0:00:00.375,0:00:03.257
Dirençlilik (esneklik), [br]bir dinamik sistemin

0:00:03.282,0:00:06.195
bir dış kuvvet veya olayın etkisi altında [br]kaldıktan sonra

0:00:06.407,0:00:09.574
ilk baştaki durumu ve işlevine dönebilme[br]yeteneğini ifade eder.

0:00:10.012,0:00:14.137
Dirençli bir sistem başlangıç [br]durumu ve işlevine dönebilirken,

0:00:14.313,0:00:19.180
dirençli olmayan bir sistem bunun yerine[br]başlangıçtaki durumundan farklı olan yeni

0:00:19.329,0:00:21.946
bir denge durumuna geçecektir.

0:00:22.243,0:00:25.274
Bir bilye alıp onu bir kasenin içine[br]koyduğunuzu hayal edin.

0:00:25.470,0:00:28.235
Şimdi bilyeyi birazcık dürtün,[br]çok fazla değil.

0:00:28.479,0:00:32.698
Bilye kase içerisinde yuvarlanıp gelir,[br]kasenin dip noktasında durur.

0:00:33.155,0:00:34.905
Bu sistemin, bilyeyi hafif dürtmeniz

0:00:34.930,0:00:37.249
karşısında dirençli olduğunu söyleriz.

0:00:37.797,0:00:40.000
Şimdi bilyeyi kuvvetle itin,

0:00:40.350,0:00:43.568
öyle ki bilye kaseden çıksın ve kase[br]dışında bir yere varsın.

0:00:44.076,0:00:46.959
Bu durumda, dinamik sistemimiz[br]dirençli değildir.

0:00:47.538,0:00:50.499
Sisteme uygulanan kuvvet[br]o denli büyüktü ki

0:00:50.562,0:00:54.187
sistemin kendisi yeni bir[br]denge durumuna ulaştı.

0:00:54.328,0:00:56.953
Bu yeni durumda, bilye kasenin [br]dışındadır.

0:00:57.943,0:01:01.513
Doğal ve mühendislik ürünü sistemlerde,[br]genellikle dirençlilik gösteren,

0:01:01.826,0:01:04.818
etki ardından özgün duruma[br]dönebilen sistemlere bağlıyızdır.

0:01:05.117,0:01:09.265
Bu sistemlerden bazıları köprüler ve[br]enerji şebekeleri gibi kritik altyapıları

0:01:09.422,0:01:12.890
ve ormanlar, göller, sulak alanlar gibi[br]ekosistemleri içerir.

0:01:13.219,0:01:15.836
Bir sistemin dirençli olup olmaması

0:01:15.992,0:01:19.773
genellikle dinamik davranışta[br]eşiğin olup olmamasına bağlıdır.

0:01:20.047,0:01:23.101
Eşik, bir dinamik sistemin davranışında [br]ani değişimlerin olduğu

0:01:23.126,0:01:24.523
veya küçük etkilerin

0:01:24.712,0:01:26.649
sistemde büyük tepkilere

0:01:26.674,0:01:29.954
sebep olabileceği bir noktadır.

0:01:30.296,0:01:33.358
Eşikleri deneyimlemeden[br]onları tespit etmek,

0:01:33.541,0:01:35.376
deprem veya tsunami ikaz sistemleri[br]

0:01:35.401,0:01:37.455
veya Dünya'nın iklim sistemindeki[br]

0:01:37.651,0:01:40.667
devrilme noktalarında olduğu üzere[br]

0:01:40.792,0:01:43.518
eşiğe yaklaşan sistemlerde[br]erken uyarı işaretlerini bulmak

0:01:43.737,0:01:45.932
ekoloji, mühendislik, istatistik[br]

0:01:46.206,0:01:48.964
ve daha pek çok branşı

0:01:49.043,0:01:52.106
kapsayan bir bilimsel problemdir.

0:01:52.356,0:01:56.137
Sıklıkla dirençliliğin iyi bir özellik[br]olduğunu düşünürüz.

0:01:56.395,0:01:58.880
Neticede kimse elektrik kesintilerinden

0:01:59.028,0:02:01.379
veya tüm insanların bağlı olduğu[br]ekosistemlerin

0:02:01.411,0:02:02.981
çöküşünden hazzetmez.

0:02:03.418,0:02:06.855
Enerji şebekelerimizin, sert hava koşulları[br]veya aşırı yüklü donanıma

0:02:07.139,0:02:10.209
karşı dayanıklı olmalarını isteriz.[br]

0:02:10.452,0:02:12.756
Fakat dirençli bir dinamik [br]sistem ancak

0:02:13.069,0:02:16.795
sistemin mevcut durumu bizi[br]mutlu ettiği sürece iyidir.

0:02:17.287,0:02:20.497
Sosyal sistemler ve mühendislik ürünü[br]sistemlerden bazıları,

0:02:20.702,0:02:24.396
onları bizim rahatsızlık duyabileceğimiz[br]denge durumlarında tutan,

0:02:24.616,0:02:28.685
kendi kendini güçlendiren dönütlere veya[br]histerezise ev sahipliği yaparlar.

0:02:29.250,0:02:32.154
Irksal eşitsizliği destekleyen sosyal[br]sistemler veya kirletici

0:02:33.154,0:02:34.707
yakıt kullanımını teşvik eden

0:02:35.707,0:02:36.707
sistemler bunlardan bazılarıdır.

0:02:36.707,0:02:40.785
Böyle durumlarda, dirençliliğe boyun [br]eğmektense sistemin değişkenliğini

0:02:41.028,0:02:45.632
kızıştırmak ve sistemin yeni bir duruma[br]geçişini desteklemek isteyebiliriz.