WEBVTT

00:00:09.305 --> 00:00:15.209
Rreth 365 milion persona kanë Anglishten
si gjuhën primare.

00:00:16.609 --> 00:00:20.710
Më shumë se 2 miliard të tjerë
mësojnë Anglisht

00:00:20.711 --> 00:00:23.059
dhe e flasin si gjuhë të dytë.

00:00:24.376 --> 00:00:26.082
Nëse ju flisni Anglisht

00:00:26.083 --> 00:00:31.535
atëhere mund të kuptoheni
me 2.5 miliardë njerëz.

00:00:32.485 --> 00:00:36.838
Pse ju duhet të mësoni
ndonjë gjuhë tjetër?

00:00:36.839 --> 00:00:41.143
A nuk do të ishte humbje kohe?

00:00:41.144 --> 00:00:45.382
Nelson Mandela është kritikuar shumë

00:00:45.383 --> 00:00:49.112
nga Afrikanët sepse fliste Afrikaan.

00:00:50.022 --> 00:00:51.488
Ai u përgjegj,

00:00:51.489 --> 00:00:55.225
"Kur ju flisni njerëzve
në një gjuhë të cilën e kuptojnë,

00:00:56.055 --> 00:00:57.613
ju i flisni mendjes së tyre .

00:00:59.023 --> 00:01:02.040
Kur i flisni njerëzve në gjuhën amtare

00:01:02.720 --> 00:01:04.312
ajo që thua ju prek zemren."

00:01:05.391 --> 00:01:06.661
Kështu është çështja:

00:01:06.662 --> 00:01:09.330
Nëse dëshiron të fitosh
mbështetjen e dikujt,

00:01:09.331 --> 00:01:11.705
duhet t'ju flisni zemrës së tyre.

00:01:13.185 --> 00:01:14.973
Papat e dijnë këtë.

00:01:14.974 --> 00:01:18.884
Xhon Pali i Dytë fliste
10 gjuhë shumë mirë

00:01:18.885 --> 00:01:22.343
dhe kuptonte edhe 10 të tjera.

00:01:22.953 --> 00:01:26.591
Kudo që shkonte,
ai i përshëndeste njerëzit

00:01:26.592 --> 00:01:30.847
me të paktën disa fjali në gjuhën e tyre.

00:01:30.848 --> 00:01:35.845
Ky ishte një element kyç
i popullaritetit të tij.

00:01:37.395 --> 00:01:39.804
Njerëzit që kanë vjehrra te huaja,

00:01:39.805 --> 00:01:43.265
ose vjehrra të ardhshme të huaja
e dinë këtë gjë po ashtu.

00:01:44.005 --> 00:01:46.406
Ata mund të flasin Anglisht
me të dashurat e tyre,

00:01:46.407 --> 00:01:50.552
por kur duan të kenë marëdhenie të mira
me nënat e të dashurave,

00:01:51.222 --> 00:01:55.181
burrat e rinj janë të gatshëm
të mësojne gjuhë të çmendura,

00:01:55.185 --> 00:01:56.872
përfshi dhe gjuhën Hollandeze.

00:01:56.876 --> 00:01:58.668
(Te qeshura)

00:01:58.676 --> 00:02:01.104
Kjo zakonisht funksionon.

00:02:01.974 --> 00:02:03.300
Pse?

00:02:04.030 --> 00:02:09.044
Gjuha jonë amëtare është e lidhur ngushtë

00:02:09.045 --> 00:02:13.050
me personalitetin tonë,
me identitetin tonë.

00:02:13.051 --> 00:02:17.694
E gjithë historia jonë
personale i ka rrënjet

00:02:17.695 --> 00:02:20.727
tek gjuha jonë amëtare.

00:02:21.451 --> 00:02:27.648
Ka aq shumë kujtime dhe ndjenja që lidhen

00:02:28.764 --> 00:02:31.642
me fjalë, shprehje, dhe gramatikën
me të cilën ne u rritëm.

00:02:32.646 --> 00:02:37.141
Kështu që nëse mësoni
gjuhën e një personi tjetër,

00:02:37.142 --> 00:02:40.350
ju tregoni që
jeni me të vërtet të interesuar

00:02:40.351 --> 00:02:44.168
në jetën e tyre,
në personalitetin e tyre.

00:02:44.959 --> 00:02:47.585
Cila vjehërr nuk do gëzohej?

00:02:48.711 --> 00:02:52.581
Kur e dëgjon gjuhen tënde,
ndihesh e lidhur.

00:02:53.834 --> 00:02:55.617
Kur udhëtoni,

00:02:55.618 --> 00:02:59.592
dhe flisni një gjuhë të huaj
për disa ditë ose javë,

00:03:00.642 --> 00:03:03.011
e kuptoni që po ktheheni në shtëpi

00:03:03.012 --> 00:03:06.279
në momentin që hipni në aeroplan

00:03:06.280 --> 00:03:08.408
dhe ju përshëndesin në gjuhën tuaj.

00:03:10.478 --> 00:03:14.450
Nëse gjuhët amëtare do të kishin aroma,

00:03:14.451 --> 00:03:18.680
mendoj që do të kishin erë biskotash,

00:03:18.681 --> 00:03:21.103
dhe një supe të mirë komfortuese,

00:03:21.773 --> 00:03:23.828
dhe kolonjës së gjysheve -

00:03:24.668 --> 00:03:27.941
ndoshta edhe të topave të naftalinës.

00:03:28.742 --> 00:03:34.000
Kjo mund të jetë arsyeja
përse gjuhët e krijuara,

00:03:34.001 --> 00:03:40.301
si Esperanto, nuk janë
aq të suksesshme sa pritet.

00:03:41.212 --> 00:03:44.212
Edhe pse mund të kenë dizajnë të mira,

00:03:44.213 --> 00:03:46.995
dhe të jenë të lehta për t'u mësuar,

00:03:48.334 --> 00:03:53.085
asnjë shtet nuk ka adoptuar
një gjuhë artificiale.

00:03:53.948 --> 00:03:58.939
As si një gjuhë e huaj
që mësohet sistematikisht,

00:03:58.940 --> 00:04:02.564
në shkallë të gjerë
gjatë një periudhe të gjatë,

00:04:03.414 --> 00:04:05.161
edhe pse kanë provuar.

00:04:05.831 --> 00:04:11.871
Gjithësesi, pavarsisht vështirësive
me gjuhët natyrale -

00:04:11.872 --> 00:04:15.434
si parregullësi nervozuese,

00:04:15.435 --> 00:04:20.154
dallimi mes shkrimit dhe shqiptimit,

00:04:20.156 --> 00:04:24.694
nganjëherë gramatika shumë e vështirë -

00:04:25.655 --> 00:04:27.304
pavarsisht gjithë këtyre,

00:04:28.304 --> 00:04:34.192
ne preferojmë të mësojmë gjuhë që
janë zhvilluar në mënyrë organike.

00:04:35.812 --> 00:04:39.654
Gjuhët e krijuara i flasin kokës.

00:04:40.774 --> 00:04:44.772
Gjuhët natyrale kanë aromë biskotash.

00:04:46.056 --> 00:04:51.981
Për Nelson Mandela-n, të mësosh Afrikaans
do të thoshte "të njohësh armikun".

00:04:51.982 --> 00:04:56.910
Ai tha :"Duhet të dini gjuhën e tyre
dhe pasionet e tyre,

00:04:56.911 --> 00:05:00.243
shpresat, frikën,
nëse dëshiron ti mundësh".

00:05:01.073 --> 00:05:03.644
Ai i mundi. Funksionoi.

00:05:04.724 --> 00:05:08.186
Por nuk ka të bëj vetëm me armiq, apo jo?

00:05:09.254 --> 00:05:12.111
Kjo ka të bëjë
me të gjitha lidhjet njerëzore.

00:05:13.445 --> 00:05:17.746
Unë jam personi i fundit

00:05:17.747 --> 00:05:18.983
që flet keq për vjehrrën.

00:05:19.833 --> 00:05:22.762
Para 7 apo 8 vjetësh,

00:05:22.763 --> 00:05:25.642
isha me makinë në Poloni me familjen time.

00:05:27.172 --> 00:05:31.413
Dyqanet po mbylleshin
dhe kishim nevojë për ushqim.

00:05:32.257 --> 00:05:35.692
Më në fund, pamë një supermarket
në anën tjetër të rrugës.

00:05:36.908 --> 00:05:41.637
Duhet të bënim një kthesë në formë U.

00:05:41.638 --> 00:05:43.328
Dhe kështu ja bëmë.

00:05:44.368 --> 00:05:46.578
Ishte e rrezikshme.

00:05:47.528 --> 00:05:49.696
Ishte ilegale.

00:05:52.065 --> 00:05:57.638
Kur u parkuam, para se të shuaja makinën,

00:05:58.238 --> 00:06:00.053
dëgjova një trokitje.

00:06:01.250 --> 00:06:06.096
E hapa dritaren dhe pashë dy palë sy.

00:06:07.624 --> 00:06:11.963
Secila palë i takonte një polici.

00:06:13.296 --> 00:06:17.564
Unë nuk di të flas Polonisht mirë,

00:06:17.565 --> 00:06:19.255
por mund të bëja një bisedë të thjeshtë

00:06:19.985 --> 00:06:23.526
më parë.

00:06:24.336 --> 00:06:27.780
Por në atë situatë me një ndjenjë faji,


00:06:28.620 --> 00:06:31.755
përballë dy burrave të ligjit,
me uniforma,

00:06:33.175 --> 00:06:38.315
nuk më kujtohej asnjë fjalë e Polonishtes.

00:06:39.719 --> 00:06:43.789
Në asnjë çast nuk mendova,

00:06:44.549 --> 00:06:47.728
të përpiqem të dal
nga kjo situatë në Anglisht.

00:06:49.078 --> 00:06:53.318
Anglishtja do më jepte mua
avantazhin gjuhësor,

00:06:54.278 --> 00:06:57.280
por kjo do ti bënte policët
të ndiheshin jo rehat.

00:06:58.244 --> 00:07:00.934
Kështu që isha e vendosur
të flas Polonisht.

00:07:01.774 --> 00:07:02.798
Si?

00:07:04.479 --> 00:07:08.699
Ajo qoshe e trurit tim
që flet Polonisht u bllokua,

00:07:10.388 --> 00:07:11.965
mirëpo mbante në mend një gjë.

00:07:13.204 --> 00:07:17.942
Kishte një gjë
që e kisha përsëritur aq herë

00:07:17.943 --> 00:07:20.814
sa që mund ta thoja në gjumë.

00:07:22.501 --> 00:07:24.960
Ishte një poezi për fëmijë,

00:07:27.563 --> 00:07:29.652
dhe fliste për një bretkocë të sëmurë.

00:07:30.273 --> 00:07:32.251
(Të qeshura)

00:07:32.951 --> 00:07:34.522
Kjo ishte ajo që unë mbaja në mend.

00:07:34.523 --> 00:07:39.523
E di që ishte gjë e çuditshme
për të thënë, por unë thashë:

00:07:40.417 --> 00:07:42.532
(Polonisht) "Një bretkocë nuk ndihej mirë

00:07:42.532 --> 00:07:46.084
kështu që shkoi tek një doktor, 
dhe i tha që ndihej e sëmurë.

00:07:46.085 --> 00:07:50.458
Doktori i vendos syzet
sepse ishte i vjetër."

00:07:51.564 --> 00:07:53.882
E shikova policët.

00:07:53.883 --> 00:07:56.483
Dhe ata me shikuan mua.

00:07:56.484 --> 00:07:57.813
(Te qeshura)

00:07:58.653 --> 00:08:01.659
Më kujtohet që njëri prej tyre
filloi të kruante kokën.

00:08:02.669 --> 00:08:05.242
Dhe pastaj filluan të qeshin.

00:08:06.112 --> 00:08:07.339
Qeshën.

00:08:07.340 --> 00:08:10.879
Kjo më bëri të ndihem më mirë,

00:08:10.880 --> 00:08:14.256
dhe disa fjalë të tjera, më të përshtatme

00:08:14.257 --> 00:08:16.677
më ranë ndër mend.

00:08:16.688 --> 00:08:19.687
Mund të thosha disa fjali gjysmake

00:08:19.688 --> 00:08:23.483
si p.sh. "Më fal, më nevojitet ushqim,
nuk e bëj më."

00:08:24.763 --> 00:08:26.262
Ata më lëshuan.

00:08:27.334 --> 00:08:32.458
Kur po hyja në dyqan, ata thirrën,

00:08:32.480 --> 00:08:34.020
(Polonisht) "Rrugë të mbarë".

00:08:34.650 --> 00:08:39.006
Nuk e kam për qëllim t'ju nxis
që të mësoni gjuhë të reja

00:08:39.006 --> 00:08:42.696
që të udhëtoni botën, të thyeni ligjin
dhe të dilni pa u lagur.

00:08:44.586 --> 00:08:49.481
Por ky episod i vogël,

00:08:50.261 --> 00:08:53.760
tregon se vetëm disa fjalë të thjeshta,

00:08:53.761 --> 00:08:57.991
mund të prekin zemrën dhe të shkrijnë atë.

00:08:58.901 --> 00:09:01.771
Meqë ra fjala, kishte një alternativë
për bretkocën e sëmurë.

00:09:01.772 --> 00:09:04.207
Kishte edhe një këngë
të cilën e dija mjaft mirë:

00:09:05.857 --> 00:09:07.232
Një këngë pijanecësh.

00:09:07.233 --> 00:09:08.525
(Të qeshura)

00:09:09.185 --> 00:09:11.394
Por me atë këngë
nuk do të kisha fituar buzëqeshje

00:09:12.124 --> 00:09:14.430
ndoshta do përfundoja direkt
në stacionin e policisë

00:09:14.431 --> 00:09:15.661
e të më bënin testin e alkoholit.

00:09:17.603 --> 00:09:21.133
Nuk ju duhet të mësoni shumë gjuhë,

00:09:21.134 --> 00:09:24.153
dhe nuk ju duhet ti mësoni plotësisht.

00:09:24.154 --> 00:09:26.162
Me pak fjalë mund të bësh shumë.

00:09:27.122 --> 00:09:30.383
Dhjetë fjalë për zemrën mund të kenë
një ndikim më të madh

00:09:30.384 --> 00:09:32.964
se sa 1000 në kokë.

00:09:34.644 --> 00:09:38.741
Mund të zgjidhni të përdorni Anglishten
dhe të takoheni në mes.

00:09:39.851 --> 00:09:44.822
Por mund të vendosni
të kaloni vijën e mesit

00:09:44.823 --> 00:09:49.393
dhe t'i takoni të njohurit,

00:09:49.394 --> 00:09:51.480
apo armikun në territorin e tyre.

00:09:52.375 --> 00:09:55.334
Kur flasim gjuhën e tjetrit,
nuk na bën të dobët,

00:09:55.336 --> 00:09:57.066
në të kundërt tregon forcën.

00:09:57.856 --> 00:10:04.241
Është personi i cili ka guximin
të kalojë këtë vijë

00:10:05.221 --> 00:10:06.923
që fiton në fund.

00:10:08.292 --> 00:10:12.210
Mos keni frikë nga gabimet.
Gabimet na bëjnë njerëz.

00:10:12.918 --> 00:10:16.836
Dhe, në këtë rast, ka një përparësi:

00:10:18.091 --> 00:10:20.692
Nëse gaboni, i jepni

00:10:20.693 --> 00:10:26.090
mundësi të tjerëve që t'ju ndihmojnë
dhe t'ju takojnë.

00:10:26.091 --> 00:10:31.933
Në këtë mënyrë lidhja që krijoni forcohet.

00:10:32.934 --> 00:10:37.190
A dëshironi të kuptoheni

00:10:38.320 --> 00:10:39.970
apo të krijoni lidhje?

00:10:41.650 --> 00:10:46.520
Le të vazhdojmë të mësojmë Anglisht.

00:10:48.080 --> 00:10:52.561
Në mënyrë që të flasim me një publik
të përzier, si këtu në TEDx.

00:10:53.591 --> 00:10:57.697
Anglishtja është një mjet
i fuqishëm për të ndarë njohuri,

00:10:57.698 --> 00:11:03.750
për konventa ndërkombëtare
dhe probleme globale.

00:11:04.940 --> 00:11:10.161
Anglishtja është autostradë
për 365 milion zemra.

00:11:11.131 --> 00:11:17.170
Për 365 milion njerëz,
Anglishtja ka aromë biskotash.

00:11:18.927 --> 00:11:20.517
Por përse të ndalemi aty?

00:11:22.007 --> 00:11:24.535
Pse të mos provojmë


00:11:24.536 --> 00:11:27.696
të mësojmë gjuhë tjera?

00:11:28.776 --> 00:11:31.784
Ka shumë biskota në botë.

00:11:31.785 --> 00:11:34.181
Le të provojmë një shije të re.

00:11:34.990 --> 00:11:36.051
Ju falemnderit.

00:11:36.463 --> 00:11:37.755
(Duartrokitje)