0:00:01.126,0:00:06.099
Bir gün son yıldız ölecek[br]ve evren sonsuza dek kararacak

0:00:06.502,0:00:08.652
Muhtemelen o yıldız, kızıl cüce olacak;

0:00:08.682,0:00:11.752
kendisi, uzaylı yaşamı bulmakta[br]da en iddialı olduğumuz

0:00:11.852,0:00:13.232
bu küçük yıldız türü,

0:00:13.246,0:00:17.506
belki de evren yaşanılmaz olana dek[br]insanlığın son yuvası olacak.

0:00:17.744,0:00:22.194
Peki haklarında ne biliyoruz?[br]Ayrıca neden son umudumuz onlar?

0:00:29.898,0:00:31.548
- "Kısacası" -

0:00:31.753,0:00:35.493
Evrendeki yıldızların en az %70'i[br]kızıl cücedir.

0:00:36.005,0:00:41.265
Güneşimizin kütlesinin sadece yüzde 7 ila[br]15'i olarak en ufak yıldızlardır

0:00:41.265,0:00:45.515
Bu, Jüpiter gezegeninden çok da[br]büyük olmasa da kocamandırlar

0:00:45.994,0:00:47.874
Biraz da kendini ağırdan satar

0:00:48.516,0:00:50.736
Onları çıplak gözle görmek, imkânsızdır.

0:00:50.976,0:00:52.756
Geceleyin hiçbirini görmemişsinizdir.

0:00:53.376,0:00:55.022
Tüm o teknolojimizle bile,

0:00:55.022,0:00:58.002
anca yakındaki kızıl cüceleri[br]net olarak gözleyebiliyoruz.

0:00:58.494,0:01:02.244
Dünya'ya en yakın aşağı yukarı 30[br]yıldızdan 20'si kızıl cücedir.

0:01:02.760,0:01:06.746
Tüm yıldızlar gibi kızıl cüceler,[br]hidrojeni helyuma dönüştürür.

0:01:06.746,0:01:11.206
Ancak daha ağır yıldızlar, tüm helyumu[br]çekirdeklerinde biriktirirken

0:01:11.206,0:01:16.383
kızıl cüceler ise taşınımlıdır, yani,[br]helyum ve hidrojen sürekli karışır,

0:01:16.383,0:01:20.742
böylece tükenip gidene kadar[br]yakıtlarını aşırı yavaşlıkta kullanırlar

0:01:21.468,0:01:23.248
Kızıl cüceler, o denli yavaş yanar ki

0:01:23.248,0:01:27.512
ortalama ömürleri 1 ila 10[br]trilyon yıl arasındadır.

0:01:27.512,0:01:31.592
Karşılaştırırsak; Güneş, bir 5 milyar[br]yıl daha hayatta kalabilecek.

0:01:32.257,0:01:36.027
Evren yalnızca 13,75 milyar yıl yaşında[br]olduğundan dolayı,

0:01:36.028,0:01:39.238
tek bir kızıl cüce bile sonraki[br]aşamalara girmiş değil.

0:01:39.508,0:01:43.238
Var olan trilyonlarcasının her biri,[br]daha bebek.

0:01:44.009,0:01:47.219
Bebek demişken,[br]tüm evrendeki en küçük yıldız da

0:01:47.230,0:01:52.760
yine bir kızıl cücedir, çünkü küçük kızıl[br]cüceler, tam da yıldız olma sınırındadır

0:01:52.983,0:01:56.517
Yani azıcık daha az hidrojen olsaydı,[br]füzyon tepkimesi sürdürememiş olan

0:01:56.517,0:02:00.366
bir boz (kahverengi) cüce[br]olarak kalacaktı.

0:02:00.366,0:02:04.176
Peki, ya uzaylılar?[br]Veya İnsanlığa yeni bir yuva?

0:02:04.880,0:02:09.316
Güneş bir gün öleceği için[br]önünde sonunda yeni bir Dünya aramalıyız.

0:02:09.316,0:02:13.506
Yaşanabilir gezegenlerin olduğu yerlerde[br]uzaylılar da olabilir.

0:02:14.147,0:02:18.015
Kepler Uzay Gözlemevi;[br]kızıl cücelerin en azından yarısının,

0:02:18.015,0:02:21.745
Dünya'nın yarım ila 4 katı kütlelere sahip[br]kaya gezegenleri barındırdığını bulgulamış

0:02:22.493,0:02:28.373
Çoğu, suyun sıvı olarak bulunabildiği[br]yaşanabilir bölgede duruyor.

0:02:28.391,0:02:31.661
Ancak kızıl cüceler, görece soğuk[br]sıcaklıklarda yandığı için

0:02:31.666,0:02:34.399
çevresindeki gezegenin yaşanabilir olması[br]için gerçekten yakın olması gerekiyor.

0:02:34.399,0:02:38.909
Belki de Merkür'ün Güneş'e yakınlığı kadar,[br]belki de daha yakın...

0:02:38.909,0:02:41.496
Bu da yanında her türden sorun getiriyor.

0:02:42.007,0:02:45.627
Örneğin, bir yıldıza bu denli yakın bir[br]gezegen, gel-git açısından kitli olacaktır

0:02:45.627,0:02:47.765
yani, hep aynı yüzüyle yıldıza dönüktür.

0:02:48.502,0:02:52.022
Bu yüzü acayip sıcak olacaktır,[br]öteki gölgede kalan yüz ise donmuş.

0:02:52.022,0:02:55.401
Bu da yaşamın gelişmesini zorlaştırır.

0:02:55.401,0:02:59.601
Yine de, yeterince büyük okyanusu varsa[br]yıldızın enerjisini içinde dağıtabilir

0:02:59.603,0:03:01.743
ve bir tür kararlı hâl oluşturabilir.

0:03:03.026,0:03:06.721
Kızıl cücenin tüm kütleçekim kuvveti[br]gezegeni gerdirebilir

0:03:06.721,0:03:10.051
ve zamanla tüm suyunu buharlaştıracak[br]kadar ısıtabilir.

0:03:10.744,0:03:14.604
Bu gezegenler, Venüs gibi sıcak bir[br]cehenneme dönebilir.

0:03:15.257,0:03:18.647
Başka bir sorun da birçok kızıl cücenin[br]enerji çıktısı açısından çeşitli olmasıdır

0:03:19.343,0:03:24.043
Işığını %40'a kadar gölgeleyen yıldız[br]lekeleriyle aylarca kaplanabilirler

0:03:24.043,0:03:26.923
ve bu şekilde gezegenlerdeki okyanusların[br]donması söz konusu olur.

0:03:26.923,0:03:29.421
Başka zamanlarda ise,[br]güçlü "güneş" patlamaları yayabilirler,

0:03:29.421,0:03:32.501
yani ânîden fışkıran inanılmaz güçlü[br]enerji patlamaları ortaya çıkabilir

0:03:33.002,0:03:35.630
Bu kızıl cüceler parlaklıklarını[br]dakikalar içinde ikiye katlayıp

0:03:35.630,0:03:39.410
gezegenin atmosferinin hacimli bölümlerini[br]soyup çıkararak yakabilir

0:03:39.411,0:03:41.101
ve gezegeni steril hâle sokabilir

0:03:41.101,0:03:44.500
Öte yandan aşırı uzun ömürleri[br]büyük bir artıdır.

0:03:45.027,0:03:47.787
Yalnızca orta düzey etkinlikteki[br]bir kızıl cüce,

0:03:47.787,0:03:50.545
yaşama ev sahipliği yapan bir gezegen için[br]harika bir yer olurdu.

0:03:51.553,0:03:54.753
Dünya'daki yaşam, yaklaşık olarak[br]dört milyar yıldır var,

0:03:54.753,0:03:58.485
ve karmaşık yaşamın imkansız olacağı[br]kadar Güneş'in iyice ısındığı

0:03:58.485,0:04:00.765
güne dek yaklaşık bir milyar[br]yılımız kaldı.

0:04:01.095,0:04:04.665
Ya ölüp gideceğiz, ya da Dünya'yı[br]geride bırakıp yeni yuva arayacağız.

0:04:05.165,0:04:08.380
Potansiyel olarak trilyonlarca yıllık bir[br]uygarlığı doğru koşullara sahip bir kızıl

0:04:08.380,0:04:10.600
cücenin çevresinde kurabiliriz.

0:04:11.260,0:04:16.750
Samanyolu'ndaki kızıl cücelerin kabaca %5'i[br]yaşanabilir, Dünya ölçeğinde gezegenler barındırır

0:04:17.269,0:04:20.659
Bu sayı da, toplamda[br]dört milyardan fazla demektir.

0:04:20.659,0:04:23.062
Ancak yaşam, Dünya gibi bir gezegene[br]bile gerek duymuyor olabilir.

0:04:23.689,0:04:27.064
Kızıl cüce etrafındaki yaşam için adaylar,[br]gaz devlerinin uyduları da olabilir.

0:04:27.064,0:04:30.494
Bunlara Süper Dünya da denir[br]ve gerçekten ağır kaya gezegenlerdir.

0:04:31.243,0:04:35.493
Başlı başına, kızıl cücelerin çevresinde[br]potansiyel olarak yaşanabilir 60 milyar

0:04:35.495,0:04:40.145
gezegenin olduğu öngörülüyor,[br]kaldı ki bu yalnızca Samanyolu'nda!

0:04:40.145,0:04:44.195
Kızıl cüceler, gelecekte hayatta kalmamız[br]için gerçekten önemli hâle gelebilirler,

0:04:44.195,0:04:47.635
Ancak her şey bir noktada ölmek zorunda,[br]kızıl cüceler bile.

0:04:48.505,0:04:53.085
Evrendeki son kızıl cücenin yaşamı,[br]trilyonlarca yıl sonra bitmek üzereyken

0:04:53.085,0:04:55.511
pek de görkemli bir olay olmayacak.

0:04:56.095,0:05:00.505
Hidrojeni tükendikçe küçülüp mavi cüceye[br]dönüşerek tamamen yanacak.

0:05:00.989,0:05:04.359
Yakıtı bittikten sonra bu kez bir ak cüce[br]hâline gelecek,

0:05:04.359,0:05:07.457
başka bir deyişle, Dünya kadar küçük,[br]yoğun olarak sıkıştırılmış,

0:05:07.457,0:05:11.292
çoğunluğu Helyum-4 çekirdeği olan[br]yozlaşmış gazlardan oluşmuş bir nesne.

0:05:11.783,0:05:15.443
Artık daha fazla enerji kaynağı olmadığı[br]için aşırı yavaş bir şekilde soğuyacak

0:05:15.443,0:05:20.263
trilyonlarca yıl içinde son hâline varacak:[br]soğuk bir kara cüce.

0:05:20.968,0:05:24.911
Ak cüceler ve kara cüceler öyle büyüleyici[br]şeyler ki kendi vidyolarını hak ediyorlar

0:05:24.911,0:05:29.021
Neyse. Evrendeki son yıldızlar yitene dek[br]oldukça uzun bir zaman geçecek

0:05:29.113,0:05:33.393
Bunu bilmek biraz moral veriyor,[br]İnsanlık uzaya atılmakta başarılı olursa

0:05:33.395,0:05:36.935
evren ışıklarını kapatana dek[br]bol bol zamanımız olacak.

0:05:38.887,0:05:41.837
Vidyolarımız, sizin Patreon.com'daki[br]desteğiniz sayesinde yapılmaktadır.

0:05:42.314,0:05:45.954
Daha çoğunu yapmamız için yardım etmek[br]isterseniz, desteğinize cidden minnettar oluruz!