1
00:00:00,988 --> 00:00:05,701
Te smoki z zamierzchłych czasów
to niesamowite stworzenia.

2
00:00:05,701 --> 00:00:07,146
Są niezwykłe,

3
00:00:07,146 --> 00:00:08,856
a także piękne,

4
00:00:08,856 --> 00:00:11,841
a wiemy o nich tak niewiele.

5
00:00:11,841 --> 00:00:14,131
Takie myśli pojawiły się w mojej głowie,

6
00:00:14,131 --> 00:00:18,574
gdy patrzyłem na strony
mojej pierwszej książki o dinozaurach.

7
00:00:18,574 --> 00:00:21,078
Miałem około 5 lat

8
00:00:21,078 --> 00:00:23,031
i wtedy właśnie zdecydowałem,

9
00:00:23,031 --> 00:00:25,876
że zostanę paleontologiem.

10
00:00:25,876 --> 00:00:29,213
Paleontologia pozwoliła mi
połączyć miłość do zwierząt

11
00:00:29,213 --> 00:00:33,941
z pragnieniem podróżowania
w odległe zakątki świata.

12
00:00:33,941 --> 00:00:36,964
Minęło już parę lat, 
poprowadziłem kilka ekspedycji

13
00:00:36,964 --> 00:00:42,146
na jeden z najdalszych 
zakątków planety, Saharę.

14
00:00:42,146 --> 00:00:46,195
Pracuję w tym miejscu, 
bo staram się odkryć

15
00:00:46,195 --> 00:00:51,300
nowe szczątki niezwykłego dinozaura,
ogromnego drapieżnika,

16
00:00:51,300 --> 00:00:54,451
zwanego spinozaurem.

17
00:00:54,451 --> 00:00:57,804
Kilka kości tego zwierzęcia znaleziono

18
00:00:57,804 --> 00:00:59,184
na pustyniach Egiptu.

19
00:00:59,184 --> 00:01:04,537
Około 100 lat temu opisał je
niemiecki paleontolog.

20
00:01:04,537 --> 00:01:09,485
Niestety, kości te zostały zniszczone
podczas II wojny światowej.

21
00:01:09,485 --> 00:01:13,789
Zostało nam tylko
kilka rysunków i zapisków.

22
00:01:13,789 --> 00:01:15,050
Ze szkiców wiemy,

23
00:01:15,050 --> 00:01:18,461
że to stworzenie, które żyło 
około 100 milionów lat temu,

24
00:01:18,461 --> 00:01:20,012
było bardzo duże,

25
00:01:20,012 --> 00:01:23,425
na plecach wyrastały mu kolce,
tworzące wspaniały żagiel.

26
00:01:23,425 --> 00:01:28,172
Miało też długie, smukłe szczęki,
trochę jak krokodyl,

27
00:01:29,542 --> 00:01:31,760
ze stożkowatymi zębami.

28
00:01:31,760 --> 00:01:36,647
Mogły być używane do chwytania
śliskiej zdobyczy, na przykład ryb.

29
00:01:36,647 --> 00:01:38,704
Nie dowiedzieliśmy się niczego więcej

30
00:01:38,704 --> 00:01:42,303
przez kolejne 100 lat.

31
00:01:46,563 --> 00:01:51,365
Mój obszar pracy znajdował się
na granicy Maroka i Algierii,

32
00:01:51,365 --> 00:01:53,938
w miejscu zwanym Kem Kem.

33
00:01:53,938 --> 00:01:56,251
To trudne miejsce do pracy.

34
00:01:56,251 --> 00:01:59,940
Trzeba liczyć się z burzami piaskowymi,
wężami i skorpionami,

35
00:01:59,940 --> 00:02:03,084
i ciężko tam znaleźć dobre skamieniałości.

36
00:02:03,084 --> 00:02:05,900
Ale ciężka praca opłaciła się.

37
00:02:05,900 --> 00:02:08,115
Znaleźliśmy wiele niesamowitych okazów.

38
00:02:08,115 --> 00:02:09,867
To największa kość dinozaura,

39
00:02:09,867 --> 00:02:12,375
jaką znaleziono w tej części Sahary.

40
00:02:13,475 --> 00:02:16,969
Znaleźliśmy szczątki
ogromnych drapieżników,

41
00:02:16,969 --> 00:02:19,632
średnich drapieżników,

42
00:02:19,632 --> 00:02:25,231
i osiem różnych drapieżników, 
podobnych do krokodyli.

43
00:02:25,231 --> 00:02:28,233
Te skamieniałości zachowały się
w systemie rzecznym.

44
00:02:28,233 --> 00:02:33,273
Był to także dom dla ogromnych,
wielkości auta, celakantokształtnych,

45
00:02:33,523 --> 00:02:35,863
potwornej ryby piły.

46
00:02:35,863 --> 00:02:39,563
Niebo nad rzeką było pełne pterozaurów,

47
00:02:39,563 --> 00:02:41,591
latających gadów.

48
00:02:41,591 --> 00:02:43,280
To było dość niebezpieczne miejsce.

49
00:02:43,280 --> 00:02:46,929
Nie chcielibyście się tam przenieść
wehikułem czasu.

50
00:02:48,159 --> 00:02:51,079
Znajdujemy te niesamowite
skamieniałości zwierząt,

51
00:02:51,079 --> 00:02:53,769
które żyły wraz ze spinozaurem,

52
00:02:53,769 --> 00:02:56,538
ale on sam pozostawał nieuchwytny.

53
00:02:56,538 --> 00:02:58,285
Znajdowaliśmy tylko fragmenty,

54
00:02:58,285 --> 00:03:02,700
miałem nadzieję, że w końcu
odkryjemy częściowy szkielet.

55
00:03:03,640 --> 00:03:05,357
W końcu, bardzo niedawno,

56
00:03:05,357 --> 00:03:08,467
udało nam się znaleźć wykopalisko,

57
00:03:08,467 --> 00:03:13,431
na którym lokalny poszukiwacz skamielin
odkrył kilka kości spinozaura.

58
00:03:13,431 --> 00:03:16,291
Powróciliśmy w to miejsce,
zebraliśmy więcej kości.

59
00:03:16,291 --> 00:03:20,364
Po 100 latach w końcu
mieliśmy kolejny częściowy szkielet

60
00:03:20,364 --> 00:03:22,525
tego niesamowitego zwierzęcia.

61
00:03:22,525 --> 00:03:24,196
Mogliśmy go zrekonstruować.

62
00:03:24,196 --> 00:03:26,090
Wiemy, że spinozaur miał głowę

63
00:03:26,090 --> 00:03:27,886
podobną do krokodyla,

64
00:03:27,886 --> 00:03:30,081
całkiem inną niż drapieżne dinozaury,

65
00:03:30,081 --> 00:03:32,818
zupełnie inną niż tyranozaur.

66
00:03:32,818 --> 00:03:37,071
Ale najciekawsze informacje pochodzą
z pozostałej części szkieletu.

67
00:03:37,641 --> 00:03:39,004
Mieliśmy długie kolce,

68
00:03:39,004 --> 00:03:41,632
które tworzą ogromny żagiel.

69
00:03:41,632 --> 00:03:43,877
Kości nóg, kości czaszki,

70
00:03:43,877 --> 00:03:47,325
mieliśmy też płetwowate, szerokie stopy,

71
00:03:47,325 --> 00:03:50,140
kolejna, nietypowa rzecz dla dinozaurów.

72
00:03:50,140 --> 00:03:53,251
Sądzimy, że mogły służyć
do chodzenia po miękkim podłożu

73
00:03:53,251 --> 00:03:55,943
albo do pływania.

74
00:03:55,943 --> 00:03:59,381
Przyjrzeliśmy się mikrostrukturze kości,

75
00:03:59,381 --> 00:04:01,377
ich wewnętrznej strukturze.

76
00:04:01,377 --> 00:04:04,136
Okazało się, że są bardzo zbite.

77
00:04:04,136 --> 00:04:07,994
To typowa cecha zwierząt,
które spędzają dużo czasu w wodzie.

78
00:04:07,994 --> 00:04:11,186
Pozwala to lepiej 
utrzymywać się na powierzchni.

79
00:04:11,186 --> 00:04:16,559
Prześwietliliśmy kości i zbudowaliśmy
cyfrowy szkielet spinozaura.

80
00:04:16,559 --> 00:04:18,770
Patrząc na niego,

81
00:04:18,770 --> 00:04:23,206
zdaliśmy sobie sprawę, 
że ten dinozaur jest zupełnie inny.

82
00:04:23,206 --> 00:04:24,805
Większy od tyranozaura,

83
00:04:24,805 --> 00:04:27,530
a jego głowa mówi wyraźnie,
że żywił się rybami,

84
00:04:27,530 --> 00:04:31,629
a cały szkielet mówi, że uwielbiał wodę.

85
00:04:31,629 --> 00:04:36,464
Zbite kości, płetwowate stopy,
zredukowane tylne kończyny,

86
00:04:36,464 --> 00:04:38,672
wszystko to jest obecne u zwierząt,

87
00:04:38,672 --> 00:04:41,551
które większość czasu przebywają w wodzie.

88
00:04:42,711 --> 00:04:46,104
Obudowaliśmy naszego spinozaura ciałem.

89
00:04:46,104 --> 00:04:50,268
Patrzę na przyczep mięśni
i owijam go skórą.

90
00:04:50,268 --> 00:04:54,148
Zdaliśmy sobie sprawę, że mamy
do czynienia z rzecznym potworem.

91
00:04:54,148 --> 00:04:56,477
To drapieżnik, większy od tyranozaura,

92
00:04:56,477 --> 00:04:59,253
władca pradawnych, rzecznych gigantów,

93
00:04:59,253 --> 00:05:02,503
żywiący się stworzeniami wodnymi,
które pokazywałem wcześniej.

94
00:05:02,503 --> 00:05:05,369
Dlatego właśnie
to odkrycie jest niesamowite.

95
00:05:05,369 --> 00:05:06,874
To zupełnie inny dinozaur.

96
00:05:06,874 --> 00:05:10,441
Niektórzy mówili mi, że takie odkrycie
zdarza się tylko raz w życiu.

97
00:05:10,441 --> 00:05:13,703
Bo już nie zostało wiele do odkrycia.

98
00:05:14,803 --> 00:05:17,975
Uważam, że to nieprawda.

99
00:05:17,975 --> 00:05:20,246
Sahara jest pełna skarbów.

100
00:05:20,246 --> 00:05:23,431
Kiedy ktoś mówi mi, że nie ma już
miejsc niezbadanych,

101
00:05:23,431 --> 00:05:27,468
cytuję słynnego poszukiwacza dinozaurów, 
Roya Chapmana Andrewsa,

102
00:05:27,468 --> 00:05:33,084
"Przygoda kryje się tuż za rogiem,

103
00:05:33,084 --> 00:05:35,896
świat jest wciąż pełen takich zakamarków".

104
00:05:35,896 --> 00:05:37,815
Taka była prawda wiele dekad temu,

105
00:05:37,815 --> 00:05:39,857
kiedy Andrews napisał te słowa,

106
00:05:39,857 --> 00:05:41,839
i wciąż jest to prawdą dzisiaj.

107
00:05:41,839 --> 00:05:42,727
Dziękuję.

108
00:05:42,727 --> 00:05:45,421
(Brawa)