WEBVTT

00:00:01.126 --> 00:00:06.099
Bir gün son yıldız ölecek
ve evren sonsuza dek kararacak

00:00:06.502 --> 00:00:08.652
Muhtemelen o yıldız, kızıl cüce olacak;

00:00:08.682 --> 00:00:11.752
kendisi, uzaylı yaşamı bulmakta
da en iddialı olduğumuz

00:00:11.852 --> 00:00:13.232
bu küçük yıldız türü,

NOTE Paragraph

00:00:13.246 --> 00:00:17.506
belki de evren yaşanılmaz olana dek
insanlığın son yuvası olacak.

00:00:17.744 --> 00:00:22.194
Peki haklarında ne biliyoruz?
Ayrıca neden son umudumuz onlar?

00:00:29.898 --> 00:00:31.548
- "Kısacası" -

00:00:31.753 --> 00:00:35.493
Evrendeki yıldızların en az %70'i
kızıl cücedir.

00:00:36.005 --> 00:00:41.265
Güneşimizin kütlesinin sadece yüzde 7 ila
15'i olarak en ufak yıldızlardır

00:00:41.265 --> 00:00:45.515
Bu, Jüpiter gezegeninden çok da
büyük olmasa da kocamandırlar

00:00:45.994 --> 00:00:47.874
Biraz da kendini ağırdan satar

00:00:48.516 --> 00:00:50.736
Onları çıplak gözle görmek, imkânsızdır.

00:00:50.976 --> 00:00:52.756
Geceleyin hiçbirini görmemişsinizdir.

00:00:53.376 --> 00:00:55.022
Tüm o teknolojimizle bile,

00:00:55.022 --> 00:00:58.002
anca yakındaki kızıl cüceleri
net olarak gözleyebiliyoruz.

00:00:58.494 --> 00:01:02.244
Dünya'ya en yakın aşağı yukarı 30
yıldızdan 20'si kızıl cücedir.

00:01:02.760 --> 00:01:06.746
Tüm yıldızlar gibi kızıl cüceler,
hidrojeni helyuma dönüştürür.

00:01:06.746 --> 00:01:11.206
Ancak daha ağır yıldızlar, tüm helyumu
çekirdeklerinde biriktirirken

00:01:11.206 --> 00:01:16.383
kızıl cüceler ise taşınımlıdır, yani,
helyum ve hidrojen sürekli karışır,

00:01:16.383 --> 00:01:20.742
böylece tükenip gidene kadar
yakıtlarını aşırı yavaşlıkta kullanırlar

00:01:21.468 --> 00:01:23.248
Kızıl cüceler, o denli yavaş yanar ki

00:01:23.248 --> 00:01:27.512
ortalama ömürleri 1 ila 10
trilyon yıl arasındadır.

00:01:27.512 --> 00:01:31.592
Karşılaştırırsak; Güneş, bir 5 milyar
yıl daha hayatta kalabilecek.

NOTE Paragraph

00:01:32.257 --> 00:01:36.027
Evren yalnızca 13,75 milyar yıl yaşında
olduğundan dolayı,

00:01:36.028 --> 00:01:39.238
tek bir kızıl cüce bile sonraki
aşamalara girmiş değil.

00:01:39.508 --> 00:01:43.238
Var olan trilyonlarcasının her biri,
daha bebek.

00:01:44.009 --> 00:01:47.219
Bebek demişken,
tüm evrendeki en küçük yıldız da

00:01:47.230 --> 00:01:52.760
yine bir kızıl cücedir, çünkü küçük kızıl
cüceler, tam da yıldız olma sınırındadır

00:01:52.983 --> 00:01:56.517
Yani azıcık daha az hidrojen olsaydı,
füzyon tepkimesi sürdürememiş olan

00:01:56.517 --> 00:02:00.366
bir boz (kahverengi) cüce
olarak kalacaktı.

00:02:00.366 --> 00:02:04.176
Peki, ya uzaylılar?
Veya İnsanlığa yeni bir yuva?

00:02:04.880 --> 00:02:09.316
Güneş bir gün öleceği için
önünde sonunda yeni bir Dünya aramalıyız.

00:02:09.316 --> 00:02:13.506
Yaşanabilir gezegenlerin olduğu yerlerde
uzaylılar da olabilir.

00:02:14.147 --> 00:02:18.015
Kepler Uzay Gözlemevi;
kızıl cücelerin en azından yarısının,

00:02:18.015 --> 00:02:21.745
Dünya'nın yarım ila 4 katı kütlelere sahip
kaya gezegenleri barındırdığını bulgulamış

00:02:22.493 --> 00:02:28.373
Çoğu, suyun sıvı olarak bulunabildiği
yaşanabilir bölgede duruyor.

00:02:28.391 --> 00:02:31.661
Ancak kızıl cüceler, görece soğuk
sıcaklıklarda yandığı için

00:02:31.666 --> 00:02:34.399
çevresindeki gezegenin yaşanabilir olması
için gerçekten yakın olması gerekiyor.

00:02:34.399 --> 00:02:38.909
Belki de Merkür'ün Güneş'e yakınlığı kadar,
belki de daha yakın...

00:02:38.909 --> 00:02:41.496
Bu da yanında her türden sorun getiriyor.

00:02:42.007 --> 00:02:45.627
Örneğin, bir yıldıza bu denli yakın bir
gezegen, gel-git açısından kitli olacaktır

00:02:45.627 --> 00:02:47.765
yani, hep aynı yüzüyle yıldıza dönüktür.

00:02:48.502 --> 00:02:52.022
Bu yüzü acayip sıcak olacaktır,
öteki gölgede kalan yüz ise donmuş.

00:02:52.022 --> 00:02:55.401
Bu da yaşamın gelişmesini zorlaştırır.

00:02:55.401 --> 00:02:59.601
Yine de, yeterince büyük okyanusu varsa
yıldızın enerjisini içinde dağıtabilir

00:02:59.603 --> 00:03:01.743
ve bir tür kararlı hâl oluşturabilir.

00:03:03.026 --> 00:03:06.721
Kızıl cücenin tüm kütleçekim kuvveti
gezegeni gerdirebilir

00:03:06.721 --> 00:03:10.051
ve zamanla tüm suyunu buharlaştıracak
kadar ısıtabilir.

00:03:10.744 --> 00:03:14.604
Bu gezegenler, Venüs gibi sıcak bir
cehenneme dönebilir.

00:03:15.257 --> 00:03:18.647
Başka bir sorun da birçok kızıl cücenin
enerji çıktısı açısından çeşitli olmasıdır

00:03:19.343 --> 00:03:24.043
Işığını %40'a kadar gölgeleyen yıldız
lekeleriyle aylarca kaplanabilirler

00:03:24.043 --> 00:03:26.923
ve bu şekilde gezegenlerdeki okyanusların
donması söz konusu olur.

00:03:26.923 --> 00:03:29.421
Başka zamanlarda ise,
güçlü "güneş" patlamaları yayabilirler,

00:03:29.421 --> 00:03:32.501
yani ânîden fışkıran inanılmaz güçlü
enerji patlamaları ortaya çıkabilir

00:03:33.002 --> 00:03:35.630
Bu kızıl cüceler parlaklıklarını
dakikalar içinde ikiye katlayıp

00:03:35.630 --> 00:03:39.410
gezegenin atmosferinin hacimli bölümlerini
soyup çıkararak yakabilir

00:03:39.411 --> 00:03:41.101
ve gezegeni steril hâle sokabilir

00:03:41.101 --> 00:03:44.500
Öte yandan aşırı uzun ömürleri
büyük bir artıdır.

00:03:45.027 --> 00:03:47.787
Yalnızca orta düzey etkinlikteki
bir kızıl cüce,

00:03:47.787 --> 00:03:50.545
yaşama ev sahipliği yapan bir gezegen için
harika bir yer olurdu.

00:03:51.553 --> 00:03:54.753
Dünya'daki yaşam, yaklaşık olarak
dört milyar yıldır var,

00:03:54.753 --> 00:03:58.485
ve karmaşık yaşamın imkansız olacağı
kadar Güneş'in iyice ısındığı

00:03:58.485 --> 00:04:00.765
güne dek yaklaşık bir milyar
yılımız kaldı.

00:04:01.095 --> 00:04:04.665
Ya ölüp gideceğiz, ya da Dünya'yı
geride bırakıp yeni yuva arayacağız.

00:04:05.165 --> 00:04:08.380
Potansiyel olarak trilyonlarca yıllık bir
uygarlığı doğru koşullara sahip bir kızıl

00:04:08.380 --> 00:04:10.600
cücenin çevresinde kurabiliriz.

00:04:11.260 --> 00:04:16.750
Samanyolu'ndaki kızıl cücelerin kabaca %5'i
yaşanabilir, Dünya ölçeğinde gezegenler barındırır

00:04:17.269 --> 00:04:20.659
Bu sayı da, toplamda
dört milyardan fazla demektir.

00:04:20.659 --> 00:04:23.062
Ancak yaşam, Dünya gibi bir gezegene
bile gerek duymuyor olabilir.

00:04:23.689 --> 00:04:27.064
Kızıl cüce etrafındaki yaşam için adaylar,
gaz devlerinin uyduları da olabilir.

00:04:27.064 --> 00:04:30.494
Bunlara Süper Dünya da denir
ve gerçekten ağır kaya gezegenlerdir.

00:04:31.243 --> 00:04:35.493
Başlı başına, kızıl cücelerin çevresinde
potansiyel olarak yaşanabilir 60 milyar

00:04:35.495 --> 00:04:40.145
gezegenin olduğu öngörülüyor,
kaldı ki bu yalnızca Samanyolu'nda!

00:04:40.145 --> 00:04:44.195
Kızıl cüceler, gelecekte hayatta kalmamız
için gerçekten önemli hâle gelebilirler,

00:04:44.195 --> 00:04:47.635
Ancak her şey bir noktada ölmek zorunda,
kızıl cüceler bile.

00:04:48.505 --> 00:04:53.085
Evrendeki son kızıl cücenin yaşamı,
trilyonlarca yıl sonra bitmek üzereyken

00:04:53.085 --> 00:04:55.511
pek de görkemli bir olay olmayacak.

00:04:56.095 --> 00:05:00.505
Hidrojeni tükendikçe küçülüp mavi cüceye
dönüşerek tamamen yanacak.

00:05:00.989 --> 00:05:04.359
Yakıtı bittikten sonra bu kez bir ak cüce
hâline gelecek,

00:05:04.359 --> 00:05:07.457
başka bir deyişle, Dünya kadar küçük,
yoğun olarak sıkıştırılmış,

00:05:07.457 --> 00:05:11.292
çoğunluğu Helyum-4 çekirdeği olan
yozlaşmış gazlardan oluşmuş bir nesne.

00:05:11.783 --> 00:05:15.443
Artık daha fazla enerji kaynağı olmadığı
için aşırı yavaş bir şekilde soğuyacak

00:05:15.443 --> 00:05:20.263
trilyonlarca yıl içinde son hâline varacak:
soğuk bir kara cüce.

00:05:20.968 --> 00:05:24.911
Ak cüceler ve kara cüceler öyle büyüleyici
şeyler ki kendi vidyolarını hak ediyorlar

00:05:24.911 --> 00:05:29.021
Neyse. Evrendeki son yıldızlar yitene dek
oldukça uzun bir zaman geçecek

00:05:29.113 --> 00:05:33.393
Bunu bilmek biraz moral veriyor,
İnsanlık uzaya atılmakta başarılı olursa

00:05:33.395 --> 00:05:36.935
evren ışıklarını kapatana dek
bol bol zamanımız olacak.

00:05:38.887 --> 00:05:41.837
Vidyolarımız, sizin Patreon.com'daki
desteğiniz sayesinde yapılmaktadır.

00:05:42.314 --> 00:05:45.954
Daha çoğunu yapmamız için yardım etmek
isterseniz, desteğinize cidden minnettar oluruz!