1
00:00:00,000 --> 00:00:02,300
Ben bir çevreciyim.

2
00:00:02,942 --> 00:00:07,296
Çocukluğumun çoğunu 
devasa bir kızıl kayının büyük gövdesinde

3
00:00:07,400 --> 00:00:11,219
dönüşümlü olarak okuyarak ve dallarının
arasından gökyüzüne bakarak geçirdim.

4
00:00:11,243 --> 00:00:13,346
Güvenli ve ilgilenilmiş

5
00:00:13,370 --> 00:00:16,946
ve kendimden çok büyük 
bir şeye bağlanmış hissettim.

6
00:00:16,970 --> 00:00:21,250
Ağaçların ölümsüz olduklarını, 
hep burada olacaklarını düşünürdüm.

7
00:00:22,340 --> 00:00:23,966
Yanılmışım.

8
00:00:23,990 --> 00:00:25,768
Ağaçlar ölüyor.

9
00:00:25,792 --> 00:00:28,576
İklim değişikliği, Lübnan katran ağacını

10
00:00:28,600 --> 00:00:30,885
ve Amerika'nın batısının 
ormanlarını öldürüyor.

11
00:00:31,528 --> 00:00:33,470
Ölenler sadece ağaçlar değil.

12
00:00:33,960 --> 00:00:39,827
1998'den beri aşırı sıcaklık
160.000'den çok insanı öldürdü

13
00:00:39,851 --> 00:00:43,500
ve kontrolsüz iklim değişikliği 
milyonlarca fazlasını öldürebilir.

14
00:00:43,970 --> 00:00:45,640
Bu noktaya nasıl geldik?

15
00:00:45,960 --> 00:00:47,730
Tabii ki bir sürü sebep var

16
00:00:47,730 --> 00:00:49,451
ama en önemlilerinden birisi

17
00:00:49,451 --> 00:00:53,310
kapitalizmin korkunç bir şeye 
dönüşmesine izin vermemiz.

18
00:00:53,780 --> 00:00:56,666
En iyi halindeki kapitalizmin 
büyük bir hayranıyım.

19
00:00:56,690 --> 00:01:00,521
En nihayetinde bir ekonomist
ve işletme fakültesi profesörüyüm.

20
00:01:01,040 --> 00:01:03,816
Bence gerçekten
özgür ve tarafsız piyasalar

21
00:01:03,840 --> 00:01:06,553
insan ırkının en büyük buluşlarından biri.

22
00:01:07,035 --> 00:01:08,974
Sorun şu ki

23
00:01:08,998 --> 00:01:13,813
piyasalar, sadece fiyatlar gerçek 
maliyetleri yansıtınca hünerini gösterir.

24
00:01:14,163 --> 00:01:16,734
Şu an fiyatlar çok uyumsuz.

25
00:01:17,369 --> 00:01:23,246
Fosil yakıtları satan firmaların 
ve aslında sera gazı yayan kimselerin

26
00:01:23,400 --> 00:01:27,123
bedelini ödemeleri gerekmeyen devasa 
zararlara yol açmalarına izin veriyoruz.

27
00:01:27,570 --> 00:01:29,483
Bu neredeyse hiç adil değil.

28
00:01:30,401 --> 00:01:32,583
Bir an için ellerimin

29
00:01:32,607 --> 00:01:35,940
telefonunuza 10 seneden fazla
güç sağlayabilecek

30
00:01:35,964 --> 00:01:39,140
10 dolar değerindeki
kömür yakmalı elektrik olan

31
00:01:39,164 --> 00:01:42,526
elektron bulutuyla dolu olduğunu düşünün.

32
00:01:42,550 --> 00:01:44,976
Bu muhtemelen epey
iyi bir anlaşma gibi gelir.

33
00:01:45,000 --> 00:01:49,792
Bu sadece sebep olduğu zararı 
siz ödemediğiniz için ucuz.

34
00:01:50,436 --> 00:01:55,016
Yanan kömür, cıva ve kurşun gibi
zehirli maddeleri havaya gönderir

35
00:01:55,016 --> 00:01:58,001
ki bu da sağlık bakım maliyetlerini 
milyarlarca dolar artırır

36
00:01:58,001 --> 00:02:02,850
ve her yıl yüz binlerce insanın
ölümüne sebep olur.

37
00:02:02,850 --> 00:02:06,596
Ayrıca karbondioksitin 
büyük miktarını yayar.

38
00:02:06,620 --> 00:02:09,263
Kömürün başka bir bedeli de

39
00:02:09,287 --> 00:02:13,806
sebep olacağı ve çoktan 
sebep olduğu iklim zararı.

40
00:02:14,410 --> 00:02:17,946
Bu yaz California'da 
bir milyondan fazla arazi yandı

41
00:02:17,970 --> 00:02:21,956
ve büyük su baskınları Bangladeş'in 
üçte birini sular altında bıraktı.

42
00:02:21,980 --> 00:02:26,196
Yüzlerce araştırma bu bedellere 
bir sayı biçmeyi denedi.

43
00:02:26,220 --> 00:02:27,834
Bu çalışmayı anlamlandırıyorum

44
00:02:27,858 --> 00:02:31,096
ve bu noktada insan sağlığına
en az sekiz dolar değerinde zarar veren

45
00:02:31,120 --> 00:02:33,350
ve en az sekiz dolar
değerinde iklim zararına

46
00:02:33,350 --> 00:02:37,376
ve muhtemelen daha da fazlasına sebep olan

47
00:02:37,400 --> 00:02:42,166
kömür yakmalı elektriğe
on dolar değer biçen

48
00:02:42,190 --> 00:02:48,525
Halk Sağlığı Okulundaki iş arkadaşlarıma 
ve ekonomideki arkadaşlarıma güveniyorum.

49
00:02:48,570 --> 00:02:51,541
Bu bir avuç elektronun 
gerçek bedeli ne mi?

50
00:02:51,565 --> 00:02:53,211
On dolar değil,

51
00:02:53,235 --> 00:02:56,118
daha çok 26 dolar gibi bir bedel.

52
00:02:56,870 --> 00:03:00,386
Petrol ve gaz yakmak ve et yemek gibi
şeyler yapmanın gizli bedeli

53
00:03:00,410 --> 00:03:05,055
tıpkı adil olmadığı gibi 
aynı şekilde oldukça büyük.

54
00:03:05,792 --> 00:03:09,586
Temiz bir ekonomi 
inşa etmeye çalışan herkes

55
00:03:09,610 --> 00:03:12,911
sağlığımızın yok olması
ve iklimimizin bozulması için

56
00:03:12,935 --> 00:03:16,640
aşırı ölçüde para yardımı yapılmış 
firmalarla rekabet etmek zorunda.

57
00:03:17,306 --> 00:03:20,052
Bu, içinde bulunmak
istediğim kapitalizm değil.

58
00:03:20,076 --> 00:03:25,710
Bu, özgür ve adil bir piyasa değil.

59
00:03:27,007 --> 00:03:29,959
Peki ne yapabiliriz?

60
00:03:30,540 --> 00:03:35,236
En basit cevap, devletlerin 
sera gazı salan herkese

61
00:03:35,260 --> 00:03:39,667
neden oldukları zararı 
ödemeleri için ısrar etmesi.

62
00:03:40,240 --> 00:03:44,483
Ancak şu anda devletlerin buna
hazır olduğuna dair bir işaret yok

63
00:03:44,490 --> 00:03:48,856
çünkü fosil yakıt 
şirketleri son 20 yıllarını

64
00:03:48,880 --> 00:03:51,974
ciddi ölçüde para yatırılmış kârlarını

65
00:03:51,998 --> 00:03:54,553
iklim değişikliğini 
inkar etmek için kullanarak

66
00:03:54,577 --> 00:03:58,735
ve onları düzene sokan politikacıları 
para yağmuruna tutarak geçirdi.

67
00:03:59,320 --> 00:04:01,726
İşte benim çılgın fikrim şu:

68
00:04:02,280 --> 00:04:04,293
Bence işletmeler gücünü arttırmalı.

69
00:04:04,730 --> 00:04:08,321
Bence işletmeler kapitalizmi düzeltmeli.

70
00:04:08,861 --> 00:04:10,338
Farkındayım. (Güler)

71
00:04:10,362 --> 00:04:14,518
Muhtemelen birçoğunuz 
"hiç şansın yok" diye düşünüyorsunuz.

72
00:04:15,237 --> 00:04:19,536
Az önce şirketlerin bilimi inkar ettiğini,

73
00:04:19,560 --> 00:04:22,766
piyasayı bozduğunu ve politikacılarla
kulis yaptığını söylemedim mi?

74
00:04:22,790 --> 00:04:24,043
Söyledim.

75
00:04:24,817 --> 00:04:29,314
Ama bunu düzeltmek 
doğrudan özel sektörün ilgi alanı.

76
00:04:29,789 --> 00:04:35,274
Gerçek şu ki eğer iklim değişikliğini 
düzeltmezsek işletmeler hapı yutar.

77
00:04:35,725 --> 00:04:37,706
Büyük sahil kentleri sular altındayken

78
00:04:37,730 --> 00:04:40,404
ve milyonlarca kızgın insan
hasat ürün vermediği için

79
00:04:40,428 --> 00:04:45,106
Kuzey'e göç ederken 
para kazanmak zor olacak.

80
00:04:45,130 --> 00:04:48,146
Eğer çoğu insan zenginlerin 
ve beyazların kendi yararları adına

81
00:04:48,170 --> 00:04:51,236
gezegeni tahrip etmek için
kullandıklarına inanırsa

82
00:04:51,260 --> 00:04:55,166
özel girişimi canlı tutmak zorlaşacak.

83
00:04:56,006 --> 00:04:59,476
Size bunun gerçekte 
nasıl göründüğünü anlatayım.

84
00:04:59,500 --> 00:05:03,836
Arkadaşım Erik Osmundsen,
bir atık şirketinin CEO'su olmak için

85
00:05:03,860 --> 00:05:07,109
özel sermaye şirketinde
kolay bir işi bıraktı.

86
00:05:08,130 --> 00:05:11,298
Bu kulağa biraz tuhaf
bir fikir gibi gelebilir

87
00:05:11,830 --> 00:05:14,203
ama Erik bir farklılık yaratmak istedi

88
00:05:14,227 --> 00:05:16,446
ve çöple başa çıkma yolunu değiştirmek

89
00:05:16,470 --> 00:05:19,383
milyonlarca ton emisyonu azaltabilirdi.

90
00:05:19,970 --> 00:05:22,906
Aniden büyük bir problemle karşılaştı:

91
00:05:22,930 --> 00:05:25,666
Endüstri tümüyle bozulmuştu.

92
00:05:25,690 --> 00:05:29,276
Firmalar yasa dışı bir şekilde
çöp atarak maliyeti düşürüyordu,

93
00:05:29,300 --> 00:05:31,706
düzenlemeler kötü bir şekilde
uygulanıyordu

94
00:05:31,706 --> 00:05:34,119
ve ihlal için konan 
para cezaları çok azdı.

95
00:05:34,790 --> 00:05:37,395
Erik, bu şekilde davranmanın
bedelini ödemek için

96
00:05:37,419 --> 00:05:40,476
temizliğe girişeceğini 
ve fiyatları arttıracağını açıkladı.

97
00:05:40,720 --> 00:05:43,785
Kıdemli takımındaki birçok kişi
onun deli olduğunu düşündü.

98
00:05:44,440 --> 00:05:46,156
Yarısı istifa etti

99
00:05:46,180 --> 00:05:48,322
ve müşterilerinin çoğunu da kaybetti.

100
00:05:48,346 --> 00:05:52,366
Rakipleri, endüstriye kötü bir ün
getirdiği için onu suçladı

101
00:05:52,390 --> 00:05:55,021
ve tehditler almaya başladı.

102
00:05:55,790 --> 00:05:58,833
Ama yozlaşma, gizli gerçekleştiğinde
en iyi şekilde çalışır.

103
00:05:59,493 --> 00:06:03,753
Erik halka açılır açılmaz
insanlar güçlerini arttırmaya başladı.

104
00:06:04,120 --> 00:06:06,780
Birkaç müşteri daha fazla ödeme
yapmak istiyordu.

105
00:06:06,780 --> 00:06:10,207
Yatırımcıları, doğru olanı yapmanın 
buna değeceği konusunda hemfikirdi.

106
00:06:10,635 --> 00:06:15,238
Yanında kalan çalışanları 
taraf tutma fikrini sevdi

107
00:06:15,262 --> 00:06:18,445
ve maliyetleri düşürmek için
bütün yasal yolları buldu.

108
00:06:18,469 --> 00:06:21,269
Erik, rakiplerinden birkaçını
yasa dışı yollarla

109
00:06:21,269 --> 00:06:24,501
çöplerden kurtulmayı reddetmeleri için 
ona katılmalarında ikna etti

110
00:06:24,501 --> 00:06:28,299
ve düzenleyiciler için 
kenarda durmak daha da zorlaştı.

111
00:06:28,989 --> 00:06:32,526
Bugün Erik'in şirketi Norsk Gjenvinning

112
00:06:32,550 --> 00:06:36,036
İskandinavya'daki en büyük 
geri dönüşüm şirketlerinden biri.

113
00:06:36,060 --> 00:06:37,630
Konuyu genelleyeyim.

114
00:06:38,030 --> 00:06:40,435
Değişim için 4 koşul şu:

115
00:06:41,310 --> 00:06:45,096
Doğru fiyatı koyup 
yine de kâr eden bir iş kurun.

116
00:06:46,540 --> 00:06:49,169
Rakiplerinizi aynı şeyi 
yapmaları için ikna edin.

117
00:06:49,700 --> 00:06:53,304
Yatırımcıların para kazanacaklarını 
anladıklarından emin olun.

118
00:06:53,870 --> 00:06:57,046
Devletleri doğru fiyatı 
yasallaştırmaları için zorlayın

119
00:06:57,070 --> 00:06:59,429
böylece fırsatçılar ayakta kalamaz.

120
00:06:59,783 --> 00:07:02,601
Size bunu başardığımızı söylemiyorum.

121
00:07:02,903 --> 00:07:04,629
İşler oldukça umutsuz

122
00:07:05,320 --> 00:07:09,445
ama Erik gibi binlerce iş insanı

123
00:07:09,469 --> 00:07:11,932
ve bizim gibi milyonlarca insan var.

124
00:07:12,480 --> 00:07:17,957
Bizler müşteri, çalışan,
yatırımcı ve vatandaşız.

125
00:07:17,981 --> 00:07:21,596
Kapitalizmden vazgeçmek yerine

126
00:07:21,620 --> 00:07:26,166
piyasanın tamamen 
adil ve özgür olduğundan

127
00:07:26,190 --> 00:07:28,916
ve birinin üzerimize çöp atıp
bunun bedelini ödemeden

128
00:07:28,940 --> 00:07:31,602
uzaklaşamayacağından
emin olarak kapitalizmi düzeltelim.

129
00:07:32,170 --> 00:07:37,828
İklim değişikliğini çözmek için
kaynak ve teknolojimiz var.

130
00:07:37,852 --> 00:07:42,291
Birlikte ağaçları 
ve birbirimizi kurtarabiliriz.

131
00:07:43,360 --> 00:07:44,763
Teşekkürler.