WEBVTT

00:00:00.988 --> 00:00:05.701
Te smoki z zamierzchłych czasów
to niesamowite stworzenia.

00:00:05.701 --> 00:00:07.146
Są niezwykłe,

00:00:07.146 --> 00:00:08.856
a także piękne,

00:00:08.856 --> 00:00:11.841
a wiemy o nich tak niewiele.

NOTE Paragraph

00:00:11.841 --> 00:00:14.131
Takie myśli pojawiły się w mojej głowie,

00:00:14.131 --> 00:00:18.574
gdy patrzyłem na strony
mojej pierwszej książki o dinozaurach.

00:00:18.574 --> 00:00:21.078
Miałem około 5 lat

00:00:21.078 --> 00:00:23.031
i wtedy właśnie zdecydowałem,

00:00:23.031 --> 00:00:25.876
że zostanę paleontologiem.

00:00:25.876 --> 00:00:29.213
Paleontologia pozwoliła mi
połączyć miłość do zwierząt

00:00:29.213 --> 00:00:33.941
z pragnieniem podróżowania
w odległe zakątki świata.

NOTE Paragraph

00:00:33.941 --> 00:00:36.964
Minęło już parę lat, 
poprowadziłem kilka ekspedycji

00:00:36.964 --> 00:00:42.146
na jeden z najdalszych 
zakątków planety, Saharę.

00:00:42.146 --> 00:00:46.195
Pracuję w tym miejscu, 
bo staram się odkryć

00:00:46.195 --> 00:00:51.300
nowe szczątki niezwykłego dinozaura,
ogromnego drapieżnika,

00:00:51.300 --> 00:00:54.451
zwanego spinozaurem.

NOTE Paragraph

00:00:54.451 --> 00:00:57.804
Kilka kości tego zwierzęcia znaleziono

00:00:57.804 --> 00:00:59.184
na pustyniach Egiptu.

00:00:59.184 --> 00:01:04.537
Około 100 lat temu opisał je
niemiecki paleontolog.

00:01:04.537 --> 00:01:09.485
Niestety, kości te zostały zniszczone
podczas II wojny światowej.

00:01:09.485 --> 00:01:13.789
Zostało nam tylko
kilka rysunków i zapisków.

NOTE Paragraph

00:01:13.789 --> 00:01:15.050
Ze szkiców wiemy,

00:01:15.050 --> 00:01:18.461
że to stworzenie, które żyło 
około 100 milionów lat temu,

00:01:18.461 --> 00:01:20.012
było bardzo duże,

00:01:20.012 --> 00:01:23.425
na plecach wyrastały mu kolce,
tworzące wspaniały żagiel.

00:01:23.425 --> 00:01:28.172
Miało też długie, smukłe szczęki,
trochę jak krokodyl,

00:01:29.542 --> 00:01:31.760
ze stożkowatymi zębami.

00:01:31.760 --> 00:01:36.647
Mogły być używane do chwytania
śliskiej zdobyczy, na przykład ryb.

00:01:36.647 --> 00:01:38.704
Nie dowiedzieliśmy się niczego więcej

00:01:38.704 --> 00:01:42.303
przez kolejne 100 lat.

NOTE Paragraph

00:01:46.563 --> 00:01:51.365
Mój obszar pracy znajdował się
na granicy Maroka i Algierii,

00:01:51.365 --> 00:01:53.938
w miejscu zwanym Kem Kem.

00:01:53.938 --> 00:01:56.251
To trudne miejsce do pracy.

00:01:56.251 --> 00:01:59.940
Trzeba liczyć się z burzami piaskowymi,
wężami i skorpionami,

00:01:59.940 --> 00:02:03.084
i ciężko tam znaleźć dobre skamieniałości.

00:02:03.084 --> 00:02:05.900
Ale ciężka praca opłaciła się.

00:02:05.900 --> 00:02:08.115
Znaleźliśmy wiele niesamowitych okazów.

00:02:08.115 --> 00:02:09.867
To największa kość dinozaura,

00:02:09.867 --> 00:02:12.375
jaką znaleziono w tej części Sahary.

00:02:13.475 --> 00:02:16.969
Znaleźliśmy szczątki
ogromnych drapieżników,

00:02:16.969 --> 00:02:19.632
średnich drapieżników,

00:02:19.632 --> 00:02:25.231
i osiem różnych drapieżników, 
podobnych do krokodyli.

NOTE Paragraph

00:02:25.231 --> 00:02:28.233
Te skamieniałości zachowały się
w systemie rzecznym.

00:02:28.233 --> 00:02:33.273
Był to także dom dla ogromnych,
wielkości auta, celakantokształtnych,

00:02:33.523 --> 00:02:35.863
potwornej ryby piły.

00:02:35.863 --> 00:02:39.563
Niebo nad rzeką było pełne pterozaurów,

00:02:39.563 --> 00:02:41.591
latających gadów.

00:02:41.591 --> 00:02:43.280
To było dość niebezpieczne miejsce.

00:02:43.280 --> 00:02:46.929
Nie chcielibyście się tam przenieść
wehikułem czasu.

NOTE Paragraph

00:02:48.159 --> 00:02:51.079
Znajdujemy te niesamowite
skamieniałości zwierząt,

00:02:51.079 --> 00:02:53.769
które żyły wraz ze spinozaurem,

00:02:53.769 --> 00:02:56.538
ale on sam pozostawał nieuchwytny.

00:02:56.538 --> 00:02:58.285
Znajdowaliśmy tylko fragmenty,

00:02:58.285 --> 00:03:02.700
miałem nadzieję, że w końcu
odkryjemy częściowy szkielet.

NOTE Paragraph

00:03:03.640 --> 00:03:05.357
W końcu, bardzo niedawno,

00:03:05.357 --> 00:03:08.467
udało nam się znaleźć wykopalisko,

00:03:08.467 --> 00:03:13.431
na którym lokalny poszukiwacz skamielin
odkrył kilka kości spinozaura.

00:03:13.431 --> 00:03:16.291
Powróciliśmy w to miejsce,
zebraliśmy więcej kości.

00:03:16.291 --> 00:03:20.364
Po 100 latach w końcu
mieliśmy kolejny częściowy szkielet

00:03:20.364 --> 00:03:22.525
tego niesamowitego zwierzęcia.

00:03:22.525 --> 00:03:24.196
Mogliśmy go zrekonstruować.

NOTE Paragraph

00:03:24.196 --> 00:03:26.090
Wiemy, że spinozaur miał głowę

00:03:26.090 --> 00:03:27.886
podobną do krokodyla,

00:03:27.886 --> 00:03:30.081
całkiem inną niż drapieżne dinozaury,

00:03:30.081 --> 00:03:32.818
zupełnie inną niż tyranozaur.

00:03:32.818 --> 00:03:37.071
Ale najciekawsze informacje pochodzą
z pozostałej części szkieletu.

00:03:37.641 --> 00:03:39.004
Mieliśmy długie kolce,

00:03:39.004 --> 00:03:41.632
które tworzą ogromny żagiel.

00:03:41.632 --> 00:03:43.877
Kości nóg, kości czaszki,

00:03:43.877 --> 00:03:47.325
mieliśmy też płetwowate, szerokie stopy,

00:03:47.325 --> 00:03:50.140
kolejna, nietypowa rzecz dla dinozaurów.

00:03:50.140 --> 00:03:53.251
Sądzimy, że mogły służyć
do chodzenia po miękkim podłożu

00:03:53.251 --> 00:03:55.943
albo do pływania.

00:03:55.943 --> 00:03:59.381
Przyjrzeliśmy się mikrostrukturze kości,

00:03:59.381 --> 00:04:01.377
ich wewnętrznej strukturze.

00:04:01.377 --> 00:04:04.136
Okazało się, że są bardzo zbite.

00:04:04.136 --> 00:04:07.994
To typowa cecha zwierząt,
które spędzają dużo czasu w wodzie.

00:04:07.994 --> 00:04:11.186
Pozwala to lepiej 
utrzymywać się na powierzchni.

NOTE Paragraph

00:04:11.186 --> 00:04:16.559
Prześwietliliśmy kości i zbudowaliśmy
cyfrowy szkielet spinozaura.

00:04:16.559 --> 00:04:18.770
Patrząc na niego,

00:04:18.770 --> 00:04:23.206
zdaliśmy sobie sprawę, 
że ten dinozaur jest zupełnie inny.

00:04:23.206 --> 00:04:24.805
Większy od tyranozaura,

00:04:24.805 --> 00:04:27.530
a jego głowa mówi wyraźnie,
że żywił się rybami,

00:04:27.530 --> 00:04:31.629
a cały szkielet mówi, że uwielbiał wodę.

00:04:31.629 --> 00:04:36.464
Zbite kości, płetwowate stopy,
zredukowane tylne kończyny,

00:04:36.464 --> 00:04:38.672
wszystko to jest obecne u zwierząt,

00:04:38.672 --> 00:04:41.551
które większość czasu przebywają w wodzie.

NOTE Paragraph

00:04:42.711 --> 00:04:46.104
Obudowaliśmy naszego spinozaura ciałem.

00:04:46.104 --> 00:04:50.268
Patrzę na przyczep mięśni
i owijam go skórą.

00:04:50.268 --> 00:04:54.148
Zdaliśmy sobie sprawę, że mamy
do czynienia z rzecznym potworem.

00:04:54.148 --> 00:04:56.477
To drapieżnik, większy od tyranozaura,

00:04:56.477 --> 00:04:59.253
władca pradawnych, rzecznych gigantów,

00:04:59.253 --> 00:05:02.503
żywiący się stworzeniami wodnymi,
które pokazywałem wcześniej.

NOTE Paragraph

00:05:02.503 --> 00:05:05.369
Dlatego właśnie
to odkrycie jest niesamowite.

00:05:05.369 --> 00:05:06.874
To zupełnie inny dinozaur.

00:05:06.874 --> 00:05:10.441
Niektórzy mówili mi, że takie odkrycie
zdarza się tylko raz w życiu.

00:05:10.441 --> 00:05:13.703
Bo już nie zostało wiele do odkrycia.

00:05:14.803 --> 00:05:17.975
Uważam, że to nieprawda.

00:05:17.975 --> 00:05:20.246
Sahara jest pełna skarbów.

00:05:20.246 --> 00:05:23.431
Kiedy ktoś mówi mi, że nie ma już
miejsc niezbadanych,

00:05:23.431 --> 00:05:27.468
cytuję słynnego poszukiwacza dinozaurów, 
Roya Chapmana Andrewsa,

00:05:27.468 --> 00:05:33.084
"Przygoda kryje się tuż za rogiem,

00:05:33.084 --> 00:05:35.896
świat jest wciąż pełen takich zakamarków".

00:05:35.896 --> 00:05:37.815
Taka była prawda wiele dekad temu,

00:05:37.815 --> 00:05:39.857
kiedy Andrews napisał te słowa,

00:05:39.857 --> 00:05:41.839
i wciąż jest to prawdą dzisiaj.

NOTE Paragraph

00:05:41.839 --> 00:05:42.727
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:05:42.727 --> 00:05:45.421
(Brawa)