1
00:00:00,000 --> 00:00:06,000
Pisanje biografije je čudna stvar.

2
00:00:06,000 --> 00:00:08,000
To je putovanje na stranu teritoriju

3
00:00:08,000 --> 00:00:12,000
nečijeg tuđeg života,

4
00:00:12,000 --> 00:00:14,000
putovanje, istraživanje
koje vas može odvesti na mesta

5
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
na koja nikad niste sanjali
da ćete otići

6
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
i još ne možete da verujete gde ste bili,

7
00:00:19,000 --> 00:00:22,000
naročito ako ste, kao ja,
Jevrejin agnostik,

8
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
a život koji istražujete

9
00:00:24,000 --> 00:00:29,000
je Muhamedov.

10
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
Pre pet godina, na primer,

11
00:00:32,000 --> 00:00:35,000
zatekla sam sebe kako se budim
svakog jutra u tmurnom Sijetlu

12
00:00:35,000 --> 00:00:38,000
sa nečim za šta sam znala
da je nemoguće pitanje:

13
00:00:38,000 --> 00:00:42,000
šta se zapravo dogodilo

14
00:00:42,000 --> 00:00:43,000
jedne noći u pustinji

15
00:00:43,000 --> 00:00:47,000
preko pola sveta
i skoro pola istorije unazad?

16
00:00:47,000 --> 00:00:48,000
To jest, šta se dogodilo

17
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
u noći 610. godine,

18
00:00:51,000 --> 00:00:54,000
kada je Muhamed primio
prvo otkrovenje Kurana

19
00:00:54,000 --> 00:00:59,000
na planini pored Meke?

20
00:00:59,000 --> 00:01:03,000
Ovo je centralni
mistični momenat islama

21
00:01:03,000 --> 00:01:05,000
i kao takav, naravno,

22
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
prkosi empirijskoj analizi.

23
00:01:08,000 --> 00:01:12,000
Pa ipak, nisam mogla
da se oslobodim tog pitanja.

24
00:01:12,000 --> 00:01:15,000
Bila sam potpuno svesna
da se za nekoga ko je sekularan kao ja,

25
00:01:15,000 --> 00:01:17,000
samo ovo pitanje
može protumačiti

26
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
kao čista drskost.

27
00:01:20,000 --> 00:01:23,000
(Smeh)

28
00:01:23,000 --> 00:01:25,000
Izjašnjavam se da sam kriva

29
00:01:25,000 --> 00:01:29,000
jer su sva istraživanja,
fizička ili intelektualna,

30
00:01:29,000 --> 00:01:33,000
neizbežno u nekom smislu
prestup

31
00:01:33,000 --> 00:01:37,000
ili prelaženje granica.

32
00:01:37,000 --> 00:01:43,000
Ipak neke granice
su veće od drugih.

33
00:01:43,000 --> 00:01:46,000
Čovekovo pronalaženje božanskog,

34
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
kao što muslimani veruju
da je uradio Muhamed,

35
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
za racionalistu nije činjenica

36
00:01:52,000 --> 00:01:53,000
već poželjna fantazija

37
00:01:53,000 --> 00:01:57,000
i kao svi mi, volim za sebe
da mislim da sam racionalna.

38
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
To bi moglo da bude razlog što,
kad sam gledala najranije opise

39
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
koje imamo o toj noći,

40
00:02:02,000 --> 00:02:05,000
ono što me je pogodilo
čak i više od onoga što se dogodilo,

41
00:02:05,000 --> 00:02:10,000
je ono što se nije dogodilo.

42
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
Muhamed nije sišao lebdeći
sa planine

43
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
kao da hoda po vazduhu.

44
00:02:16,000 --> 00:02:19,000
Nije strčao dole vičući:
"Aleluja!"

45
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
i "Hvaljen Gospod!".

46
00:02:21,000 --> 00:02:25,000
Nije sijao svetlošću i radošću.

47
00:02:25,000 --> 00:02:26,000
Nije bilo horova anđela,

48
00:02:26,000 --> 00:02:30,000
harmonije sfera, euforije, ekstaze,

49
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
nije bilo zlatne aure oko njega,

50
00:02:33,000 --> 00:02:38,000
osećaja savršenosti,
predodređene uloge

51
00:02:38,000 --> 00:02:41,000
božjeg izaslanika.

52
00:02:41,000 --> 00:02:44,000
Nije uradio nijednu od stvari

53
00:02:44,000 --> 00:02:46,000
koje bi lako mogle
da se nazovu pogrešnim

54
00:02:46,000 --> 00:02:51,000
i da se cela priča oceni
kao pobožna legenda.

55
00:02:51,000 --> 00:02:54,000
Potpuno suprotno.

56
00:02:54,000 --> 00:02:58,000
Prema njegovim rečima,

57
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
u prvom trenutku je bio ubeđen

58
00:03:00,000 --> 00:03:06,000
da ono što se desilo
ne može biti stvarno.

59
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
U najboljem slučaju, mislio je,
to mora da je bila halucinacija

60
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
optička ili slušna varka, možda

61
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
ili njegov um radi protiv njega.

62
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
U najgorem slučaju, posednutost -

63
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
obuzeo ga je zao duh,

64
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
duh koji je došao da ga obmane,

65
00:03:19,000 --> 00:03:22,000
čak i da iscedi život iz njega.

66
00:03:22,000 --> 00:03:25,000
U stvari bio je toliko siguran
da to može biti samo ludak

67
00:03:25,000 --> 00:03:26,000
posednut zlim duhom,

68
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
da kada je video
da je još uvek živ,

69
00:03:28,000 --> 00:03:33,000
njegov prvi impuls je bio
da sam završi posao,

70
00:03:33,000 --> 00:03:36,000
da skoči sa najviše litice

71
00:03:36,000 --> 00:03:40,000
i pobegne od užasa
koji mu se dešavao

72
00:03:40,000 --> 00:03:47,000
tako što će
da okonča sa celim iskustvom.

73
00:03:47,000 --> 00:03:50,000
Čovek koji je bežao
niz planinu te noći

74
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
drhtao je, ne od uživanja

75
00:03:52,000 --> 00:03:57,000
nego od jakog, praiskonskog straha.

76
00:03:57,000 --> 00:04:03,000
Bio je obuzet, ne ubeđenjem
već sumnjom.

77
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
Ta panična dezorijentacija,

78
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
taj raskid sa svim poznatim,

79
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
ta zastrašujuća svest o nečemu

80
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
izvan ljudske moći poimanja,

81
00:04:15,000 --> 00:04:22,000
može se jedino nazvati
strahopoštovanjem.

82
00:04:22,000 --> 00:04:25,000
To može biti malo teško
da se shvati

83
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
pošto koristimo reč "strava"

84
00:04:27,000 --> 00:04:32,000
da opišemo novu aplikaciju
ili zarazni video snimak.

85
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
Sa izuzetkom, možda,
jakog zemljotresa,

86
00:04:35,000 --> 00:04:37,000
zaštićeni smo
od stvarnog strahopoštovanja.

87
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
Zatvorili smo vrata
i šćućurili se,

88
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
ubeđeni da imamo kontrolu

89
00:04:42,000 --> 00:04:45,000
ili barem, nadamo se kontroli.

90
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
Dajemo sve od sebe
da ignorišemo činjenicu

91
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
da je nemamo uvek

92
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
i da ne može sve da se objasni.

93
00:04:52,000 --> 00:04:56,000
Bilo da ste racionalista ili mistik,

94
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
bilo da mislite da su reči
koje je Muhamed čuo te noći

95
00:04:58,000 --> 00:05:03,000
došle iz njega ili od spolja,

96
00:05:03,000 --> 00:05:07,000
ono što je jasno je
da ih je on iskusio

97
00:05:07,000 --> 00:05:10,000
i da se to desilo sa snagom
koja bi poljuljala

98
00:05:10,000 --> 00:05:12,000
njegov doživljaj sebe
i njegovog sveta

99
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
i transformisala ovog inače
umerenog čoveka

100
00:05:15,000 --> 00:05:22,000
u radikalnog pobornika
socijalne i ekonomske pravde.

101
00:05:22,000 --> 00:05:27,000
Strah je bio jedini zdrav odgovor,

102
00:05:27,000 --> 00:05:32,000
jedini ljudski odgovor.

103
00:05:32,000 --> 00:05:35,000
Suviše ljudski za neke

104
00:05:35,000 --> 00:05:37,000
kao što su konzervativni
muslimanski teolozi, koji kažu

105
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
da objašnjenje da je hteo
da izvrši samoubistvo

106
00:05:39,000 --> 00:05:42,000
ne bi trebalo čak ni da se spominje,
uprkos činjenici

107
00:05:42,000 --> 00:05:46,000
da se ona nalazi
u najranijim islamskim biografijama.

108
00:05:46,000 --> 00:05:49,000
Insistiraju da on nije sumnjao

109
00:05:49,000 --> 00:05:56,000
ni u jednom momentu,
a kamoli očajavao.

110
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
Zahtevajući savršenstvo,
odbijaju da tolerišu

111
00:05:59,000 --> 00:06:04,000
ljudsku nesavršenost.

112
00:06:04,000 --> 00:06:11,000
A šta je to nesavršeno u sumnji?

113
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
Kako sam čitala ta rana objašnjenja,
shvatila sam

114
00:06:14,000 --> 00:06:18,000
da je baš Muhamedova sumnja ono
što mi ga je učinilo interesantnim,

115
00:06:18,000 --> 00:06:21,000
što mi je omogućilo
da ga vidim u celini,

116
00:06:21,000 --> 00:06:24,000
da mu dam integritet realnosti.

117
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
I što sam više mislila o tome,

118
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
više mi je imalo smisla
da je sumnjao

119
00:06:29,000 --> 00:06:36,000
jer je sumnja neophodna za veru.

120
00:06:36,000 --> 00:06:39,000
Ako ovo deluje
kao iznenađujuća ideja u startu,

121
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
uzmite u obzir da je sumnja,
kako je Grejem Grin jednom rekao,

122
00:06:42,000 --> 00:06:46,000
srž stvari.

123
00:06:46,000 --> 00:06:51,000
Ukinite svu sumnju -
i ono što je ostalo nije vera

124
00:06:51,000 --> 00:06:56,000
nego apsolutno,
bezdušno ubeđenje.

125
00:06:56,000 --> 00:07:00,000
Sigurni ste da posedujete Istinu -

126
00:07:00,000 --> 00:07:04,000
neizbežno ponuđenu sa velikim "I" -

127
00:07:04,000 --> 00:07:07,000
i ova sigurnost brzo prelazi

128
00:07:07,000 --> 00:07:10,000
u dogmatizam i pravedništvo,

129
00:07:10,000 --> 00:07:14,000
pri čemu mislim na demonstrativni,
naduveni ponos

130
00:07:14,000 --> 00:07:18,000
u tome da se bude
tako mnogo u pravu,

131
00:07:18,000 --> 00:07:26,000
ukratko - aroganciju fundamentalizma.

132
00:07:26,000 --> 00:07:30,000
To mora da je jedna
od mnogih ironija u istoriji,

133
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
da je omiljena fraza
muslimanskih fundamentalista

134
00:07:33,000 --> 00:07:37,000
ista ona koju su nekad koristili
hrišćanski fundamentalisti

135
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
poznatiji kao krstaši:

136
00:07:39,000 --> 00:07:45,000
"nevernik" (infidel),
od latinskog naziva za "bez vere".

137
00:07:45,000 --> 00:07:49,000
Dvostruko ironično u ovom slučaju,
jer njihov apsolutizam

138
00:07:49,000 --> 00:07:54,000
je u stvari suprotan veri.

139
00:07:54,000 --> 00:07:59,000
U stvari, oni su nevernici.

140
00:07:59,000 --> 00:08:02,000
Kao i fundamentalisti
svih religioznih boja,

141
00:08:02,000 --> 00:08:06,000
nemaju nikakva pitanja,
samo odgovore.

142
00:08:06,000 --> 00:08:09,000
Našli su savršeni lek za misao

143
00:08:09,000 --> 00:08:13,000
i idealno sklonište
od teških zahteva prave vere.

144
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
Ne moraju
da se bore za nju kao Jakov

145
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
rvući se kroz noć sa anđelom

146
00:08:17,000 --> 00:08:20,000
ili kao Isus u svojih
40 dana i noći u divljini

147
00:08:20,000 --> 00:08:23,000
ili kao Muhamed,
ne samo te noći na planini,

148
00:08:23,000 --> 00:08:26,000
nego tokom svih godina kao prorok

149
00:08:26,000 --> 00:08:30,000
sa Kuranom koji ga je stalno
ubeđivao da ne očajava

150
00:08:30,000 --> 00:08:33,000
i osuđivao one
koji najglasnije proklamuju

151
00:08:33,000 --> 00:08:37,000
da znaju sve
što treba da se zna

152
00:08:37,000 --> 00:08:44,000
i da su samo oni u pravu.

153
00:08:44,000 --> 00:08:51,000
Pa ipak smo mi, kao velika
i još uvek suviše ćutljiva većina,

154
00:08:51,000 --> 00:08:57,000
prepustili javnu arenu
ovoj ekstremističkoj manjini.

155
00:08:57,000 --> 00:08:59,000
Dozvolili smo da na judaizam
polažu pravo

156
00:08:59,000 --> 00:09:03,000
nasilni mesijanski doseljenici
na Zapadnu obalu,

157
00:09:03,000 --> 00:09:06,000
na hrišćanstvo - homofobični licemeri

158
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
i verski fanatici ženomrsci,

159
00:09:09,000 --> 00:09:14,000
na islam - bombaši samoubice.

160
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
I dozvolili smo
da nas zaslepi činjenica da,

161
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
bez obzira da li tvrde da su hrišćani,

162
00:09:19,000 --> 00:09:20,000
jevreji ili muslimani,

163
00:09:20,000 --> 00:09:26,000
ratoborni ekstremisti
nisu ni jedno od navedenog.

164
00:09:26,000 --> 00:09:32,000
Oni su kult za sebe,
braća po krvi

165
00:09:32,000 --> 00:09:37,000
ogrezli u krvi drugih ljudi.

166
00:09:37,000 --> 00:09:39,000
To nije vera.

167
00:09:39,000 --> 00:09:44,000
To je fanatizam i moramo da prestanemo
da mešamo to dvoje.

168
00:09:44,000 --> 00:09:49,000
Moramo da prepoznamo
da prava vera nema lakih odgovora.

169
00:09:49,000 --> 00:09:54,000
Ona je teška i tvrdoglava.

170
00:09:54,000 --> 00:09:56,000
Uključuje stalnu borbu,

171
00:09:56,000 --> 00:09:59,000
stalno preispitivanje u vezi sa onim
što mislimo da znamo,

172
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
rvanje sa problemima i idejama.

173
00:10:01,000 --> 00:10:05,000
Ona ide ruku pod ruku sa sumnjom

174
00:10:05,000 --> 00:10:08,000
u stalnom dijalogu s njom

175
00:10:08,000 --> 00:10:14,000
i ponekad joj svesno prkosi.

176
00:10:14,000 --> 00:10:19,000
Taj svesni prkos je ono
zbog čega ja, kao agnostik,

177
00:10:19,000 --> 00:10:23,000
mogu ipak da verujem.

178
00:10:23,000 --> 00:10:26,000
Verujem, na primer,
da je mir na Bliskom istoku moguć

179
00:10:26,000 --> 00:10:31,000
uprkos nakupljenoj količini dokaza

180
00:10:31,000 --> 00:10:34,000
za suprotno.

181
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
Nisam ubeđena u ovo.

182
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
Jedva mogu da kažem
da verujem u to.

183
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
Mogu samo da imam veru,

184
00:10:40,000 --> 00:10:44,000
da se posvetim toj ideji

185
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
i to radim
baš zbog iskušenja

186
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
da dignem ruke u rezignaciji

187
00:10:49,000 --> 00:10:53,000
i povučem se u ćutanje.

188
00:10:53,000 --> 00:10:57,000
Jer očajanje je
samoispunjavajuće.

189
00:10:57,000 --> 00:11:00,000
Ako nazovemo nešto nemogućim,

190
00:11:00,000 --> 00:11:04,000
radimo tako da to takvim i učinimo.

191
00:11:04,000 --> 00:11:09,000
Ja, na primer, odbijam da živim tako.

192
00:11:09,000 --> 00:11:12,000
U stvari većina nas odbija,

193
00:11:12,000 --> 00:11:15,000
bilo da smo ateisti ili teisti

194
00:11:15,000 --> 00:11:19,000
ili bilo gde između ili izvan toga

195
00:11:19,000 --> 00:11:24,000
Ono što nas pokreće je to,
da uprkos našim sumnjama

196
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
i čak zbog sumnji,

197
00:11:26,000 --> 00:11:30,000
odbijamo nihilizam očajanja.

198
00:11:30,000 --> 00:11:34,000
Insistiramo na veri u budućnost

199
00:11:34,000 --> 00:11:38,000
i veri jednih u druge.

200
00:11:38,000 --> 00:11:42,000
Nazovite to naivnim ako hoćete.

201
00:11:42,000 --> 00:11:45,000
Nazovite ga nemoguće idealističkim
ako morate.

202
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
Ali jedno je sigurno:

203
00:11:47,000 --> 00:11:51,000
nazovite ga ljudskim.

204
00:11:51,000 --> 00:11:54,000
Da li je Muhamed mogao toliko radikalno
da promeni svoj svet

205
00:11:54,000 --> 00:11:57,000
bez takve vere, bez odbijanja

206
00:11:57,000 --> 00:12:01,000
da popusti pred arogancijom
slepe sigurnosti?

207
00:12:01,000 --> 00:12:05,000
Mislim da nije.

208
00:12:05,000 --> 00:12:07,000
Posle druženja sa njim kao pisac

209
00:12:07,000 --> 00:12:10,000
poslednjih pet godina,
ne vidim

210
00:12:10,000 --> 00:12:15,000
da bi bio bilo šta drugo
nego krajnje šokiran

211
00:12:15,000 --> 00:12:18,000
ratobornim fundamentalistima
koji daju sebi za pravo da govore

212
00:12:18,000 --> 00:12:24,000
i deluju u njegovo ime na Bliskom istoku
i drugim mestima danas.

213
00:12:24,000 --> 00:12:28,000
Bio bi zaprepašćen
represijom polovine stanovništva

214
00:12:28,000 --> 00:12:31,000
zbog njihovog pola.

215
00:12:31,000 --> 00:12:39,000
Bio bi rastrgnut
gorkom podeljenošću sektaštva.

216
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
Nazvao bi terorizam
onim što on jeste,

217
00:12:42,000 --> 00:12:47,000
ne samo kriminalom
već i bestidnom parodijom

218
00:12:47,000 --> 00:12:51,000
svega u šta je on verovao
i za šta se borio.

219
00:12:51,000 --> 00:12:57,000
Rekao bi ono što kaže Kuran:
"Svako ko oduzme jedan život,

220
00:12:57,000 --> 00:13:00,000
oduzima život celog čovečanstva.

221
00:13:00,000 --> 00:13:07,000
Svako ko spasi jedan život,
spasava život celog čovečanstva."

222
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
I posvetio bi se potpuno

223
00:13:10,000 --> 00:13:17,000
teškom i trnovitom procesu
pomirenja.

224
00:13:17,000 --> 00:13:19,000
Hvala vam.

225
00:13:19,000 --> 00:13:23,000
(Aplauz)

226
00:13:23,000 --> 00:13:27,000
Hvala.
(Aplauz)