1
00:00:00,315 --> 00:00:02,572
Isha rreth 10 vjeç

2
00:00:02,572 --> 00:00:04,271
në një udhëtim kampingu me babain tim

3
00:00:04,271 --> 00:00:07,031
në malet Adirondack, një vend i shkret

4
00:00:07,031 --> 00:00:10,026
në pjesën veriore të shtetit të New Yorkut.

5
00:00:10,026 --> 00:00:11,467
Ishte një ditë shumë e bukur.

6
00:00:11,467 --> 00:00:13,469
Pylli shkëlqente.

7
00:00:13,469 --> 00:00:16,993
Dielli i bënte gjethet të ndriçonin si xham i veshur,

8
00:00:16,993 --> 00:00:20,198
dhe nëse nuk do ishim duke ndjekur shtegun

9
00:00:20,198 --> 00:00:21,602
mund të pretendonim se ne ishim

10
00:00:21,602 --> 00:00:25,164
njerëzit e parë që po ecnin në atë tokë.

11
00:00:25,164 --> 00:00:26,815
Arritem në vendin e kampit.

12
00:00:26,815 --> 00:00:28,782
Ishte një vend i pjerrët

13
00:00:28,782 --> 00:00:31,478
me pamje të një liqeni të kristaltë e të bukur,

14
00:00:31,478 --> 00:00:34,174
kur zbulova diçka të neveritëshme.

15
00:00:34,174 --> 00:00:37,272
Mbapa kasolles ndodhej nje pirg

16
00:00:37,272 --> 00:00:38,730
mbase 4 metra katror

17
00:00:38,730 --> 00:00:41,043
me mollë të ngrëna të kalbura

18
00:00:41,043 --> 00:00:42,790
dhe shuka letre alumini,

19
00:00:42,790 --> 00:00:44,539
dhe një këpucë atletike të çarë.

20
00:00:44,539 --> 00:00:47,110
U befasova,

21
00:00:47,110 --> 00:00:50,542
isha shumë e inatosur dhe shume e hutuar njekohesisht.

22
00:00:50,542 --> 00:00:52,124
Kampistët ishin shumë dembelë

23
00:00:52,124 --> 00:00:54,082
që të mblidhnin ato çka kishin sjellë me vete,

24
00:00:54,082 --> 00:00:57,927
kush mendonin se do i pastronte ato pas atyre?

25
00:00:57,927 --> 00:00:59,836
Ajo pyetje qëndroi me mua

26
00:00:59,836 --> 00:01:01,803
dhe u thjeshtësua disi.

27
00:01:01,803 --> 00:01:04,179
Kush pastron pas nesh?

28
00:01:04,179 --> 00:01:05,601
Si do që ta mendoni

29
00:01:05,601 --> 00:01:07,308
ose kudo që ta vendosni "ne",

30
00:01:07,308 --> 00:01:09,898
kush pastron pas nesh në Stamboll?

31
00:01:09,898 --> 00:01:12,154
Kush pastron pas nesh ne Rio de Zhanerio

32
00:01:12,154 --> 00:01:14,683
ose në Paris apo Londër?

33
00:01:14,683 --> 00:01:16,255
Këtu në Nju Jork,

34
00:01:16,255 --> 00:01:18,847
departamenti i higjënes pastron pas nesh,

35
00:01:18,847 --> 00:01:21,517
një sasi prej 11.000 ton mbeturinash

36
00:01:21,517 --> 00:01:25,879
dhe 2.000 ton mbeturina riciklueshme në ditë.

37
00:01:25,879 --> 00:01:28,512
Doja ti njiha ata si individe.

38
00:01:28,512 --> 00:01:31,358
Doja të kuptoja kush e bën këtë punë.

39
00:01:31,358 --> 00:01:33,877
Çdo të thotë të veshësh atë uniformë

40
00:01:33,877 --> 00:01:35,531
dhe të mbartësh atë barrë?

41
00:01:35,531 --> 00:01:38,184
Kështu fillova një projekt kërkimi me ata.

42
00:01:38,184 --> 00:01:40,723
Vajta te kamionet dhe eca nëpër rrugë

43
00:01:40,723 --> 00:01:43,132
duke intervistuar njerëz nëpër zyra dhe objekte

44
00:01:43,132 --> 00:01:44,639
nëpër gjithë qytetin,

45
00:01:44,639 --> 00:01:46,378
dhe mësova shumë,

46
00:01:46,378 --> 00:01:48,727
por ende isha nje e jashtme.

47
00:01:48,727 --> 00:01:50,605
Me duhej te futesha më thellë.

48
00:01:50,605 --> 00:01:53,721
Keshtu pranova nje punë si punonjëse higjene.

49
00:01:53,721 --> 00:01:56,368
Nuk shkoja thjesht tek kamionët, tashmë i ngisja vetë kamionët.

50
00:01:56,368 --> 00:01:59,513
Ngisja fshesat mekanike dhe pastrueset e dëborës.

51
00:01:59,513 --> 00:02:01,412
Ishte nje privilegj i mrekullueshëm

52
00:02:01,412 --> 00:02:04,019
dhe një edukim i veçante.

53
00:02:04,019 --> 00:02:06,171
Të gjithë pyesin per erërat.

54
00:02:06,171 --> 00:02:09,231
Era e keqe ndihet, por nuk është aq e fortë sa mendoni,

55
00:02:09,231 --> 00:02:10,745
dhe në ditët që është vërtet e keqe,

56
00:02:10,745 --> 00:02:13,421
mësohesh me të, shume shpejt.

57
00:02:13,421 --> 00:02:16,618
Per peshën duhet më shumë kohë për tu mësuar.

58
00:02:16,618 --> 00:02:18,905
Njoh njerez te cilet ishin me vite ne ate pune

59
00:02:18,905 --> 00:02:21,490
trupat e te cileve ishin ende ne pershtatje me barren

60
00:02:21,490 --> 00:02:23,571
e mbartjes ne trupin tend

61
00:02:23,571 --> 00:02:26,550
tonalitet e mbeturinave çdo jave.

62
00:02:26,550 --> 00:02:28,734
Me pas eshte rreziku.

63
00:02:28,734 --> 00:02:31,206
Sipas zyres se statistikave te punes,

64
00:02:31,206 --> 00:02:33,408
puna e higjenes eshte njera nga 10 me te rrezikshmet

65
00:02:33,408 --> 00:02:35,300
profesionet ne vend,

66
00:02:35,300 --> 00:02:37,051
dhe e mesova pse-ne.

67
00:02:37,051 --> 00:02:38,472
Je gjithe diten brenda dhe jashte trafikut,

68
00:02:38,472 --> 00:02:39,433
cdo gje bucet rreth teje.

69
00:02:39,433 --> 00:02:41,317
Ajo do thjesht te kalluar nga ty, dhe ndodh shpesh

70
00:02:41,317 --> 00:02:43,367
qe motoristi mos te kete kujdes.

71
00:02:43,367 --> 00:02:45,193
Kjo eshte shume e keqe per punetorin.

72
00:02:45,193 --> 00:02:47,353
Edhe mbetjet jane plot me rreziqe

73
00:02:47,353 --> 00:02:49,372
te cilat shpesh fluturojne jashte kamionit

74
00:02:49,372 --> 00:02:51,453
dhe bejne nje dem shume te madh.

75
00:02:51,453 --> 00:02:54,268
Gjithashtu mesova se sa te pameshirshme jane mbetjet.

76
00:02:54,268 --> 00:02:55,579
Kur zbret nga trotuari

77
00:02:55,579 --> 00:02:58,428
dhe e sheh qytetin nga nje kamion

78
00:02:58,428 --> 00:03:00,214
arrin te kuptosh se mbetja

79
00:03:00,214 --> 00:03:02,831
eshte nje force e natyres ne vetvete.

80
00:03:02,831 --> 00:03:05,287
Ajo nuk ndalon kurre se ardhuri.

81
00:03:05,287 --> 00:03:08,766
Eshte edhe si nje form frymemarrjeje ose qarkullimi.

82
00:03:08,766 --> 00:03:11,811
Duhet gjithmone te jete ne levizje.

83
00:03:11,811 --> 00:03:13,859
Kemi edhe turpin.

84
00:03:13,859 --> 00:03:16,775
Ti vesh uniformen dhe behesh i padukshem

85
00:03:16,775 --> 00:03:19,079
deri sa dikush te nxehet me ty per cilen do aryse

86
00:03:19,079 --> 00:03:21,394
si per shembull ke bllokuar trafikun me kamionin tend,

87
00:03:21,394 --> 00:03:24,045
ose po ben nje ndalese shume afer shtepise tyre,

88
00:03:24,045 --> 00:03:27,159
ose je duke pire nje kafe ne restorantin e tyre,

89
00:03:27,159 --> 00:03:29,569
dhe do vine te te perbuzin

90
00:03:29,569 --> 00:03:32,831
dhe te thone se nuk te duan afer tyre.

91
00:03:32,831 --> 00:03:35,263
Mua turpi me duket disi ironik,

92
00:03:35,263 --> 00:03:38,574
sepse mendoj fuqishem se puntoret e pastrimit

93
00:03:38,574 --> 00:03:40,254
jane forca me e rendesishme puntore

94
00:03:40,254 --> 00:03:43,278
ne rruget e qytetit per tre arsye.

95
00:03:43,278 --> 00:03:46,060
Ata jane rojet e pare te higjenes publike.

96
00:03:46,060 --> 00:03:48,466
Nese ata nuk i largojne mbetjet

97
00:03:48,466 --> 00:03:50,740
ne menyre efikase dhe efektive cdo dite,

98
00:03:50,740 --> 00:03:53,451
ato fillojne te perhapin permbajtjet e tyre,

99
00:03:53,451 --> 00:03:57,177
dhe rreziku nga ato fillon te na kecenoj

100
00:03:57,177 --> 00:03:58,351
ne menyra shume reale.

101
00:03:58,351 --> 00:04:01,322
Semundje qe ne i kemi ne kontroll per dekada dhe shekuj

102
00:04:01,322 --> 00:04:04,228
shperthejne dhe nisin te na demtojne.

103
00:04:04,228 --> 00:04:05,900
Ekonomia ka nevoje per ta.

104
00:04:05,900 --> 00:04:08,826
Nese nuk mundemi te flakim gjerat e vjetra

105
00:04:08,826 --> 00:04:10,716
nuk kemi vend per te rejat,

106
00:04:10,716 --> 00:04:12,785
dhe atehere motorrat e ekonomise

107
00:04:12,785 --> 00:04:15,714
nisin te zhurmojne kur konsumi eshte i kompromentuar.

108
00:04:15,714 --> 00:04:19,778
Nuk po mbroj kapitalizmin, thjesht po theksoj lidhjen e tyre.

109
00:04:19,778 --> 00:04:21,766
Dhe me pas vjen ajo qe une e quaj

110
00:04:21,766 --> 00:04:25,978
mesatarja jone, shpejtesia e perditshme e nevojitur.

111
00:04:25,978 --> 00:04:27,027
Me kete thjesht nenkuptoj

112
00:04:27,027 --> 00:04:29,279
se sa shpejt jemi mesuar te levizim

113
00:04:29,279 --> 00:04:31,411
ne ditet dhe kohen bashkekohore.

114
00:04:31,411 --> 00:04:36,755
Ne zakonisht nuk na intereson riparimi, pastrimi, mbajtja

115
00:04:36,755 --> 00:04:39,392
e kupes se kafes, e qeseve se blerjeve,

116
00:04:39,392 --> 00:04:40,877
shishen e ujit.

117
00:04:40,877 --> 00:04:43,556
Ne i perdorim ato, i flakim, i harrojme ato

118
00:04:43,556 --> 00:04:45,336
sepse dime qe eshte nje force pune

119
00:04:45,336 --> 00:04:48,356
ne anen tjeter qe do i largoje ato.

120
00:04:48,356 --> 00:04:50,803
Pra dua sot te sugjeroj disa menyra

121
00:04:50,803 --> 00:04:55,317
per te menduar per pastrimin qe mbase do ndihmojne

122
00:04:55,317 --> 00:04:57,791
per te permiresuar tuprin

123
00:04:57,791 --> 00:05:00,022
dhe ti sjellim ne kete bisede

124
00:05:00,022 --> 00:05:05,612
se si te artizanojme nje qytet i cili eshte 
i qendrueshem dhe njerezor.

125
00:05:05,612 --> 00:05:09,773
Puna e tyre mendoj se eshte nje lloj liturgjiku.

126
00:05:09,773 --> 00:05:12,234
Ata jane ne rruge cdo dite, ritmikisht.

127
00:05:12,234 --> 00:05:14,295
Veshin uniforma ne shume qytete.

128
00:05:14,295 --> 00:05:16,164
Ti di kur ti presesh.

129
00:05:16,164 --> 00:05:20,087
Dhe puna e tyre na lejon te bejme punen tone.

130
00:05:20,087 --> 00:05:22,878
Jan si nje form sigurimi.

131
00:05:22,878 --> 00:05:24,615
Rrjedha qe ata permbajne

132
00:05:24,615 --> 00:05:26,605
na mban ne te siguruar nga ne vete,

133
00:05:26,605 --> 00:05:29,242
nga zgjyrat tona, nga braktisjet tona,

134
00:05:29,242 --> 00:05:32,500
dhe ajo rrjedhe duhet te mirembahet gjithmone

135
00:05:32,500 --> 00:05:34,133
pa marre parasysh cfare.

136
00:05:34,133 --> 00:05:37,857
Diten pas 11 Shtatorit ne 2001,

137
00:05:37,857 --> 00:05:41,144
degjova hungerimen e nje kamion patsrimi ne rruge,

138
00:05:41,144 --> 00:05:43,456
kapa djalin tim foshnje dhe vrapova ne katin e poshtem

139
00:05:43,456 --> 00:05:46,298
dhe aty ishte nje burre i cili bente itinerarin e riciklimit te letres

140
00:05:46,298 --> 00:05:48,480
sikurse bente cdo te Merkure.

141
00:05:48,480 --> 00:05:50,900
U perpoqa ta falenderoja ate per punen qe bente

142
00:05:50,900 --> 00:05:53,025
ate dite nga te gjitha ditet,

143
00:05:53,025 --> 00:05:55,626
por fillova te qaja.

144
00:05:55,626 --> 00:05:57,310
Ai me veshtroi,

145
00:05:57,310 --> 00:06:00,734
dhe ai thjesht tundi koken, dhe tha,

146
00:06:00,734 --> 00:06:03,612
"Do jemi mire.

147
00:06:03,612 --> 00:06:06,253
Do ja dalim mire."

148
00:06:06,253 --> 00:06:07,606
Ishte pak me vone qe une nisa

149
00:06:07,606 --> 00:06:08,986
kerkimet e mia mbi pastrimin,

150
00:06:08,986 --> 00:06:10,400
dhe e takova ate burre perseri.

151
00:06:10,400 --> 00:06:13,317
Ai quhet Paulie, dhe punuam bashke shume here,

152
00:06:13,317 --> 00:06:15,140
dhe u miq te mire.

153
00:06:15,140 --> 00:06:17,967
Dua te besoj se Paulie kishte te drejte.

154
00:06:17,967 --> 00:06:20,169
Ne do jemi mire.

155
00:06:20,169 --> 00:06:22,146
Por ne perpjekjen tone per te rikonfiguruar

156
00:06:22,146 --> 00:06:25,187
se si ne si specie ekzistojme ne kete planet,

157
00:06:25,187 --> 00:06:28,482
duhet te perfshijme dhe te marim ne konsidearate

158
00:06:28,482 --> 00:06:32,275
te gjitha cmimet, duke perfshire cmimin shume real njerezor

159
00:06:32,275 --> 00:06:33,779
te punes.

160
00:06:33,779 --> 00:06:36,580
Gjithashtu do ishim te mire informuar

161
00:06:36,580 --> 00:06:38,798
per tu afruar tek ata njerez qe e bejne ate pune

162
00:06:38,798 --> 00:06:40,643
dhe te marim njohurite e tyre

163
00:06:40,643 --> 00:06:42,396
ne menyren se si mendojme,

164
00:06:42,396 --> 00:06:45,646
si krijojme sistemet mbi qendrueshmerine

165
00:06:45,646 --> 00:06:49,125
e cila mbase na merr nga riciklimi i buze trotuarit

166
00:06:49,125 --> 00:06:51,710
i cili eshte nje sukses shenues keto 40 vite,

167
00:06:51,710 --> 00:06:54,948
ne Shtetet e Bashkuara dhe ne shtete te tjera te botes,

168
00:06:54,948 --> 00:06:57,750
dhe na ngre ne nje horizont me te gjere

169
00:06:57,750 --> 00:07:00,636
ku ne mund te shohim forma te ndryshme te mbetjeve

170
00:07:00,636 --> 00:07:02,121
qe mund te pakesohen

171
00:07:02,121 --> 00:07:04,854
nga burime prodhimi dhe industriale.

172
00:07:04,854 --> 00:07:08,859
Mbetje urbane, cfare mendojme kur ne flasim per plehrat,

173
00:07:08,859 --> 00:07:12,857
llogaritet per tre perqind te derdhjes se mbetjeve te kombit.

174
00:07:12,857 --> 00:07:15,244
Eshte nje statistike e shenueshme.

175
00:07:15,244 --> 00:07:17,722
Pra ne rrjedhen e dites tuaj,

176
00:07:17,722 --> 00:07:19,248
ne rrjedhen e jetes tuaj,

177
00:07:19,248 --> 00:07:22,276
heres tjeter qe do shihni se puna kujt eshte

178
00:07:22,276 --> 00:07:25,419
te kujdeset per pastrimin tuaj,

179
00:07:25,419 --> 00:07:27,908
merni nje moment per ti mirenjohur ata.

180
00:07:27,908 --> 00:07:32,500
Merni nje moment per te thene faleminderit.

181
00:07:32,500 --> 00:07:35,854
(Duartorkitje)