0:00:00.638,0:00:03.404
Bitcoin son vaxtlar[br]çox diqqət toplayan

0:00:03.404,0:00:05.546
yeni virtual valyuta sistemidir.

0:00:05.546,0:00:07.043
Düşünürəm ki, bitcoinin

0:00:07.043,0:00:10.010
dərinliklərinə enib [br]necə işlədiyi haqqında

0:00:10.010,0:00:12.621
ətraflı məlumat verəcək videolar çəkim.

0:00:12.621,0:00:15.768
Bu videoda isə əsas məqsədim

0:00:15.768,0:00:18.214
bu mexanizmi yüksək səviyyədə

0:00:18.214,0:00:19.603
təsvir etməkdir.

0:00:19.603,0:00:21.201
Sonraki videolarda isə məqsədim

0:00:21.201,0:00:24.548
bu videoda danışdıqlarım barədə

0:00:24.548,0:00:27.340
bir az daha ətraflı məlumat verməkdir.

0:00:27.340,0:00:29.607
Bu videoların sonunda

0:00:29.607,0:00:31.955
siz sadəcə bitcoinin nə olduğunu deyil,

0:00:31.955,0:00:33.575
həmçinin əməliyyatların başlama

0:00:33.575,0:00:35.872
mexanizmini də anlayacaqsınız.

0:00:35.872,0:00:38.048
Bu əməliyyatlar üçün doğrulamanın necə baş

0:00:38.048,0:00:38.860
verdiyini görəcək və birinin

0:00:38.860,0:00:41.500
həqiqətən "bitcoin mədənçiliyi" [br]kimi tanınan

0:00:41.500,0:00:43.126
bir prosesdə iştirak etməsinin

0:00:43.126,0:00:44.882
nə demək olduğunu öyrənəcəksiniz.

0:00:44.882,0:00:46.462
Əgər bitcoin ilə [br]maraqlanmısınızsa,

0:00:46.462,0:00:49.392
bu termin haqqında eşitmiş ola bilərsiniz.

0:00:49.392,0:00:50.629
Onu da qeyd edim ki,

0:00:50.629,0:00:53.507
bu, bitcoin sxemi ilə də əlaqəlidir.

0:00:53.507,0:00:56.627
Bütün müvafiq detalları əhatə

0:00:56.627,0:00:58.072
etmək üçün bir az vaxt lazımdır.

0:00:58.072,0:01:00.818
Məncə, bitcoin kimi bir sxemi

0:01:00.818,0:01:02.474
anlamağın ən yaxşı yolu

0:01:02.474,0:01:04.954
bütün uyğun

0:01:04.954,0:01:08.248
detalları araşdırmaqdır.

0:01:08.248,0:01:10.303
Şübhəsiz, sizin çoxlu suallarınız

0:01:10.303,0:01:11.288
olacaq, amma

0:01:11.288,0:01:13.502
məqsədim odur ki,

0:01:13.502,0:01:16.265
bu videoların sonunda

0:01:16.265,0:01:17.517
sizin suallarınız

0:01:17.517,0:01:18.909
uyğun şəkildə [br]cavablandırılsın.

0:01:18.909,0:01:21.240
Bu biraz zaman ala bilər,

0:01:21.240,0:01:23.902
çünki mən bunları məntiqli şəkildə

0:01:23.902,0:01:25.127
izah etməyə çalışacam.

0:01:25.127,0:01:28.413
Sxemi kifayət qədər izah edənə qədər

0:01:28.413,0:01:31.216
bəzi detalları kənarda buraxacam,

0:01:31.216,0:01:33.718
daha sonra isə bu detalları əlavə edəcəm.

0:01:33.718,0:01:34.880
Çoxlu xırda məqamlara

0:01:34.880,0:01:38.072
ilişib qalmamaq üçün

0:01:38.072,0:01:39.127
izah etdikcə

0:01:39.127,0:01:41.003
ümumi sistem haqqında

0:01:41.003,0:01:42.726
bir fikir əldə edəcəksiniz.

0:01:42.726,0:01:44.962
Başlayaq.

0:01:44.962,0:01:46.371
Əvvəla, qeyd edim ki,

0:01:46.371,0:01:48.737
bitcoin mərkəzləşdirilməmiş

0:01:48.737,0:01:51.293
valyuta sistemi kimi tanınır,

0:01:51.293,0:01:54.321
çünki onun yaradılması və ya əməliyyatı ilə

0:01:54.321,0:01:57.794
məşğul olan bank və ya qurum yoxdur.

0:01:57.794,0:02:00.432
Əslində, bitcoin məzmununda baş verən

0:02:00.432,0:02:02.611
bütün əməliyyatlar üçün

0:02:02.611,0:02:04.210
eyni səviyyəli şəbəkə [br]kimi tanınan

0:02:04.210,0:02:08.153
protokolun tətbiqi və istifadəsi, həmçinin

0:02:08.153,0:02:09.672
müxtəlif aspektlər ilə kollektiv

0:02:09.672,0:02:14.294
şəkildə uzlaşan fərdi hostlar şəbəkəsi[br]istifadə olunur.

0:02:15.477,0:02:17.400
Bitcoin bəzən kriptovalyuta

0:02:17.400,0:02:19.007
olaraq da adlandırılır,

0:02:19.007,0:02:19.957
kriptovalyuta

0:02:19.957,0:02:22.939
deyərkən bitcoin əməliyyatlarının [br]baş verməsini

0:02:22.939,0:02:25.681
asanlaşdırmaq və ya [br]reallaşdırmaq üçün bəzi

0:02:25.681,0:02:27.307
kriptoqrafik üsullardan istifadə etməyi [br]nəzərdə tuturam.

0:02:27.307,0:02:28.531
Bu üsullardan bəziləri

0:02:28.531,0:02:29.887
ilə bağlı video çəkəcəm,

0:02:29.887,0:02:31.855
lakin onun mərkəzləşdirilməmiş olduğunu

0:02:31.855,0:02:33.122
və kriptovalyutanın bir növü

0:02:33.122,0:02:35.642
olduğunu nəzərə alın.

0:02:35.642,0:02:38.221
Onu da qeyd edim ki, "bitcoin"

0:02:38.221,0:02:40.897
ifadəsinin özü bir az çaşdırıcı ola bilər

0:02:40.897,0:02:42.831
və bir çox cəhətdən [br]bitcoin

0:02:42.831,0:02:46.418
əməliyyatları ənənəvi [br]sikkə əməliyyatlarına

0:02:46.418,0:02:49.040
bənzəmir, çünki onlar bir növ

0:02:49.040,0:02:51.954
qlobal kitabda qeydləri təmsil edirlər.

0:02:51.954,0:02:54.654
Düşünək ki,

0:02:54.654,0:02:56.250
bir əməliyyat baş verir

0:02:56.250,0:02:58.341
və bu, iki şəxs

0:02:58.341,0:03:00.682
arasında olur.

0:03:00.682,0:03:03.437
Onları təsvir etmək üçün

0:03:03.437,0:03:04.888
Aysel və Əli

0:03:04.888,0:03:06.567
olaraq

0:03:06.567,0:03:08.965
adlandıraq.

0:03:08.965,0:03:12.155
Təsəvvür edin ki,

0:03:12.155,0:03:13.722
Aysel sahib olduğu

0:03:13.722,0:03:15.763
müəyyən qədər bitcoini

0:03:15.763,0:03:17.603
Əliyə köçürmək istəyir.

0:03:17.787,0:03:19.277
Bu əməliyyatı bir növ [br]mühasibat

0:03:19.277,0:03:23.481
kitabçasına qeyd kimi düşünə bilərsiniz.

0:03:24.233,0:03:26.289
Davam etməzdən əvvəl qeyd edim ki,

0:03:26.289,0:03:28.103
Aysel və Əli kimi sözlərdən

0:03:28.103,0:03:29.776
istifadə etsəm də, bitcoin kontekstində

0:03:29.776,0:03:32.288
nəzərdə tutduğum fiziki

0:03:32.288,0:03:36.469
mənada həqiqi şəxslər deyil,

0:03:36.469,0:03:39.847
sadəcə olaraq bitcoin sistemində

0:03:39.847,0:03:41.176
eyniliklərdir.

0:03:41.176,0:03:42.802
Bu eyniliklər

0:03:42.802,0:03:44.805
real tətbiqetmədə

0:03:44.805,0:03:46.609
Aysel və Əli ilə

0:03:46.609,0:03:49.003
əlaqəsi olmayan

0:03:49.003,0:03:52.631
rəqəmlər toplusudur.

0:03:52.631,0:03:55.887
Burada bitcoini istənilən

0:03:55.887,0:03:57.392
şəkildə düşünə bilərsiniz,

0:03:57.392,0:03:59.432
çünki o, həqiqi adlardan çox

0:03:59.432,0:04:00.599
təxəllüsdür.

0:04:00.599,0:04:02.361
İdeya budur ki, bitcoin

0:04:02.361,0:04:03.958
daha çox təxəllüslü bir protokol halına gəlir,

0:04:03.958,0:04:06.565
burada insanlara təxəllüsləri ilə[br]müraciət edilir

0:04:06.565,0:04:08.985
və bitcoin sistemindən istifadə

0:04:09.139,0:04:10.388
edərək əməliyyat keçirmək[br]

0:04:10.388,0:04:12.619
istəyən istifadəçiləri məxfilik [br]ilə təmin edir.

0:04:13.510,0:04:15.665
İndi Aysel və Əli arasındakı [br]bir əməliyyatda

0:04:15.665,0:04:16.849
Ayselin əsas edəcəyi

0:04:16.849,0:04:18.546
bir neçə fərqli rəqəm göstərməkdir.

0:04:18.546,0:04:21.127
O, Əliyə nə qədər bitcoin ayrılacağını

0:04:21.127,0:04:22.594
təyin etməlidir.

0:04:22.594,0:04:24.861
Deyək ki, Aysel özünün [br]50 bitcoini ilə başladı.

0:04:25.215,0:04:27.209
Tutaq ki, Aysel bitcoinlərdən

0:04:27.209,0:04:30.949
30- nu Əliyə vermək,

0:04:31.609,0:04:33.724
bir neçə bitcoinin isə özünə

0:04:33.724,0:04:35.286
qaytarılmasını istəyir.

0:04:35.286,0:04:36.195
Beləliklə, Aysel

0:04:36.195,0:04:37.787
nə qədər dəyişiklik alacağını

0:04:37.787,0:04:39.278
müəyyənləşdirməlidir.

0:04:39.278,0:04:40.855
Fərz edək ki,

0:04:40.855,0:04:43.036
onun dəyişməsi özü üçün 18 bitcoin olacaq,

0:04:43.036,0:04:45.461
geri qalan 2 bitcoin isə

0:04:45.845,0:04:47.573
əməliyyat haqqı olacaq.

0:04:47.573,0:04:50.582
Əməliyyat haqqının nə [br]demək olduğunu

0:04:50.982,0:04:51.722
bir az sonra danışacağıq.

0:04:51.722,0:04:54.137
Gələcək videolarda da bunu ətraflı

0:04:54.137,0:04:56.830
aydınlaşdırmağı düşünürəm. [br]Bu, Ayselin Əliyə

0:04:56.830,0:04:58.858
bu əməliyyatların bəzi təfərrüatlarını

0:04:58.858,0:05:00.893
təsdiqləməsinə kömək etməyə [br]bitcoin şəbəkəsindəki

0:05:00.893,0:05:04.099
digər qovşaqlar üçün bir stimuldur.

0:05:04.684,0:05:07.236
Aysel bu əməliyyat [br]məlumatlarını götürəcək

0:05:07.236,0:05:12.111
və rəqəmsal imza kimi[br]tanınanları bu əməliyyat

0:05:12.111,0:05:13.573
detallarına tətbiq edəcək.

0:05:13.573,0:05:14.992
Rəqəmsal imza əsasən

0:05:14.992,0:05:18.109
ənənəvi imzanın riyazi analoqudur.

0:05:18.109,0:05:21.498
Bu, Ayseli bu əməliyyatın

0:05:21.498,0:05:23.002
təfərrüatları ilə əlaqələndirir.

0:05:23.002,0:05:24.495
Aysel şəxsi dedikdə

0:05:24.495,0:05:27.552
onun bitcoin sistemindəki şəxsiyyətini [br]nəzərdə tuturam və

0:05:27.552,0:05:28.850
bu əlaqələndirmə kriptoqrafik cəhətdən

0:05:28.850,0:05:31.824
güclü bir şəkildə həyata keçirilir.

0:05:31.824,0:05:33.517
Bu əməliyyatın detalları

0:05:33.517,0:05:34.966
baş verdikdən sonra

0:05:34.966,0:05:36.818
təqdim olunacaq,

0:05:36.818,0:05:38.726
ona görə də Aysel əməliyyatın detallarını götürəcək

0:05:38.726,0:05:40.790
və bitcoin qovşaqlarını təmsil edən

0:05:40.790,0:05:44.842
eyni səviyyəli şəbəkədə bütün

0:05:45.149,0:05:47.672
qovşaqlara effektiv şəkildə paylayacaq.

0:05:47.672,0:05:50.624
Əli isə məlumatları

0:05:50.624,0:05:51.719
eyni səviyyəli şəbəkə

0:05:51.719,0:05:53.833
vasitəsilə alır.

0:05:53.833,0:05:55.271
Əli, yəqin ki, əməliyyatın

0:05:55.271,0:05:56.621
bir hissəsini yoxlayacaq.

0:05:56.621,0:05:58.817
Əli düzgün olduğunu

0:05:58.817,0:05:59.633
yoxlaya bilər.

0:05:59.633,0:06:02.272
Məsələn, deyək ki, Ayselin 50 bitcoin [br]ilə başladığını

0:06:02.272,0:06:03.272
və ona 50-dən çox bitcoin

0:06:03.272,0:06:06.365
köçürülmədiyini yoxlaya bilər.

0:06:06.365,0:06:08.955
O, iddaların bəzilərinin doğru [br]olduğuna dair

0:06:08.955,0:06:11.428
riyazi bir zəmanət alacaq.

0:06:11.428,0:06:13.658
Yəni Ayselin sahib olduğunu dediyi

0:06:13.658,0:06:15.915
bitcoinlərə sahib olduğuna,

0:06:15.915,0:06:17.836
bu bitcoinləri

0:06:17.836,0:06:19.129
ona vermək istəməsinə

0:06:19.129,0:06:21.309
kriptoqrafiya ilə əlaqədər riyazi [br]əminlik qazanacaq.

0:06:21.309,0:06:23.205
Lakin o, Ayselin bu bitcoinləri

0:06:23.205,0:06:26.131
başqa birinə köçürməyə

0:06:26.131,0:06:28.740
çalışıb-çalışmamasını

0:06:28.740,0:06:31.431
hələ də bilmiyəcək.

0:06:31.431,0:06:33.146
Ayselin sikkələri

0:06:33.146,0:06:34.445
iki dəfə xərcləməyə

0:06:34.445,0:06:37.436
çalışması rəqəmsal nağd pul

0:06:37.436,0:06:39.142
və elektron valyuta

0:06:39.142,0:06:41.304
sistemləri kontekstində

0:06:41.304,0:06:42.956
ikiqat xərcləmə

0:06:42.956,0:06:45.856
olaraq bilinir.

0:06:45.856,0:06:47.598
Virtual valyutalara sahib

0:06:47.598,0:06:49.354
olduğunuz zaman diqqətli

0:06:49.354,0:06:51.706
olmalısınız, çünki kiminsə əməliyyatı

0:06:51.706,0:06:53.547
təmsil edən rəqəmləri kopyalıyıb

0:06:53.547,0:06:56.547
başqa yerdə istifadə etməsi çox asandır.

0:06:57.331,0:06:58.731
İkiqat xərcləmə riskini

0:06:58.731,0:07:00.946
idarə etməyin və azaltmağın yolu

0:07:00.946,0:07:03.236
bitcoin mədənçiləri kimi tanınan

0:07:03.236,0:07:05.042
eyni səviyyəli şəbəkədə müəyyən

0:07:05.042,0:07:08.727
qovşaqlar dəstindən istifadə etməkdir.

0:07:08.727,0:07:10.568
Siz bitcoin mədənçiləri haqqında[br]eşitmiş ola bilərsiniz,

0:07:10.568,0:07:12.514
onlar eyni səviyyəli

0:07:12.514,0:07:14.770
şəbəkə daxilindəki

0:07:14.770,0:07:17.123
spesifik şəxslərdir.

0:07:17.123,0:07:19.132
Onların işi əsasən

0:07:19.132,0:07:21.052
əməliyyatları götürmək,

0:07:21.052,0:07:21.870
dinləmək

0:07:21.870,0:07:23.146
və xatırlamaqdır.

0:07:23.146,0:07:24.585
Sadəcə Aysel və Əlinin deyil,

0:07:24.585,0:07:26.366
baş verən digər əməliyyatları da

0:07:26.366,0:07:27.980
onlar götürəcək

0:07:27.980,0:07:29.752
və sonda

0:07:29.752,0:07:31.136
əməliyyat blokuna

0:07:31.136,0:07:34.375
yığacaqlar.

0:07:34.375,0:07:35.486
Yəni bu, əvvəllər qeyd olunmamış

0:07:35.486,0:07:39.865
əməliyyatların qeydidir.

0:07:40.402,0:07:42.592
Əgər tək bir əməliyyatı mühasibat

0:07:42.592,0:07:44.082
kitabçası kimi düşünsəniz,

0:07:44.082,0:07:45.749
əməliyyat blokunu kitabın

0:07:45.749,0:07:47.904
bütün səhifələrini əks etdirən

0:07:47.904,0:07:49.613
blok kimi düşünə bilərsiniz.

0:07:50.289,0:07:53.655
Bitcoin mədənçiləri də bu [br]bloka aid olacaqlar.

0:07:54.070,0:07:55.804
Qeydə alınmamış əməliyyatlara

0:07:55.804,0:07:57.734
əlavə olaraq, bu işləri yerinə yetirmək

0:07:57.734,0:08:01.287
üçün göstərdikləri səylərə görə

0:08:01.287,0:08:04.004
özlərini mükafatlandırmağa[br]yalnız özləri üçün

0:08:04.004,0:08:06.481
nəzərdə tutulmuş xüsusi əməliyyatları da [br]buraya daxil edəcəklər.

0:08:06.958,0:08:09.132
Artıq bir əməliyyat bloku əvvəlki [br]əməliyyat

0:08:09.132,0:08:11.905
blokunun kodlaşdırmasını da [br]əhatə edəcəkdir.

0:08:11.905,0:08:14.153
Müəyyən qədər davamlılıq olacaq

0:08:14.153,0:08:16.640
və sonra bitcoin mədənçiləri [br]bu əməliyyatlarla

0:08:16.640,0:08:19.060
əlaqəli xüsusi hazırlanmış bir

0:08:19.060,0:08:21.525
sıra ardıcıllıq daxil edəcəklər.

0:08:21.525,0:08:23.579
Bu rəqəmlər ardıcıllığı işin sübutu

0:08:23.579,0:08:26.599
kimi tanınır.

0:08:26.599,0:08:27.556
Çünki bunu yaratmaq

0:08:27.556,0:08:30.053
olduqca çətindir,

0:08:30.053,0:08:31.844
çox səy tələb edir və bu,

0:08:31.844,0:08:34.085
bitcoin mədənçiliyi ilə məşğul olanların

0:08:34.085,0:08:36.796
onu əldə etməsini çətinləşdirir.

0:08:36.796,0:08:39.599
Amma bu, onların əlavə

0:08:39.599,0:08:41.649
ödəniş mükafatını almaq müqabilində,

0:08:42.141,0:08:45.085
həmçinin Ayselin onlara söz verəcəyi

0:08:45.085,0:08:45.974
əməliyyat haqqı

0:08:45.974,0:08:47.753
müqabilində

0:08:47.753,0:08:50.282
müəyyən hesablama səyi

0:08:50.282,0:08:53.685
göstərmələrini tələb edir.

0:08:54.053,0:08:55.671
Ayrı bir videoda işin sübutu

0:08:55.671,0:08:57.851
protokollarının nə olduğunu [br]daha ətraflı danışacağam.

0:08:57.851,0:08:59.548
Hər bir əməliyyat bloku [br]əvvəlki əməliyyatlar

0:08:59.548,0:09:03.675
haqqında da məlumat ehtiva etdiyi üçün

0:09:03.675,0:09:04.893
əldə etdiyiniz

0:09:04.893,0:09:06.656
sadəcə bir blok deyil.

0:09:06.656,0:09:09.169
Nəhayət, əldə etdiyiniz əməliyyat

0:09:09.645,0:09:11.295
zəncirdir və

0:09:11.295,0:09:15.109
siz bunu əməliyyat blok zənciri adlandıra bilərsiniz.

0:09:15.109,0:09:17.146
İdeya budur ki, bitcoin mədənçisi

0:09:17.146,0:09:19.785
bütün qeydə alınmamış [br]əməliyyatları

0:09:19.785,0:09:21.955
etiva edən əməliyyat blok zəncirini və

0:09:21.955,0:09:22.999
iş sübutunu qura bildikdə

0:09:22.999,0:09:26.893
bitcoin üçün eyni səviyyəli

0:09:26.893,0:09:29.592
şəbəkə ilə bütün qovşaqlara

0:09:29.592,0:09:32.996
paylanacaq.

0:09:33.379,0:09:36.643
Sonra yeni yayımlanan zəncir [br]bir növ təsdiqlənib düzgün

0:09:36.643,0:09:39.055
xüsusiyyətlərə cavab verdikdə

0:09:39.055,0:09:40.835
şəbəkədəki qovşaqlar ondan

0:09:40.835,0:09:42.299
istifadə etməyə başlayacaq

0:09:42.299,0:09:43.244
və bu zəncirə yeni [br]əməliyyat blokları

0:09:43.244,0:09:46.496
əlavə etməyə başlayacaqlar.

0:09:46.496,0:09:47.381
Onlar hələ işlənməmişləri

0:09:47.381,0:09:48.471
götürəcək və

0:09:48.471,0:09:51.278
düzgün iş sübutu olan

0:09:51.278,0:09:54.213
qovşaq tərəfindən yayımlanan

0:09:54.213,0:09:57.528
əməliyyat zəncirinə daxil [br]etməyə başlayacaqlar.

0:09:57.528,0:09:58.807
İndi bitcoin konteksində edəcəyimiz

0:09:58.807,0:10:01.249
qovşaqların yanlız məzmununu yaratmaq üçün

0:10:01.249,0:10:02.250
ən böyük iş həcmini

0:10:02.250,0:10:05.266
əks etdirən

0:10:05.727,0:10:08.024
əməliyyat bloku

0:10:08.024,0:10:10.881
zəncirini nəzərdən keçirməkdir.

0:10:10.881,0:10:12.769
Qeyd etdiyim kimi işin sübutu anlayışı[br]da vardır və bu,

0:10:12.769,0:10:14.928
əməliyyat blok zəncirinin yaradılmasında

0:10:14.928,0:10:17.713
nəyin, hansı işin

0:10:17.713,0:10:20.831
iştirak etdiyini müəyyənləşdirmək üçün[br]istifadə olunur.

0:10:20.831,0:10:22.929
Ən uzun olan bitcoin sistemində

0:10:22.929,0:10:24.746
müqəddəs hesab ediləcək.

0:10:24.746,0:10:26.970
Gələcək mədənçilər yalnız ən

0:10:26.970,0:10:30.904
çox iş görən zəncirdə [br]işləməlidirlər.

0:10:30.904,0:10:32.331
Burada diqqətçəkən odur ki, bütün

0:10:32.331,0:10:34.876
proses mərkəzləşdirilməmişdir.

0:10:34.876,0:10:38.190
Əməliyyatda iştirak edən heç bir[br]bank və ya

0:10:38.190,0:10:40.851
mərkəzləşdirilmiş etibarlı qurum yoxdur.

0:10:40.851,0:10:42.809
Ümid edirəm ki, bu ilk video bitcoin

0:10:42.809,0:10:44.772
sisteminin yüksək səviyyəli mexanikası

0:10:44.772,0:10:47.746
haqqında biraz təsəvvür yaratdı.

0:10:47.746,0:10:50.450
Toxunmadığım bir çox mövzu var,

0:10:50.450,0:10:52.184
sonrakı videolarda bu təfərrüatları

0:10:52.184,0:10:54.138
əhatə etməklə başlayacam.

0:10:54.138,0:10:55.628
Əminəm ki, sizin bir çox[br]sualınız var,

0:10:55.628,0:10:57.416
gələcək videolar bu sualların

0:10:57.416,0:11:00.113
bəzilərinin cavablandırılmasına kömək edəcəkdir.