0:00:01.060,0:00:05.088
Mnamo Agosti 4, kulikuwa na mlipuko mkubwa[br]kwenye bandari ya Beirut, Lebanon.

0:00:05.088,0:00:07.630
(Milipuko)

0:00:07.630,0:00:10.950
Simu za rununu zilinasa mlipuko huo[br]kutoka karibu kila pembe.

0:00:11.060,0:00:15.250
Video zilisambaa kupitia mitandao ya kijamii[br]na[br]majukwaa ya ujumbe karibu mara moja.

0:00:15.790,0:00:18.430
Baadhi zilikuwa halisi, baadhi ziliendeshwa

0:00:18.525,0:00:23.010
Chache zilionekana kuonyesha kombora[br]kugonga kabla ya mlipuko huo.

0:00:23.010,0:00:25.345
(Milipuko)

0:00:26.020,0:00:28.010
Video hizi zilibadilishwa

0:00:28.010,0:00:30.120
Mwandishi wa habari mchunguzi Emmanuelle Saliba

0:00:30.120,0:00:32.600
alipopokea moja ya video hizo[br]kutoka kwa chanzo huko Beirut,

0:00:32.600,0:00:34.990
alijua lazima aende kazini.

0:00:34.990,0:00:36.370
Kama mwandishi wa habari mchunguzaji,

0:00:36.370,0:00:40.070
jukumu langu ni kujaribu kujua[br]nini kilisababisha mlipuko katika kesi hii.

0:00:40.070,0:00:44.860
Kwa hivyo niliwasiliana na mtu[br]ambaye ana biashara katika bandari la Beirut.

0:00:44.860,0:00:47.180
Familia yake imekuwa[br]ikifanya kazi huko kwa miaka 40.

0:00:47.180,0:00:50.537
Na katika mabadilishano haya alisema:[br]"Wacha nikutumie video."

0:00:50.537,0:00:53.520
"Nadhani kombora lilisababisha mlipuko huo."

0:00:53.520,0:00:55.300
Tayari nilikuwa na shauku sana

0:00:55.300,0:01:00.430
kwa sababu nilikuwa nimeona baadhi kwa urahisi[br]video zinazoweza kufichulika huko nje.

0:01:00.430,0:01:05.310
Kwa hivyo tunachoangalia hapa ni video ya kwanza iliyotoka ambayo ilibadilishwa.

0:01:06.130,0:01:07.890
Kinachovutia katika kesi hii ni -

0:01:07.890,0:01:10.220
ni video halisi ya shahidi.

0:01:10.220,0:01:11.910
kwa hivyo kweli tunaliona tukio hilo,

0:01:11.910,0:01:15.280
lakini kile mtu huyo alifanya ni[br]iliongeza kombora.

0:01:15.280,0:01:18.823
Na nitawaonyesha video halisi, ambayo ni hii.

0:01:19.451,0:01:22.384
(Gari yapiga honi)

0:01:23.004,0:01:26.004
(Milipuko)

0:01:27.440,0:01:32.330
Kikubwa kizuri sasa kuhusu kinacho endelea mtandaoni

0:01:32.330,0:01:35.060
ni kuwa punde tu video iliyo badilishwa inapotokea,

0:01:35.060,0:01:37.800
kuna waandishi wa habari wengi[br]ambao wamefunzwa kufanya hivi,

0:01:37.800,0:01:41.180
kuwa kwa kasi zinafichuliwa.

0:01:41.180,0:01:46.370
Kwa hivyo mwenzangu katika BBC ambaye anaangazia[br]juu ya habari za uongo, alifichua hili.

0:01:46.540,0:01:50.130
Na tupo sote, ingawaje tunafanyia kazi kampuni tofauti,

0:01:50.130,0:01:52.970
sote tunaangalia kazi za wenzetu na kusaidiana.

0:01:52.970,0:01:55.850
Kwa hiyo nilikuwa na hilo kichwani wakati[br]Nilikuwa nazungumza na chanzo changu,

0:01:55.850,0:01:59.047
na nikafikiri, "Wajua, tumesha ifichua video hii.

0:01:59.167,0:02:00.987
Nina shaka sana kuhusu hili."

0:02:00.987,0:02:01.990
"Nitumie."

0:02:01.990,0:02:05.890
Alinitumia kwa njia ya WhatsApp na yeye[br]alisema aliipata kutoka kwa marafiki na familia.

0:02:05.890,0:02:09.200
Unajua, fikiria biashara yake imeharibiwa, wanataka majibu.

0:02:09.200,0:02:11.540
Wanataka kujua ni nini kilisababisha mlipuko huo.

0:02:11.540,0:02:14.620
Niliangalia video[br]na ni video ya infrared.

0:02:14.620,0:02:18.040
Nitakuonyesha toleo[br]ambayo iko hapa, ambayo bado inaishi kwenye Twitter.

0:02:18.040,0:02:19.773
Nitakuchezea ili uone.

0:02:23.441,0:02:26.561
(Milipuko)

0:02:30.880,0:02:34.630
Unaweza kuona kuwa hizi ni video mbili[br]ambazo zimehaririwa pamoja

0:02:34.630,0:02:38.110
kuifanya ionekane kama[br]ni shoti moja mfululizo.

0:02:38.110,0:02:40.900
Lakini kwa kuiangalia tu,[br]mtu yeyote angeweza kuona kuwa

0:02:40.900,0:02:42.810
zimechukuliwa kutoka pembe mbili tofauti.

0:02:42.810,0:02:46.820
Pia kuna safu hii ya picha ya joto[br]ambayo ni ya ajabu kidogo,

0:02:46.820,0:02:50.130
ukizingatia hiyo video[br]kamera huanguka kwenye sakafu

0:02:50.130,0:02:53.860
na unaweza kuona ilichukuliwa na mwanadamu.

0:02:53.860,0:02:56.990
Ni binadamu gani ana kamera ya infrared?

0:02:56.990,0:02:58.847
Hii gia ni ya kitaalamu.

0:02:58.847,0:03:00.595
Haki. Video inatetemeka.

0:03:00.595,0:03:03.480
Hakuna picha za usalama ambazo zingetoka hivyo haraka

0:03:03.480,0:03:05.220
kutokana na nguvu ya mlipuko huo.

0:03:05.220,0:03:07.840
Kwa hivyo unaanza tu, kama,[br]kuunganisha mambo haya pamoja.

0:03:07.840,0:03:10.060
Nilitambua shoti hii ya kwanza

0:03:10.060,0:03:14.820
na nilijua kuwa ilichukuliwa[br]na mhariri wa mitandao ya kijamii

0:03:14.820,0:03:17.400
ambaye kwa kweli alikuwa ardhini,[br]ambaye anafanya kazi CNN.

0:03:17.400,0:03:19.180
Na hii hapa video asili.

0:03:19.180,0:03:21.140
Unaona, haina kichujio hicho.

0:03:22.010,0:03:23.659
Na unapoicheza,

0:03:23.659,0:03:25.950
(Milipuko)

0:03:26.650,0:03:31.350
unaweza kuona kwamba hakuna kombora[br]ambayo inapita angani na kugonga.

0:03:31.350,0:03:32.600
Kwa hivyo hiyo iliongezwa.

0:03:32.600,0:03:33.887
Nilizungumza naye na akasema,

0:03:33.887,0:03:36.350
"Ndio, video yangu ilichukuliwa, ikabadilishwa.

0:03:36.350,0:03:41.600
Na niliendelea kupata barua pepe hizi zote[br]kuhusu kombora linalodhaniwa kwenye video yangu"

0:03:41.910,0:03:43.640
ambayo unaweza kuona haipo.

0:03:43.640,0:03:48.430
Na haraka baadaye, Twitter[br]kweli iliweka tukio

0:03:49.110,0:03:51.030
ili kuonyesha kwamba wachunguzi wa ukweli walikuwa wamehitimisha

0:03:51.030,0:03:55.740
kwamba video ya mlipuko wa Beirut ilibadilishwa na ni pamoja na kombora bandia.

0:03:55.740,0:04:00.120
Na walionyesha tweet yangu[br]na thread yangu niliyoifanya

0:04:00.120,0:04:03.300
na pia waliunganisha waandishi wengine wachache

0:04:03.300,0:04:08.030
ambao pia wamekuwa wakifanya kazi sawa ya ufichuzi.

0:04:08.030,0:04:12.567
Kwa hivyo ni muhimu kwetu kuwa wepesi kabisa kukataa haya

0:04:12.567,0:04:14.930
na kuyafichua haraka

0:04:14.930,0:04:17.780
nakuonyesha watu jinsi tunavyoifanya, sio?

0:04:17.780,0:04:19.800
Ni rahisi kusema ni halisi.

0:04:19.800,0:04:23.460
lakini tunahitaji watu kuelewa kwanini na ni vipi sio halisi.

0:04:23.460,0:04:26.510
Kwa hivyo kweli nilimwandikia[br]nikaziweka hatua zangu, nikasema,

0:04:26.510,0:04:29.360
"Hivi ndivyo ninavyojua sio halisi."

0:04:29.360,0:04:31.557
Na yeye akasema, "Sawa,[br]hiyo ni nzuri sana kujua.

0:04:31.557,0:04:33.520
Nitawaambia marafiki zangu[br]na familia yangu."

0:04:33.620,0:04:37.159
Na ni jambo linalosaidia sana, nadhani kama wewe ni[br]mtu binafsi, kuunda orodha

0:04:37.159,0:04:41.280
na waandishi wa habari hawa tofauti,

0:04:41.440,0:04:43.780
ili uweze kuwafuatilia wakati habari zinapochipuka.

0:04:43.780,0:04:47.837
Jenga jumuiya yako ndogo ya wataalam[br]unaoamini, ambao wamethibitishwa,

0:04:47.837,0:04:50.930
na kwa njia hiyo unaweza kuona[br]kwamba kile unachotaka kushiriki

0:04:50.930,0:04:53.560
kweli kilionekana hapa[br]kama kitu ambacho hupaswi kufanya.

0:04:53.560,0:04:54.720
Hasa.

0:04:54.720,0:04:57.870
Mlipuko wa Agosti 4 katika[br]Beirut ulikuwa wenye kuangamiza.

0:04:57.870,0:05:00.220
Maisha yalipotea.[br]Maelfu walijeruhiwa.

0:05:00.220,0:05:02.730
Mabilioni ya dola ya uharibifu yalifanyika.

0:05:02.730,0:05:05.770
Sote tulitaka kujua jinsi hii ilifanyika.

0:05:05.770,0:05:08.020
Tulipata maelezo mara moja.

0:05:08.020,0:05:11.000
Lakini habari za kuaminika huchukua muda.

0:05:11.090,0:05:15.110
Kwa hivyo tunafanya nini wakati habari[br]husafiri haraka kuliko ukweli?

0:05:15.290,0:05:17.760
Unda orodha kama Emmanuelle anavyo pendekeza.

0:05:17.760,0:05:20.770
Tafuta waandishi wa habari unao waamini na kuwafuata.

0:05:20.770,0:05:22.400
Halafu habari kubwa inapochipuka -

0:05:22.400,0:05:26.220
na ikiwa 2020 imetufundisha chochote,[br]hakika itachipuka -

0:05:26.220,0:05:28.860
utajua tayari kwenda kwa nani.

0:05:28.860,0:05:31.600
Mpaka wakati ujao. Iweke kweli.[br]Usieneze habari za uwongo.

0:05:31.600,0:05:34.432
Mimi ni Hari Sreenivasan[br]na hii ni Take On Fake.

0:05:36.910,0:05:37.960
Asante kwa kutazama.

0:05:37.960,0:05:40.130


0:05:40.130,0:05:42.270


0:05:42.270,0:05:44.124


0:05:44.124,0:05:47.380


0:05:47.380,0:05:50.000