WEBVTT

00:00:01.126 --> 00:00:06.099
Iam, la lasta stelo mortos, 
kaj la universo fariĝos kaj restos malklara eterne.

00:00:06.502 --> 00:00:10.262
Ĝi probable estos ruĝa nano, ia eta stelo,

00:00:10.262 --> 00:00:13.242
tio ankaŭ estas unu el niaj plej bonaj rimedoj
por trovi ekstertera vivo,

NOTE Paragraph

00:00:13.246 --> 00:00:17.506
kaj povus esti la lasta hejmo de la homaro,
antaŭ ke la universo fariĝos malloĝebla,

00:00:17.744 --> 00:00:22.194
do kion oni scias pri ili,
kaj kial ili estas nia lasta espero.

00:00:31.753 --> 00:00:35.493
Almenaŭ 70% de steloj en nia universo estas ruĝaj nanoj.

00:00:36.005 --> 00:00:41.265
Ili estas la plej etaj steloj tie,
ilia maso nur estas proksimume 7% ĝis 50% de nia suno,

00:00:41.265 --> 00:00:45.515
ne tro pli granda ol nia planedo Jupitero,
kiu tamen grandegas.

00:00:45.994 --> 00:00:47.874
Ili ankaŭ estas malfortegaj.

00:00:48.516 --> 00:00:50.736
Estas neebla vidi ilin
per la nuda okulo.

00:00:50.976 --> 00:00:52.756
Vi neniam vidis iun en la nokta ĉielo.

00:00:53.376 --> 00:00:55.022
Eĉ uzante nian teknologion,

00:00:55.022 --> 00:00:58.002
ni povas klare spektas ruĝajn nanojn
sed nur en nia najbaraĵo.

00:00:58.494 --> 00:01:02.244
Proksimume 20 ol la 30 steloj proksime al
la Tero estas ruĝaj nanoj.

00:01:02.760 --> 00:01:06.746
Kiel ĉiuj steloj,
ruĝaj nanoj kunfandas hidrogenon al helium,

00:01:06.746 --> 00:01:11.206
sed kiam pli amasaj steloj
amasigas ĉiun la fanditan heliumon en siajn kernojn,

00:01:11.206 --> 00:01:16.383
ruĝaj nanoj restas konvektaj, tio signifas ke
la heliumo kaj la hidrogeno konstante miksiĝas,

00:01:16.383 --> 00:01:20.742
do ili foruzas ilian brulaĵon nekredeble
malrapide antaŭ, ke ili estas estingita.

00:01:21.468 --> 00:01:23.248
Ruĝaj nanoj brulas tiel malrapide

00:01:23.248 --> 00:01:27.512
ke ilia averaĝa vivodaŭro estas inter
unu kaj dek trilionoj jaroj;

00:01:27.512 --> 00:01:31.592
kompare, la Suno vivos
ankoraŭ dum kvin bilionoj jaroj.

NOTE Paragraph

00:01:32.257 --> 00:01:36.027
Pro la universo havas nur 
13,75 bilionoj jarojn

00:01:36.028 --> 00:01:39.238
Neniu solsola ruĝa nano atingis
stadion de posta disvolviĝo.

00:01:39.508 --> 00:01:43.238
Ĉiu unuopa el la trilionoj kiuj ekzistas 
ankoraŭ estas bebo.

00:01:44.009 --> 00:01:47.219
Parolante de beboj,
la pli eta stelo en la tuta universo

00:01:47.230 --> 00:01:52.760
estas ruĝa nano, ĉar la ruĝaj nanoj
estas precize sur la limo de esti stelo ĉiuokaze.

00:01:52.983 --> 00:01:56.517
Apenaŭ malpli da hidrogeno,
kaj ili estus nur brunaj nanoj,

00:01:56.517 --> 00:02:00.366
kiuj estas malsukcesintaj steloj, kiuj ne
povas subteni reago de fandado longtempe,

00:02:00.366 --> 00:02:04.176
do kio pri eksterteruloj
aŭ nova hejmo por la homaro?

00:02:04.880 --> 00:02:09.316
Ekde la morto de nia suno, 
ni eventuale bezonos serĉi novan hejmon,

00:02:09.316 --> 00:02:13.506
kaj kie estas loĝeblaj planedoj, 
tie povas esti eksterteruloj.

00:02:14.147 --> 00:02:18.015
La kosma teleskopo Kepler trovis tion
almenaŭ duone de ĉiuj ruĝaj nanoj

00:02:18.015 --> 00:02:21.745


00:02:22.493 --> 00:02:28.373


00:02:28.391 --> 00:02:31.661


00:02:31.666 --> 00:02:34.399


00:02:34.399 --> 00:02:38.909


00:02:38.909 --> 00:02:41.496


00:02:42.007 --> 00:02:45.627


00:02:45.627 --> 00:02:47.765


00:02:48.502 --> 00:02:52.022


00:02:52.022 --> 00:02:55.401


00:02:55.401 --> 00:02:59.601


00:02:59.603 --> 00:03:01.743


00:03:03.026 --> 00:03:06.721


00:03:06.721 --> 00:03:10.051


00:03:10.744 --> 00:03:14.604


00:03:15.257 --> 00:03:18.647


00:03:19.343 --> 00:03:24.043


00:03:24.043 --> 00:03:26.923


00:03:26.923 --> 00:03:29.421


00:03:29.421 --> 00:03:32.501


00:03:33.002 --> 00:03:35.630


00:03:35.630 --> 00:03:39.410


00:03:39.411 --> 00:03:41.101


00:03:41.101 --> 00:03:44.500


00:03:45.027 --> 00:03:47.787


00:03:47.787 --> 00:03:50.545


00:03:51.553 --> 00:03:54.753


00:03:54.753 --> 00:03:58.485


00:03:58.485 --> 00:04:00.765


00:04:01.095 --> 00:04:04.665


00:04:05.165 --> 00:04:08.380


00:04:08.380 --> 00:04:10.600


00:04:11.260 --> 00:04:16.750


00:04:17.269 --> 00:04:20.659


00:04:20.659 --> 00:04:23.062


00:04:23.689 --> 00:04:27.064


00:04:27.064 --> 00:04:30.494


00:04:31.243 --> 00:04:35.493


00:04:35.495 --> 00:04:40.145


00:04:40.145 --> 00:04:44.195


00:04:44.195 --> 00:04:47.635


00:04:48.505 --> 00:04:53.085


00:04:53.085 --> 00:04:55.511


00:04:56.095 --> 00:05:00.505


00:05:00.989 --> 00:05:04.359


00:05:04.359 --> 00:05:07.457


00:05:07.457 --> 00:05:11.292


00:05:11.783 --> 00:05:15.443


00:05:15.443 --> 00:05:20.263


00:05:20.968 --> 00:05:24.911


00:05:24.911 --> 00:05:29.021


00:05:29.113 --> 00:05:33.393


00:05:33.395 --> 00:05:36.935


00:05:38.887 --> 00:05:41.837


00:05:42.314 --> 00:05:45.954