1
00:00:06,833 --> 00:00:08,725
"Jedni rodzą się wielkimi;

2
00:00:08,725 --> 00:00:11,063
inni w pocie czoła 
do wielkości przychodzą;

3
00:00:11,063 --> 00:00:16,103
innych wielkość szuka sama",
napisał Szekspir.

4
00:00:16,103 --> 00:00:19,036
Ale czy na pewno?

5
00:00:19,036 --> 00:00:21,969
Niektórzy kwestionują 
autorstwo jego dzieł,

6
00:00:21,969 --> 00:00:24,889
a nawet to, czy w ogóle istniał.

7
00:00:24,889 --> 00:00:28,809
Pojawiają się teorie,
że to pseudonim innego pisarza,

8
00:00:28,809 --> 00:00:30,236
albo grupy autorów.

9
00:00:30,236 --> 00:00:32,348
Kandydaci na prawdziwego Szekspira

10
00:00:32,348 --> 00:00:37,945
to inni znani dramatopisarze,
politycy, a nawet wybitne kobiety.

11
00:00:37,945 --> 00:00:41,436
Czy to możliwe, że największy
pisarz w języku angielskim

12
00:00:41,436 --> 00:00:44,941
był tak samo fikcyjny, jak jego sztuki?

13
00:00:44,941 --> 00:00:47,867
Większość badaczy odrzuca te teorie,

14
00:00:47,867 --> 00:00:51,439
opierając się na dowodach
historycznych i biograficznych.

15
00:00:51,439 --> 00:00:55,514
Można jeszcze inaczej sprawdzić, 
czy te słynne cytaty

16
00:00:55,514 --> 00:00:58,500
rzeczywiście napisał kto inny.

17
00:00:58,500 --> 00:01:00,689
Lingwistyka, czyli nauka o języku,

18
00:01:00,689 --> 00:01:04,090
może powiedzieć wiele o tym, 
jak mówimy i piszemy,

19
00:01:04,090 --> 00:01:09,585
badając składnię, gramatykę,
semantykę i słownictwo.

20
00:01:09,585 --> 00:01:11,416
Pod koniec XIX wieku

21
00:01:11,416 --> 00:01:15,447
polski filozof, Wincenty Lutosławski,

22
00:01:15,447 --> 00:01:18,226
opracował metodę zwaną stylometrią,

23
00:01:18,226 --> 00:01:23,428
którą można zastosować 
w przypadku wątpliwego autorstwa.

24
00:01:23,428 --> 00:01:25,395
Jak działa stylometria?

25
00:01:25,395 --> 00:01:29,279
Styl każdego pisarza ma konkretne cechy,

26
00:01:29,279 --> 00:01:33,613
które występują w jego wszystkich pracach.

27
00:01:33,613 --> 00:01:37,094
Na przykład średnia długość zdania,

28
00:01:37,094 --> 00:01:38,953
rozmieszczenie słów

29
00:01:38,953 --> 00:01:42,487
czy nawet częstość ich występowania.

30
00:01:42,487 --> 00:01:47,566
Umieśćmy zaimek "thee" (tobie) na osi.

31
00:01:47,566 --> 00:01:50,554
Możemy na niej umieścić 
każde dzieło Szekspira

32
00:01:50,554 --> 00:01:54,668
w zależności od częstości
występowania tego słowa.

33
00:01:54,668 --> 00:01:57,235
Statystycznie, gęstość tych punktów

34
00:01:57,235 --> 00:02:02,498
daje nam tak zwaną wariancję,
czyli oczekiwaną rozpiętość danych.

35
00:02:02,498 --> 00:02:07,995
Ale to tylko jedna cecha 
w wielowymiarowej przestrzeni.

36
00:02:07,995 --> 00:02:11,340
Metodą analizy głównych składowych

37
00:02:11,340 --> 00:02:16,131
możemy zmienić tę przestrzeń
w proste części składowe,

38
00:02:16,131 --> 00:02:19,905
które wspólnie zmierzą wariancję
w dziełach Szekspira.

39
00:02:19,905 --> 00:02:22,396
Potem możemy sprawdzić
dzieła innych kandydatów

40
00:02:22,396 --> 00:02:24,867
wedle tych głównych elementów.

41
00:02:24,867 --> 00:02:26,055
Na przykład,

42
00:02:26,055 --> 00:02:30,394
jeżeli dzieła Francisa Bacona
trafią w wariancję Szekspira,

43
00:02:30,394 --> 00:02:32,263
będzie to solidny dowód,

44
00:02:32,263 --> 00:02:37,045
że Bacon i Szekspir to ta sama osoba.

45
00:02:37,045 --> 00:02:39,161
Co pokazały wyniki?

46
00:02:39,161 --> 00:02:42,477
Stylometryści dowiedli,

47
00:02:42,477 --> 00:02:46,557
że Szekspir to nikt inny,
jak... sam Szekspir.

48
00:02:46,557 --> 00:02:49,191
Wieszcz pozostaje wieszczem.

49
00:02:49,191 --> 00:02:54,370
Dzieła innych kandydatów 
nie pasują do stylu Szekspira.

50
00:02:54,370 --> 00:02:57,642
Jednak nasi dzielni statystycy

51
00:02:57,642 --> 00:03:00,884
znaleźli pewne wyraźne dowody współpracy.

52
00:03:00,884 --> 00:03:03,138
Jedno z ostatnich badań dowiodło,

53
00:03:03,138 --> 00:03:08,216
że Szekspir współpracował
z Christopherem Marlowe przy "Henryku VI",

54
00:03:08,216 --> 00:03:10,624
przy akcie pierwszym i drugim.

55
00:03:10,624 --> 00:03:15,642
Tożsamość Szekspira 
to tylko jedno z zadań stylometrii.

56
00:03:15,642 --> 00:03:18,308
Może ona określać,
kiedy powstało dane dzieło,

57
00:03:18,308 --> 00:03:21,040
czy antyczny tekst jest fałszerstwem,

58
00:03:21,040 --> 00:03:23,685
czy student popełnił plagiat

59
00:03:23,685 --> 00:03:29,020
lub czy e-mail, który dostałeś,
jest ważny lub zawiera spam.

60
00:03:29,020 --> 00:03:31,551
Pytanie, czy ponadczasowa poezja Szekspira

61
00:03:31,551 --> 00:03:34,475
ma sprowadzać się jedynie
do statystyk i liczb?

62
00:03:34,475 --> 00:03:35,885
Niezupełnie.

63
00:03:35,885 --> 00:03:40,900
Stylometria odkrywa, co nadaje 
wyjątkowości budowie dzieła,

64
00:03:40,900 --> 00:03:45,525
ale nie uchwyci piękna, uczuć 
i emocji w nich zawartych,

65
00:03:45,525 --> 00:03:48,509
ani tego, jak na nas wpływają.

66
00:03:48,509 --> 00:03:50,826
Przynajmniej na razie.