WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:02.000 Men savantman (ko'p narsa biluvchi, autismning bir turi) 00:00:02.000 --> 00:00:04.000 yoki aniqrog'i, 00:00:04.000 --> 00:00:06.000 yuqori faoliyatli 00:00:06.000 --> 00:00:08.000 autistik savantman. 00:00:08.000 --> 00:00:10.000 Bu noyob holat. 00:00:10.000 --> 00:00:13.000 Mening holatimdagiek 00:00:13.000 --> 00:00:15.000 o'zlikni anglash va 00:00:15.000 --> 00:00:17.000 tilni mukammal egallash qobiliyati 00:00:17.000 --> 00:00:20.000 bilan birga kelganda yanada noyobroq holatdir. 00:00:20.000 --> 00:00:23.000 Ko'pincha, men biror kimsa bilan uchrashganimda, 00:00:23.000 --> 00:00:25.000 ular mening bu holatimni bilishadi va 00:00:25.000 --> 00:00:28.000 ularda ma'lum bir turdagi noqulaylik bo'ladi. 00:00:28.000 --> 00:00:31.000 Men buni ularning ko'zlarida ko'ra olaman. 00:00:31.000 --> 00:00:34.000 Ular mendan nimanidir so'rashni xohlaydilar. 00:00:34.000 --> 00:00:36.000 Va nihoyat, juda ko'p holatda, 00:00:36.000 --> 00:00:39.000 ishtiyoq odatdagidan kuchliroq 00:00:39.000 --> 00:00:41.000 va ular darrov o'ylamasdan gapirib yuboradilar: 00:00:41.000 --> 00:00:43.000 "Agar men sizga tug'ilgan sanamni aytsam, 00:00:43.000 --> 00:00:45.000 haftaning qaysi kunida tug'ilganligimni aytib bera olasizmi?" 00:00:45.000 --> 00:00:48.000 (Kulgi) 00:00:48.000 --> 00:00:51.000 Yoki kub ildizlarni 00:00:51.000 --> 00:00:55.000 yoki uzun raqam yoki matnni yoddan aytib berishimni so'raydilar. 00:00:55.000 --> 00:00:57.000 Agar men bugun sizlarga 00:00:57.000 --> 00:01:00.000 bir savant kishining ko'rsatuvini 00:01:00.000 --> 00:01:04.000 ijro etmasam meni kechirasizlar deb umid qilaman. 00:01:04.000 --> 00:01:07.000 Uning o'rniga men 00:01:07.000 --> 00:01:09.000 tug'ilgan sanalar yoki 00:01:09.000 --> 00:01:11.000 kub ildizlaridan ancha qiziqarliroq, 00:01:11.000 --> 00:01:14.000 mening ishimdan ko'ra 00:01:14.000 --> 00:01:16.000 ongimga biroz 00:01:16.000 --> 00:01:19.000 chuqurroq va ancha yaqinroq narsa haqida gapiraman. NOTE Paragraph 00:01:19.000 --> 00:01:21.000 Men sizlarga ong, tushuncha haqida 00:01:21.000 --> 00:01:24.000 qisqagina gapirib bermoqchiman. 00:01:24.000 --> 00:01:27.000 U o'zining ismini mashhur qiladigan pyesa va 00:01:27.000 --> 00:01:29.000 qisqa hikoyalar yozayotganida, 00:01:29.000 --> 00:01:32.000 Anton Chekhov o'z atrofidagi 00:01:32.000 --> 00:01:34.000 dunyoni kuzatganlarini 00:01:34.000 --> 00:01:36.000 yozib boradigan 00:01:36.000 --> 00:01:38.000 kundalik daftari bo'lgan edi -- 00:01:38.000 --> 00:01:40.000 boshqa kishilar e'tibor bermay qoladigan 00:01:40.000 --> 00:01:43.000 kichkina parchalarni, qismlarni yozib borar edi. 00:01:43.000 --> 00:01:46.000 Har safar Chekhovni va uning 00:01:46.000 --> 00:01:50.000 inson hayotining o'ziga xos tasavvurini o'qiganimda, 00:01:50.000 --> 00:01:52.000 bu menga mening ham nima sababdan yozuvchi 00:01:52.000 --> 00:01:54.000 bo'lganligimni eslatadi. 00:01:54.000 --> 00:01:56.000 Men kitoblarimda 00:01:56.000 --> 00:01:58.000 ong tabiatini o'rganaman 00:01:58.000 --> 00:02:01.000 ongning har xil turlari qanday qilib 00:02:01.000 --> 00:02:03.000 bilish va tushunishning har xil turlarini paydo 00:02:03.000 --> 00:02:06.000 qilishini o'rganaman. NOTE Paragraph 00:02:08.000 --> 00:02:10.000 Mening ishimdan kelib chiqqan 00:02:10.000 --> 00:02:12.000 mana bu uchta savol. 00:02:12.000 --> 00:02:14.000 Bularga javobni o'ylab o'tirgandan ko'ra, 00:02:14.000 --> 00:02:17.000 Sizlarga iltimosim bor, 00:02:17.000 --> 00:02:19.000 siz bu savollarga qarashingiz bilan 00:02:19.000 --> 00:02:21.000 boshingiz va yuragingizda 00:02:21.000 --> 00:02:23.000 sodir bo'layotgan sezgi va chuqur ichki sezgiga 00:02:23.000 --> 00:02:26.000 bir soniya mobaynida e'tibor bering 00:02:26.000 --> 00:02:29.000 Masalan, hisoblash. 00:02:29.000 --> 00:02:31.000 Yechimi raqamlar chizig'ining qayerida 00:02:31.000 --> 00:02:34.000 joylashishini seza olasizmi? 00:02:34.000 --> 00:02:37.000 Yoki chet tilidagi so'zga va tovushlarga e'tibor bering. 00:02:37.000 --> 00:02:39.000 Bu zo'zlarning nimaligini anglash uchun 00:02:39.000 --> 00:02:42.000 bir necha ma'nolarni ayta olasizmi? 00:02:42.000 --> 00:02:45.000 Shoirlik sohasida esa, 00:02:45.000 --> 00:02:47.000 nima uchun shoir 'uy quyoni' o'rninga 00:02:47.000 --> 00:02:50.000 'yovvoyi quyon' so'zini ishlatadi. 00:02:51.000 --> 00:02:53.000 Men sizlarning shu narsani bajarishingizni xohlayman, 00:02:53.000 --> 00:02:57.000 chunki ishonamanki, bizning shaxsiy tushunchamiz 00:02:57.000 --> 00:02:59.000 ilmni qanday egallashimizning 00:02:59.000 --> 00:03:01.000 eng asosidir. 00:03:01.000 --> 00:03:03.000 Mavhum fikr mulohazalardan ko'ra 00:03:03.000 --> 00:03:06.000 estetik fikr mulohazalar 00:03:06.000 --> 00:03:08.000 biz hammamiz biladigan narsani 00:03:08.000 --> 00:03:11.000 bilishimizdagi jarayonni 00:03:11.000 --> 00:03:13.000 boshqarib, shakllantiradi. 00:03:13.000 --> 00:03:16.000 Men buning juda yaqqol misoliman. NOTE Paragraph 00:03:16.000 --> 00:03:19.000 Mendagi so'z va raqamlar dunyosi 00:03:19.000 --> 00:03:21.000 rang, his-tuyg'u va 00:03:21.000 --> 00:03:23.000 shahsiyat bilan aralashadi. 00:03:23.000 --> 00:03:25.000 Huanning (Juan) aytishicha, 00:03:25.000 --> 00:03:28.000 bu olimlar sinesteziya deb ataydigan holat, 00:03:28.000 --> 00:03:30.000 ya'ni, his-tuyg'ular orasida 00:03:30.000 --> 00:03:33.000 o'zaro g'ayrioddiy suhbatdir. 00:03:36.000 --> 00:03:38.000 Mana birdan 12 gacha bo'lgan raqamlar, 00:03:38.000 --> 00:03:40.000 mening ko'rishimcha -- 00:03:40.000 --> 00:03:44.000 har bir raqamning o'ziga hos shakli va hususiyatlari bor. 00:03:44.000 --> 00:03:46.000 Bir - oppoq yorug'likning cho'g'i. 00:03:46.000 --> 00:03:51.000 Olti - juda kichkina va juda g'amgin qora teshik. 00:03:51.000 --> 00:03:54.000 Bu chizmalar bu yerda qora va oq rangda, 00:03:54.000 --> 00:03:56.000 lekin mening ongimda ularning rangi bor. 00:03:56.000 --> 00:03:58.000 Uch - yashil. 00:03:58.000 --> 00:04:00.000 To'rt - ko'k. 00:04:00.000 --> 00:04:03.000 Besh - sariq. NOTE Paragraph 00:04:05.000 --> 00:04:07.000 Men rasm ham chizaman. 00:04:07.000 --> 00:04:10.000 Mana bu rasmlarimdan bittasi. 00:04:10.000 --> 00:04:14.000 Bu ikkita tub sonning ko'paytmasi. 00:04:14.000 --> 00:04:16.000 Uch o'lchamli shakllar 00:04:16.000 --> 00:04:19.000 va o'rtada ular hosil qiladigan bo'shliq 00:04:19.000 --> 00:04:21.000 yangi shaklni hosil qiladi, 00:04:21.000 --> 00:04:24.000 bu esa ko'paytmaning javobi. 00:04:24.000 --> 00:04:26.000 Kattaroq raqamlarchi? 00:04:26.000 --> 00:04:30.000 Matematik konstanta - Pi dan ancha kattaroq sonni 00:04:30.000 --> 00:04:32.000 bunday tasavvur qila olmaysiz. 00:04:32.000 --> 00:04:34.000 Bu cheksiz son -- 00:04:34.000 --> 00:04:36.000 cheksiz davom etaveradi, 00:04:36.000 --> 00:04:38.000 Pi ning birinchi 20ta o'nlik kasrini 00:04:38.000 --> 00:04:42.000 chizgan mana bu rasmimda 00:04:42.000 --> 00:04:44.000 ranglar, 00:04:44.000 --> 00:04:47.000 hissiyotlar va yuzasi, ya'ni tuzilishini olib, 00:04:47.000 --> 00:04:49.000 ularning hammasini 00:04:49.000 --> 00:04:54.000 past-tepalik raqamli landshaft kabi birga tasvirladim. NOTE Paragraph 00:04:54.000 --> 00:04:57.000 Lekin, men rangli ko'radiganim, faqatgina raqamlar emas. 00:04:57.000 --> 00:04:59.000 Men uchun so'zlar ham 00:04:59.000 --> 00:05:01.000 ranglar va hissiyotlar 00:05:01.000 --> 00:05:03.000 va tuzilishga ega. 00:05:03.000 --> 00:05:05.000 Mana bu "Lolita" romanidan 00:05:05.000 --> 00:05:07.000 eng avvalgi ibora. 00:05:07.000 --> 00:05:11.000 Nabokovning o'zi ham synestetik edi. 00:05:11.000 --> 00:05:13.000 Ko'rib turibsizki, 00:05:13.000 --> 00:05:16.000 mening L tovushini tushunishim 00:05:16.000 --> 00:05:18.000 alliteratsiyani ajratishimga 00:05:18.000 --> 00:05:21.000 darrov yordam beradi. 00:05:21.000 --> 00:05:23.000 Boshqa bir misol: 00:05:23.000 --> 00:05:25.000 bu biroz matematikaga hos. 00:05:25.000 --> 00:05:27.000 Orangizda kimdir "The Great Gatsby" ("Buyuk Getsbi") dan 00:05:27.000 --> 00:05:29.000 olingan gapning tuzilishini 00:05:29.000 --> 00:05:32.000 sezarmikansiz. 00:05:33.000 --> 00:05:36.000 Bu yerda bo'g'inlarning bir biriga moslashib kelishi bor -- 00:05:36.000 --> 00:05:38.000 wheat - bir bo'g'in; 00:05:38.000 --> 00:05:40.000 prairies, ikki bo'g'in; 00:05:40.000 --> 00:05:43.000 lost Swede towna, uch bo'gin -- 00:05:43.000 --> 00:05:45.000 bir, ikki, uch. 00:05:45.000 --> 00:05:49.000 Bu ongga yoqimli ta'sir ko'rsatadi 00:05:49.000 --> 00:05:51.000 va gapning to'g'ri 00:05:51.000 --> 00:05:54.000 bo'lib tuyulishiga yordam beradi. NOTE Paragraph 00:05:54.000 --> 00:05:56.000 Bir oz avval men sizlarga 00:05:56.000 --> 00:05:59.000 bergan savollarga qaytaylik. 00:05:59.000 --> 00:06:02.000 64 ni 75 ga ko'paytirish. 00:06:02.000 --> 00:06:05.000 Agar ba'zilarining shaxmat o'ynasangiz, 00:06:05.000 --> 00:06:07.000 64 kvadrat raqam 00:06:07.000 --> 00:06:10.000 ekanligini bilasiz, 00:06:10.000 --> 00:06:12.000 va shaxmat doskasida 00:06:12.000 --> 00:06:14.000 sakkizga sakkiz, 00:06:14.000 --> 00:06:17.000 ya'ni 64 kataklar bor. 00:06:17.000 --> 00:06:19.000 Hullas, bu bizga biz tasavvur qila oladigan, 00:06:19.000 --> 00:06:22.000 his qila oladigan shaklni beradi. 00:06:22.000 --> 00:06:25.000 75 chi? 00:06:25.000 --> 00:06:27.000 Ho'sh, agar 100, 00:06:27.000 --> 00:06:30.000 agar biz yuzni kvadratdek tasavvur qilsak, 00:06:30.000 --> 00:06:33.000 75 mana bunga o'xshaydi. 00:06:33.000 --> 00:06:35.000 Endi qiladigan ishimiz esa 00:06:35.000 --> 00:06:37.000 ana o'sha ikkita rasmni 00:06:37.000 --> 00:06:39.000 ongimizda mana bunday 00:06:39.000 --> 00:06:42.000 birga qo'yishdir. 00:06:42.000 --> 00:06:46.000 64 -- 6400 bo'ladi. 00:06:46.000 --> 00:06:50.000 O'ng burchakda 00:06:50.000 --> 00:06:52.000 hech narsani hisoblashning keragi yo'q. 00:06:52.000 --> 00:06:54.000 bu tomonlama to'rt, tepaga va pastga to'rt -- 00:06:54.000 --> 00:06:57.000 16 bo'ladi. 00:06:57.000 --> 00:06:59.000 Natijasini topish ucun 00:06:59.000 --> 00:07:01.000 16, 16 va 16 ni 00:07:01.000 --> 00:07:04.000 olish kerak. 00:07:04.000 --> 00:07:06.000 Bu esa maktabda sizga matematik hisoblashni 00:07:06.000 --> 00:07:09.000 o'rgatgandan ancha osonroq. Bunga ishonchim komil. 00:07:09.000 --> 00:07:11.000 Bu 16 + 16 + 16 = 48, 00:07:11.000 --> 00:07:13.000 4800 -- 00:07:13.000 --> 00:07:15.000 4000 00:07:15.000 --> 00:07:18.000 misolni javobi. 00:07:18.000 --> 00:07:20.000 Qanday bajarishni bilsangiz oson. NOTE Paragraph 00:07:20.000 --> 00:07:23.000 (Kulgi) NOTE Paragraph 00:07:23.000 --> 00:07:26.000 Ikkinchi savol Islandcha so'z edi. 00:07:26.000 --> 00:07:29.000 Bu yerda Islandcha gapiradigan odamlar 00:07:29.000 --> 00:07:31.000 ko'p emas deb o'ylayman. 00:07:31.000 --> 00:07:34.000 Shunday ekan, javob turini ikkitaga keltiray. 00:07:36.000 --> 00:07:38.000 Hnuggin: 00:07:38.000 --> 00:07:40.000 Bu quvnoq so'zmi, 00:07:40.000 --> 00:07:42.000 yoki g'amgin so'zmi? 00:07:42.000 --> 00:07:44.000 Nima deysiz? 00:07:45.000 --> 00:07:47.000 Ho'p. 00:07:47.000 --> 00:07:49.000 Ba'zi odamlar buni quvnoq so'z deydilar. 00:07:49.000 --> 00:07:51.000 Ko'p odamlar, ko'pchiligi, 00:07:51.000 --> 00:07:53.000 buni g'amgin so'z deydilar. 00:07:53.000 --> 00:07:57.000 Aslida, bu g'amgin degan ma'noni anglatadi. 00:07:57.000 --> 00:08:00.000 (Kulgi) 00:08:00.000 --> 00:08:03.000 Statistik jihatdan, nimaga 00:08:03.000 --> 00:08:05.000 ko'pchilik odamlar 00:08:05.000 --> 00:08:07.000 so'zni bu holatda g'amgin deb aytadilar, 00:08:07.000 --> 00:08:10.000 boshqa holatlarda esa og'ir deydilar? 00:08:10.000 --> 00:08:13.000 Mening nazariyotim bo'yicha, til shunday usulda paydo bo'ladi: 00:08:13.000 --> 00:08:15.000 tovushlar 00:08:15.000 --> 00:08:18.000 tinglovchining subyektiv, 00:08:18.000 --> 00:08:20.000 shaxsiy, 00:08:20.000 --> 00:08:22.000 ichki sezish tajribalari bilan 00:08:22.000 --> 00:08:24.000 moslashadi, moyil keladi. NOTE Paragraph 00:08:25.000 --> 00:08:28.000 Keling, uchinchi savolni ko'raylik. 00:08:29.000 --> 00:08:32.000 Bu John Keatsning she'ridan bir misra. 00:08:32.000 --> 00:08:35.000 So'zlar, huddi sonlar kabi, 00:08:35.000 --> 00:08:38.000 bizning olamimizni tashkil qiladigan 00:08:38.000 --> 00:08:40.000 narsalar, voqealar 00:08:40.000 --> 00:08:42.000 va kuchlar o'rtasidagi eng asosiy 00:08:42.000 --> 00:08:44.000 aloqalarni ifodalayadi. 00:08:44.000 --> 00:08:47.000 Biz, bu dunyoda yashab turib, hayotimiz davomida 00:08:47.000 --> 00:08:49.000 ana o'sha aloqalarni ichki hissiyot bilan 00:08:49.000 --> 00:08:52.000 sezishimiz kerakligi odatiy tuyuladi. 00:08:52.000 --> 00:08:55.000 Shoirlar, huddi boshqa rassomlar kabi, 00:08:55.000 --> 00:08:58.000 ana o'sha ichki sezgi tushunadigan narsalar bilan o'ynaydi. 00:08:58.000 --> 00:09:01.000 Inglizcha "hare" so'zi 00:09:01.000 --> 00:09:03.000 ingliz tilida noaniq tovushdir. 00:09:03.000 --> 00:09:06.000 Bu boshimizda o'sadigan soch tolalarni ham anglatishi mumkin. 00:09:06.000 --> 00:09:08.000 Agar biz bu haqida o'ylaak -- 00:09:08.000 --> 00:09:10.000 rasmini sizlarga ko'rsatay -- 00:09:10.000 --> 00:09:13.000 tolalar noziklikni tasvirlaydi. 00:09:14.000 --> 00:09:17.000 Ular yengilgina harakat, 00:09:17.000 --> 00:09:20.000 qimirlash yoki hissiyotga ta'sirchan, harakatga keluvchi bo'ladi. 00:09:20.000 --> 00:09:24.000 Hullas, noziklik (ta'sirchanlik) va 00:09:24.000 --> 00:09:26.000 taranglik holati paydo bo'ladi. 00:09:26.000 --> 00:09:28.000 "Hare" so'zi - quyon, hayvon -- 00:09:28.000 --> 00:09:31.000 mushuk emas, it emas, "hare"-quyon -- 00:09:31.000 --> 00:09:33.000 nimaga "hare"-quyon? 00:09:33.000 --> 00:09:35.000 Sababi, rasmni hayolingizga keltiring, 00:09:35.000 --> 00:09:37.000 so'zni emas, rasmni. 00:09:37.000 --> 00:09:39.000 Juda uzun quloqlar, 00:09:39.000 --> 00:09:41.000 juda katta oyoqlar 00:09:41.000 --> 00:09:44.000 "limp" - oqsoqlanish va "tremble" - qaltirash nimaligini 00:09:44.000 --> 00:09:47.000 ko'z oldimizda tasavvur qilishimizga, ichki hissiyot bilan sezishimizga 00:09:47.000 --> 00:09:50.000 yozrdam beradi. NOTE Paragraph 00:09:50.000 --> 00:09:52.000 Mana shu oz daqiqalar davomida 00:09:52.000 --> 00:09:54.000 mening narsalar haqidagi nazarimni 00:09:54.000 --> 00:09:57.000 sizlarga tushuntirib bera oldim 00:09:57.000 --> 00:10:00.000 va so'zlar ham rang va hissiyotga, 00:10:00.000 --> 00:10:03.000 raqamlar, shakllar va shaxsiy xarakter, hususiyatlarga 00:10:03.000 --> 00:10:06.000 ega ekanligini sizlarga ko'rsata oldim deb umid qilaman. 00:10:06.000 --> 00:10:08.000 Dunyo bizga sezilganidan ko'ra 00:10:08.000 --> 00:10:10.000 boyroq 00:10:10.000 --> 00:10:13.000 va ulkanroqdir. 00:10:13.000 --> 00:10:16.000 Sizlarda dunyoni yangi ko'zlar bilan ko'rishni 00:10:16.000 --> 00:10:19.000 o'rganish xohishini uyg'otdim deb umid qilaman. NOTE Paragraph 00:10:19.000 --> 00:10:21.000 Rahmat. NOTE Paragraph 00:10:21.000 --> 00:10:32.000 (Qarsaklar)