:01.00,Default,,0000,0000,0000,,kamieni wyrzucanych z procy Dawida
Dialogue: 0,0:08:01.00,0:08:03.32,Default,,0000,0000,0000,,jest mniej więcej równa pociskowi
Dialogue: 0,0:08:03.32,0:08:06.88,Default,,0000,0000,0000,,z pistoletu kaliber 45.
Dialogue: 0,0:08:06.88,0:08:09.87,Default,,0000,0000,0000,,To naprawdę potężna broń.
Dialogue: 0,0:08:09.87,0:08:14.47,Default,,0000,0000,0000,,Z zapisów historycznych wiemy też,
Dialogue: 0,0:08:14.47,0:08:18.97,Default,,0000,0000,0000,,że doświadczeni żołnierze \Npotrafili trafić, okaleczyć,
Dialogue: 0,0:08:18.97,0:08:24.99,Default,,0000,0000,0000,,a nawet zabić na odległość 180 metrów.
Dialogue: 0,0:08:24.99,0:08:27.96,Default,,0000,0000,0000,,Średniowieczne gobeliny pokazują
Dialogue: 0,0:08:27.96,0:08:30.32,Default,,0000,0000,0000,,żołnierzy zabijających ptaki w locie.
Dialogue: 0,0:08:30.32,0:08:32.76,Default,,0000,0000,0000,,Byli bardzo celni.
Dialogue: 0,0:08:32.76,0:08:36.31,Default,,0000,0000,0000,,Dawid stoi dość blisko Goliata,
Dialogue: 0,0:08:36.31,0:08:37.92,Default,,0000,0000,0000,,dzieli ich mniej niż 180 metrów,
Dialogue: 0,0:08:37.92,0:08:41.34,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy strzela z procy do Goliata,
Dialogue: 0,0:08:41.34,0:08:44.40,Default,,0000,0000,0000,,z zamysłem celuje w jego najsłabsze miejsce,
Dialogue: 0,0:08:44.40,0:08:47.10,Default,,0000,0000,0000,,z zamysłem celuje w jego najsłabsze miejsce,
Dialogue: 0,0:08:47.10,0:08:48.43,Default,,0000,0000,0000,,między oczami.
Dialogue: 0,0:08:48.43,0:08:50.44,Default,,0000,0000,0000,,Z historii starożytnych wojen
Dialogue: 0,0:08:50.44,0:08:53.26,Default,,0000,0000,0000,,wynika wielokrotnie,
Dialogue: 0,0:08:53.26,0:08:57.26,Default,,0000,0000,0000,,że właśnie procarze \Ndecydowali o zwycięstwie nad piechotą
Dialogue: 0,0:08:57.26,0:09:02.28,Default,,0000,0000,0000,,w różnych rodzajach bitew.
Dialogue: 0,0:09:02.28,0:09:06.18,Default,,0000,0000,0000,,Goliat należy do ciężkiej piechoty.
Dialogue: 0,0:09:06.18,0:09:11.38,Default,,0000,0000,0000,,Wyzywając na pojedynek Izraelitów
Dialogue: 0,0:09:11.38,0:09:15.24,Default,,0000,0000,0000,,oczekuje walki z innym żołnierzem piechoty.
Dialogue: 0,0:09:15.24,0:09:17.41,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy mówi: "Zbliż się tylko do mnie,
Dialogue: 0,0:09:17.41,0:09:20.36,Default,,0000,0000,0000,,a ciało twoje oddam ptakom powietrznym\Ni dzikim zwierzętom",
Dialogue: 0,0:09:20.36,0:09:22.36,Default,,0000,0000,0000,,kluczowe jest to: "Zbliż się do mnie".
Dialogue: 0,0:09:22.36,0:09:24.50,Default,,0000,0000,0000,,Zbliż się, bo będziemy
Dialogue: 0,0:09:24.50,0:09:26.21,Default,,0000,0000,0000,,walczyć wręcz, o, tak.
Dialogue: 0,0:09:26.21,0:09:28.34,Default,,0000,0000,0000,,Saul oczekuje tego samego.
Dialogue: 0,0:09:28.34,0:09:30.69,Default,,0000,0000,0000,,Dawid mówi: "Chcę walczyć z Goliatem",
Dialogue: 0,0:09:30.69,0:09:32.52,Default,,0000,0000,0000,,a Saul próbuje oddać mu swoją zbroję,
Dialogue: 0,0:09:32.52,0:09:35.24,Default,,0000,0000,0000,,bo myśli, że walka z Goliatem
Dialogue: 0,0:09:35.24,0:09:38.51,Default,,0000,0000,0000,,oznacza walkę wręcz,
Dialogue: 0,0:09:38.51,0:09:40.70,Default,,0000,0000,0000,,jak żołnierze piechoty.
Dialogue: 0,0:09:40.70,0:09:43.67,Default,,0000,0000,0000,,Ale Dawid ma kompletnie inne zamiary.
Dialogue: 0,0:09:43.67,0:09:46.22,Default,,0000,0000,0000,,Nie będzie tak walczył. Niby po co?
Dialogue: 0,0:09:46.22,0:09:49.23,Default,,0000,0000,0000,,Jest pasterzem. Całe życie używał procy
Dialogue: 0,0:09:49.23,0:09:53.44,Default,,0000,0000,0000,,do obrony stada przed lwami i wilkami.
Dialogue: 0,0:09:53.44,0:09:55.19,Default,,0000,0000,0000,,W tym tkwi jego siła.
Dialogue: 0,0:09:55.19,0:09:57.72,Default,,0000,0000,0000,,Oto więc mamy pasterza,
Dialogue: 0,0:09:57.72,0:09:59.76,Default,,0000,0000,0000,,doświadczonego w posługiwaniu się\Nniszczycielską bronią,
Dialogue: 0,0:09:59.76,0:10:02.16,Default,,0000,0000,0000,,stającego przeciwko potężnego giganta,
Dialogue: 0,0:10:02.16,0:10:05.46,Default,,0000,0000,0000,,który ma na sobie zbroję, \Nważącą prawie 50 kg,
Dialogue: 0,0:10:05.46,0:10:06.96,Default,,0000,0000,0000,,i kilka rodzajów bardzo ciężkiej broni,
Dialogue: 0,0:10:06.96,0:10:10.06,Default,,0000,0000,0000,,przydatnych tylko w walce wręcz.
Dialogue: 0,0:10:10.06,0:10:14.79,Default,,0000,0000,0000,,Jest świetnym celem. Nie ma żadnych szans.
Dialogue: 0,0:10:14.79,0:10:17.60,Default,,0000,0000,0000,,Czemu sądzimy, że to Dawid \Nstoi na straconej pozycji
Dialogue: 0,0:10:17.60,0:10:23.42,Default,,0000,0000,0000,,i mówimy o jego zwycięstwie jako\No czymś nieprawdopodobnym?
Dialogue: 0,0:10:23.42,0:10:26.26,Default,,0000,0000,0000,,Jest w tym wszystkim \Njeszcze jedna istotna rzecz.
Dialogue: 0,0:10:26.26,0:10:29.66,Default,,0000,0000,0000,,Nie chodzi tylko o to,\Nże nie rozumiemy Dawida
Dialogue: 0,0:10:29.66,0:10:31.57,Default,,0000,0000,0000,,i jego doboru broni.
Dialogue: 0,0:10:31.57,0:10:34.90,Default,,0000,0000,0000,,Chodzi też o to, że mylnie oceniamy Goliata.
Dialogue: 0,0:10:34.90,0:10:38.14,Default,,0000,0000,0000,,On nie jest tym, kim się wydaje.
Dialogue: 0,0:10:38.14,0:10:42.13,Default,,0000,0000,0000,,Wiele szczegółów w Biblii
Dialogue: 0,0:10:42.13,0:10:44.93,Default,,0000,0000,0000,,z perspektywy trochę zaskakuje
Dialogue: 0,0:10:44.93,0:10:48.71,Default,,0000,0000,0000,,i zaprzecza wizerunkowi potężnego wojownika.
Dialogue: 0,0:10:48.71,0:10:52.09,Default,,0000,0000,0000,,Na początek Biblia mówi,
Dialogue: 0,0:10:52.09,0:10:56.05,Default,,0000,0000,0000,,że Goliat jest prowadzony\Nna dno doliny przez giermka.
Dialogue: 0,0:10:56.05,0:10:58.26,Default,,0000,0000,0000,,To dziwne, prawda?
Dialogue: 0,0:10:58.26,0:11:00.39,Default,,0000,0000,0000,,Ten wielki wojownik wyzywa Izraelitów
Dialogue: 0,0:11:00.39,0:11:03.20,Default,,0000,0000,0000,,do pojedynku jeden na jednego.
Dialogue: 0,0:11:03.20,0:11:05.91,Default,,0000,0000,0000,,Dlaczego na pole walki
Dialogue: 0,0:11:05.91,0:11:08.96,Default,,0000,0000,0000,,prowadzi go za rękę
Dialogue: 0,0:11:08.96,0:11:11.42,Default,,0000,0000,0000,,jakiś młody chłopak?
Dialogue: 0,0:11:11.42,0:11:15.78,Default,,0000,0000,0000,,Po drugie Biblia zaznacza,
Dialogue: 0,0:11:15.78,0:11:18.86,Default,,0000,0000,0000,,że Goliat wolno się porusza,
Dialogue: 0,0:11:18.86,0:11:20.89,Default,,0000,0000,0000,,kolejne zaskoczenie w opisie
Dialogue: 0,0:11:20.89,0:11:24.94,Default,,0000,0000,0000,,najpotężniejszego dotąd wojownika.
Dialogue: 0,0:11:24.94,0:11:26.76,Default,,0000,0000,0000,,Do tego chodzi dziwna sprawa,
Dialogue: 0,0:11:26.76,0:11:30.58,Default,,0000,0000,0000,,że Goliatowi długo zajmuje
Dialogue: 0,0:11:30.58,0:11:32.57,Default,,0000,0000,0000,,zauważenie Dawida.
Dialogue: 0,0:11:32.57,0:11:35.35,Default,,0000,0000,0000,,Dawid schodzi po zboczu góry
Dialogue: 0,0:11:35.35,0:11:39.29,Default,,0000,0000,0000,,i wyraźniej nie szykuje się do walki wręcz.
Dialogue: 0,0:11:39.29,0:11:41.25,Default,,0000,0000,0000,,Nie wygląda na takiego,
Dialogue: 0,0:11:41.25,0:11:43.29,Default,,0000,0000,0000,,który miałby tak walczyć z Goliatem.
Dialogue: 0,0:11:43.29,0:11:45.02,Default,,0000,0000,0000,,Nie ma nawet miecza.
Dialogue: 0,0:11:45.02,0:11:47.70,Default,,0000,0000,0000,,Czemu Goliat na to nie reaguje?
Dialogue: 0,0:11:47.70,0:11:51.93,Default,,0000,0000,0000,,Zupełnie jakby nie wiedział, co się dzieje.
Dialogue: 0,0:11:51.93,0:11:55.88,Default,,0000,0000,0000,,I ten dziwny komentarz pod adresem Dawida:
Dialogue: 0,0:11:55.88,0:12:00.17,Default,,0000,0000,0000,,"Czyż jestem psem,\Nże przychodzisz do mnie z kijami?".
Dialogue: 0,0:12:00.17,0:12:03.99,Default,,0000,0000,0000,,Kijami? Dawid ma tylko jeden kij.
Dialogue: 0,0:12:03.99,0:12:06.25,Default,,0000,0000,0000,,Okazuje się, że w społeczności lekarskiej
Dialogue: 0,0:12:06.25,0:12:09.29,Default,,0000,0000,0000,,od lat pojawiało się wiele spekulacji
Dialogue: 0,0:12:09.29,0:12:11.82,Default,,0000,0000,0000,,na temat tego,
Dialogue: 0,0:12:11.82,0:12:14.71,Default,,0000,0000,0000,,czy z Goliatem jest coś zasadniczo nie tak.
Dialogue: 0,0:12:14.71,0:12:18.12,Default,,0000,0000,0000,,Próbowano jakoś wyjaśnić \Nwszystkie te jawne anomalie.
Dialogue: 0,0:12:18.12,0:12:19.28,Default,,0000,0000,0000,,Napisano na ten temat wiele artykułów.
Dialogue: 0,0:12:19.28,0:12:23.27,Default,,0000,0000,0000,,Pierwszy pojawił się w 1960 r. \Nw Indiana Medical Journal,
Dialogue: 0,0:12:23.27,0:12:25.63,Default,,0000,0000,0000,,a zaczynał się od szeregu spekulacji,
Dialogue: 0,0:12:25.63,0:12:28.75,Default,,0000,0000,0000,,z których pierwsza dotyczy wyjaśnienia\Nwysokiego wzrostu Goliata.
Dialogue: 0,0:12:28.75,0:12:31.68,Default,,0000,0000,0000,,Goliat przerastał o głowę
Dialogue: 0,0:12:31.68,0:12:33.84,Default,,0000,0000,0000,,swoich współczesnych,
Dialogue: 0,0:12:33.84,0:12:37.82,Default,,0000,0000,0000,,a gdy ktoś tak mocno odstaje od normy,
Dialogue: 0,0:12:37.82,0:12:39.42,Default,,0000,0000,0000,,jest na to jakieś wyjaśnienie.
Dialogue: 0,0:12:39.42,0:12:42.65,Default,,0000,0000,0000,,Najbardziej powszechną formą gigantyzmu
Dialogue: 0,0:12:42.65,0:12:45.38,Default,,0000,0000,0000,,jest schorzenie o nazwie akromegalia,
Dialogue: 0,0:12:45.38,0:12:48.29,Default,,0000,0000,0000,,powodowane przez niegroźny guz
Dialogue: 0,0:12:48.29,0:12:50.79,Default,,0000,0000,0000,,znajdujący się na przysadce mózgowej.
Dialogue: 0,0:12:50.79,0:12:53.51,Default,,0000,0000,0000,,Powoduje on nadprodukcję \Nludzkiego hormonu wzrostu.
Dialogue: 0,0:12:53.51,0:12:57.06,Default,,0000,0000,0000,,Wielu najsłynniejszych gigantów w dziejach
Dialogue: 0,0:12:57.06,0:12:58.83,Default,,0000,0000,0000,,cierpiało na akromegalię.
Dialogue: 0,0:12:58.83,0:13:00.90,Default,,0000,0000,0000,,Najwyższą do tej pory żyjącą osobą
Dialogue: 0,0:13:00.90,0:13:02.46,Default,,0000,0000,0000,,był Robert Wadlow,
Dialogue: 0,0:13:02.46,0:13:05.52,Default,,0000,0000,0000,,który rósł aż do śmierci w wieku 24 lat,
Dialogue: 0,0:13:05.52,0:13:08.40,Default,,0000,0000,0000,,osiągając prawie 2,5 metra wzrostu.
Dialogue: 0,0:13:08.40,0:13:09.82,Default,,0000,0000,0000,,Cierpiał na akromegalię.
Dialogue: 0,0:13:09.82,0:13:12.35,Default,,0000,0000,0000,,Pamiętacie takiego zapaśnika \NAndré the Giant?
Dialogue: 0,0:13:12.35,0:13:14.04,Default,,0000,0000,0000,,Był bardzo słynny.\NTeż cierpiał na akromegalię.
Dialogue: 0,0:13:14.04,0:13:18.58,Default,,0000,0000,0000,,Są nawet spekulacje, \Nże Abraham Lincoln miał akromegalię.
Dialogue: 0,0:13:18.58,0:13:19.65,Default,,0000,0000,0000,,U każdej wyjątkowo wysokiej osoby
Dialogue: 0,0:13:19.65,0:13:22.41,Default,,0000,0000,0000,,jest to pierwsze sugerowane wyjaśnienie.
Dialogue: 0,0:13:22.41,0:13:26.40,Default,,0000,0000,0000,,Z akromegalią wiążą się
Dialogue: 0,0:13:26.40,0:13:27.63,Default,,0000,0000,0000,,bardzo specyficzne skutki uboczne,
Dialogue: 0,0:13:27.63,0:13:31.19,Default,,0000,0000,0000,,zwłaszcza dotyczące widzenia.
Dialogue: 0,0:13:31.19,0:13:34.48,Default,,0000,0000,0000,,Rosnąc, guz przysadki często uciska
Dialogue: 0,0:13:34.48,0:13:38.53,Default,,0000,0000,0000,,nerwy wzrokowe w mózgu,
Dialogue: 0,0:13:38.53,0:13:41.04,Default,,0000,0000,0000,,co sprawia, że osoby z akromegalią
Dialogue: 0,0:13:41.04,0:13:46.51,Default,,0000,0000,0000,,często widzą podwójnie,\Nalbo cierpią na dużą krótkowzroczność.
Dialogue: 0,0:13:46.51,0:13:49.10,Default,,0000,0000,0000,,Gdy zaczęły się spekulacje
Dialogue: 0,0:13:49.10,0:13:52.33,Default,,0000,0000,0000,,na temat problemu Goliata,
Dialogue: 0,0:13:52.33,0:13:53.24,Default,,0000,0000,0000,,mówiono: "Chwila,
Dialogue: 0,0:13:53.24,0:13:56.43,Default,,0000,0000,0000,,on wygląda i brzmi zupełnie jak ktoś,
Dialogue: 0,0:13:56.43,0:13:58.01,Default,,0000,0000,0000,,kto ma akromegalię".
Dialogue: 0,0:13:58.01,0:14:00.99,Default,,0000,0000,0000,,To wyjaśniałoby bardzo wiele
Dialogue: 0,0:14:00.99,0:14:03.12,Default,,0000,0000,0000,,z jego dziwnego zachowania tamtego dnia.
Dialogue: 0,0:14:03.12,0:14:04.94,Default,,0000,0000,0000,,Dlaczego porusza się tak wolno
Dialogue: 0,0:14:04.94,0:14:08.47,Default,,0000,0000,0000,,i dlaczego musi być prowadzony
Dialogue: 0,0:14:08.47,0:14:09.82,Default,,0000,0000,0000,,na dno doliny przez giermka?
Dialogue: 0,0:14:09.82,0:14:12.81,Default,,0000,0000,0000,,Bo sam sobie nie poradzi.
Dialogue: 0,0:14:12.81,0:14:16.07,Default,,0000,0000,0000,,Czemu nie zdaje sobie sprawy,
Dialogue: 0,0:14:16.07,0:14:18.72,Default,,0000,0000,0000,,że Dawid nie zamierza z nim walczyć,
Dialogue: 0,0:14:18.72,0:14:20.87,Default,,0000,0000,0000,,aż do ostatniej chwili?
Dialogue: 0,0:14:20.87,0:14:23.38,Default,,0000,0000,0000,,Ponieważ go nie widzi.
Dialogue: 0,0:14:23.38,0:14:26.69,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy mówi: "Zbliż się tylko do mnie,
Dialogue: 0,0:14:26.69,0:14:29.19,Default,,0000,0000,0000,,a ciało twoje oddam ptakom powietrznym\Ni dzikim zwierzętom",
Dialogue: 0,0:14:29.19,0:14:33.83,Default,,0000,0000,0000,,wyrażenie "zbliż się do mnie"\Nwskazuje na jego słabość.
Dialogue: 0,0:14:33.83,0:14:36.82,Default,,0000,0000,0000,,Podejdź, bo cię nie widzę.
Dialogue: 0,0:14:36.82,0:14:42.03,Default,,0000,0000,0000,,A potem: Czyż jestem psem, \Nże przychodzisz do mnie z kijami?".
Dialogue: 0,0:14:42.03,0:14:47.36,Default,,0000,0000,0000,,Widzi dwa kije, choć Dawid ma tylko jeden.
Dialogue: 0,0:14:47.36,0:14:50.32,Default,,0000,0000,0000,,Siedzący na górskim grzbiecie Izraelici
Dialogue: 0,0:14:50.32,0:14:52.52,Default,,0000,0000,0000,,patrzyli w dół myśląc,
Dialogue: 0,0:14:52.52,0:14:55.63,Default,,0000,0000,0000,,że Goliat to nadzwyczaj potężny przeciwnik.
Dialogue: 0,0:14:55.63,0:14:57.61,Default,,0000,0000,0000,,Nie rozumieli,
Dialogue: 0,0:14:57.61,0:15:00.90,Default,,0000,0000,0000,,że to, co jest źródłem jego pozornej siły,
Dialogue: 0,0:15:00.90,0:15:04.66,Default,,0000,0000,0000,,jest też źródłem jego największej słabości.
Dialogue: 0,0:15:04.66,0:15:06.62,Default,,0000,0000,0000,,Jest w tym, moim zdaniem,
Dialogue: 0,0:15:06.62,0:15:09.82,Default,,0000,0000,0000,,bardzo istotna lekcja dla nas wszystkich.
Dialogue: 0,0:15:09.82,0:15:13.68,Default,,0000,0000,0000,,Giganci nie są tak silni i potężni, \Njak nam się wydaje.
Dialogue: 0,0:15:13.68,0:15:17.17,Default,,0000,0000,0000,,Czasem młody pasterz ma w kieszeni procę.
Dialogue: 0,0:15:17.17,0:15:18.96,Default,,0000,0000,0000,,Dziękuję.
Dialogue: 0,0:15:18.96,0:15:23.34,Default,,0000,0000,0000,,(Oklaski)