1
00:00:00,375 --> 00:00:03,257
Dirençlilik (esneklik), 
bir dinamik sistemin

2
00:00:03,282 --> 00:00:06,195
bir dış kuvvet veya olayın etkisi altında 
kaldıktan sonra

3
00:00:06,407 --> 00:00:09,574
ilk baştaki durumu ve işlevine dönebilme
yeteneğini ifade eder.

4
00:00:10,012 --> 00:00:14,137
Dirençli bir sistem başlangıç 
durumu ve işlevine dönebilirken,

5
00:00:14,313 --> 00:00:19,180
dirençli olmayan bir sistem bunun yerine
başlangıçtaki durumundan farklı olan yeni

6
00:00:19,329 --> 00:00:21,946
bir denge durumuna geçecektir.

7
00:00:22,243 --> 00:00:25,274
Bir bilye alıp onu bir kasenin içine
koyduğunuzu hayal edin.

8
00:00:25,470 --> 00:00:28,235
Şimdi bilyeyi birazcık dürtün,
çok fazla değil.

9
00:00:28,479 --> 00:00:32,698
Bilye kase içerisinde yuvarlanıp gelir,
kasenin dip noktasında durur.

10
00:00:33,155 --> 00:00:34,905
Bu sistemin, bilyeyi hafif dürtmeniz

11
00:00:34,930 --> 00:00:37,249
karşısında dirençli olduğunu söyleriz.

12
00:00:37,797 --> 00:00:40,000
Şimdi bilyeyi kuvvetle itin,

13
00:00:40,350 --> 00:00:43,568
öyle ki bilye kaseden çıksın ve kase
dışında bir yere varsın.

14
00:00:44,076 --> 00:00:46,959
Bu durumda, dinamik sistemimiz
dirençli değildir.

15
00:00:47,538 --> 00:00:50,499
Sisteme uygulanan kuvvet
o denli büyüktü ki

16
00:00:50,562 --> 00:00:54,187
sistemin kendisi yeni bir
denge durumuna ulaştı.

17
00:00:54,328 --> 00:00:56,953
Bu yeni durumda, bilye kasenin 
dışındadır.

18
00:00:57,943 --> 00:01:01,513
Doğal ve mühendislik ürünü sistemlerde,
genellikle dirençlilik gösteren,

19
00:01:01,826 --> 00:01:04,818
etki ardından özgün duruma
dönebilen sistemlere bağlıyızdır.

20
00:01:05,117 --> 00:01:09,265
Bu sistemlerden bazıları köprüler ve
enerji şebekeleri gibi kritik altyapıları

21
00:01:09,422 --> 00:01:12,890
ve ormanlar, göller, sulak alanlar gibi
ekosistemleri içerir.

22
00:01:13,219 --> 00:01:15,836
Bir sistemin dirençli olup olmaması

23
00:01:15,992 --> 00:01:19,773
genellikle dinamik davranışta
eşiğin olup olmamasına bağlıdır.

24
00:01:20,047 --> 00:01:23,101
Eşik, bir dinamik sistemin davranışında 
ani değişimlerin olduğu

25
00:01:23,126 --> 00:01:24,523
veya küçük etkilerin

26
00:01:24,712 --> 00:01:26,649
sistemde büyük tepkilere

27
00:01:26,674 --> 00:01:29,954
sebep olabileceği bir noktadır.

28
00:01:30,296 --> 00:01:33,358
Eşikleri deneyimlemeden
onları tespit etmek,

29
00:01:33,541 --> 00:01:35,376
deprem veya tsunami ikaz sistemleri


30
00:01:35,401 --> 00:01:37,455
veya Dünya'nın iklim sistemindeki


31
00:01:37,651 --> 00:01:40,667
devrilme noktalarında olduğu üzere


32
00:01:40,792 --> 00:01:43,518
eşiğe yaklaşan sistemlerde
erken uyarı işaretlerini bulmak

33
00:01:43,737 --> 00:01:45,932
ekoloji, mühendislik, istatistik


34
00:01:46,206 --> 00:01:48,964
ve daha pek çok branşı

35
00:01:49,043 --> 00:01:52,106
kapsayan bir bilimsel problemdir.

36
00:01:52,356 --> 00:01:56,137
Sıklıkla dirençliliğin iyi bir özellik
olduğunu düşünürüz.

37
00:01:56,395 --> 00:01:58,880
Neticede kimse elektrik kesintilerinden

38
00:01:59,028 --> 00:02:01,379
veya tüm insanların bağlı olduğu
ekosistemlerin

39
00:02:01,411 --> 00:02:02,981
çöküşünden hazzetmez.

40
00:02:03,418 --> 00:02:06,855
Enerji şebekelerimizin, sert hava koşulları
veya aşırı yüklü donanıma

41
00:02:07,139 --> 00:02:10,209
karşı dayanıklı olmalarını isteriz.


42
00:02:10,452 --> 00:02:12,756
Fakat dirençli bir dinamik 
sistem ancak

43
00:02:13,069 --> 00:02:16,795
sistemin mevcut durumu bizi
mutlu ettiği sürece iyidir.

44
00:02:17,287 --> 00:02:20,497
Sosyal sistemler ve mühendislik ürünü
sistemlerden bazıları,

45
00:02:20,702 --> 00:02:24,396
onları bizim rahatsızlık duyabileceğimiz
denge durumlarında tutan,

46
00:02:24,616 --> 00:02:28,685
kendi kendini güçlendiren dönütlere veya
histerezise ev sahipliği yaparlar.

47
00:02:29,250 --> 00:02:32,154
Irksal eşitsizliği destekleyen sosyal
sistemler veya kirletici

48
00:02:33,154 --> 00:02:34,707
yakıt kullanımını teşvik eden

49
00:02:35,707 --> 00:02:36,707
sistemler bunlardan bazılarıdır.

50
00:02:36,707 --> 00:02:40,785
Böyle durumlarda, dirençliliğe boyun 
eğmektense sistemin değişkenliğini

51
00:02:41,028 --> 00:02:45,632
kızıştırmak ve sistemin yeni bir duruma
geçişini desteklemek isteyebiliriz.