Hình dung thế này:
bạn và một người bạn đang xem một hài kịch
thì một anh chàng khá ngáo bước vào phòng
mang theo chiếc bánh cưới 4 tầng.
Anh ta hụt chân,
ngã xuống,
và cắm mặt vào cái bánh.
Bạn của bạn cười ngặt ngẽo và nói
"Buồn cười quá! Thật trớ trêu!"
Vậy, bạn sẽ làm gì?
Bạn sẽ cười theo
và mặc kệ sự nhầm lẫn tai hại
về sự trớ trêu?
Hay bạn sẽ nhanh nhảu
giải thích ý nghĩa thực sự
của từ "trớ trêu"?
Nếu bạn là tôi, bạn sẽ chọn phương án sau.
Đáng tiếc là, từ "trớ trêu"
thường bị hiểu sai hoàn toàn.
Chúng ta vô tư dùng khái niệm này
mỗi khi thấy thứ gì đó hài hước
tình cờ xảy ra.
Và dù có nhiều trường hợp thực sự trớ trêu
đúng là hài hước,
thì hài hước không phải là nhân tố cốt lõi
của việc "trớ trêu".
Một tình huống chỉ thực sự trớ trêu
nếu điều xảy ra
hoàn toàn trái ngược
với cái được mong đợi.
Nếu bạn mong chờ A,
nhưng điều xảy ra lại là B,
thì đó chính là "trớ trêu".
Lấy tình huống bánh kem vừa nãy
làm ví dụ.
Khi ai đó cố giữ thăng bằng một thứ
trong thế chênh vênh
vốn một mình không thể cáng đáng,
rốt cuộc vấp, ngã và làm hỏng chuyện,
nó có thể hài hước,
nhưng không phải "trớ trêu".
Thực ra, bạn có thể đoán trước rằng
một người bê bánh kem to bằng một tay
có khả năng cao sẽ vấp té.
Và khi anh ấy té thật,
thực tế đó không quá bất ngờ.
Thế nên đó không phải là "trớ trêu".
Nhưng nếu đó là một gã ngổ ngáo
giành huy chương vàng
trong cuộc thi bê bánh kem đi bộ
ở Thế Vận Hội Atlanta 1996 thì sao?
Nếu anh ta là
người mang bánh chuyên nghiệp?
Khi đó, bạn sẽ có cơ sở để nghĩ rằng
hẳn anh ta sẽ thuần thục hơn
khi bê trên tay cái bánh to đến kì cục.
Thế nhưng trái với kì vọng thông thường,
anh ta rốt cuộc ngã nhào cùng chiếc bánh,
sự "trớ trêu" sẽ xuất hiện.
Một ví dụ khác.
Một công dân lớn tuổi
nhắn tin và viết blog.
Kì vọng thông thường và hợp lí
của phần lớn đàn ông và phụ nữ
trưởng thành là
người cao tuổi không thích hoặc
chẳng biết gì về công nghệ,
họ sẽ loay hoay với việc bật máy tính,
hoặc gần như 100% sẽ dùng
điện thoại cục gạch từ những năm 1980.
Chẳng ai nghĩ rằng họ sẽ biết lên mạng,
thạo công nghệ cao,
hay đủ am hiểu để nhắn tin
hoặc viết blog,
những thứ vốn được cho là thời thượng
mà "vào thời của tôi," họ không hề có.
Nên khi Bà rút điện thoại thông minh
để đăng những bức hình
về bộ răng giả
hoặc cháu của bà,
sự trớ trêu hài hước nảy sinh.
Thực tế diễn ra quá khác với
mong đợi ban đầu.
Trớ trêu chứ còn gì nữa.
Việc anh chàng úp mặt vào bánh
có thể không đáng mỉa mai,
nhưng ngoài kia lại không thiếu
những tình huống trái khoáy.
Hãy ra ngoài và tìm thử
những ví dụ trớ trêu đúng nghĩa nhé.