[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.54,0:00:01.82,Default,,0000,0000,0000,,Ik wil een verhaal vertellen
Dialogue: 0,0:00:01.82,0:00:05.29,Default,,0000,0000,0000,,waarvan ik bezeten was \Nterwijl ik mijn jongste boek schreef.
Dialogue: 0,0:00:05.29,0:00:08.84,Default,,0000,0000,0000,,Het gaat over iets dat gebeurde
Dialogue: 0,0:00:08.84,0:00:10.41,Default,,0000,0000,0000,,3.000 jaar geleden
Dialogue: 0,0:00:10.41,0:00:13.64,Default,,0000,0000,0000,,toen het Koninkrijk Israël \Nin zijn kinderschoenen stond.
Dialogue: 0,0:00:13.64,0:00:16.37,Default,,0000,0000,0000,,Plaats van het gebeuren is de Shephelah,
Dialogue: 0,0:00:16.37,0:00:18.70,Default,,0000,0000,0000,,een gebied in het huidige Israël.
Dialogue: 0,0:00:18.70,0:00:20.95,Default,,0000,0000,0000,,Ik was erdoor geobsedeerd
Dialogue: 0,0:00:20.95,0:00:24.03,Default,,0000,0000,0000,,omdat ik dacht dat ik het begreep.\NMaar toen ik het herlas,
Dialogue: 0,0:00:24.03,0:00:28.14,Default,,0000,0000,0000,,besefte ik dat ik er geen snars van begreep.
Dialogue: 0,0:00:28.14,0:00:32.96,Default,,0000,0000,0000,,Het oude Palestina had aan zijn oostgrens
Dialogue: 0,0:00:32.96,0:00:34.27,Default,,0000,0000,0000,,een bergketen.
Dialogue: 0,0:00:34.27,0:00:36.13,Default,,0000,0000,0000,,Dat is in het huidige Israël nog steeds zo.
Dialogue: 0,0:00:36.13,0:00:39.06,Default,,0000,0000,0000,,Daar bevinden zich alle oude steden
Dialogue: 0,0:00:39.06,0:00:43.52,Default,,0000,0000,0000,,uit de streek: Jeruzalem, \NBethlehem, Hebron.
Dialogue: 0,0:00:43.52,0:00:45.75,Default,,0000,0000,0000,,Dan is er een kustvlakte
Dialogue: 0,0:00:45.75,0:00:49.10,Default,,0000,0000,0000,,langs de Middellandse Zee,\Nwaar vandaag Tel Aviv ligt.
Dialogue: 0,0:00:49.10,0:00:52.50,Default,,0000,0000,0000,,Tussen de bergketen en de kustvlakte
Dialogue: 0,0:00:52.50,0:00:54.44,Default,,0000,0000,0000,,ligt de zogenaamde Shephelah,
Dialogue: 0,0:00:54.44,0:00:58.86,Default,,0000,0000,0000,,een reeks van valleien en kammen \Ndie van oost naar west lopen.
Dialogue: 0,0:00:58.86,0:01:02.03,Default,,0000,0000,0000,,Je kan door de Shephelah
Dialogue: 0,0:01:02.03,0:01:04.79,Default,,0000,0000,0000,,van de kust naar de bergen gaan.
Dialogue: 0,0:01:04.79,0:01:06.48,Default,,0000,0000,0000,,Als je Israël hebt bezocht, weet je
Dialogue: 0,0:01:06.48,0:01:08.89,Default,,0000,0000,0000,,dat de Shephelah het mooiste deel van Israël is.
Dialogue: 0,0:01:08.89,0:01:11.81,Default,,0000,0000,0000,,Het is adembenemend, \Nmet eikenwouden,
Dialogue: 0,0:01:11.81,0:01:14.22,Default,,0000,0000,0000,,tarwevelden en wijngaarden.
Dialogue: 0,0:01:14.22,0:01:17.60,Default,,0000,0000,0000,,Belangrijker nog is dat ze \Nin de geschiedenis van de streek
Dialogue: 0,0:01:17.60,0:01:21.37,Default,,0000,0000,0000,,een strategische functie had:
Dialogue: 0,0:01:21.37,0:01:24.28,Default,,0000,0000,0000,,het is voor vijandige legers het middel
Dialogue: 0,0:01:24.28,0:01:26.86,Default,,0000,0000,0000,,om hun weg te vinden op de kustvlakte,
Dialogue: 0,0:01:26.86,0:01:30.48,Default,,0000,0000,0000,,de bergen te bereiken \Nen de bergbewoners te bedreigen.
Dialogue: 0,0:01:30.48,0:01:33.51,Default,,0000,0000,0000,,3.000 jaar geleden gebeurde precies dat.
Dialogue: 0,0:01:33.51,0:01:37.79,Default,,0000,0000,0000,,De Filistijnen, de grootste vijanden
Dialogue: 0,0:01:37.79,0:01:39.29,Default,,0000,0000,0000,,van het Koninkrijk Israël,
Dialogue: 0,0:01:39.29,0:01:41.00,Default,,0000,0000,0000,,wonen in de kustvlakte.
Dialogue: 0,0:01:41.00,0:01:44.30,Default,,0000,0000,0000,,Hun oorsprong ligt in Kreta. \NHet zijn zeevaarders.
Dialogue: 0,0:01:44.30,0:01:46.72,Default,,0000,0000,0000,,Ze zoeken hun weg
Dialogue: 0,0:01:46.72,0:01:48.96,Default,,0000,0000,0000,,door één van de valleien van de Shephelah
Dialogue: 0,0:01:48.96,0:01:50.13,Default,,0000,0000,0000,,tot in de bergen.
Dialogue: 0,0:01:50.13,0:01:52.38,Default,,0000,0000,0000,,Ze willen het hoogland bezetten
Dialogue: 0,0:01:52.38,0:01:56.38,Default,,0000,0000,0000,,vlakbij Bethlehem, en het Koninkrijk Israël \Nin twee splitsen.
Dialogue: 0,0:01:56.38,0:01:59.65,Default,,0000,0000,0000,,Israël en zijn Koning Saul
Dialogue: 0,0:01:59.65,0:02:01.38,Default,,0000,0000,0000,,krijgen hier lucht van.
Dialogue: 0,0:02:01.38,0:02:04.25,Default,,0000,0000,0000,,Saul leidt zijn leger uit de bergen
Dialogue: 0,0:02:04.25,0:02:07.91,Default,,0000,0000,0000,,en gaat de strijd aan met de Filistijnen \Nin de Vlakte van Elah,
Dialogue: 0,0:02:07.91,0:02:10.36,Default,,0000,0000,0000,,één van de mooiste van de Shephelah-vlakten.
Dialogue: 0,0:02:10.36,0:02:13.23,Default,,0000,0000,0000,,De Israëlieten graven zich in \Nlangs de noordelijke kam
Dialogue: 0,0:02:13.23,0:02:17.49,Default,,0000,0000,0000,,en de Filistijnen graven zich in \Nlangs de zuidelijke kam.
Dialogue: 0,0:02:17.49,0:02:20.22,Default,,0000,0000,0000,,De twee legers kamperen daar wekenlang
Dialogue: 0,0:02:20.22,0:02:22.35,Default,,0000,0000,0000,,en beloeren elkaar. \NHet is een patstelling.
Dialogue: 0,0:02:22.35,0:02:24.82,Default,,0000,0000,0000,,Geen van beiden kan de ander aanvallen, \Nwant daarvoor moet je
Dialogue: 0,0:02:24.82,0:02:28.08,Default,,0000,0000,0000,,de berg af naar de vallei
Dialogue: 0,0:02:28.08,0:02:30.59,Default,,0000,0000,0000,,en dan naar de andere kant,\Nvolkomen ongedekt.
Dialogue: 0,0:02:30.59,0:02:32.78,Default,,0000,0000,0000,,Om uit de patstelling te raken,
Dialogue: 0,0:02:32.78,0:02:35.100,Default,,0000,0000,0000,,sturen de Filistijnen \Nhun dapperste krijger
Dialogue: 0,0:02:35.100,0:02:38.48,Default,,0000,0000,0000,,de vallei in.\NHij schreeuwt
Dialogue: 0,0:02:38.48,0:02:39.93,Default,,0000,0000,0000,,de Israëlieten toe:
Dialogue: 0,0:02:39.93,0:02:42.56,Default,,0000,0000,0000,,"Stuur je dapperste krijger,
Dialogue: 0,0:02:42.56,0:02:44.57,Default,,0000,0000,0000,,en we zullen het onder ons uitvechten."
Dialogue: 0,0:02:44.57,0:02:48.40,Default,,0000,0000,0000,,Destijds bestond de krijgstraditie \Nvan het gevecht van man tot man.
Dialogue: 0,0:02:48.40,0:02:50.20,Default,,0000,0000,0000,,Het was een manier om geschillen te beslechten
Dialogue: 0,0:02:50.20,0:02:54.32,Default,,0000,0000,0000,,zonder het bloedvergieten \Nvan een gevecht in regel.
Dialogue: 0,0:02:54.32,0:02:57.28,Default,,0000,0000,0000,,De Filistijn die wordt gestuurd,
Dialogue: 0,0:02:57.28,0:02:59.45,Default,,0000,0000,0000,,hun machtige krijger, is een reus.
Dialogue: 0,0:02:59.45,0:03:01.22,Default,,0000,0000,0000,,Hij is meer dan twee meter lang.
Dialogue: 0,0:03:01.22,0:03:05.94,Default,,0000,0000,0000,,Hij is van top tot teen uitgerust \Nin een schitterend bronzen harnas.
Dialogue: 0,0:03:05.94,0:03:08.100,Default,,0000,0000,0000,,Hij heeft een zwaard, een werpspies
Dialogue: 0,0:03:08.100,0:03:11.72,Default,,0000,0000,0000,,en zijn speer. \NHij ziet er angstaanjagend uit.
Dialogue: 0,0:03:11.72,0:03:16.21,Default,,0000,0000,0000,,Zo angstaanjagend dat geen van de Israëlieten \Nhet tegen hem wil opnemen.
Dialogue: 0,0:03:16.21,0:03:20.85,Default,,0000,0000,0000,,Dat zou zelfmoord zijn. Ze zien geen enkele \Nmanier om hem aan te pakken.
Dialogue: 0,0:03:20.85,0:03:23.14,Default,,0000,0000,0000,,De enige persoon die zich aanmeldt,
Dialogue: 0,0:03:23.14,0:03:25.65,Default,,0000,0000,0000,,is een jonge herder.
Dialogue: 0,0:03:25.65,0:03:28.33,Default,,0000,0000,0000,,Hij gaat naar Saul en zegt: \N"Ik zal met hem vechten."
Dialogue: 0,0:03:28.33,0:03:31.45,Default,,0000,0000,0000,,Saul zegt: "Dat kan jij niet. \NDat is belachelijk.
Dialogue: 0,0:03:31.45,0:03:33.77,Default,,0000,0000,0000,,Je bent een jongen. \NHij is een machtige krijger."
Dialogue: 0,0:03:33.77,0:03:36.19,Default,,0000,0000,0000,,Maar de herder houdt voet bij stuk. \NHij zegt: "Nee, nee,
Dialogue: 0,0:03:36.19,0:03:39.19,Default,,0000,0000,0000,,je snapt het niet, \Nik verdedig mijn kudde
Dialogue: 0,0:03:39.19,0:03:43.36,Default,,0000,0000,0000,,al jaren tegen leeuwen en wolven. \NIk denk dat ik het kan."
Dialogue: 0,0:03:43.36,0:03:46.57,Default,,0000,0000,0000,,Saul heeft geen keuze. \NHij heeft geen andere kandidaten.
Dialogue: 0,0:03:46.57,0:03:47.91,Default,,0000,0000,0000,,Dus zegt hij: "Oké."
Dialogue: 0,0:03:47.91,0:03:49.12,Default,,0000,0000,0000,,Hij wendt zich tot de jongen en zegt:
Dialogue: 0,0:03:49.12,0:03:52.82,Default,,0000,0000,0000,,"Maar je moet een wapenrusting dragen. \NIn dat plunje kan je niet gaan."
Dialogue: 0,0:03:52.82,0:03:55.22,Default,,0000,0000,0000,,Dus hij probeert de jongen \Nzijn wapenrusting te geven,
Dialogue: 0,0:03:55.22,0:03:56.47,Default,,0000,0000,0000,,maar de herder zegt: "Nee,
Dialogue: 0,0:03:56.47,0:03:58.88,Default,,0000,0000,0000,,ik kan dat niet dragen."
Dialogue: 0,0:03:58.88,0:04:02.96,Default,,0000,0000,0000,,Het bijbelvers luidt: "Ik kan dit niet dragen \Nomdat ik het niet beproefd heb,"
Dialogue: 0,0:04:02.96,0:04:06.13,Default,,0000,0000,0000,,ofwel "Ik heb nog nooit een harnas gedragen.\NBen je gek?"
Dialogue: 0,0:04:06.13,0:04:08.74,Default,,0000,0000,0000,,Dus hij reikt naar de grond
Dialogue: 0,0:04:08.74,0:04:10.50,Default,,0000,0000,0000,,en raapt vijf stenen op
Dialogue: 0,0:04:10.50,0:04:12.96,Default,,0000,0000,0000,,die hij in zijn herderstas stopt.
Dialogue: 0,0:04:12.96,0:04:17.47,Default,,0000,0000,0000,,Hij daalt de heuvel af \Nom de reus te ontmoeten.
Dialogue: 0,0:04:17.47,0:04:19.67,Default,,0000,0000,0000,,De reus ziet een figuur aankomen
Dialogue: 0,0:04:19.67,0:04:22.82,Default,,0000,0000,0000,,en roept: "Kom hier, dat ik \Nje vlees kan voeren
Dialogue: 0,0:04:22.82,0:04:26.79,Default,,0000,0000,0000,,aan de vogels in de lucht \Nen de beesten op het veld."
Dialogue: 0,0:04:26.79,0:04:30.23,Default,,0000,0000,0000,,Hij uit een soort bezwering \Ntegen de persoon
Dialogue: 0,0:04:30.23,0:04:31.96,Default,,0000,0000,0000,,die hem komt bevechten.
Dialogue: 0,0:04:31.96,0:04:35.31,Default,,0000,0000,0000,,De herder komt nader
Dialogue: 0,0:04:35.31,0:04:38.30,Default,,0000,0000,0000,,en de reus ziet dat hij een staf draagt.
Dialogue: 0,0:04:38.30,0:04:39.47,Default,,0000,0000,0000,,Dat is alles wat hij bij zich heeft.
Dialogue: 0,0:04:39.47,0:04:41.34,Default,,0000,0000,0000,,In plaats van een wapen \Ngewoon een herdersstaf.
Dialogue: 0,0:04:41.34,0:04:43.91,Default,,0000,0000,0000,,Hij is beledigd en zegt:
Dialogue: 0,0:04:43.91,0:04:47.27,Default,,0000,0000,0000,,"Ben ik een hond, \Ndat je me met stokken benadert?"
Dialogue: 0,0:04:47.27,0:04:50.33,Default,,0000,0000,0000,,De jongen neemt één van de stenen
Dialogue: 0,0:04:50.33,0:04:53.57,Default,,0000,0000,0000,,uit zijn zak, legt ze in zijn slinger,
Dialogue: 0,0:04:53.57,0:04:55.86,Default,,0000,0000,0000,,slingert die rond en \Nlaat hem los.
Dialogue: 0,0:04:55.86,0:04:58.27,Default,,0000,0000,0000,,De steen raakt de reus \Npal tussen de ogen --
Dialogue: 0,0:04:58.27,0:05:00.36,Default,,0000,0000,0000,,hier, op zijn kwetsbaarste plek --
Dialogue: 0,0:05:00.36,0:05:03.68,Default,,0000,0000,0000,,en hij valt dood of bewusteloos neer.
Dialogue: 0,0:05:03.68,0:05:06.18,Default,,0000,0000,0000,,De herder rent erheen, \Nneemt zijn zwaard
Dialogue: 0,0:05:06.18,0:05:07.86,Default,,0000,0000,0000,,en hakt zijn hoofd eraf.
Dialogue: 0,0:05:07.86,0:05:13.42,Default,,0000,0000,0000,,De Filistijnen zien dit,\Nmaken rechtsomkeert en gaan op de loop.
Dialogue: 0,0:05:13.42,0:05:17.78,Default,,0000,0000,0000,,De naam van de reus is Goliath
Dialogue: 0,0:05:17.78,0:05:20.31,Default,,0000,0000,0000,,en de naam van de herder is David.
Dialogue: 0,0:05:20.31,0:05:23.44,Default,,0000,0000,0000,,De reden waarom ik dit verhaal \Nniet van me kon afzetten
Dialogue: 0,0:05:23.44,0:05:24.87,Default,,0000,0000,0000,,terwijl ik mijn boek schreef,
Dialogue: 0,0:05:24.87,0:05:27.97,Default,,0000,0000,0000,,is dat alles wat ik erover dacht te weten,
Dialogue: 0,0:05:27.97,0:05:30.72,Default,,0000,0000,0000,,fout bleek te zijn.
Dialogue: 0,0:05:30.72,0:05:34.50,Default,,0000,0000,0000,,In dat verhaal is David zogezegd de underdog.
Dialogue: 0,0:05:34.50,0:05:36.64,Default,,0000,0000,0000,,De uitdrukking 'David en Goliath'
Dialogue: 0,0:05:36.64,0:05:39.62,Default,,0000,0000,0000,,is intussen een vaste beeldspraak
Dialogue: 0,0:05:39.62,0:05:41.16,Default,,0000,0000,0000,,voor onwaarschijnlijke overwinningen
Dialogue: 0,0:05:41.16,0:05:44.27,Default,,0000,0000,0000,,van een zwakke partij \Nop een veel sterker iemand.
Dialogue: 0,0:05:44.27,0:05:46.46,Default,,0000,0000,0000,,Waarom noemen we David een underdog?
Dialogue: 0,0:05:46.46,0:05:49.94,Default,,0000,0000,0000,,Omdat hij een jongen is,
Dialogue: 0,0:05:49.94,0:05:53.47,Default,,0000,0000,0000,,een kleine jongen, en Goliath\Neen grote, sterke reus.
Dialogue: 0,0:05:53.47,0:05:55.13,Default,,0000,0000,0000,,We noemen hem ook een underdog
Dialogue: 0,0:05:55.13,0:05:59.05,Default,,0000,0000,0000,,omdat Goliath een ervaren krijger is
Dialogue: 0,0:05:59.05,0:06:00.99,Default,,0000,0000,0000,,en David maar een herder.
Dialogue: 0,0:06:00.99,0:06:03.34,Default,,0000,0000,0000,,Bovenal noemen we hem een underdog
Dialogue: 0,0:06:03.34,0:06:08.35,Default,,0000,0000,0000,,omdat zijn enige uitrusting -- \Nterwijl Goliath
Dialogue: 0,0:06:08.35,0:06:10.35,Default,,0000,0000,0000,,een modern arsenaal heeft,
Dialogue: 0,0:06:10.35,0:06:12.13,Default,,0000,0000,0000,,een schitterende wapenrusting,
Dialogue: 0,0:06:12.13,0:06:15.96,Default,,0000,0000,0000,,een zwaard, een werpspies en een speer --
Dialogue: 0,0:06:15.96,0:06:19.79,Default,,0000,0000,0000,,David heeft alleen zijn slinger.
Dialogue: 0,0:06:19.79,0:06:21.49,Default,,0000,0000,0000,,Laten we beginnen met de zin
Dialogue: 0,0:06:21.49,0:06:23.93,Default,,0000,0000,0000,,"David heeft alleen zijn slinger."
Dialogue: 0,0:06:23.93,0:06:26.80,Default,,0000,0000,0000,,Want dat is onze eerste fout.
Dialogue: 0,0:06:26.80,0:06:30.36,Default,,0000,0000,0000,,In de oude krijgskunst \Nzijn er drie soorten krijgers.
Dialogue: 0,0:06:30.36,0:06:33.79,Default,,0000,0000,0000,,Er is de cavalerie, mannen te paard \Nen met wagens.
Dialogue: 0,0:06:33.79,0:06:36.92,Default,,0000,0000,0000,,Er is de zware infanterie, voetsoldaten,
Dialogue: 0,0:06:36.92,0:06:39.80,Default,,0000,0000,0000,,gewapende soldaten te voet,\Nmet zwaarden en schilden
Dialogue: 0,0:06:39.80,0:06:41.30,Default,,0000,0000,0000,,en een wapenrusting.
Dialogue: 0,0:06:41.30,0:06:44.53,Default,,0000,0000,0000,,En er is artillerie: boogschutters
Dialogue: 0,0:06:44.53,0:06:46.70,Default,,0000,0000,0000,,en vooral slingeraars.
Dialogue: 0,0:06:46.70,0:06:49.77,Default,,0000,0000,0000,,Die hebben een lederen zak
Dialogue: 0,0:06:49.77,0:06:52.56,Default,,0000,0000,0000,,met twee lange koorden eraan.
Dialogue: 0,0:06:52.56,0:06:55.76,Default,,0000,0000,0000,,Ze leggen een projectiel,\Neen rots of een loden bal,
Dialogue: 0,0:06:55.76,0:06:58.89,Default,,0000,0000,0000,,in de zak, en slingeren die zo rond.
Dialogue: 0,0:06:58.89,0:07:01.53,Default,,0000,0000,0000,,Dan laten ze één van de koorden los,
Dialogue: 0,0:07:01.53,0:07:05.40,Default,,0000,0000,0000,,waardoor het projectiel vooruitvliegt
Dialogue: 0,0:07:05.40,0:07:08.70,Default,,0000,0000,0000,,richting doel.
Dialogue: 0,0:07:08.70,0:07:11.44,Default,,0000,0000,0000,,Dat is het wapen van David.\NJe moet vooral begrijpen
Dialogue: 0,0:07:11.44,0:07:14.29,Default,,0000,0000,0000,,dat het geen katapultje is.
Dialogue: 0,0:07:14.29,0:07:16.90,Default,,0000,0000,0000,,Het is niet dit -\Nhet is geen jongensspeelgoed.
Dialogue: 0,0:07:16.90,0:07:20.73,Default,,0000,0000,0000,,Het is een verwoestend wapen.
Dialogue: 0,0:07:20.73,0:07:23.71,Default,,0000,0000,0000,,Als David het zo rondslingert,
Dialogue: 0,0:07:23.71,0:07:26.94,Default,,0000,0000,0000,,zwaait hij de slinger waarschijnlijk
Dialogue: 0,0:07:26.94,0:07:29.61,Default,,0000,0000,0000,,zes of zeven keer per seconde rond.
Dialogue: 0,0:07:29.61,0:07:33.45,Default,,0000,0000,0000,,Als de kei wegvliegt,
Dialogue: 0,0:07:33.45,0:07:35.65,Default,,0000,0000,0000,,gaat die daardoor erg snel,
Dialogue: 0,0:07:35.65,0:07:37.42,Default,,0000,0000,0000,,waarschijnlijk 35 meter per seconde.
Dialogue: 0,0:07:37.42,0:07:40.99,Default,,0000,0000,0000,,Dat is veel sneller dan een honkbal,
Dialogue: 0,0:07:40.99,0:07:44.62,Default,,0000,0000,0000,,zelfs als die door de beste \Nhonkbalwerper wordt gegooid.
Dialogue: 0,0:07:44.62,0:07:48.51,Default,,0000,0000,0000,,Bovendien waren de stenen in de Elah-vallei
Dialogue: 0,0:07:48.51,0:07:51.16,Default,,0000,0000,0000,,geen gewone rotsen.\NHet was bariumsulfaat,
Dialogue: 0,0:07:51.16,0:07:54.48,Default,,0000,0000,0000,,twee keer zo zwaar als normale stenen.
Dialogue: 0,0:07:54.48,0:07:57.12,Default,,0000,0000,0000,,Als je de ballistische berekeningen natrekt
Dialogue: 0,0:07:57.12,0:08:01.00,Default,,0000,0000,0000,,over de vuurkracht van de rots \Ndie uit Davids slinger is afgevuurd,
Dialogue: 0,0:08:01.00,0:08:03.32,Default,,0000,0000,0000,,dan is die ongeveer gelijk aan de vuurkracht
Dialogue: 0,0:08:03.32,0:08:06.88,Default,,0000,0000,0000,,van een handwapen van kaliber .45.
Dialogue: 0,0:08:06.88,0:08:09.87,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een verwoestend wapen.
Dialogue: 0,0:08:09.87,0:08:14.47,Default,,0000,0000,0000,,Accuratesse: we weten uit historische gegevens
Dialogue: 0,0:08:14.47,0:08:18.97,Default,,0000,0000,0000,,dat ervaren slingeraars
Dialogue: 0,0:08:18.97,0:08:24.99,Default,,0000,0000,0000,,een doel konden verwonden of doden\Ntot op 180 meter afstand.
Dialogue: 0,0:08:24.99,0:08:27.96,Default,,0000,0000,0000,,Middeleeuwse tapijten leren ons\Ndat slingeraars in staat waren
Dialogue: 0,0:08:27.96,0:08:30.32,Default,,0000,0000,0000,,om vogels in de vlucht te treffen.
Dialogue: 0,0:08:30.32,0:08:32.76,Default,,0000,0000,0000,,Ze waren ongelooflijk accuraat.
Dialogue: 0,0:08:32.76,0:08:36.31,Default,,0000,0000,0000,,Als David zich opstelt --\Nen op minder dan 180 meter van Goliath,
Dialogue: 0,0:08:36.31,0:08:37.92,Default,,0000,0000,0000,,hij staat dicht bij Goliath --
Dialogue: 0,0:08:37.92,0:08:41.34,Default,,0000,0000,0000,,als hij zich opstelt\Nen dat ding opstelt om te vuren,
Dialogue: 0,0:08:41.34,0:08:44.40,Default,,0000,0000,0000,,is zijn bedoeling en zijn verwachting
Dialogue: 0,0:08:44.40,0:08:47.10,Default,,0000,0000,0000,,dat hij Goliath zal kunnen treffen\Nop zijn gevoeligste plek:
Dialogue: 0,0:08:47.10,0:08:48.43,Default,,0000,0000,0000,,tussen zijn ogen.
Dialogue: 0,0:08:48.43,0:08:50.44,Default,,0000,0000,0000,,Als je er de krijgsgeschiedenis op naleest,
Dialogue: 0,0:08:50.44,0:08:53.26,Default,,0000,0000,0000,,vind je telkens weer
Dialogue: 0,0:08:53.26,0:08:57.26,Default,,0000,0000,0000,,dat slingeraars de doorslag gaven\Ntegen infanterie
Dialogue: 0,0:08:57.26,0:09:02.28,Default,,0000,0000,0000,,in allerlei veldslagen.
Dialogue: 0,0:09:02.28,0:09:06.18,Default,,0000,0000,0000,,Wat is Goliath?\NHij is zware infanterie.
Dialogue: 0,0:09:06.18,0:09:11.38,Default,,0000,0000,0000,,Als hij de Israëlieten\Ntot een duel uitdaagt, verwacht hij
Dialogue: 0,0:09:11.38,0:09:15.24,Default,,0000,0000,0000,,dat hij tegen een andere \Nzware infanterist zal vechten.
Dialogue: 0,0:09:15.24,0:09:17.41,Default,,0000,0000,0000,,Als hij zegt: "Kom hier, dat ik je
Dialogue: 0,0:09:17.41,0:09:20.36,Default,,0000,0000,0000,,kan voeren aan de vogels in de lucht\Nen de beesten op het veld",
Dialogue: 0,0:09:20.36,0:09:22.36,Default,,0000,0000,0000,,dan is de kern: "Kom hier."
Dialogue: 0,0:09:22.36,0:09:24.50,Default,,0000,0000,0000,,Kom hier, want we gaan vechten,
Dialogue: 0,0:09:24.50,0:09:26.21,Default,,0000,0000,0000,,van man tot man, zo.
Dialogue: 0,0:09:26.21,0:09:28.34,Default,,0000,0000,0000,,Saul verwacht dat ook.
Dialogue: 0,0:09:28.34,0:09:30.69,Default,,0000,0000,0000,,David zegt: "Ik wil tegen Goliath vechten",
Dialogue: 0,0:09:30.69,0:09:32.52,Default,,0000,0000,0000,,en Saul probeert hem zijn wapenrusting te geven,
Dialogue: 0,0:09:32.52,0:09:35.24,Default,,0000,0000,0000,,want hij denkt: "Met 'vechten tegen Goliath'
Dialogue: 0,0:09:35.24,0:09:38.51,Default,,0000,0000,0000,,bedoel je een gevecht van man tot man,
Dialogue: 0,0:09:38.51,0:09:40.70,Default,,0000,0000,0000,,infanterie tegen infanterie."
Dialogue: 0,0:09:40.70,0:09:43.67,Default,,0000,0000,0000,,David verwacht dat helemaal niet.
Dialogue: 0,0:09:43.67,0:09:46.22,Default,,0000,0000,0000,,Hij gaat hem niet zo bevechten.\NWaarom zou hij?
Dialogue: 0,0:09:46.22,0:09:49.23,Default,,0000,0000,0000,,Hij is een herder. \NAl zijn hele leven lang
Dialogue: 0,0:09:49.23,0:09:53.44,Default,,0000,0000,0000,,gebruikt hij een slinger om zijn kudde\Ntegen leeuwen en wolven te verdedigen.
Dialogue: 0,0:09:53.44,0:09:55.19,Default,,0000,0000,0000,,Dat is zijn kracht.
Dialogue: 0,0:09:55.19,0:09:57.72,Default,,0000,0000,0000,,Daar staat hij dan, een herder, ervaren
Dialogue: 0,0:09:57.72,0:09:59.76,Default,,0000,0000,0000,,gebruiker van een verwoestend wapen,
Dialogue: 0,0:09:59.76,0:10:02.16,Default,,0000,0000,0000,,tegen een een logge gigant
Dialogue: 0,0:10:02.16,0:10:05.46,Default,,0000,0000,0000,,die gebukt gaat onder \Nhonderd pond wapenrusting
Dialogue: 0,0:10:05.46,0:10:06.96,Default,,0000,0000,0000,,en loodzware wapens
Dialogue: 0,0:10:06.96,0:10:10.06,Default,,0000,0000,0000,,die alleen in een gevecht \Nvan man tot man van nut zijn.
Dialogue: 0,0:10:10.06,0:10:14.79,Default,,0000,0000,0000,,Goliath zit als een rat in de val.\NHij heeft geen schijn van kans.
Dialogue: 0,0:10:14.79,0:10:17.60,Default,,0000,0000,0000,,Waarom noemen we David dan een underdog?
Dialogue: 0,0:10:17.60,0:10:23.42,Default,,0000,0000,0000,,Waarom noemen we zijn overwinning onwaarschijnlijk?
Dialogue: 0,0:10:23.42,0:10:26.26,Default,,0000,0000,0000,,Er is nog een tweede belangrijk punt.
Dialogue: 0,0:10:26.26,0:10:29.66,Default,,0000,0000,0000,,Het gaat er niet alleen om dat we David
Dialogue: 0,0:10:29.66,0:10:31.57,Default,,0000,0000,0000,,en zijn wapenkeuze fout interpreteren.
Dialogue: 0,0:10:31.57,0:10:34.90,Default,,0000,0000,0000,,We hebben ook een volkomen \Nfout begrip van Goliath.
Dialogue: 0,0:10:34.90,0:10:38.14,Default,,0000,0000,0000,,Goliath is niet wat hij lijkt.
Dialogue: 0,0:10:38.14,0:10:42.13,Default,,0000,0000,0000,,De bijbeltekst bevat allerlei hints
Dialogue: 0,0:10:42.13,0:10:44.93,Default,,0000,0000,0000,,die verwarrend zijn als je ze naleest,
Dialogue: 0,0:10:44.93,0:10:48.71,Default,,0000,0000,0000,,die niet rijmen met zijn imago \Nvan machtige krijger.
Dialogue: 0,0:10:48.71,0:10:52.09,Default,,0000,0000,0000,,Om te beginnen zegt de Bijbel dat Goliath
Dialogue: 0,0:10:52.09,0:10:56.05,Default,,0000,0000,0000,,naar de vallei wordt geleid door een begeleider.
Dialogue: 0,0:10:56.05,0:10:58.26,Default,,0000,0000,0000,,Dat is bizar, niet?
Dialogue: 0,0:10:58.26,0:11:00.39,Default,,0000,0000,0000,,Daar heb je een machtige krijger
Dialogue: 0,0:11:00.39,0:11:03.20,Default,,0000,0000,0000,,die de Israëlieten uitdaagt \Nvoor een gevecht van man tot man.
Dialogue: 0,0:11:03.20,0:11:05.91,Default,,0000,0000,0000,,Waarom wordt hij bij de hand genomen
Dialogue: 0,0:11:05.91,0:11:08.96,Default,,0000,0000,0000,,door een jonge knaap, wellicht,
Dialogue: 0,0:11:08.96,0:11:11.42,Default,,0000,0000,0000,,naar de plaats van het gevecht?
Dialogue: 0,0:11:11.42,0:11:15.78,Default,,0000,0000,0000,,Ten tweede geeft het bijbelverhaal uitdrukkelijk aan
Dialogue: 0,0:11:15.78,0:11:18.86,Default,,0000,0000,0000,,dat Goliath traag beweegt,
Dialogue: 0,0:11:18.86,0:11:20.89,Default,,0000,0000,0000,,nog een bizarre vermelding bij de beschrijving
Dialogue: 0,0:11:20.89,0:11:24.94,Default,,0000,0000,0000,,van de machtigste krijger \Nsinds mensenheugenis.
Dialogue: 0,0:11:24.94,0:11:26.76,Default,,0000,0000,0000,,En dan is er die bizarre kwestie
Dialogue: 0,0:11:26.76,0:11:30.58,Default,,0000,0000,0000,,van hoe lang het duurt voor Goliath reageert
Dialogue: 0,0:11:30.58,0:11:32.57,Default,,0000,0000,0000,,op de aanblik van David.
Dialogue: 0,0:11:32.57,0:11:35.35,Default,,0000,0000,0000,,David komt naar de berg,
Dialogue: 0,0:11:35.35,0:11:39.29,Default,,0000,0000,0000,,duidelijk niet uit op een gevecht van man tot man.
Dialogue: 0,0:11:39.29,0:11:41.25,Default,,0000,0000,0000,,Niets aan hem zegt:
Dialogue: 0,0:11:41.25,0:11:43.29,Default,,0000,0000,0000,,"Ik ga je zo bevechten."
Dialogue: 0,0:11:43.29,0:11:45.02,Default,,0000,0000,0000,,Hij heeft zelfs geen zwaard.
Dialogue: 0,0:11:45.02,0:11:47.70,Default,,0000,0000,0000,,Waarom reageert Goliath daar niet op?
Dialogue: 0,0:11:47.70,0:11:51.93,Default,,0000,0000,0000,,Het lijkt alsof het hem ontgaat\Nwat er op die dag gebeurt.
Dialogue: 0,0:11:51.93,0:11:55.88,Default,,0000,0000,0000,,En dan is er die rare opmerking\Ndie hij aan David geeft:
Dialogue: 0,0:11:55.88,0:12:00.17,Default,,0000,0000,0000,,"Ben ik een hond, \Ndat je me met stokken benadert?"
Dialogue: 0,0:12:00.17,0:12:03.99,Default,,0000,0000,0000,,Stokken? David heeft maar één stok.
Dialogue: 0,0:12:03.99,0:12:06.25,Default,,0000,0000,0000,,Blijkt dat er heel wat speculatie is
Dialogue: 0,0:12:06.25,0:12:09.29,Default,,0000,0000,0000,,in de medische wereld, door de jaren heen,
Dialogue: 0,0:12:09.29,0:12:11.82,Default,,0000,0000,0000,,over de vraag
Dialogue: 0,0:12:11.82,0:12:14.71,Default,,0000,0000,0000,,of er iets grondig mis is met Goliath,
Dialogue: 0,0:12:14.71,0:12:18.12,Default,,0000,0000,0000,,een poging om al die klaarblijkelijke \Nanomalieën te doen rijmen.
Dialogue: 0,0:12:18.12,0:12:19.28,Default,,0000,0000,0000,,Er is veel over geschreven.
Dialogue: 0,0:12:19.28,0:12:23.27,Default,,0000,0000,0000,,Het eerste artikel verscheen in 1960\Nin de Indiana Medical Journal.
Dialogue: 0,0:12:23.27,0:12:25.63,Default,,0000,0000,0000,,Het gaf aanleiding tot een hoop speculatie
Dialogue: 0,0:12:25.63,0:12:28.75,Default,,0000,0000,0000,,die begint met een verklaring\Nvoor de lengte van Goliath.
Dialogue: 0,0:12:28.75,0:12:31.68,Default,,0000,0000,0000,,Hij steekt met kop en schouders uit
Dialogue: 0,0:12:31.68,0:12:33.84,Default,,0000,0000,0000,,boven al zijn gelijken in die tijd.
Dialogue: 0,0:12:33.84,0:12:37.82,Default,,0000,0000,0000,,Als iemand zo ver van de norm afwijkt,
Dialogue: 0,0:12:37.82,0:12:39.42,Default,,0000,0000,0000,,is er meestal een verklaring voor.
Dialogue: 0,0:12:39.42,0:12:42.65,Default,,0000,0000,0000,,De meest voorkomende vorm van reuzengroei
Dialogue: 0,0:12:42.65,0:12:45.38,Default,,0000,0000,0000,,is een ziekte die acromegalie heet.
Dialogue: 0,0:12:45.38,0:12:48.29,Default,,0000,0000,0000,,Die wordt veroorzaakt door een goedaardige tumor
Dialogue: 0,0:12:48.29,0:12:50.79,Default,,0000,0000,0000,,op de hypofyse
Dialogue: 0,0:12:50.79,0:12:53.51,Default,,0000,0000,0000,,die tot een overproductie \Nvan menselijk groeihormoon leidt.
Dialogue: 0,0:12:53.51,0:12:57.06,Default,,0000,0000,0000,,Doorheen de geschiedenis \Nleden vele beroemde reuzen
Dialogue: 0,0:12:57.06,0:12:58.83,Default,,0000,0000,0000,,aan acromegalie.
Dialogue: 0,0:12:58.83,0:13:00.90,Default,,0000,0000,0000,,De grootste man ooit
Dialogue: 0,0:13:00.90,0:13:02.46,Default,,0000,0000,0000,,was een kerel genaamd Robert Wadlow
Dialogue: 0,0:13:02.46,0:13:05.52,Default,,0000,0000,0000,,die nog steeds groeide \Ntoen hij op zijn 24ste stierf.
Dialogue: 0,0:13:05.52,0:13:08.40,Default,,0000,0000,0000,,Hij was 2,72 meter lang.
Dialogue: 0,0:13:08.40,0:13:09.82,Default,,0000,0000,0000,,Hij had acromegalie.
Dialogue: 0,0:13:09.82,0:13:12.35,Default,,0000,0000,0000,,Herinner je je de worstelaar André De Reus?
Dialogue: 0,0:13:12.35,0:13:14.04,Default,,0000,0000,0000,,Beroemd. Hij had acromegalie.
Dialogue: 0,0:13:14.04,0:13:18.58,Default,,0000,0000,0000,,Er wordt zelfs gespeculeerd \Ndat Abraham Lincoln het had.
Dialogue: 0,0:13:18.58,0:13:19.65,Default,,0000,0000,0000,,Telkens als iemand ongewoon groot is,
Dialogue: 0,0:13:19.65,0:13:22.41,Default,,0000,0000,0000,,wordt dat eerst als verklaring vooropgesteld.
Dialogue: 0,0:13:22.41,0:13:26.40,Default,,0000,0000,0000,,Acromegalie heeft een reeks neveneffecten
Dialogue: 0,0:13:26.40,0:13:27.63,Default,,0000,0000,0000,,die ermee gepaard gaan,
Dialogue: 0,0:13:27.63,0:13:31.19,Default,,0000,0000,0000,,en die vooral met het zicht te maken hebben.
Dialogue: 0,0:13:31.19,0:13:34.48,Default,,0000,0000,0000,,Naarmate de tumor op de hypofyse groeit,
Dialogue: 0,0:13:34.48,0:13:38.53,Default,,0000,0000,0000,,knelt hij de zichtzenuwen in je brein af,
Dialogue: 0,0:13:38.53,0:13:41.04,Default,,0000,0000,0000,,waardoor mensen met acromegalie
Dialogue: 0,0:13:41.04,0:13:46.51,Default,,0000,0000,0000,,ofwel dubbel zien, ofwel erg bijziend zijn.
Dialogue: 0,0:13:46.51,0:13:49.10,Default,,0000,0000,0000,,Toen mensen begonnen te speculeren
Dialogue: 0,0:13:49.10,0:13:52.33,Default,,0000,0000,0000,,over wat er mis was met Goliath,
Dialogue: 0,0:13:52.33,0:13:53.24,Default,,0000,0000,0000,,zeiden ze: "Wacht eens even,
Dialogue: 0,0:13:53.24,0:13:56.43,Default,,0000,0000,0000,,hij lijkt wel erg op iemand
Dialogue: 0,0:13:56.43,0:13:58.01,Default,,0000,0000,0000,,die acromegalie heeft."
Dialogue: 0,0:13:58.01,0:14:00.99,Default,,0000,0000,0000,,Dat zou veel verklaren van wat vreemd was
Dialogue: 0,0:14:00.99,0:14:03.12,Default,,0000,0000,0000,,aan zijn gedrag die dag.
Dialogue: 0,0:14:03.12,0:14:04.94,Default,,0000,0000,0000,,Waarom beweegt hij zo traag
Dialogue: 0,0:14:04.94,0:14:08.47,Default,,0000,0000,0000,,en moet hij naar de vallei worden geleid
Dialogue: 0,0:14:08.47,0:14:09.82,Default,,0000,0000,0000,,door een begeleider?
Dialogue: 0,0:14:09.82,0:14:12.81,Default,,0000,0000,0000,,Omdat hij zijn weg zelf niet vindt.
Dialogue: 0,0:14:12.81,0:14:16.07,Default,,0000,0000,0000,,Waarom is hij zich zo weinig bewust van David
Dialogue: 0,0:14:16.07,0:14:18.72,Default,,0000,0000,0000,,dat hij niet begrijpt \Ndat die hem niet gaat bevechten
Dialogue: 0,0:14:18.72,0:14:20.87,Default,,0000,0000,0000,,tot op het allerlaatste moment?
Dialogue: 0,0:14:20.87,0:14:23.38,Default,,0000,0000,0000,,Omdat hij hem niet kan zien.
Dialogue: 0,0:14:23.38,0:14:26.69,Default,,0000,0000,0000,,Als hij zegt: "Kom hier, dat ik \Nje vlees kan voeren
Dialogue: 0,0:14:26.69,0:14:29.19,Default,,0000,0000,0000,,aan de vogels in de lucht \Nen de beesten op het veld",
Dialogue: 0,0:14:29.19,0:14:33.83,Default,,0000,0000,0000,,dan verwijst "Kom hier" \Nook naar zijn kwetsbaarheid.
Dialogue: 0,0:14:33.83,0:14:36.82,Default,,0000,0000,0000,,Kom hier want ik kan je niet zien.
Dialogue: 0,0:14:36.82,0:14:42.03,Default,,0000,0000,0000,,En dan: "Ben ik een hond, \Ndat je me met stokken benadert?"
Dialogue: 0,0:14:42.03,0:14:47.36,Default,,0000,0000,0000,,Hij ziet twee stokken, \Nterwijl David er maar één heeft.
Dialogue: 0,0:14:47.36,0:14:50.32,Default,,0000,0000,0000,,De Israëlieten op de bergkam
Dialogue: 0,0:14:50.32,0:14:52.52,Default,,0000,0000,0000,,keken op hem neer en zagen hem
Dialogue: 0,0:14:52.52,0:14:55.63,Default,,0000,0000,0000,,als een buitengewoon machtige vijand.
Dialogue: 0,0:14:55.63,0:14:57.61,Default,,0000,0000,0000,,Wat ze niet begrepen, was dat
Dialogue: 0,0:14:57.61,0:15:00.90,Default,,0000,0000,0000,,de bron van zijn klaarblijkelijke kracht
Dialogue: 0,0:15:00.90,0:15:04.66,Default,,0000,0000,0000,,ook de bron van zijn grootste zwakte was.
Dialogue: 0,0:15:04.66,0:15:06.62,Default,,0000,0000,0000,,Daarin zit volgens mij
Dialogue: 0,0:15:06.62,0:15:09.82,Default,,0000,0000,0000,,een belangrijke les voor ons allen.
Dialogue: 0,0:15:09.82,0:15:13.68,Default,,0000,0000,0000,,Reuzen zijn niet zo sterk \Nen machtig als ze lijken.
Dialogue: 0,0:15:13.68,0:15:17.17,Default,,0000,0000,0000,,En soms heeft de herder een slinger op zak.
Dialogue: 0,0:15:17.17,0:15:18.96,Default,,0000,0000,0000,,Hartelijk dank.
Dialogue: 0,0:15:18.96,0:15:23.34,Default,,0000,0000,0000,,(Applaus)