1
00:00:01,640 --> 00:00:04,268
Voditeljka: Nastavljamo sa programom,

2
00:00:04,268 --> 00:00:06,178
nastavljamo sa prezentacijama,

3
00:00:06,178 --> 00:00:08,474
naš sledeći govornik je doktor Ami Klin.

4
00:00:08,474 --> 00:00:10,905
On za sebe kaže da je
hodajuća laboratorija

5
00:00:10,905 --> 00:00:12,627
društvene angažovanosti.

6
00:00:12,627 --> 00:00:16,094
Kažem vam, čovek je samo
radio svoje na Jejlu,

7
00:00:16,094 --> 00:00:19,708
kad je ko-osnivač "Home Depot"-a,
Berni Markus,

8
00:00:19,708 --> 00:00:23,016
otišao tamo i ubedio ga da dođe na jug,

9
00:00:23,016 --> 00:00:26,783
gde je sada novi direktor
Centra za autizam Markus.

10
00:00:26,783 --> 00:00:28,906
On će danas sa nama podeliti neka viđenja

11
00:00:28,906 --> 00:00:30,797
o tome kako rano usmerena
društvena interakcija

12
00:00:30,797 --> 00:00:35,345
sa decom sa autizmom, može biti
investicija u njihovu produktivnost.

13
00:00:35,345 --> 00:00:37,547
Pridružite mi se u dobrodošlici,

14
00:00:37,547 --> 00:00:39,660
da čujemo njegovu ideju vrednu širenja -

15
00:00:39,660 --> 00:00:44,021
autizam, poremećaji u ranim ljudskim
mehanizmima socijalne adaptacije.

16
00:00:44,321 --> 00:00:46,381
Dobrodošli, doktore Ami Klin.

17
00:00:46,381 --> 00:00:48,177
(Aplauz)

18
00:01:00,057 --> 00:01:04,231
Ami Klin: Za mene, autizam
je lično putovanje.

19
00:01:06,415 --> 00:01:07,594
Kao što sam najavljen,

20
00:01:07,619 --> 00:01:09,703
oduvek sam hteo da postanem

21
00:01:09,727 --> 00:01:12,743
laboratorija društvene interakcije
na dve noge,

22
00:01:12,767 --> 00:01:17,019
da rezoniram osećanja, misli, namere,

23
00:01:17,043 --> 00:01:20,291
motivaciju drugih ljudi boraveći s njima.

24
00:01:21,399 --> 00:01:27,278
Kao naučnik sam oduvek hteo
da izmerim tu rezonancu,

25
00:01:27,279 --> 00:01:29,853
osećaj drugog koji nastaje brzo,

26
00:01:29,877 --> 00:01:31,460
u tren oka.

27
00:01:32,182 --> 00:01:34,492
Predviđamo osećanja drugih.

28
00:01:34,516 --> 00:01:37,436
Svesni smo značenja njihovih dela
i pre nego što se dogode.

29
00:01:38,459 --> 00:01:40,356
Uvek smo u preduverenju

30
00:01:40,357 --> 00:01:43,090
objekta tuđe subjektivnosti.

31
00:01:43,114 --> 00:01:46,460
Neprestano je tako.
Ne možemo toga da se otresemo.

32
00:01:46,484 --> 00:01:50,171
To je toliko važno da su čak i sredstva
koja koristimo, da bismo razumeli sebe

33
00:01:50,195 --> 00:01:53,840
i svet oko nas,
oblikovana tim preduverenjem.

34
00:01:54,662 --> 00:01:57,301
U potpunosti smo društveni.

35
00:01:58,004 --> 00:02:00,854
Moj put kroz autizam započeo je
kad sam boravio

36
00:02:00,878 --> 00:02:04,487
na bolničkom odeljenju
za odrasle osobe sa autizmom.

37
00:02:04,511 --> 00:02:07,828
Većina njih je dobar
deo svog života provela

38
00:02:07,829 --> 00:02:09,139
u bolnicama za dug boravak.

39
00:02:09,156 --> 00:02:10,306
Bilo je to davno.

40
00:02:11,513 --> 00:02:14,901
Za njih je autizam bio razoran.

41
00:02:15,803 --> 00:02:19,057
Imali su teška intelektualna oštećenja.

42
00:02:19,058 --> 00:02:20,756
Nisu govorili.

43
00:02:20,780 --> 00:02:25,888
Još je značajnije
da su bili izuzetno izolovani

44
00:02:25,912 --> 00:02:29,493
od okolnog sveta, od svog okruženja

45
00:02:29,517 --> 00:02:31,561
i od ljudi.

46
00:02:31,892 --> 00:02:36,500
Ako biste tada ušli u školu
za osobe sa autizmom,

47
00:02:36,524 --> 00:02:38,766
čuli biste mnogo buke,

48
00:02:38,767 --> 00:02:43,313
meteža, pokreta, ljudi koji svašta rade.

49
00:02:44,170 --> 00:02:46,641
Ali su to uvek radili sami.

50
00:02:47,855 --> 00:02:51,926
Možda bi gledali svetlo na plafonu

51
00:02:51,927 --> 00:02:55,335
ili bi se osamili u ćošku

52
00:02:55,336 --> 00:02:58,894
ili bi samo ponavljali pokrete,

53
00:02:58,895 --> 00:03:02,675
auto-stimulatorne pokrete
koji ničemu ne vode.

54
00:03:03,096 --> 00:03:05,832
Izuzetno, izuzetno izolovani.

55
00:03:07,095 --> 00:03:10,562
Danas znamo da je autizam

56
00:03:10,586 --> 00:03:14,602
izvestan poremećaj
i to poremećaj one rezonance

57
00:03:14,626 --> 00:03:15,898
koju sam pomenuo.

58
00:03:16,270 --> 00:03:18,085
To su veštine preživljavanja.

59
00:03:18,109 --> 00:03:21,055
To su veštine preživljavanja
koje smo nasledili

60
00:03:21,079 --> 00:03:24,513
kroz mnogo stotina
hiljada godina evolucije.

61
00:03:25,319 --> 00:03:30,034
Vidite, bebe se rađaju potpuno krhke.

62
00:03:30,522 --> 00:03:32,145
Bez negovatelja ne bi preživele,

63
00:03:32,169 --> 00:03:34,848
pa je logično što ih je priroda obdarila

64
00:03:34,872 --> 00:03:37,253
mehanizmima preživljavanja.

65
00:03:38,580 --> 00:03:40,564
Okreću se negovatelju.

66
00:03:40,948 --> 00:03:44,391
Počev od prvih dana i nedelja života,

67
00:03:44,415 --> 00:03:48,876
bebe radije slušaju ljudske zvuke
nego prosto zvuke okruženja.

68
00:03:49,269 --> 00:03:51,714
Radije posmatraju ljude nego predmete,

69
00:03:51,738 --> 00:03:54,794
a i kad posmatraju ljude, posmatraju oči.

70
00:03:56,130 --> 00:04:00,419
Zato što je oko prozor
u iskustva druge osobe,

71
00:04:00,443 --> 00:04:02,562
do te mere da radije posmatraju ljude

72
00:04:02,586 --> 00:04:06,028
koji njih posmatraju,
nego ljude koji gledaju nešto drugo.

73
00:04:06,998 --> 00:04:09,506
Dakle, usmerene su prema negovatelju.

74
00:04:09,530 --> 00:04:11,660
Negovatelj traži bebu.

75
00:04:11,684 --> 00:04:15,478
Od te uzajamno osnažujuće koreografije

76
00:04:15,502 --> 00:04:19,322
zavisi mnogo toga značajnog
za pojavljivanje uma,

77
00:04:19,346 --> 00:04:21,884
društvenog uma, društvenog mozga.

78
00:04:24,187 --> 00:04:27,144
Uvek razmišljamo o autizmu

79
00:04:27,168 --> 00:04:31,850
kao nečemu što se događa
u kasnijim godinama.

80
00:04:31,874 --> 00:04:35,667
Nije tako. Počinje na početku života.

81
00:04:37,345 --> 00:04:41,648
Kad bebe komuniciraju sa negovateljem,
ubrzo shvate

82
00:04:41,649 --> 00:04:45,855
da postoji nešto između ušiju

83
00:04:45,856 --> 00:04:47,265
što je veoma važno -

84
00:04:47,266 --> 00:04:51,226
nevidljivo je, ali je jako bitno

85
00:04:51,250 --> 00:04:52,709
i zove se pažnja.

86
00:04:53,208 --> 00:04:55,737
Nauče vrlo brzo, i pre nego što nauče

87
00:04:55,761 --> 00:04:58,515
da probrbljaju ijednu reč,
da tu pažnju mogu da uzmu

88
00:04:58,539 --> 00:05:02,589
i premeste je negde
kako bi doble ono što žele.

89
00:05:04,030 --> 00:05:07,155
Takođe nauče da prate pogled drugih ljudi,

90
00:05:07,179 --> 00:05:09,448
jer o onome što posmatraju

91
00:05:09,449 --> 00:05:11,015
ljudi i razmišljaju.

92
00:05:13,204 --> 00:05:16,822
Vrlo brzo počinju da shvataju
značenje stvari,

93
00:05:16,846 --> 00:05:19,395
budući da, kad neko nešto posmatra

94
00:05:19,419 --> 00:05:21,472
ili neko nešto pokazuje,

95
00:05:21,496 --> 00:05:24,217
ne dobijaju samo prostorno uputstvo,

96
00:05:24,241 --> 00:05:29,147
već i značenje koje ta osoba
pripisuje toj stvari, stav,

97
00:05:29,171 --> 00:05:33,958
a ubrzo počinju da formiraju skup značenja

98
00:05:33,982 --> 00:05:36,296
i to značenja usvojenih u okviru

99
00:05:36,320 --> 00:05:37,927
društvene interakcije.

100
00:05:38,602 --> 00:05:40,442
Ta značenja se usvajaju kao deo

101
00:05:40,443 --> 00:05:43,670
iskustava podeljenih sa drugima.

102
00:05:44,593 --> 00:05:51,357
Pa, ova devojčica stara 15 meseci

103
00:05:51,381 --> 00:05:53,557
ima autizam.

104
00:05:55,133 --> 00:05:58,615
Toliko sam joj se približio
da sam na možda

105
00:05:58,616 --> 00:06:02,615
pet centimetara od njenog lica,
a ona me uopšte ne primećuje.

106
00:06:02,639 --> 00:06:04,499
Zamislite da to vama uradim,

107
00:06:04,523 --> 00:06:06,725
da vam se približim
na pet centimetara od lica.

108
00:06:06,749 --> 00:06:08,468
Verovatno biste uradili dve stvari.

109
00:06:08,492 --> 00:06:10,939
Odskočili biste. Pozvali biste policiju.

110
00:06:10,963 --> 00:06:12,387
(Smeh)

111
00:06:12,411 --> 00:06:14,908
Nešto biste uradili,
jer je doslovno nemoguće

112
00:06:14,932 --> 00:06:17,509
ući u nečiji fizički prostor,

113
00:06:17,533 --> 00:06:18,889
a da ta osoba ne odreaguje.

114
00:06:18,913 --> 00:06:22,419
Prisetite se, to činimo intuitivno,
bez napora.

115
00:06:22,443 --> 00:06:23,861
To je naša telesna mudrost.

116
00:06:23,885 --> 00:06:25,753
Ona se ne prenosi jezikom.

117
00:06:25,777 --> 00:06:31,037
Naše telo je toga svesno,
a i mi smo toga već dugo svesni.

118
00:06:31,061 --> 00:06:33,999
A ne dešava se ovo samo ljudima.

119
00:06:34,000 --> 00:06:37,223
Dešava se i nekim čovekovim rođacima,

120
00:06:37,224 --> 00:06:39,217
budući da, ako ste majmun

121
00:06:39,218 --> 00:06:41,313
i gledate drugog majmuna,

122
00:06:41,314 --> 00:06:45,331
a taj majmun je na višoj
hijerarhijskoj poziciji od vas,

123
00:06:45,332 --> 00:06:48,884
što se smatra za signal ili pretnju,

124
00:06:48,885 --> 00:06:51,352
pa, nećete dugo poživeti.

125
00:06:51,865 --> 00:06:56,662
Ono što su kod drugih vrsta
mehanizmi preživljavanja,

126
00:06:56,686 --> 00:06:59,756
bez čega ne bi opstale,

127
00:06:59,780 --> 00:07:02,383
unosimo u kontekst ljudskih bića

128
00:07:02,407 --> 00:07:06,132
i na osnovu toga moramo
da društveno delujemo.

129
00:07:06,652 --> 00:07:09,556
Dakle, ona mene ne primećuje,
a toliko sam joj blizu,

130
00:07:09,580 --> 00:07:11,498
pomislićete, možda vas vidi,

131
00:07:11,522 --> 00:07:12,950
možda vas čuje.

132
00:07:12,974 --> 00:07:16,507
Nakon nekoliko minuta,
otišla je do ugla sobe

133
00:07:16,531 --> 00:07:20,492
i pronašla mali slatkiš, bombonicu.

134
00:07:23,480 --> 00:07:25,859
Ja nisam uspeo da joj privučem pažnju,

135
00:07:25,883 --> 00:07:28,305
ali nešto, predmet, jeste.

136
00:07:28,329 --> 00:07:30,970
Većina nas vrlo jasno razlikuje

137
00:07:30,971 --> 00:07:34,162
svet predmeta i svet ljudi.

138
00:07:35,306 --> 00:07:39,896
Linija koja ih razdvaja kod ove devojčice
nije potpuno jasna

139
00:07:39,897 --> 00:07:42,837
i svet ljudi je ne privlači

140
00:07:42,861 --> 00:07:44,486
koliko bismo želeli.

141
00:07:44,510 --> 00:07:46,820
Prisetite se da mnogo saznajemo

142
00:07:46,844 --> 00:07:48,591
deleći svoja iskustva.

143
00:07:49,007 --> 00:07:51,469
Upravo se sada

144
00:07:51,493 --> 00:07:56,565
njena putanja saznanja
svakog trenutka sve više razilazi,

145
00:07:56,589 --> 00:08:00,289
a ona se sve više izoluje.

146
00:08:00,313 --> 00:08:03,278
Ponekad bismo rekli da nas mozak određuje,

147
00:08:03,279 --> 00:08:05,428
da on određuje ko ćemo postati.

148
00:08:05,901 --> 00:08:08,740
U stvari i mozak postaje ono što smo mi

149
00:08:08,741 --> 00:08:12,753
i u trenutku kad je
njeno ponašanje udaljava

150
00:08:12,754 --> 00:08:14,827
od okrilja društvene interakcije,

151
00:08:14,851 --> 00:08:19,560
to se događa i njenom umu,
odnosno njenom mozgu.

152
00:08:21,629 --> 00:08:27,466
Autizam je genetski uslovljen više

153
00:08:27,467 --> 00:08:29,429
od bilo kog drugog razvojnog poremećaja.

154
00:08:30,920 --> 00:08:33,119
A reč je o moždanom poremećaju.

155
00:08:33,143 --> 00:08:37,582
To je poremećaj koji
počinje mnogo pre rođenja deteta.

156
00:08:38,698 --> 00:08:42,559
Danas znamo da je autistični spektar
veoma širok.

157
00:08:42,583 --> 00:08:45,872
Neke osobe su teško
intelektualno zaostale,

158
00:08:45,896 --> 00:08:47,645
ali su neke i nadarene.

159
00:08:48,194 --> 00:08:50,321
Neke osobe uopšte ne govore.

160
00:08:50,322 --> 00:08:52,594
Neke osobe govore previše.

161
00:08:52,994 --> 00:08:56,471
Ako biste neke od tih osoba
posmatrali u školi,

162
00:08:56,495 --> 00:08:57,734
trčali bi uz ogradu

163
00:08:57,758 --> 00:09:00,058
školskog dvorišta ceo dan
ako biste im dozvolili,

164
00:09:00,082 --> 00:09:02,441
a neke pak ne možete sprečiti
da vam prilaze

165
00:09:02,465 --> 00:09:05,515
i iznova pokušavaju da komuniciraju
s vama, neumorno,

166
00:09:05,539 --> 00:09:08,473
ali često na čudan način,

167
00:09:08,497 --> 00:09:11,687
bez one neposredne rezonance.

168
00:09:12,272 --> 00:09:16,006
Autizam je mnogo češći
nego što smo ranije mislili.

169
00:09:16,030 --> 00:09:17,577
Kada sam počeo ovim da se bavim,

170
00:09:17,601 --> 00:09:20,455
smatralo se da od 10.000
osoba 4 imaju autizam,

171
00:09:20,479 --> 00:09:21,797
veoma retku bolest.

172
00:09:22,333 --> 00:09:26,367
Danas smo bliži zaključku
da oboli 1 od 100 osoba.

173
00:09:26,391 --> 00:09:29,484
Milioni osoba sa autizmom
žive u našem okruženju.

174
00:09:31,628 --> 00:09:34,993
Cena koju plaća društvo je ogromna.

175
00:09:34,994 --> 00:09:37,971
Samo u SAD, oko 35 do 80 milijardi dolara.

176
00:09:37,995 --> 00:09:41,303
Pri tome je većina sredstava povezana

177
00:09:41,327 --> 00:09:43,820
sa adolescentima i naročito odraslima

178
00:09:43,844 --> 00:09:45,688
koji su teško ometeni,

179
00:09:45,712 --> 00:09:47,852
kojima je potrebna sveobuhvatna nega

180
00:09:47,876 --> 00:09:50,141
koja je veoma intenzivna

181
00:09:50,165 --> 00:09:54,151
i košta više od
60 do 80.000 dolara godišnje.

182
00:09:54,988 --> 00:09:58,346
To su osobe koje nisu prošle
kroz rano lečenje.

183
00:09:58,901 --> 00:10:03,065
Naime, sada znamo
da autizam sam sebe stvara

184
00:10:03,089 --> 00:10:05,794
dok nastaje jaz u putanji saznanja,

185
00:10:05,818 --> 00:10:07,217
koji sam već pomenuo.

186
00:10:07,675 --> 00:10:10,089
Ako bismo ovu bolest
mogli da dijagnostikujemo

187
00:10:10,113 --> 00:10:14,179
u ranijem stadijumu,
da intervenišemo i lečimo je,

188
00:10:14,180 --> 00:10:19,589
siguran sam, a verovatno mi je upravo to
promenilo život u poslednjih 10 godina,

189
00:10:19,613 --> 00:10:23,162
da bismo značajno umanjili

190
00:10:23,186 --> 00:10:24,626
posledice ove bolesti.

191
00:10:25,391 --> 00:10:27,725
To je moguće
u ograničenom vremenskom periodu,

192
00:10:27,749 --> 00:10:30,886
pošto se na mozak može delovati
samo izvesno vreme,

193
00:10:30,910 --> 00:10:32,265
a taj period se javlja

194
00:10:32,289 --> 00:10:34,268
u toku prve tri godine života.

195
00:10:34,292 --> 00:10:37,474
Neće ta mogućnost promene mozga nestati.

196
00:10:38,090 --> 00:10:40,751
Ali će se znatno smanjiti.

197
00:10:41,316 --> 00:10:44,554
Uprkos tome, srednja starost
postavljanja dijagnoze u ovoj zemlji je

198
00:10:44,578 --> 00:10:46,398
i dalje oko pet godina,

199
00:10:46,422 --> 00:10:48,533
a u siromašnim zajednicama,

200
00:10:48,557 --> 00:10:51,557
zajednicama koje nemaju pristup
zdravstvenoj zaštiti,

201
00:10:51,581 --> 00:10:54,755
ruralnim zajednicama, manjinama,

202
00:10:54,779 --> 00:10:57,525
bolest se otkrije još kasnije

203
00:10:57,549 --> 00:10:59,895
i bilo bi skoro isto da vam kažem

204
00:10:59,919 --> 00:11:02,337
da primoravamo te zajednice da imaju osobe

205
00:11:02,361 --> 00:11:05,628
sa autizmom u mnogo gorem stadijumu.

206
00:11:06,617 --> 00:11:09,591
Mislim da prema njima
imamo bio-etičku obavezu.

207
00:11:09,615 --> 00:11:12,473
Naučna saznanja postoje,

208
00:11:12,497 --> 00:11:18,159
ali od njih nema koristi
ako ne utiču na zajednice,

209
00:11:18,183 --> 00:11:21,108
a prosto ne možemo priuštiti
da propustimo tu priliku

210
00:11:21,132 --> 00:11:24,361
jer deca sa autizmom
postaju odrasle osobe sa autizmom.

211
00:11:24,861 --> 00:11:28,824
I smatramo da će ono što možemo da učinimo

212
00:11:28,848 --> 00:11:31,103
za tu decu i porodice u ranom stadijumu

213
00:11:31,127 --> 00:11:33,444
imati uticaj na ceo život,

214
00:11:33,468 --> 00:11:37,151
za dete, za porodicu
i za zajednicu u celini.

215
00:11:37,539 --> 00:11:40,259
Ovo je naše viđenje autizma.

216
00:11:40,672 --> 00:11:43,758
Više od stotinu gena
je povezano sa autizmom.

217
00:11:43,782 --> 00:11:45,790
U stvari, smatramo da će se utvrditi

218
00:11:45,814 --> 00:11:49,761
da je oko 300 do 600 gena
povezano sa autizmom,

219
00:11:49,785 --> 00:11:52,993
a mnogo je i genetskih anomalija,
čak i više nego gena.

220
00:11:53,886 --> 00:11:57,615
Postavlja se jedno pitanje.

221
00:11:58,064 --> 00:12:01,425
Naime, ako postoji
toliko uzročnika autizma,

222
00:12:01,449 --> 00:12:04,465
kako da sa podložnosti bolesti pređemo

223
00:12:04,489 --> 00:12:06,113
na konkretni sindrom?

224
00:12:06,113 --> 00:12:10,233
Kada ljudi poput mene uđu u igraonicu,

225
00:12:10,257 --> 00:12:12,846
uoče dete koje ima autizam.

226
00:12:13,335 --> 00:12:15,477
Kako onda da pređemo
sa mnogobrojnih uzroka

227
00:12:15,478 --> 00:12:18,368
na relativno homogen sindrom?

228
00:12:18,928 --> 00:12:22,181
Odgovor je: pomoću onoga
što se nalazi između tih pojmova,

229
00:12:22,205 --> 00:12:24,036
a to je razvoj.

230
00:12:24,060 --> 00:12:28,852
I zaista nas veoma zanimaju
prve dve godine života,

231
00:12:28,876 --> 00:12:32,689
jer se podložnost bolesti
ne pretvori nužno u autizam.

232
00:12:32,713 --> 00:12:35,277
Autizam sam sebe stvara.

233
00:12:35,301 --> 00:12:39,990
Ako bismo mogli da intervenišemo
tokom tih godina života,

234
00:12:40,014 --> 00:12:41,983
usporili bismo razvoj nekih slučajeva,

235
00:12:42,007 --> 00:12:45,643
a neke druge možda i sprečili.

236
00:12:46,453 --> 00:12:48,354
Kako da to učinimo?

237
00:12:48,378 --> 00:12:51,429
Kako da prodremo
u to osećanje rezonantnosti,

238
00:12:51,453 --> 00:12:54,254
kako da prodremo u biće druge osobe?

239
00:12:55,578 --> 00:12:58,775
Kad sam pokušao da komuniciram
sa onom 15-mesečnom devojčicom,

240
00:12:58,799 --> 00:13:00,861
palo mi je na pamet pitanje:

241
00:13:00,885 --> 00:13:03,400
"Kako da uđemo u njen svet?

242
00:13:03,853 --> 00:13:07,482
Da li razmišlja o meni?
Da li razmišlja o drugima?"

243
00:13:08,333 --> 00:13:13,053
To je teško uraditi, pa smo morali
da osmislimo tehnologiju.

244
00:13:13,077 --> 00:13:15,880
Praktično je trebalo da uđemo u telo.

245
00:13:15,904 --> 00:13:18,795
Trebalo je da svet vidimo njenim očima.

246
00:13:19,639 --> 00:13:22,600
Mnogo godina smo razvijali

247
00:13:22,624 --> 00:13:25,999
novu tehnologiju
zasnovanu na praćenju oka.

248
00:13:26,023 --> 00:13:28,584
U svakom trenutku možemo da vidimo

249
00:13:28,608 --> 00:13:31,088
sa čime deca interaguju.

250
00:13:32,056 --> 00:13:34,192
Ovo je moj kolega Voren Džouns,

251
00:13:34,216 --> 00:13:37,644
sa kojim razvijam ove metode i studije

252
00:13:37,668 --> 00:13:39,343
poslednjih 12 godina,

253
00:13:39,367 --> 00:13:43,039
a tu vidite srećno dete staro 5 meseci,

254
00:13:43,063 --> 00:13:48,309
dečaka starog 5 meseci
koji će posmatrati stvari

255
00:13:48,333 --> 00:13:51,157
uzete iz njegovog sveta,

256
00:13:51,181 --> 00:13:54,264
svoju mamu, koja ga neguje,
ali će videti i iskustva

257
00:13:54,288 --> 00:13:57,694
koja bi doživeo da je u vrtiću.

258
00:13:58,320 --> 00:14:00,535
Želimo da obuhvatimo taj svet

259
00:14:00,559 --> 00:14:02,073
i prenesemo ga u laboratoriju,

260
00:14:02,097 --> 00:14:05,679
ali da bismo to učinili,
morali smo da osmislimo

261
00:14:05,703 --> 00:14:08,493
vrlo komplikovane postupke

262
00:14:08,517 --> 00:14:11,945
u vezi s tim kako ljudi, a kako male bebe,

263
00:14:11,969 --> 00:14:14,953
novorođenčad, interaguju sa svetom

264
00:14:14,977 --> 00:14:16,605
u bilo kom trenutku,

265
00:14:16,629 --> 00:14:18,978
šta je bitno, a šta nije.

266
00:14:20,663 --> 00:14:23,603
Osmislili smo te postupke i ovde

267
00:14:23,604 --> 00:14:25,902
vidite ono što nazivamo levak pažnje.

268
00:14:26,303 --> 00:14:28,159
Gledate video snimak,

269
00:14:28,183 --> 00:14:30,945
u kome se sličice smenjuju
otprilike svake sekunde,

270
00:14:30,969 --> 00:14:33,738
očima 35 dvogodišnjaka

271
00:14:33,762 --> 00:14:35,248
normalnog razvoja,

272
00:14:35,272 --> 00:14:38,367
i ako zamrznemo jednu sličicu,

273
00:14:38,391 --> 00:14:41,432
ovo će većina dece uraditi.

274
00:14:41,456 --> 00:14:45,898
A ovde su zelenom bojom prikazani
dvogodišnjaci sa autizmom.

275
00:14:45,922 --> 00:14:49,860
Na toj sličici deca normalnog razvoja

276
00:14:49,884 --> 00:14:52,491
posmatraju ovo,

277
00:14:52,515 --> 00:14:54,946
emotivni izraz tog dečaka

278
00:14:54,970 --> 00:14:57,485
dok se malo svađa sa ovom devojčicom.

279
00:14:57,798 --> 00:14:59,859
Šta rade deca sa autizmom?

280
00:14:59,883 --> 00:15:03,715
Ona pažnju usmeravaju na vrata

281
00:15:03,739 --> 00:15:05,440
koja se otvaraju i zatvaraju.

282
00:15:05,994 --> 00:15:09,291
Mogu da vam kažem
da se razlika koju ovde vidite

283
00:15:09,315 --> 00:15:12,176
ne događa jedino
u našem petominutnom eksperimentu.

284
00:15:12,200 --> 00:15:16,182
Događa se neprekidno
u njihovim stvarnim životima,

285
00:15:16,206 --> 00:15:18,208
pri čemu se obrazuje njihov um

286
00:15:18,232 --> 00:15:21,105
i mozak im se usmerava ka nečem drugom

287
00:15:21,129 --> 00:15:24,908
od onoga što se dešava
sa njihovim zdravim vršnjacima.

288
00:15:26,060 --> 00:15:28,193
Osnovu smo uzeli

289
00:15:28,217 --> 00:15:31,767
od naših kolega pedijatara

290
00:15:31,791 --> 00:15:33,727
u vidu grafikona rasta.

291
00:15:33,751 --> 00:15:35,738
Znate, kada odvedete dete kod pedijatra

292
00:15:35,762 --> 00:15:39,505
i izmere mu visinu i težinu.

293
00:15:39,529 --> 00:15:42,453
Mi smo rešili da napravimo grafikone rasta

294
00:15:42,477 --> 00:15:44,193
socijalne interakcije.

295
00:15:44,857 --> 00:15:48,031
I ispitivali smo decu
od vremena kada su rođena,

296
00:15:48,055 --> 00:15:53,699
a na X-osi vidite dva, tri, četiri,

297
00:15:53,723 --> 00:15:57,429
pet, šest, devet meseci,
sve do starosti od 24 meseca,

298
00:15:57,453 --> 00:16:00,279
a ovo je procenat
vremena koje provedu gledajući,

299
00:16:00,303 --> 00:16:02,127
i to gledajući oči ljudi,

300
00:16:02,151 --> 00:16:04,076
a ovo je grafikon rasta.

301
00:16:04,511 --> 00:16:07,109
Ovde počinje, obožavaju oči drugih ljudi

302
00:16:07,133 --> 00:16:09,717
i situacija je prilično stabilna.

303
00:16:09,741 --> 00:16:13,273
Možda se malo poveća u prvim mesecima.

304
00:16:13,786 --> 00:16:16,266
Da vidimo sad šta se dešava sa decom

305
00:16:16,290 --> 00:16:18,144
koja dobiju autizam.

306
00:16:18,168 --> 00:16:19,987
Potpuno drugačija situacija.

307
00:16:20,428 --> 00:16:23,810
Počinje ovako visoko, ali onda samo opada.

308
00:16:24,318 --> 00:16:28,113
Kao da su na svet došli s refleksom

309
00:16:28,137 --> 00:16:31,539
koji ih orijentiše prema ljudima,
ali nema trenja.

310
00:16:31,949 --> 00:16:34,959
Kao da stimulus, vi,

311
00:16:34,983 --> 00:16:37,885
nema nikakvog dejstva na to što se događa

312
00:16:37,909 --> 00:16:40,674
dok se oni kreću kroz svakodnevni život.

313
00:16:41,668 --> 00:16:48,529
Zaključili smo da su ovi podaci
veoma značajni,

314
00:16:49,152 --> 00:16:51,086
pa smo hteli da vidimo šta će se desiti

315
00:16:51,110 --> 00:16:54,705
u prvih šest meseci života, pošto,
ako biste pokušali da uspostavite kontakt

316
00:16:54,729 --> 00:16:56,460
sa bebom starom dva ili tri meseca,

317
00:16:56,484 --> 00:16:59,335
iznenadili biste se
koliko su bebe društvene.

318
00:16:59,958 --> 00:17:02,834
Uočili smo da se u prvih šest meseci

319
00:17:02,858 --> 00:17:08,005
te dve grupe mogu
vrlo jednostavno razgraničiti.

320
00:17:08,587 --> 00:17:11,737
Korišćenjem ovakvih
i mnogih drugih postupaka

321
00:17:11,761 --> 00:17:15,776
otkrili smo da bi se pomoću
naših naučnih saznanja

322
00:17:15,777 --> 00:17:18,164
ovo oboljenje moglo
primetiti u ranom stadijumu.

323
00:17:18,188 --> 00:17:21,226
Nije bilo potrebe da čekamo
da se autističko ponašanje

324
00:17:21,250 --> 00:17:23,740
pojavi u drugoj godini života.

325
00:17:24,609 --> 00:17:27,471
Ako bismo merili stvari
koje su, evolucionarno,

326
00:17:27,494 --> 00:17:31,344
teško dostupne, a u razvoju
se pojavljuju vrlo rano,

327
00:17:31,368 --> 00:17:34,281
stvari koje se javljaju
u prvim nedeljama života,

328
00:17:34,305 --> 00:17:36,168
pomerili bismo otkrivanje autizma

329
00:17:36,192 --> 00:17:38,657
na prve mesece

330
00:17:38,681 --> 00:17:40,957
i upravo to sada radimo.

331
00:17:43,058 --> 00:17:46,127
Čak i da stvorimo najbolju tehnologiju

332
00:17:46,151 --> 00:17:49,971
i najbolje metode
za prepoznavanje obolele dece,

333
00:17:49,995 --> 00:17:53,137
ne bismo dobili rezultate
ako ne bi bilo uticaja

334
00:17:53,138 --> 00:17:55,510
na ono što se zaista događa u zajednici.

335
00:17:56,200 --> 00:17:58,395
Želimo da te uređaje

336
00:17:58,419 --> 00:18:01,390
razdelimo pravim borcima,

337
00:18:01,414 --> 00:18:04,538
našim kolegama,
lekarima primarne zdravstvene zaštite,

338
00:18:04,562 --> 00:18:06,568
koji pregledaju svako dete,

339
00:18:06,592 --> 00:18:08,874
a tu tehnologiju moramo preobraziti

340
00:18:08,898 --> 00:18:11,890
u nešto što povećava
vrednost njihove prakse,

341
00:18:11,914 --> 00:18:14,120
jer moraju da pregledaju toliko dece.

342
00:18:14,144 --> 00:18:16,039
Želimo da ti pregledi budu univerzalni

343
00:18:16,063 --> 00:18:18,197
da ne bismo propustili nijedno dete,

344
00:18:18,221 --> 00:18:20,911
ali bi to bilo nemoralno

345
00:18:20,935 --> 00:18:25,575
ako ne bismo imali
infrastrukturu za intervenciju,

346
00:18:25,599 --> 00:18:26,932
za lečenje.

347
00:18:26,956 --> 00:18:29,606
Moramo biti u mogućnosti
da sarađujemo sa porodicama,

348
00:18:29,630 --> 00:18:33,931
da podržavamo porodice, upravljamo
prvim godinama života zajedno s njima.

349
00:18:34,810 --> 00:18:36,387
Moramo biti u mogućnosti

350
00:18:36,411 --> 00:18:41,046
da sa univerzalnih pregleda
pređemo na univerzalan pristup lečenju,

351
00:18:41,070 --> 00:18:44,102
jer će to lečenje promeniti

352
00:18:44,126 --> 00:18:47,119
živote te dece i njihovih porodica.

353
00:18:49,830 --> 00:18:52,956
Kada razmišljamo o tome šta možemo učiniti

354
00:18:52,980 --> 00:18:55,921
u prvim godinama,

355
00:18:55,945 --> 00:18:57,987
znate šta,

356
00:18:58,011 --> 00:19:00,505
posle ovoliko vremena u ovoj oblasti,

357
00:19:00,529 --> 00:19:03,179
osećam se podmlađeno.

358
00:19:03,203 --> 00:19:07,998
Imam utisak da nauka na kojoj smo radili

359
00:19:08,022 --> 00:19:10,729
može zaista da utiče na stvarnost,

360
00:19:10,753 --> 00:19:14,395
odnosno da spreči iskustva

361
00:19:14,419 --> 00:19:17,790
kojim je započeo moj put kroz ovu oblast.

362
00:19:17,814 --> 00:19:21,196
Tada sam mislio
da je ovo neizlečiva bolest.

363
00:19:21,220 --> 00:19:24,682
Više nije tako.
Možemo mnogo da promenimo.

364
00:19:25,177 --> 00:19:27,581
Ne nameravamo da izlečimo autizam.

365
00:19:27,605 --> 00:19:29,450
Nije nam to cilj.

366
00:19:30,230 --> 00:19:32,316
Želimo da se postaramo

367
00:19:32,340 --> 00:19:34,917
da osobe sa autizmom
mogu da budu oslobođene

368
00:19:34,941 --> 00:19:39,256
razarajućih posledica
koje ta bolest ponekad donosi,

369
00:19:39,280 --> 00:19:42,372
teškog intelektualnog zaostatka,
nemogućnosti govora,

370
00:19:42,396 --> 00:19:45,222
veoma duboke izolovanosti.

371
00:19:46,038 --> 00:19:47,959
Zapravo mislimo da osobe sa autizmom

372
00:19:47,983 --> 00:19:50,779
imaju poseban pogled na svet,

373
00:19:50,803 --> 00:19:54,443
pri tom nam je raznovrsnost potrebna,
a one odlično funkcionišu

374
00:19:54,467 --> 00:19:56,497
u pojedinim oblastima:

375
00:19:56,521 --> 00:19:59,925
u predvidivim situacijama,
situacijama koje se mogu definisati.

376
00:19:59,949 --> 00:20:03,578
One o svetu i uče
skoro kao da se radi o nečem

377
00:20:03,602 --> 00:20:07,603
odvojenom, umesto da uče
kako da funkcionišu unutar njega.

378
00:20:07,627 --> 00:20:11,418
Međutim, to je pozitivno
ako se, recimo, bavite tehnologijom.

379
00:20:12,578 --> 00:20:16,370
Postoje i osobe sa izvanrednim
umetničkim darom.

380
00:20:16,394 --> 00:20:18,314
Želimo da ih oslobodimo.

381
00:20:18,735 --> 00:20:21,808
Želimo da naredne generacije
osoba sa autizmom

382
00:20:21,832 --> 00:20:24,945
budu u stanju da iskažu svoje veštine,

383
00:20:24,969 --> 00:20:27,192
ali i da ispune obećanja.

384
00:20:27,216 --> 00:20:28,781
Hvala vam što ste me saslušali.

385
00:20:28,802 --> 00:20:30,976
(Aplauz)

386
00:20:35,346 --> 00:20:37,745
Voditeljka: Hvala Vam, dr Klin.

387
00:20:37,745 --> 00:20:41,147
Znate, ovaj govor izaziva mnogo pažnje

388
00:20:41,147 --> 00:20:44,450
na internetu, ovih dana, mnogo se tvituje,

389
00:20:44,450 --> 00:20:47,752
očigledno postoji mnogo
interesovanja za autizam.

390
00:20:47,752 --> 00:20:53,141
Zanima me da li postoje neke nove norme
kad je nega u pitanju,

391
00:20:53,141 --> 00:20:55,522
pomenuli ste da je
rana intervencija ključna,

392
00:20:55,522 --> 00:20:57,539
ali ako rana dijagnoza ne postoji,

393
00:20:57,539 --> 00:21:00,477
da li negovatelji možda mogu

394
00:21:00,477 --> 00:21:04,157
da razviju nove načine nege dece,
koji mogu biti od pomoći?

395
00:21:04,451 --> 00:21:07,952
AK: Postoje načini
da se deca rano identifikuju.

396
00:21:07,952 --> 00:21:10,477
Činjenica da je to sporo krenulo,

397
00:21:10,477 --> 00:21:13,797
ima veze s tim što ljudi
moraju da znaju koliko je loše.

398
00:21:14,397 --> 00:21:17,709
Da možemo mnogo da učinimo
za ovu decu i porodice.

399
00:21:17,709 --> 00:21:21,709
Ali zanimljivo je da trenutni
oblici tretmana

400
00:21:21,709 --> 00:21:25,539
nisu oni koji bi se odvijali
u nekom centru.

401
00:21:25,539 --> 00:21:27,603
Oni se odvijaju kod kuće.

402
00:21:27,683 --> 00:21:31,683
U osnovi, oni naglašavaju
ono što svaki negovatelj čini.

403
00:21:34,062 --> 00:21:38,062
Moramo da budemo sigurni da ti signali,
signali komunikacije,

404
00:21:38,062 --> 00:21:39,860
društvena interakcija,

405
00:21:39,860 --> 00:21:42,504
da se oni ne odvijaju na seansi

406
00:21:42,504 --> 00:21:45,115
koja traje oko 30 minuta dnevno,

407
00:21:45,115 --> 00:21:50,477
nama je potrebno da svaki trenutak
u životima te dece bude terapeutski.

408
00:21:50,477 --> 00:21:53,788
Za to moramo i da podržimo
i da edukujemo roditelje.

409
00:21:53,788 --> 00:21:57,095
I to je način na koji se ti rani
oblici tretmana odvijaju.

410
00:21:57,095 --> 00:21:58,914
Dakle, ima mnogo toga da se uradi.

411
00:21:58,914 --> 00:22:01,491
Voditeljka: Izgleda da su ljudi
zainteresovani za to.

412
00:22:01,491 --> 00:22:03,831
Mnogo Vam hvala, dr Klin,
bilo je zadovoljstvo.

413
00:22:03,831 --> 00:22:06,283
(Aplauz)