1
00:00:01,126 --> 00:00:06,099
Iam, la lasta stelo mortos, 
kaj la universo fariĝos kaj restos malklara eterne.

2
00:00:06,502 --> 00:00:10,262
Ĝi probable estos ruĝa nano, ia eta stelo,

3
00:00:10,262 --> 00:00:13,242
tio ankaŭ estas unu el niaj plej bonaj rimedoj
por trovi ekstertera vivo,

4
00:00:13,246 --> 00:00:17,506
kaj povus esti la lasta hejmo de la homaro,
antaŭ ke la universo fariĝos malloĝebla,

5
00:00:17,744 --> 00:00:22,194
do kion oni scias pri ili,
kaj kial ili estas nia lasta espero.

6
00:00:31,753 --> 00:00:35,493
Almenaŭ 70% de steloj en nia universo estas ruĝaj nanoj.

7
00:00:36,005 --> 00:00:41,265
Ili estas la plej etaj steloj tie,
ilia maso nur estas proksimume 7% ĝis 50% de nia suno,

8
00:00:41,265 --> 00:00:45,515
ne tro pli granda ol nia planedo Jupitero,
kiu tamen grandegas.

9
00:00:45,994 --> 00:00:47,874
Ili ankaŭ estas malfortegaj.

10
00:00:48,516 --> 00:00:50,736
Estas neebla vidi ilin
per la nuda okulo.

11
00:00:50,976 --> 00:00:52,756
Vi neniam vidis iun en la nokta ĉielo.

12
00:00:53,376 --> 00:00:55,022
Eĉ uzante nian teknologion,

13
00:00:55,022 --> 00:00:58,002
ni povas klare spektas ruĝajn nanojn
sed nur en nia najbaraĵo.

14
00:00:58,494 --> 00:01:02,244
Proksimume 20 ol la 30 steloj proksime al
la Tero estas ruĝaj nanoj.

15
00:01:02,760 --> 00:01:06,746
Kiel ĉiuj steloj,
ruĝaj nanoj kunfandas hidrogenon al helium,

16
00:01:06,746 --> 00:01:11,206
sed kiam pli amasaj steloj
amasigas ĉiun la fanditan heliumon en siajn kernojn,

17
00:01:11,206 --> 00:01:16,383
ruĝaj nanoj restas konvektaj, tio signifas ke
la heliumo kaj la hidrogeno konstante miksiĝas,

18
00:01:16,383 --> 00:01:20,742
do ili foruzas ilian brulaĵon nekredeble
malrapide antaŭ, ke ili estas estingita.

19
00:01:21,468 --> 00:01:23,248
Ruĝaj nanoj brulas tiel malrapide

20
00:01:23,248 --> 00:01:27,512
ke ilia averaĝa vivodaŭro estas inter
unu kaj dek trilionoj jaroj;

21
00:01:27,512 --> 00:01:31,592
kompare, la Suno vivos
ankoraŭ dum kvin bilionoj jaroj.

22
00:01:32,257 --> 00:01:36,027
Pro la universo havas nur 
13,75 bilionoj jarojn

23
00:01:36,028 --> 00:01:39,238
Neniu solsola ruĝa nano atingis
stadion de posta disvolviĝo.

24
00:01:39,508 --> 00:01:43,238
Ĉiu unuopa el la trilionoj kiuj ekzistas 
ankoraŭ estas bebo.

25
00:01:44,009 --> 00:01:47,219
Parolante de beboj,
la pli eta stelo en la tuta universo

26
00:01:47,230 --> 00:01:52,760
estas ruĝa nano, ĉar la ruĝaj nanoj
estas precize sur la limo de esti stelo ĉiuokaze.

27
00:01:52,983 --> 00:01:56,517
Apenaŭ malpli da hidrogeno,
kaj ili estus nur brunaj nanoj,

28
00:01:56,517 --> 00:02:00,366
kiuj estas malsukcesintaj steloj, kiuj ne
povas subteni reago de fandado longtempe,

29
00:02:00,366 --> 00:02:04,176
do kio pri eksterteruloj
aŭ nova hejmo por la homaro?

30
00:02:04,880 --> 00:02:09,316
Ekde la morto de nia suno, 
ni eventuale bezonos serĉi novan hejmon,

31
00:02:09,316 --> 00:02:13,506
kaj kie estas loĝeblaj planedoj, 
tie povas esti eksterteruloj.

32
00:02:14,147 --> 00:02:18,015
La kosma teleskopo Kepler trovis tion
almenaŭ duone de ĉiuj ruĝaj nanoj

33
00:02:18,015 --> 00:02:21,745


34
00:02:22,493 --> 00:02:28,373


35
00:02:28,391 --> 00:02:31,661


36
00:02:31,666 --> 00:02:34,399


37
00:02:34,399 --> 00:02:38,909


38
00:02:38,909 --> 00:02:41,496


39
00:02:42,007 --> 00:02:45,627


40
00:02:45,627 --> 00:02:47,765


41
00:02:48,502 --> 00:02:52,022


42
00:02:52,022 --> 00:02:55,401


43
00:02:55,401 --> 00:02:59,601


44
00:02:59,603 --> 00:03:01,743


45
00:03:03,026 --> 00:03:06,721


46
00:03:06,721 --> 00:03:10,051


47
00:03:10,744 --> 00:03:14,604


48
00:03:15,257 --> 00:03:18,647


49
00:03:19,343 --> 00:03:24,043


50
00:03:24,043 --> 00:03:26,923


51
00:03:26,923 --> 00:03:29,421


52
00:03:29,421 --> 00:03:32,501


53
00:03:33,002 --> 00:03:35,630


54
00:03:35,630 --> 00:03:39,410


55
00:03:39,411 --> 00:03:41,101


56
00:03:41,101 --> 00:03:44,500


57
00:03:45,027 --> 00:03:47,787


58
00:03:47,787 --> 00:03:50,545


59
00:03:51,553 --> 00:03:54,753


60
00:03:54,753 --> 00:03:58,485


61
00:03:58,485 --> 00:04:00,765


62
00:04:01,095 --> 00:04:04,665


63
00:04:05,165 --> 00:04:08,380


64
00:04:08,380 --> 00:04:10,600


65
00:04:11,260 --> 00:04:16,750


66
00:04:17,269 --> 00:04:20,659


67
00:04:20,659 --> 00:04:23,062


68
00:04:23,689 --> 00:04:27,064


69
00:04:27,064 --> 00:04:30,494


70
00:04:31,243 --> 00:04:35,493


71
00:04:35,495 --> 00:04:40,145


72
00:04:40,145 --> 00:04:44,195


73
00:04:44,195 --> 00:04:47,635


74
00:04:48,505 --> 00:04:53,085


75
00:04:53,085 --> 00:04:55,511


76
00:04:56,095 --> 00:05:00,505


77
00:05:00,989 --> 00:05:04,359


78
00:05:04,359 --> 00:05:07,457


79
00:05:07,457 --> 00:05:11,292


80
00:05:11,783 --> 00:05:15,443


81
00:05:15,443 --> 00:05:20,263


82
00:05:20,968 --> 00:05:24,911


83
00:05:24,911 --> 00:05:29,021


84
00:05:29,113 --> 00:05:33,393


85
00:05:33,395 --> 00:05:36,935


86
00:05:38,887 --> 00:05:41,837


87
00:05:42,314 --> 00:05:45,954