WEBVTT

00:00:00.982 --> 00:00:04.261
Sizlerle dünyadaki en harika makineler

00:00:04.261 --> 00:00:06.833
ve onlarla ne yapabileceğimiz
hakkında konuşacağım.

00:00:07.396 --> 00:00:08.559
Proteinler,

00:00:08.583 --> 00:00:10.833
ki bir kısmını
bu hücre içinde görüyorsunuz,

00:00:10.857 --> 00:00:14.316
temel olarak vücudumuzdaki
tüm önemli işlevleri yerine getirir.

00:00:14.972 --> 00:00:16.851
Proteinler yiyeceğinizi sindirir,

00:00:16.875 --> 00:00:18.581
kaslarınızı kasar,

00:00:18.605 --> 00:00:20.182
nöronlarınızı harekete geçirir

00:00:20.206 --> 00:00:22.092
ve bağışıklık sisteminizi güçlendirir.

00:00:22.400 --> 00:00:24.376
Biyolojide olan her şey --

00:00:24.400 --> 00:00:25.551
neredeyse --

00:00:25.575 --> 00:00:26.987
proteinler sayesinde olur.

NOTE Paragraph

00:00:27.698 --> 00:00:31.773
Proteinler, amino asit adı verilen 
yapı taşlarının doğrusal zincirleri.

00:00:32.366 --> 00:00:35.599
Doğa, 20 amino asitli bir alfabe kullanır,

00:00:35.623 --> 00:00:37.898
bazılarının ismini duymuş olabilirsiniz.

00:00:38.921 --> 00:00:42.463
Bu resimde, orantılı her yumru bir atom.

00:00:43.351 --> 00:00:47.995
Amino asitler arasındaki kimyasal bağlar,
bu uzun ipliksi moleküllerin,

00:00:48.019 --> 00:00:51.480
özgün üç boyutlu yapılara 
katlanmasına sebep olur.

00:00:51.937 --> 00:00:53.277
Katlanma süreci,

00:00:53.301 --> 00:00:54.735
rastgele görünse de

00:00:54.759 --> 00:00:56.722
aslında çok belli bir yol izler.

00:00:56.746 --> 00:01:01.143
Her protein, her zaman kendi 
karakteristik şekline katlanır

00:01:01.167 --> 00:01:04.555
ve katlanma süreci sadece
saniyenin bir bölümünü alır.

00:01:06.029 --> 00:01:07.873
Ve proteinlerin şekilleri sayesinde

00:01:07.897 --> 00:01:11.867
olağanüstü biyolojik
işlevlerini gerçekleştirebilirler.

00:01:12.520 --> 00:01:13.671
Örneğin

00:01:13.695 --> 00:01:17.203
hemoglobin, akciğerlerde
bir oksijen molekülüne bağlanmak için

00:01:17.227 --> 00:01:19.214
kusursuz uyumlu bir şekle sahip.

00:01:19.759 --> 00:01:21.651
Hemoglobin kasınıza geçtiğinde

00:01:21.675 --> 00:01:23.607
şekli nispeten değişir

00:01:23.631 --> 00:01:25.822
ve oksijen dışarı çıkar.

NOTE Paragraph

00:01:27.494 --> 00:01:28.860
Proteinlerin şekilleri

00:01:28.884 --> 00:01:31.097
ve dolayısıyla onların
olağanüstü işlevleri,

00:01:31.121 --> 00:01:34.290
protein zincirinde amino asitlerin
dizilimiyle tamamen belirlenir.

00:01:37.331 --> 00:01:41.272
Bu resimde,
üstteki her harf bir amino asit.

00:01:42.860 --> 00:01:44.697
Bu dizilimler nereden geliyor?

00:01:45.586 --> 00:01:47.950
Genomunuzdaki genler,

00:01:47.950 --> 00:01:51.832
proteinlerinizin amino asit
dizilimlerini belirler.

00:01:51.856 --> 00:01:55.679
Her gen, bir proteinin
amino asit dizilimini kodlar.

00:01:57.515 --> 00:02:01.067
Bu amino asit dizilimleri

00:02:01.067 --> 00:02:03.799
ve proteinlerin yapı ve işlevleri
arasındaki aktarım,

00:02:03.823 --> 00:02:05.880
protein katlanma problem olarak bilinir.

00:02:06.439 --> 00:02:07.984
Çok zor bir problem

00:02:08.008 --> 00:02:11.188
çünkü proteinin adapte olabildiği
çok sayıad farklı şekil var.

00:02:12.073 --> 00:02:13.718
Bu karmaşıklık sebebiyle

00:02:13.742 --> 00:02:16.679
insanlar proteinlerin gücünden
faydalanabilmek için

00:02:16.703 --> 00:02:20.171
doğada bulduğumuz proteinlerin
amino asit dizilimlerinde

00:02:20.195 --> 00:02:22.286
çok küçük değişiklikler yapıyor.

NOTE Paragraph

00:02:22.835 --> 00:02:26.693
Bu, taş devri döneminde atalarımızın,

00:02:26.717 --> 00:02:30.076
dünyada çevremizde
bulunan taş ve çubuklardan

00:02:30.100 --> 00:02:32.763
araç ve diğer aletler
yaptıkları sürece benzer.

00:02:33.226 --> 00:02:38.250
Ama insanlar, kuşları değiştirerek 
uçmayı öğrenemedi.

NOTE Paragraph

00:02:38.790 --> 00:02:40.807
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:02:40.831 --> 00:02:47.141
Yerine, bilim insanları kuştan esinlendi,
aerodinamik prensiplerini ortaya çıkardı.

00:02:47.165 --> 00:02:51.560
Mühendisler sonra, o prensipleri uçan 
araçlar tasarlamak için kullandı.

00:02:52.195 --> 00:02:53.440
Benzer şekilde,

00:02:53.464 --> 00:02:55.406
biz de uzun yıllardır çalışıyoruz

00:02:55.430 --> 00:02:59.113
ve Rosetta adlı programla protein katlama
temel prensiplerini ortaya çıkarmak

00:02:59.113 --> 00:03:02.782
ve bu prensipleri kodlamak için
uğraş veriyoruz.

00:03:03.742 --> 00:03:06.255
Son yıllarda büyük bir atılım
gerçekleştirdik.

00:03:07.029 --> 00:03:11.488
Artık bilgisayardaki çizimlerden tamamen
yeni proteinler tasarlayabiliyoruz.

00:03:12.396 --> 00:03:14.464
Yeni proteini tasarladığımız zaman,

00:03:15.242 --> 00:03:19.145
sentetik bir gende onun amino asit
dizilimini kodluyoruz.

00:03:19.656 --> 00:03:21.544
Yapay bir gen yapmak zorundayız

00:03:21.568 --> 00:03:23.819
çünkü protein tamamen yeni olduğundan

00:03:23.843 --> 00:03:26.664
dünyada şu an hiçbir organizmada
onu kodlayacak gen yok.

NOTE Paragraph

00:03:29.697 --> 00:03:33.884
Protein katlamayı anlamada

00:03:33.908 --> 00:03:35.630
ve protein tasarlama gelişmelerimiz,

00:03:35.654 --> 00:03:39.282
gen sentezi maliyetindeki azalma

00:03:39.306 --> 00:03:42.805
ve Moore kanunun programlama
gücüyle birleşince

00:03:42.829 --> 00:03:47.565
şimdi on binlerce
yeni protein tasarlayabiliyoruz,

00:03:47.589 --> 00:03:49.928
tamanen yeni şekil ve işlevlerle,

00:03:49.952 --> 00:03:51.465
bilgisayar üzerinde

00:03:51.489 --> 00:03:55.404
ve bir sentetik gen içinde
her birini kodlayabiliyoruz.

00:03:56.248 --> 00:03:57.916
Bu sentetik genleri edindiğimiz an,

00:03:57.940 --> 00:03:59.509
onları bakterilerin içine koyarak

00:03:59.509 --> 00:04:02.814
bu yeni proteinleri
yapmaları için programlıyoruz.

00:04:03.197 --> 00:04:05.270
Sonra proteinleri çıkarıyor

00:04:05.294 --> 00:04:08.730
ve tasarladığımız gibi işlediklerinden
ve güvenli olup olmadıklarından

00:04:08.754 --> 00:04:10.165
emin oluyoruz.

NOTE Paragraph

00:04:11.867 --> 00:04:14.332
Yeni proteinler yapabilmek heyecan verici

00:04:14.356 --> 00:04:16.852
çünkü doğadaki çeşitliliğe rağmen

00:04:16.876 --> 00:04:22.968
evrim yalnızca mümkün olan proteinlerden
çok küçük bir sayı bize sundu.

00:04:23.572 --> 00:04:27.067
Size doğanın 20 amino asitli
bir alfabe kullandığını söylemiştim.

00:04:27.091 --> 00:04:31.540
Sıradan bir protein
yaklaşık 100 amino asitli bir zincirdir;

00:04:31.564 --> 00:04:37.116
yani mümkün olan ihtimaller sayısı
20 kere 20 kere 20 kere 100...

00:04:37.140 --> 00:04:40.957
bu da 10 üzeri 130 eder,

00:04:40.981 --> 00:04:44.223
bu da Dünya'da
hayat başladığından bu yana

00:04:44.223 --> 00:04:47.233
var olan tüm proteinlerden
devasa sayıda daha çok protein demek.

00:04:47.900 --> 00:04:50.681
Bu hayal bile edilemeyecek büyük alanı

00:04:50.705 --> 00:04:54.235
artık kompütasyonel protein
tasarımıyla keşfedebiliyoruz.

NOTE Paragraph

00:04:55.747 --> 00:04:58.116
Dünya'da var olan proteinler

00:04:58.140 --> 00:05:02.133
doğal evrimin sunduğu sorunları
çözecek şekilde evrildiler.

00:05:02.705 --> 00:05:05.058
Genomun kopyasını yapmak gibi.

00:05:06.128 --> 00:05:08.412
Ancak bugün yeni zorluklarla yüz yüzeyiz.

00:05:08.436 --> 00:05:11.173
Daha uzun yaşıyoruz,
dolayıısyla hastalıklar önemli.

00:05:11.197 --> 00:05:13.412
Gezegeni ısıtıyor ve kirletiyoruz,

00:05:13.436 --> 00:05:16.994
o yüzden bir dizi ekolojik zorlukla
karşı karşıyayız.

00:05:17.977 --> 00:05:19.785
Bekleyecek bir milyon yılımız olsaydı

00:05:19.809 --> 00:05:23.017
yeni proteinler bu zorlukları
çözecek şekilde evrilebilir.

00:05:23.787 --> 00:05:25.846
Ama bekleyecek bir milyon yılımız yok.

00:05:26.488 --> 00:05:29.359
Bunun yerine, kompütasyonel tasarımla

00:05:29.383 --> 00:05:33.822
bu zorluklara yönelebileceğimiz
yeni proteinler tasarlayabiliyoruz.

NOTE Paragraph

00:05:35.693 --> 00:05:40.143
Cesur fikrimiz, Taş Devri'nden
biyolojiyi alarak

00:05:40.167 --> 00:05:43.142
protein tasarımında
teknolojik devrimden geçirmek.

00:05:44.113 --> 00:05:45.977
Yeni şekil ve işlevlerde

00:05:45.977 --> 00:05:48.684
yeni proteinler tasarlayabileceğimizi
zaten gösterdik.

00:05:49.174 --> 00:05:53.482
Örneğin aşılar, bağışıklık sisteminizi
stimüle ederek çalışırlar,

00:05:53.506 --> 00:05:56.628
bir patojene karşı
güçlü bir tepkime elde etmek için.

00:05:57.698 --> 00:05:59.249
Daha iyi aşılar elde etmek için

00:05:59.273 --> 00:06:01.575
patojenlerden protein
kaynaştırabileceğimiz

00:06:01.599 --> 00:06:05.186
protein partikülleri tasarladık,

00:06:05.210 --> 00:06:09.544
buradaki mavi protein gibi,
solunum virüsü RSV'den elde edilmiş.

00:06:10.131 --> 00:06:13.105
Viral proteinle gerçekten sımsıkı duran

00:06:13.105 --> 00:06:15.548
aşı adayları yapmak için

00:06:15.572 --> 00:06:18.142
bu tür aşı adaylarının

00:06:18.166 --> 00:06:21.468
virüse karşı daha önce test edilmiş
tüm aşılara göre

00:06:21.492 --> 00:06:24.535
çok daha güçlü bir
bağışıklık tepkimesi ürettiğini gördük.

00:06:24.648 --> 00:06:28.498
Bu önemli çünkü RSV, dünya çapında

00:06:28.522 --> 00:06:30.751
çocuk ölümlerinin başında geliyor.

00:06:32.414 --> 00:06:36.377
Ayrıca çölyak hastalığı için midenizdeki
glutenleri parçalayan

00:06:36.401 --> 00:06:37.998
yeni proteinler de tasarladık

00:06:38.022 --> 00:06:42.398
ve kanserle savaşmada bağışıklık sistemini
stimüle edecek başka proteinler.

00:06:43.338 --> 00:06:47.277
Bu ilerlemeler protein tasarım
devriminin daha başlangıcı.

NOTE Paragraph

00:06:48.850 --> 00:06:52.040
Daha önce ortaya çıkan
teknolojik bir devrimden esinlendik:

00:06:52.064 --> 00:06:53.409
Dijital devrim,

00:06:53.433 --> 00:06:58.558
büyük oranda tek bir yerdeki
ilerlemelere bağlı olarak ortaya çıktı,

00:06:58.582 --> 00:06:59.854
Bell Laboratuvarları.

00:07:00.337 --> 00:07:03.631
Bell Labs açık
ve iş birliğine dayalı bir yerdi

00:07:03.655 --> 00:07:06.838
ve dünyanın her yerinden
en iyi yetenekleri çekerdi.

00:07:07.418 --> 00:07:10.860
Bu da beraberinde bir dizi
göz kamaştırıcı yenilik getirdi --

00:07:10.884 --> 00:07:15.075
transistör, lazer, uydu iletişimi

00:07:15.099 --> 00:07:16.825
ve internetin temelleri.

00:07:17.761 --> 00:07:21.602
Bizim amacımız da protein tasarımının
Bell Laboratuvarları'nı inşa etmek.

00:07:22.076 --> 00:07:25.591
Dünyanın dört bir yanından
yetenekli bilim insanları arıyoruz,

00:07:25.615 --> 00:07:28.550
bu protein tasarım
devrimine hız kazandıracak

00:07:28.574 --> 00:07:32.662
ve birlikte beş büyük zorluğa yöneleceğiz.

NOTE Paragraph

00:07:34.136 --> 00:07:39.733
Bir, dünyanın her yerinden
grip vakalarından proteinler alarak

00:07:39.757 --> 00:07:43.311
size başlarda gösterdiğim
tasarlanmış protein partiküllerinin

00:07:43.335 --> 00:07:45.002
en üst kısmına koyacağız,

00:07:45.026 --> 00:07:48.416
evrensel bir grip aşısı
yapmayı hedefliyoruz,

00:07:48.440 --> 00:07:52.391
tek bir iğne gribe karşı
hayat boyu koruma sağlayacak.

00:07:53.356 --> 00:07:54.968
Tasarlama yetisi --

NOTE Paragraph

00:07:54.992 --> 00:08:00.216
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:08:00.240 --> 00:08:03.308
Bilgisayarda yeni aşılar
tasarlama yeteneği

00:08:03.332 --> 00:08:08.640
hem doğal grip salgınlarına karşı
koruma sağlamak için önemli

00:08:08.664 --> 00:08:12.144
hem de kasti biyolojik
terörizm saldırılarına karşı.

NOTE Paragraph

00:08:13.272 --> 00:08:16.562
İkincisi, doğanın 20 harften oluşan
kısıtlı alfabesinin

00:08:16.586 --> 00:08:18.297
çok ötesine giderek

00:08:18.321 --> 00:08:23.056
kronik ağrı gibi vakalar için
yeni tedavisel adaylar tasarlayacağız,

00:08:23.080 --> 00:08:25.711
binlerce amino asitten oluşan
bir alfabe kullanacağız.

NOTE Paragraph

00:08:26.602 --> 00:08:30.415
Üçüncüsü, ileri düzey
gönderim araçları kullanacağız,

00:08:30.439 --> 00:08:34.603
bununla amaç, mevcut ilaçları vücutta
tam da gitmesi gereken yere göndermek.

00:08:35.226 --> 00:08:37.875
Örneğin bir tümöre karşı kemoterapi

00:08:37.899 --> 00:08:42.202
veya gen tamiri geçirecek dokuya
gen tedavisi uygulamak gibi.

NOTE Paragraph

00:08:43.000 --> 00:08:49.532
Dördüncüsü, vücut içinde hesaplama
yapabilen akıllı tedaviler tasarlıyoruz

00:08:49.556 --> 00:08:51.770
ve mevcut ilaçların
çok ilerisine gidiyoruz,

00:08:51.794 --> 00:08:54.058
ki bunlar gerçekten iş bitiren araçlar.

00:08:54.082 --> 00:08:57.141
Örneğin bir otoimmün hastalıktan sorumlu

00:08:57.141 --> 00:09:00.536
küçük bir bağışıklık hücresi
kümesini hedef alabilecek

00:09:00.560 --> 00:09:04.018
ve bunları o devasa sağlıklı
bağışıklı hücrelerinden ayırt edebilecek.

NOTE Paragraph

00:09:04.899 --> 00:09:08.311
Son olarak, inanılmaz biyolojik
materyallerden esinlenerek

00:09:08.335 --> 00:09:13.443
örneğin ipek,
istiridye kabuğu, diş ve benzeri,

00:09:13.467 --> 00:09:16.351
yeni protein bazlı
materyaller tasarlıyoruz,

00:09:16.375 --> 00:09:20.538
enerji ve ekolojik konulardaki
zorluklara da yönelmeyi amaçlıyoruz.

NOTE Paragraph

00:09:21.558 --> 00:09:24.403
Tüm bunları yapmak için
enstitümüzü büyütüyoruz.

00:09:24.768 --> 00:09:30.367
Tüm dünyadan ve her kariyer aşamasından
bizimle çalışmaları için

00:09:30.391 --> 00:09:34.231
enerjik, yetenekli ve farklı
alt yapılardan bilim insanları arıyoruz.

00:09:35.304 --> 00:09:38.607
Protein tasarım devrimine

00:09:38.631 --> 00:09:42.375
çevrim içi katlama ve tasarım oyunumuz
Foldit ile de katılabilirsiniz.

00:09:43.214 --> 00:09:47.065
Dağıtımlı hesaplama projemiz
Rosetta@home ile de katılabilirsiniz,

00:09:47.089 --> 00:09:50.820
buna da diz üstünüzden veya
Android cihazlarınızdan katılabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:09:52.547 --> 00:09:56.514
Protein tasarımıyla dünyayı daha iyi
bir yer yapmak benim işim.

00:09:56.996 --> 00:09:59.434
Birlikte yapabileceklerimiz için
çok heyecanlıyım.

00:09:59.583 --> 00:10:01.053
Umarım bize katılırsınız

00:10:01.077 --> 00:10:02.235
ve teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:10:02.259 --> 00:10:06.714
(Alkışlar ve tezahüratlar)