1
00:00:09,305 --> 00:00:15,209
Rreth 365 milion persona kanë Anglishten
si gjuhën primare.

2
00:00:16,609 --> 00:00:20,710
Më shumë se 2 miliard të tjerë
mësojnë Anglisht

3
00:00:20,711 --> 00:00:23,059
dhe e flasin si gjuhë të dytë.

4
00:00:24,376 --> 00:00:26,082
Nëse ju flisni Anglisht

5
00:00:26,083 --> 00:00:31,535
atëhere mund të kuptoheni
me 2.5 miliardë njerëz.

6
00:00:32,485 --> 00:00:36,838
Pse ju duhet të mësoni
ndonjë gjuhë tjetër?

7
00:00:36,839 --> 00:00:41,143
A nuk do të ishte humbje kohe?

8
00:00:41,144 --> 00:00:45,382
Nelson Mandela është kritikuar shumë

9
00:00:45,383 --> 00:00:49,112
nga Afrikanët sepse fliste Afrikaan.

10
00:00:50,022 --> 00:00:51,488
Ai u përgjegj,

11
00:00:51,489 --> 00:00:55,225
"Kur ju flisni njerëzve
në një gjuhë të cilën e kuptojnë,

12
00:00:56,055 --> 00:00:57,613
ju i flisni mendjes së tyre .

13
00:00:59,023 --> 00:01:02,040
Kur i flisni njerëzve në gjuhën amtare

14
00:01:02,720 --> 00:01:04,312
ajo që thua ju prek zemren."

15
00:01:05,391 --> 00:01:06,661
Kështu është çështja:

16
00:01:06,662 --> 00:01:09,330
Nëse dëshiron të fitosh
mbështetjen e dikujt,

17
00:01:09,331 --> 00:01:11,705
duhet t'ju flisni zemrës së tyre.

18
00:01:13,185 --> 00:01:14,973
Papat e dijnë këtë.

19
00:01:14,974 --> 00:01:18,884
Xhon Pali i Dytë fliste
10 gjuhë shumë mirë

20
00:01:18,885 --> 00:01:22,343
dhe kuptonte edhe 10 të tjera.

21
00:01:22,953 --> 00:01:26,591
Kudo që shkonte,
ai i përshëndeste njerëzit

22
00:01:26,592 --> 00:01:30,847
me të paktën disa fjali në gjuhën e tyre.

23
00:01:30,848 --> 00:01:35,845
Ky ishte një element kyç
i popullaritetit të tij.

24
00:01:37,395 --> 00:01:39,804
Njerëzit që kanë vjehrra te huaja,

25
00:01:39,805 --> 00:01:43,265
ose vjehrra të ardhshme të huaja
e dinë këtë gjë po ashtu.

26
00:01:44,005 --> 00:01:46,406
Ata mund të flasin Anglisht
me të dashurat e tyre,

27
00:01:46,407 --> 00:01:50,552
por kur duan të kenë marëdhenie të mira
me nënat e të dashurave,

28
00:01:51,222 --> 00:01:55,181
burrat e rinj janë të gatshëm
të mësojne gjuhë të çmendura,

29
00:01:55,185 --> 00:01:56,872
përfshi dhe gjuhën Hollandeze.

30
00:01:56,876 --> 00:01:58,668
(Te qeshura)

31
00:01:58,676 --> 00:02:01,104
Kjo zakonisht funksionon.

32
00:02:01,974 --> 00:02:03,300
Pse?

33
00:02:04,030 --> 00:02:09,044
Gjuha jonë amëtare është e lidhur ngushtë

34
00:02:09,045 --> 00:02:13,050
me personalitetin tonë,
me identitetin tonë.

35
00:02:13,051 --> 00:02:17,694
E gjithë historia jonë
personale i ka rrënjet

36
00:02:17,695 --> 00:02:20,727
tek gjuha jonë amëtare.

37
00:02:21,451 --> 00:02:27,648
Ka aq shumë kujtime dhe ndjenja që lidhen

38
00:02:28,764 --> 00:02:31,642
me fjalë, shprehje, dhe gramatikën
me të cilën ne u rritëm.

39
00:02:32,646 --> 00:02:37,141
Kështu që nëse mësoni
gjuhën e një personi tjetër,

40
00:02:37,142 --> 00:02:40,350
ju tregoni që
jeni me të vërtet të interesuar

41
00:02:40,351 --> 00:02:44,168
në jetën e tyre,
në personalitetin e tyre.

42
00:02:44,959 --> 00:02:47,585
Cila vjehërr nuk do gëzohej?

43
00:02:48,711 --> 00:02:52,581
Kur e dëgjon gjuhen tënde,
ndihesh e lidhur.

44
00:02:53,834 --> 00:02:55,617
Kur udhëtoni,

45
00:02:55,618 --> 00:02:59,592
dhe flisni një gjuhë të huaj
për disa ditë ose javë,

46
00:03:00,642 --> 00:03:03,011
e kuptoni që po ktheheni në shtëpi

47
00:03:03,012 --> 00:03:06,279
në momentin që hipni në aeroplan

48
00:03:06,280 --> 00:03:08,408
dhe ju përshëndesin në gjuhën tuaj.

49
00:03:10,478 --> 00:03:14,450
Nëse gjuhët amëtare do të kishin aroma,

50
00:03:14,451 --> 00:03:18,680
mendoj që do të kishin erë biskotash,

51
00:03:18,681 --> 00:03:21,103
dhe një supe të mirë komfortuese,

52
00:03:21,773 --> 00:03:23,828
dhe kolonjës së gjysheve -

53
00:03:24,668 --> 00:03:27,941
ndoshta edhe të topave të naftalinës.

54
00:03:28,742 --> 00:03:34,000
Kjo mund të jetë arsyeja
përse gjuhët e krijuara,

55
00:03:34,001 --> 00:03:40,301
si Esperanto, nuk janë
aq të suksesshme sa pritet.

56
00:03:41,212 --> 00:03:44,212
Edhe pse mund të kenë dizajnë të mira,

57
00:03:44,213 --> 00:03:46,995
dhe të jenë të lehta për t'u mësuar,

58
00:03:48,334 --> 00:03:53,085
asnjë shtet nuk ka adoptuar
një gjuhë artificiale.

59
00:03:53,948 --> 00:03:58,939
As si një gjuhë e huaj
që mësohet sistematikisht,

60
00:03:58,940 --> 00:04:02,564
në shkallë të gjerë
gjatë një periudhe të gjatë,

61
00:04:03,414 --> 00:04:05,161
edhe pse kanë provuar.

62
00:04:05,831 --> 00:04:11,871
Gjithësesi, pavarsisht vështirësive
me gjuhët natyrale -

63
00:04:11,872 --> 00:04:15,434
si parregullësi nervozuese,

64
00:04:15,435 --> 00:04:20,154
dallimi mes shkrimit dhe shqiptimit,

65
00:04:20,156 --> 00:04:24,694
nganjëherë gramatika shumë e vështirë -

66
00:04:25,655 --> 00:04:27,304
pavarsisht gjithë këtyre,

67
00:04:28,304 --> 00:04:34,192
ne preferojmë të mësojmë gjuhë që
janë zhvilluar në mënyrë organike.

68
00:04:35,812 --> 00:04:39,654
Gjuhët e krijuara i flasin kokës.

69
00:04:40,774 --> 00:04:44,772
Gjuhët natyrale kanë aromë biskotash.

70
00:04:46,056 --> 00:04:51,981
Për Nelson Mandela-n, të mësosh Afrikaans
do të thoshte "të njohësh armikun".

71
00:04:51,982 --> 00:04:56,910
Ai tha :"Duhet të dini gjuhën e tyre
dhe pasionet e tyre,

72
00:04:56,911 --> 00:05:00,243
shpresat, frikën,
nëse dëshiron ti mundësh".

73
00:05:01,073 --> 00:05:03,644
Ai i mundi. Funksionoi.

74
00:05:04,724 --> 00:05:08,186
Por nuk ka të bëj vetëm me armiq, apo jo?

75
00:05:09,254 --> 00:05:12,111
Kjo ka të bëjë
me të gjitha lidhjet njerëzore.

76
00:05:13,445 --> 00:05:17,746
Unë jam personi i fundit

77
00:05:17,747 --> 00:05:18,983
që flet keq për vjehrrën.

78
00:05:19,833 --> 00:05:22,762
Para 7 apo 8 vjetësh,

79
00:05:22,763 --> 00:05:25,642
isha me makinë në Poloni me familjen time.

80
00:05:27,172 --> 00:05:31,413
Dyqanet po mbylleshin
dhe kishim nevojë për ushqim.

81
00:05:32,257 --> 00:05:35,692
Më në fund, pamë një supermarket
në anën tjetër të rrugës.

82
00:05:36,908 --> 00:05:41,637
Duhet të bënim një kthesë në formë U.

83
00:05:41,638 --> 00:05:43,328
Dhe kështu ja bëmë.

84
00:05:44,368 --> 00:05:46,578
Ishte e rrezikshme.

85
00:05:47,528 --> 00:05:49,696
Ishte ilegale.

86
00:05:52,065 --> 00:05:57,638
Kur u parkuam, para se të shuaja makinën,

87
00:05:58,238 --> 00:06:00,053
dëgjova një trokitje.

88
00:06:01,250 --> 00:06:06,096
E hapa dritaren dhe pashë dy palë sy.

89
00:06:07,624 --> 00:06:11,963
Secila palë i takonte një polici.

90
00:06:13,296 --> 00:06:17,564
Unë nuk di të flas Polonisht mirë,

91
00:06:17,565 --> 00:06:19,255
por mund të bëja një bisedë të thjeshtë

92
00:06:19,985 --> 00:06:23,526
më parë.

93
00:06:24,336 --> 00:06:27,780
Por në atë situatë me një ndjenjë faji,


94
00:06:28,620 --> 00:06:31,755
përballë dy burrave të ligjit,
me uniforma,

95
00:06:33,175 --> 00:06:38,315
nuk më kujtohej asnjë fjalë e Polonishtes.

96
00:06:39,719 --> 00:06:43,789
Në asnjë çast nuk mendova,

97
00:06:44,549 --> 00:06:47,728
të përpiqem të dal
nga kjo situatë në Anglisht.

98
00:06:49,078 --> 00:06:53,318
Anglishtja do më jepte mua
avantazhin gjuhësor,

99
00:06:54,278 --> 00:06:57,280
por kjo do ti bënte policët
të ndiheshin jo rehat.

100
00:06:58,244 --> 00:07:00,934
Kështu që isha e vendosur
të flas Polonisht.

101
00:07:01,774 --> 00:07:02,798
Si?

102
00:07:04,479 --> 00:07:08,699
Ajo qoshe e trurit tim
që flet Polonisht u bllokua,

103
00:07:10,388 --> 00:07:11,965
mirëpo mbante në mend një gjë.

104
00:07:13,204 --> 00:07:17,942
Kishte një gjë
që e kisha përsëritur aq herë

105
00:07:17,943 --> 00:07:20,814
sa që mund ta thoja në gjumë.

106
00:07:22,501 --> 00:07:24,960
Ishte një poezi për fëmijë,

107
00:07:27,563 --> 00:07:29,652
dhe fliste për një bretkocë të sëmurë.

108
00:07:30,273 --> 00:07:32,251
(Të qeshura)

109
00:07:32,951 --> 00:07:34,522
Kjo ishte ajo që unë mbaja në mend.

110
00:07:34,523 --> 00:07:39,523
E di që ishte gjë e çuditshme
për të thënë, por unë thashë:

111
00:07:40,417 --> 00:07:42,532
(Polonisht) "Një bretkocë nuk ndihej mirë

112
00:07:42,532 --> 00:07:46,084
kështu që shkoi tek një doktor, 
dhe i tha që ndihej e sëmurë.

113
00:07:46,085 --> 00:07:50,458
Doktori i vendos syzet
sepse ishte i vjetër."

114
00:07:51,564 --> 00:07:53,882
E shikova policët.

115
00:07:53,883 --> 00:07:56,483
Dhe ata me shikuan mua.

116
00:07:56,484 --> 00:07:57,813
(Te qeshura)

117
00:07:58,653 --> 00:08:01,659
Më kujtohet që njëri prej tyre
filloi të kruante kokën.

118
00:08:02,669 --> 00:08:05,242
Dhe pastaj filluan të qeshin.

119
00:08:06,112 --> 00:08:07,339
Qeshën.

120
00:08:07,340 --> 00:08:10,879
Kjo më bëri të ndihem më mirë,

121
00:08:10,880 --> 00:08:14,256
dhe disa fjalë të tjera, më të përshtatme

122
00:08:14,257 --> 00:08:16,677
më ranë ndër mend.

123
00:08:16,688 --> 00:08:19,687
Mund të thosha disa fjali gjysmake

124
00:08:19,688 --> 00:08:23,483
si p.sh. "Më fal, më nevojitet ushqim,
nuk e bëj më."

125
00:08:24,763 --> 00:08:26,262
Ata më lëshuan.

126
00:08:27,334 --> 00:08:32,458
Kur po hyja në dyqan, ata thirrën,

127
00:08:32,480 --> 00:08:34,020
(Polonisht) "Rrugë të mbarë".

128
00:08:34,650 --> 00:08:39,006
Nuk e kam për qëllim t'ju nxis
që të mësoni gjuhë të reja

129
00:08:39,006 --> 00:08:42,696
që të udhëtoni botën, të thyeni ligjin
dhe të dilni pa u lagur.

130
00:08:44,586 --> 00:08:49,481
Por ky episod i vogël,

131
00:08:50,261 --> 00:08:53,760
tregon se vetëm disa fjalë të thjeshta,

132
00:08:53,761 --> 00:08:57,991
mund të prekin zemrën dhe të shkrijnë atë.

133
00:08:58,901 --> 00:09:01,771
Meqë ra fjala, kishte një alternativë
për bretkocën e sëmurë.

134
00:09:01,772 --> 00:09:04,207
Kishte edhe një këngë
të cilën e dija mjaft mirë:

135
00:09:05,857 --> 00:09:07,232
Një këngë pijanecësh.

136
00:09:07,233 --> 00:09:08,525
(Të qeshura)

137
00:09:09,185 --> 00:09:11,394
Por me atë këngë
nuk do të kisha fituar buzëqeshje

138
00:09:12,124 --> 00:09:14,430
ndoshta do përfundoja direkt
në stacionin e policisë

139
00:09:14,431 --> 00:09:15,661
e të më bënin testin e alkoholit.

140
00:09:17,603 --> 00:09:21,133
Nuk ju duhet të mësoni shumë gjuhë,

141
00:09:21,134 --> 00:09:24,153
dhe nuk ju duhet ti mësoni plotësisht.

142
00:09:24,154 --> 00:09:26,162
Me pak fjalë mund të bësh shumë.

143
00:09:27,122 --> 00:09:30,383
Dhjetë fjalë për zemrën mund të kenë
një ndikim më të madh

144
00:09:30,384 --> 00:09:32,964
se sa 1000 në kokë.

145
00:09:34,644 --> 00:09:38,741
Mund të zgjidhni të përdorni Anglishten
dhe të takoheni në mes.

146
00:09:39,851 --> 00:09:44,822
Por mund të vendosni
të kaloni vijën e mesit

147
00:09:44,823 --> 00:09:49,393
dhe t'i takoni të njohurit,

148
00:09:49,394 --> 00:09:51,480
apo armikun në territorin e tyre.

149
00:09:52,375 --> 00:09:55,334
Kur flasim gjuhën e tjetrit,
nuk na bën të dobët,

150
00:09:55,336 --> 00:09:57,066
në të kundërt tregon forcën.

151
00:09:57,856 --> 00:10:04,241
Është personi i cili ka guximin
të kalojë këtë vijë

152
00:10:05,221 --> 00:10:06,923
që fiton në fund.

153
00:10:08,292 --> 00:10:12,210
Mos keni frikë nga gabimet.
Gabimet na bëjnë njerëz.

154
00:10:12,918 --> 00:10:16,836
Dhe, në këtë rast, ka një përparësi:

155
00:10:18,091 --> 00:10:20,692
Nëse gaboni, i jepni

156
00:10:20,693 --> 00:10:26,090
mundësi të tjerëve që t'ju ndihmojnë
dhe t'ju takojnë.

157
00:10:26,091 --> 00:10:31,933
Në këtë mënyrë lidhja që krijoni forcohet.

158
00:10:32,934 --> 00:10:37,190
A dëshironi të kuptoheni

159
00:10:38,320 --> 00:10:39,970
apo të krijoni lidhje?

160
00:10:41,650 --> 00:10:46,520
Le të vazhdojmë të mësojmë Anglisht.

161
00:10:48,080 --> 00:10:52,561
Në mënyrë që të flasim me një publik
të përzier, si këtu në TEDx.

162
00:10:53,591 --> 00:10:57,697
Anglishtja është një mjet
i fuqishëm për të ndarë njohuri,

163
00:10:57,698 --> 00:11:03,750
për konventa ndërkombëtare
dhe probleme globale.

164
00:11:04,940 --> 00:11:10,161
Anglishtja është autostradë
për 365 milion zemra.

165
00:11:11,131 --> 00:11:17,170
Për 365 milion njerëz,
Anglishtja ka aromë biskotash.

166
00:11:18,927 --> 00:11:20,517
Por përse të ndalemi aty?

167
00:11:22,007 --> 00:11:24,535
Pse të mos provojmë


168
00:11:24,536 --> 00:11:27,696
të mësojmë gjuhë tjera?

169
00:11:28,776 --> 00:11:31,784
Ka shumë biskota në botë.

170
00:11:31,785 --> 00:11:34,181
Le të provojmë një shije të re.

171
00:11:34,990 --> 00:11:36,051
Ju falemnderit.

172
00:11:36,463 --> 00:11:37,755
(Duartrokitje)