WEBVTT 00:00:00.315 --> 00:00:02.572 Isha rreth 10 vjeç 00:00:02.572 --> 00:00:04.271 në një udhëtim kampingu me babain tim 00:00:04.271 --> 00:00:07.031 në malet Adirondack, një vend i shkret 00:00:07.031 --> 00:00:10.026 në pjesën veriore të shtetit të New Yorkut. 00:00:10.026 --> 00:00:11.467 Ishte një ditë shumë e bukur. 00:00:11.467 --> 00:00:13.469 Pylli shkëlqente. 00:00:13.469 --> 00:00:16.993 Dielli i bënte gjethet të ndriçonin si xham i veshur, 00:00:16.993 --> 00:00:20.198 dhe nëse nuk do ishim duke ndjekur shtegun 00:00:20.198 --> 00:00:21.602 mund të pretendonim se ne ishim 00:00:21.602 --> 00:00:25.164 njerëzit e parë që po ecnin në atë tokë. NOTE Paragraph 00:00:25.164 --> 00:00:26.815 Arritem në vendin e kampit. 00:00:26.815 --> 00:00:28.782 Ishte një vend i pjerrët 00:00:28.782 --> 00:00:31.478 me pamje të një liqeni të kristaltë e të bukur, 00:00:31.478 --> 00:00:34.174 kur zbulova diçka të neveritëshme. 00:00:34.174 --> 00:00:37.272 Mbapa kasolles ndodhej nje pirg 00:00:37.272 --> 00:00:38.730 mbase 4 metra katror 00:00:38.730 --> 00:00:41.043 me mollë të ngrëna të kalbura 00:00:41.043 --> 00:00:42.790 dhe shuka letre alumini, 00:00:42.790 --> 00:00:44.539 dhe një këpucë atletike të çarë. 00:00:44.539 --> 00:00:47.110 U befasova, 00:00:47.110 --> 00:00:50.542 isha shumë e inatosur dhe shume e hutuar njekohesisht. 00:00:50.542 --> 00:00:52.124 Kampistët ishin shumë dembelë 00:00:52.124 --> 00:00:54.082 që të mblidhnin ato çka kishin sjellë me vete, 00:00:54.082 --> 00:00:57.927 kush mendonin se do i pastronte ato pas atyre? NOTE Paragraph 00:00:57.927 --> 00:00:59.836 Ajo pyetje qëndroi me mua 00:00:59.836 --> 00:01:01.803 dhe u thjeshtësua disi. 00:01:01.803 --> 00:01:04.179 Kush pastron pas nesh? 00:01:04.179 --> 00:01:05.601 Si do që ta mendoni 00:01:05.601 --> 00:01:07.308 ose kudo që ta vendosni "ne", 00:01:07.308 --> 00:01:09.898 kush pastron pas nesh në Stamboll? 00:01:09.898 --> 00:01:12.154 Kush pastron pas nesh ne Rio de Zhanerio 00:01:12.154 --> 00:01:14.683 ose në Paris apo Londër? 00:01:14.683 --> 00:01:16.255 Këtu në Nju Jork, 00:01:16.255 --> 00:01:18.847 departamenti i higjënes pastron pas nesh, 00:01:18.847 --> 00:01:21.517 një sasi prej 11.000 ton mbeturinash 00:01:21.517 --> 00:01:25.879 dhe 2.000 ton mbeturina riciklueshme në ditë. 00:01:25.879 --> 00:01:28.512 Doja ti njiha ata si individe. 00:01:28.512 --> 00:01:31.358 Doja të kuptoja kush e bën këtë punë. 00:01:31.358 --> 00:01:33.877 Çdo të thotë të veshësh atë uniformë 00:01:33.877 --> 00:01:35.531 dhe të mbartësh atë barrë? NOTE Paragraph 00:01:35.531 --> 00:01:38.184 Kështu fillova një projekt kërkimi me ata. 00:01:38.184 --> 00:01:40.723 Vajta te kamionet dhe eca nëpër rrugë 00:01:40.723 --> 00:01:43.132 duke intervistuar njerëz nëpër zyra dhe objekte 00:01:43.132 --> 00:01:44.639 nëpër gjithë qytetin, 00:01:44.639 --> 00:01:46.378 dhe mësova shumë, 00:01:46.378 --> 00:01:48.727 por ende isha nje e jashtme. 00:01:48.727 --> 00:01:50.605 Me duhej te futesha më thellë. NOTE Paragraph 00:01:50.605 --> 00:01:53.721 Keshtu pranova nje punë si punonjëse higjene. 00:01:53.721 --> 00:01:56.368 Nuk shkoja thjesht tek kamionët, tashmë i ngisja vetë kamionët. 00:01:56.368 --> 00:01:59.513 Ngisja fshesat mekanike dhe pastrueset e dëborës. 00:01:59.513 --> 00:02:01.412 Ishte nje privilegj i mrekullueshëm 00:02:01.412 --> 00:02:04.019 dhe një edukim i veçante. NOTE Paragraph 00:02:04.019 --> 00:02:06.171 Të gjithë pyesin per erërat. 00:02:06.171 --> 00:02:09.231 Era e keqe ndihet, por nuk është aq e fortë sa mendoni, 00:02:09.231 --> 00:02:10.745 dhe në ditët që është vërtet e keqe, 00:02:10.745 --> 00:02:13.421 mësohesh me të, shume shpejt. 00:02:13.421 --> 00:02:16.618 Per peshën duhet më shumë kohë për tu mësuar. 00:02:16.618 --> 00:02:18.905 Njoh njerez te cilet ishin me vite ne ate pune 00:02:18.905 --> 00:02:21.490 trupat e te cileve ishin ende ne pershtatje me barren 00:02:21.490 --> 00:02:23.571 e mbartjes ne trupin tend 00:02:23.571 --> 00:02:26.550 tonalitet e mbeturinave çdo jave. NOTE Paragraph 00:02:26.550 --> 00:02:28.734 Me pas eshte rreziku. 00:02:28.734 --> 00:02:31.206 Sipas zyres se statistikave te punes, 00:02:31.206 --> 00:02:33.408 puna e higjenes eshte njera nga 10 me te rrezikshmet 00:02:33.408 --> 00:02:35.300 profesionet ne vend, 00:02:35.300 --> 00:02:37.051 dhe e mesova pse-ne. 00:02:37.051 --> 00:02:38.472 Je gjithe diten brenda dhe jashte trafikut, 00:02:38.472 --> 00:02:39.433 cdo gje bucet rreth teje. 00:02:39.433 --> 00:02:41.317 Ajo do thjesht te kalluar nga ty, dhe ndodh shpesh 00:02:41.317 --> 00:02:43.367 qe motoristi mos te kete kujdes. 00:02:43.367 --> 00:02:45.193 Kjo eshte shume e keqe per punetorin. 00:02:45.193 --> 00:02:47.353 Edhe mbetjet jane plot me rreziqe 00:02:47.353 --> 00:02:49.372 te cilat shpesh fluturojne jashte kamionit 00:02:49.372 --> 00:02:51.453 dhe bejne nje dem shume te madh. NOTE Paragraph 00:02:51.453 --> 00:02:54.268 Gjithashtu mesova se sa te pameshirshme jane mbetjet. 00:02:54.268 --> 00:02:55.579 Kur zbret nga trotuari 00:02:55.579 --> 00:02:58.428 dhe e sheh qytetin nga nje kamion 00:02:58.428 --> 00:03:00.214 arrin te kuptosh se mbetja 00:03:00.214 --> 00:03:02.831 eshte nje force e natyres ne vetvete. 00:03:02.831 --> 00:03:05.287 Ajo nuk ndalon kurre se ardhuri. 00:03:05.287 --> 00:03:08.766 Eshte edhe si nje form frymemarrjeje ose qarkullimi. 00:03:08.766 --> 00:03:11.811 Duhet gjithmone te jete ne levizje. NOTE Paragraph 00:03:11.811 --> 00:03:13.859 Kemi edhe turpin. 00:03:13.859 --> 00:03:16.775 Ti vesh uniformen dhe behesh i padukshem 00:03:16.775 --> 00:03:19.079 deri sa dikush te nxehet me ty per cilen do aryse 00:03:19.079 --> 00:03:21.394 si per shembull ke bllokuar trafikun me kamionin tend, 00:03:21.394 --> 00:03:24.045 ose po ben nje ndalese shume afer shtepise tyre, 00:03:24.045 --> 00:03:27.159 ose je duke pire nje kafe ne restorantin e tyre, 00:03:27.159 --> 00:03:29.569 dhe do vine te te perbuzin 00:03:29.569 --> 00:03:32.831 dhe te thone se nuk te duan afer tyre. 00:03:32.831 --> 00:03:35.263 Mua turpi me duket disi ironik, 00:03:35.263 --> 00:03:38.574 sepse mendoj fuqishem se puntoret e pastrimit 00:03:38.574 --> 00:03:40.254 jane forca me e rendesishme puntore 00:03:40.254 --> 00:03:43.278 ne rruget e qytetit per tre arsye. 00:03:43.278 --> 00:03:46.060 Ata jane rojet e pare te higjenes publike. 00:03:46.060 --> 00:03:48.466 Nese ata nuk i largojne mbetjet 00:03:48.466 --> 00:03:50.740 ne menyre efikase dhe efektive cdo dite, 00:03:50.740 --> 00:03:53.451 ato fillojne te perhapin permbajtjet e tyre, 00:03:53.451 --> 00:03:57.177 dhe rreziku nga ato fillon te na kecenoj 00:03:57.177 --> 00:03:58.351 ne menyra shume reale. 00:03:58.351 --> 00:04:01.322 Semundje qe ne i kemi ne kontroll per dekada dhe shekuj 00:04:01.322 --> 00:04:04.228 shperthejne dhe nisin te na demtojne. 00:04:04.228 --> 00:04:05.900 Ekonomia ka nevoje per ta. 00:04:05.900 --> 00:04:08.826 Nese nuk mundemi te flakim gjerat e vjetra 00:04:08.826 --> 00:04:10.716 nuk kemi vend per te rejat, 00:04:10.716 --> 00:04:12.785 dhe atehere motorrat e ekonomise 00:04:12.785 --> 00:04:15.714 nisin te zhurmojne kur konsumi eshte i kompromentuar. 00:04:15.714 --> 00:04:19.778 Nuk po mbroj kapitalizmin, thjesht po theksoj lidhjen e tyre. 00:04:19.778 --> 00:04:21.766 Dhe me pas vjen ajo qe une e quaj 00:04:21.766 --> 00:04:25.978 mesatarja jone, shpejtesia e perditshme e nevojitur. 00:04:25.978 --> 00:04:27.027 Me kete thjesht nenkuptoj 00:04:27.027 --> 00:04:29.279 se sa shpejt jemi mesuar te levizim 00:04:29.279 --> 00:04:31.411 ne ditet dhe kohen bashkekohore. 00:04:31.411 --> 00:04:36.755 Ne zakonisht nuk na intereson riparimi, pastrimi, mbajtja 00:04:36.755 --> 00:04:39.392 e kupes se kafes, e qeseve se blerjeve, 00:04:39.392 --> 00:04:40.877 shishen e ujit. 00:04:40.877 --> 00:04:43.556 Ne i perdorim ato, i flakim, i harrojme ato 00:04:43.556 --> 00:04:45.336 sepse dime qe eshte nje force pune 00:04:45.336 --> 00:04:48.356 ne anen tjeter qe do i largoje ato. NOTE Paragraph 00:04:48.356 --> 00:04:50.803 Pra dua sot te sugjeroj disa menyra 00:04:50.803 --> 00:04:55.317 per te menduar per pastrimin qe mbase do ndihmojne 00:04:55.317 --> 00:04:57.791 per te permiresuar tuprin 00:04:57.791 --> 00:05:00.022 dhe ti sjellim ne kete bisede 00:05:00.022 --> 00:05:05.612 se si te artizanojme nje qytet i cili eshte i qendrueshem dhe njerezor. 00:05:05.612 --> 00:05:09.773 Puna e tyre mendoj se eshte nje lloj liturgjiku. 00:05:09.773 --> 00:05:12.234 Ata jane ne rruge cdo dite, ritmikisht. 00:05:12.234 --> 00:05:14.295 Veshin uniforma ne shume qytete. 00:05:14.295 --> 00:05:16.164 Ti di kur ti presesh. 00:05:16.164 --> 00:05:20.087 Dhe puna e tyre na lejon te bejme punen tone. 00:05:20.087 --> 00:05:22.878 Jan si nje form sigurimi. 00:05:22.878 --> 00:05:24.615 Rrjedha qe ata permbajne 00:05:24.615 --> 00:05:26.605 na mban ne te siguruar nga ne vete, 00:05:26.605 --> 00:05:29.242 nga zgjyrat tona, nga braktisjet tona, 00:05:29.242 --> 00:05:32.500 dhe ajo rrjedhe duhet te mirembahet gjithmone 00:05:32.500 --> 00:05:34.133 pa marre parasysh cfare. NOTE Paragraph 00:05:34.133 --> 00:05:37.857 Diten pas 11 Shtatorit ne 2001, 00:05:37.857 --> 00:05:41.144 degjova hungerimen e nje kamion patsrimi ne rruge, 00:05:41.144 --> 00:05:43.456 kapa djalin tim foshnje dhe vrapova ne katin e poshtem 00:05:43.456 --> 00:05:46.298 dhe aty ishte nje burre i cili bente itinerarin e riciklimit te letres 00:05:46.298 --> 00:05:48.480 sikurse bente cdo te Merkure. 00:05:48.480 --> 00:05:50.900 U perpoqa ta falenderoja ate per punen qe bente 00:05:50.900 --> 00:05:53.025 ate dite nga te gjitha ditet, 00:05:53.025 --> 00:05:55.626 por fillova te qaja. 00:05:55.626 --> 00:05:57.310 Ai me veshtroi, 00:05:57.310 --> 00:06:00.734 dhe ai thjesht tundi koken, dhe tha, 00:06:00.734 --> 00:06:03.612 "Do jemi mire. 00:06:03.612 --> 00:06:06.253 Do ja dalim mire." 00:06:06.253 --> 00:06:07.606 Ishte pak me vone qe une nisa 00:06:07.606 --> 00:06:08.986 kerkimet e mia mbi pastrimin, 00:06:08.986 --> 00:06:10.400 dhe e takova ate burre perseri. 00:06:10.400 --> 00:06:13.317 Ai quhet Paulie, dhe punuam bashke shume here, 00:06:13.317 --> 00:06:15.140 dhe u miq te mire. NOTE Paragraph 00:06:15.140 --> 00:06:17.967 Dua te besoj se Paulie kishte te drejte. 00:06:17.967 --> 00:06:20.169 Ne do jemi mire. 00:06:20.169 --> 00:06:22.146 Por ne perpjekjen tone per te rikonfiguruar 00:06:22.146 --> 00:06:25.187 se si ne si specie ekzistojme ne kete planet, 00:06:25.187 --> 00:06:28.482 duhet te perfshijme dhe te marim ne konsidearate 00:06:28.482 --> 00:06:32.275 te gjitha cmimet, duke perfshire cmimin shume real njerezor 00:06:32.275 --> 00:06:33.779 te punes. 00:06:33.779 --> 00:06:36.580 Gjithashtu do ishim te mire informuar 00:06:36.580 --> 00:06:38.798 per tu afruar tek ata njerez qe e bejne ate pune 00:06:38.798 --> 00:06:40.643 dhe te marim njohurite e tyre 00:06:40.643 --> 00:06:42.396 ne menyren se si mendojme, 00:06:42.396 --> 00:06:45.646 si krijojme sistemet mbi qendrueshmerine 00:06:45.646 --> 00:06:49.125 e cila mbase na merr nga riciklimi i buze trotuarit 00:06:49.125 --> 00:06:51.710 i cili eshte nje sukses shenues keto 40 vite, 00:06:51.710 --> 00:06:54.948 ne Shtetet e Bashkuara dhe ne shtete te tjera te botes, 00:06:54.948 --> 00:06:57.750 dhe na ngre ne nje horizont me te gjere 00:06:57.750 --> 00:07:00.636 ku ne mund te shohim forma te ndryshme te mbetjeve 00:07:00.636 --> 00:07:02.121 qe mund te pakesohen 00:07:02.121 --> 00:07:04.854 nga burime prodhimi dhe industriale. 00:07:04.854 --> 00:07:08.859 Mbetje urbane, cfare mendojme kur ne flasim per plehrat, 00:07:08.859 --> 00:07:12.857 llogaritet per tre perqind te derdhjes se mbetjeve te kombit. 00:07:12.857 --> 00:07:15.244 Eshte nje statistike e shenueshme. NOTE Paragraph 00:07:15.244 --> 00:07:17.722 Pra ne rrjedhen e dites tuaj, 00:07:17.722 --> 00:07:19.248 ne rrjedhen e jetes tuaj, 00:07:19.248 --> 00:07:22.276 heres tjeter qe do shihni se puna kujt eshte 00:07:22.276 --> 00:07:25.419 te kujdeset per pastrimin tuaj, 00:07:25.419 --> 00:07:27.908 merni nje moment per ti mirenjohur ata. 00:07:27.908 --> 00:07:32.500 Merni nje moment per te thene faleminderit. NOTE Paragraph 00:07:32.500 --> 00:07:35.854 (Duartorkitje)