1 00:00:08,990 --> 00:00:14,549 Agiumai 365 milionis de personis tenint s'ingresu che lìngua mama. 2 00:00:16,609 --> 00:00:20,710 Prus de duus miliardus de personis imparant e fueddant s'ingresu 3 00:00:20,711 --> 00:00:23,059 che de duus lìngua o de tres. 4 00:00:24,376 --> 00:00:26,082 Chi tui fueddas s'ingresu, 5 00:00:26,083 --> 00:00:31,555 agiumai ti podis fai cumprendi de 2,5 miliardus de personis. 6 00:00:32,085 --> 00:00:34,768 Intzandus poita est chi si nci depeus ghetai a s'imparu 7 00:00:34,768 --> 00:00:37,048 de un'àtera lìngua stràngia? 8 00:00:37,048 --> 00:00:41,143 No est scéti a nci fuliai su tempus? 9 00:00:41,144 --> 00:00:45,382 Nelson Mandela etotu est stètiu criticau de mala manera 10 00:00:45,383 --> 00:00:49,112 de is sudafricanus nieddus poita ca fueddàt s'afrikaans. 11 00:00:50,022 --> 00:00:51,488 Issu ddis iat torrau aici: 12 00:00:51,489 --> 00:00:55,225 “Candu fueddas a un'òmini cun d-una lìngua nodia, chi issu cumprendit, 13 00:00:56,055 --> 00:00:57,613 as a lompi a sa conca sua. 14 00:00:59,023 --> 00:01:02,040 Candu ddu fueddas me in sa lìngua cosa sua 15 00:01:02,720 --> 00:01:04,312 as a lompi a su coru”. 16 00:01:05,391 --> 00:01:06,661 A innoi seus: 17 00:01:06,662 --> 00:01:09,330 Chi bolis achiriri a calincunu, 18 00:01:09,331 --> 00:01:11,705 depis chistionai a su coru cosa sua. 19 00:01:13,185 --> 00:01:14,973 Beni ddu scint is papas. 20 00:01:14,974 --> 00:01:18,884 Giovanni Paolo II fueddàt beni unus dexi lìnguas 21 00:01:18,885 --> 00:01:22,343 e un'àteras doxi a livellu elementari. 22 00:01:22,953 --> 00:01:26,591 In ònnia logu de su mundu, lassada saludus a is personis 23 00:01:26,592 --> 00:01:30,847 chistionendi-ddis cun fràsias me in sa lìngua mama insoru, 24 00:01:30,848 --> 00:01:35,845 a custa manera ndi ddoi at scabùlliu su profetu chi scieus. 25 00:01:37,395 --> 00:01:39,804 A chini tenit sòrga stràngia puru, 26 00:01:39,805 --> 00:01:43,265 o dd'at a tenni, beni ddu sciit. 27 00:01:44,005 --> 00:01:46,406 Mancai fueddant s'ingresu cun is sposas insoru, 28 00:01:46,407 --> 00:01:50,552 ma chi bolint fai bella figura cun sa mama de sa sposa, 29 00:01:51,222 --> 00:01:55,181 is piciocus imparant de bonu acatu fintzas is lìnguas prus strambecas, 30 00:01:55,185 --> 00:01:56,872 s'olandesu etotu. 31 00:01:56,876 --> 00:01:58,668 (Arrisu) 32 00:01:58,676 --> 00:02:01,104 Custu costumat a nosi agiudai. 33 00:02:01,974 --> 00:02:03,300 Poita? 34 00:02:04,030 --> 00:02:09,044 Sa lìngua mama nosta est acapiada a manera funguda 35 00:02:09,044 --> 00:02:13,050 a sa personalidadi e a s'identitadi nosta. 36 00:02:13,051 --> 00:02:17,694 Sa stòria personali nosta est arrexinada a strintu 37 00:02:17,695 --> 00:02:20,727 aciupada cun sa lìngua mama cosa nosta. 38 00:02:20,981 --> 00:02:25,838 Teneus unu biaxi diaici mannu de amentus e sentidus a liòngiu strintu 39 00:02:25,838 --> 00:02:28,838 a is fueddus, a is espressadas, 40 00:02:28,838 --> 00:02:31,642 fintzas a sa gràmatica chi nci seus crèscius impari. 41 00:02:32,646 --> 00:02:37,141 Po custu, candu imparas sa lìngua de un'àtera personi, 42 00:02:37,142 --> 00:02:40,350 amostas de tenni diaderus interessu 43 00:02:40,351 --> 00:02:44,168 po sa vida e po sa personalidadi cosa sua. 44 00:02:44,959 --> 00:02:47,585 A cali sorga no ndi iat a essi imbrambulada? 45 00:02:48,711 --> 00:02:52,581 Candu intendis sa lìngua cosa tua t'agatas in axu. 46 00:02:53,834 --> 00:02:55,617 Candu partis po unu biaxu 47 00:02:55,618 --> 00:02:59,592 e nci aturas diis e cidas fueddendi un'àtera lìngua, 48 00:03:00,642 --> 00:03:03,011 candu nci intras in d-un'aereu 49 00:03:03,012 --> 00:03:06,279 e is chi nci traballant aìnturu ti saludant me in sa lìngua cosa tua, 50 00:03:06,280 --> 00:03:08,408 sciis de essi lompendi deretu conca a domu. 51 00:03:10,478 --> 00:03:14,450 Chi sa lìngua mama essit unu nuscu, 52 00:03:14,451 --> 00:03:18,680 iat a essi su de su pistocu, 53 00:03:18,681 --> 00:03:21,103 e de unu bellu brou de pudda, 54 00:03:21,773 --> 00:03:23,828 de s'àcua de fragus de s'ajaja - 55 00:03:24,668 --> 00:03:27,941 e mancai unu pagu de nafatalina puru. 56 00:03:28,742 --> 00:03:34,000 Iat a podi essi diaderus po custu ca is lìnguas fraigadas, 57 00:03:34,001 --> 00:03:40,301 che s'Esperantu, no ant mai fatu profetu. 58 00:03:41,212 --> 00:03:44,212 Mancai fatas a ciorbeddera, 59 00:03:44,213 --> 00:03:46,995 po cantu simplis e fàtzilis de imparai, 60 00:03:47,704 --> 00:03:50,948 nisciuna bidda s'est mai pigàt a coddu una lingua artifizali 61 00:03:50,948 --> 00:03:53,948 comenti e chi fessit sa sua. 62 00:03:53,948 --> 00:03:58,939 Nimancu che lìngua stràngia de imparai ònnia dii sistematicamenti 63 00:03:58,940 --> 00:04:02,564 spainendi-dda meda e po meda tempus, 64 00:04:02,714 --> 00:04:05,161 mancai ndi siat stètia fata sa tenta. 65 00:04:05,831 --> 00:04:11,871 Invecis, mancai su barrancu de is lìnguas naturalis - 66 00:04:11,872 --> 00:04:15,434 comenti a sa pelea chi si ponit s'irregularidadi, 67 00:04:15,435 --> 00:04:20,154 sa diferèntzia intra de ortografia e pronùntzia, 68 00:04:20,156 --> 00:04:24,694 sa gramàtica incolliosa taliorta assurda puru - 69 00:04:25,655 --> 00:04:27,304 mancai siat aici, 70 00:04:28,304 --> 00:04:34,192 scioberaus de imparai sa lìngua chi si ndi ddoi est pesàt paris cun nosu. 71 00:04:35,812 --> 00:04:39,654 Is lìnguas fraigadas fueddant conca a su ciorbeddu. 72 00:04:40,774 --> 00:04:44,772 Is lìnguas naturalis tenint nuscu de pistocu. 73 00:04:46,056 --> 00:04:51,981 Po Nelson Mandela, a imparai s'Afrikaans boliat nai “a sciri totu de su nemigu”. 74 00:04:51,982 --> 00:04:56,910 Naràt: “depis connosci sa lìngua, s'afròddiu, 75 00:04:56,911 --> 00:05:00,243 su speru e sa timòria insoru, chi ddus bolis binci”. 76 00:05:01,073 --> 00:05:03,644 Issu dd'at fatu. At funtzionau. 77 00:05:04,724 --> 00:05:08,186 Custu no balit scéti po su nemigu, a ddu scieis? 78 00:05:08,494 --> 00:05:12,111 Pertocat totu su biaxi de arrelatas de sa genti me in su mundu. 79 00:05:13,445 --> 00:05:17,746 Deu seu s'ùrtima in sa Terra po nai ca is sorgas funt nemigas 80 00:05:17,747 --> 00:05:18,983 po definitzioni. 81 00:05:19,833 --> 00:05:22,762 Agiumai seti, otu annus a oi, 82 00:05:22,763 --> 00:05:25,642 ndi femu truessendi sa Polònia a màchina cun sa famìllia mia. 83 00:05:27,172 --> 00:05:31,413 Is butegas fiant acanta de serrai e bolemus comporai cosa de papai. 84 00:05:32,257 --> 00:05:35,692 A s'acabada eus biu unu mercau mannu a s'àtera parti de s'arruga. 85 00:05:36,908 --> 00:05:41,637 Po acudi a nci lompi sa manera fiat sa de furriai po ndi torrai agoa. 86 00:05:41,638 --> 00:05:43,328 E est su chi apu fatu! 87 00:05:44,368 --> 00:05:46,578 Capassu fiat perigulosu. 88 00:05:47,528 --> 00:05:49,696 De siguru contras a sa lei. 89 00:05:52,065 --> 00:05:57,638 Me in su parchègiu, fintzas a primu de ndi sturai su motori de sa màchina, 90 00:05:58,238 --> 00:06:00,053 intendu tochendi. 91 00:06:01,250 --> 00:06:06,096 Ndi calu sa fentanedda de sa màchina e nci biu ogu sconchiendi. 92 00:06:07,624 --> 00:06:11,963 S'ogu chi apu nau fiat de sa giustìtzia. 93 00:06:13,296 --> 00:06:17,564 De certu no mi-ndi potzu fai bantu de sciri sa lìngua polaca, 94 00:06:17,565 --> 00:06:19,255 incapas andendi beni puru; 95 00:06:19,985 --> 00:06:23,526 una borta, mancai totu custu, femu bona a ndi chistionai pagu pagu. 96 00:06:24,336 --> 00:06:27,780 Ma sa dii in cudda manera, agatendi-mì afartada, 97 00:06:28,620 --> 00:06:31,755 a faci apari cun duus òminis de sa giustìtzia, a divisa, 98 00:06:33,175 --> 00:06:38,315 s'est sparèssiu totu su fueddu assentau chi sciemu in polacu. 99 00:06:39,719 --> 00:06:43,789 No apu pensau mancu po nudda 100 00:06:44,549 --> 00:06:47,728 de straviai fueddendi ingresu in sa situatzioni acantu femu. 101 00:06:49,078 --> 00:06:53,318 Capassu ca s'ingresu m'iat a essi agiudau po su chi pertocat sa bisura linguìstica, 102 00:06:54,278 --> 00:06:57,280 ma mi iat a essi postu in discumbèniu cun sa giustìtzia. 103 00:06:58,244 --> 00:07:00,934 Femu atrivia a fueddai polacu. 104 00:07:01,774 --> 00:07:02,798 Comenti? 105 00:07:04,479 --> 00:07:07,388 Si ndi fiat sbuidau su logu piticheddeddeddu 106 00:07:07,388 --> 00:07:10,388 de su ciorbeddu miu ancu s'agatàt su polacu, 107 00:07:10,388 --> 00:07:11,965 de totu francu de una cosa. 108 00:07:13,204 --> 00:07:17,942 Ddoi fiat una cosa chi emu arripìtiu diaici a fitianu 109 00:07:17,943 --> 00:07:20,814 chi dd'emu a essi pòtzia arrepiti durmendi puru. 110 00:07:22,501 --> 00:07:24,960 Fiat una poesia po pipius 111 00:07:27,563 --> 00:07:29,652 chi ndi fueddàt de un'arrana malàdia. 112 00:07:30,273 --> 00:07:32,251 (Arrisu) 113 00:07:32,711 --> 00:07:34,522 Fiat totu su chi mi-nci fiat aturau. 114 00:07:34,523 --> 00:07:39,293 Gei ddu sciu, no fiat bellu de nai, ma dd'apu scoviau aicetotu: 115 00:07:40,137 --> 00:07:42,532 (Polacu) “Un'arrana calisisiat s'est intèndia mali, 116 00:07:42,532 --> 00:07:46,084 po custu est andada ancu de su dotori a ddi nai chi s'intendiat mali. 117 00:07:46,085 --> 00:07:50,458 Su dotori s'est postu is ollieras ca fiat a s'antiga”. 118 00:07:51,564 --> 00:07:53,882 Apu ghetau un'apubada a sa giustìtzia. 119 00:07:53,883 --> 00:07:56,483 Fiant mirendi-mì a fìrmu. 120 00:07:56,484 --> 00:07:57,813 (Arrisu) 121 00:07:58,653 --> 00:08:01,659 Mi parit de amentai chi unu de issus fiat scarfendi-sì sa conca. 122 00:08:02,669 --> 00:08:05,242 Apustis ant scaringiau de arriri. 123 00:08:06,112 --> 00:08:07,339 Ant scaringiau de arriri! 124 00:08:07,340 --> 00:08:10,879 Custu m'at fatu arrimai, 125 00:08:10,880 --> 00:08:14,256 tanti de pirmiti chi calincunu fueddu intelligenti 126 00:08:14,257 --> 00:08:16,677 si ndi toressit a ghetai in sa conca mia. 127 00:08:16,688 --> 00:08:19,687 Apu incumentzau a ndi achichiai unas cantu fràsias che, 128 00:08:19,688 --> 00:08:23,483 “Dispraxit meda, serbit cosa de papai, no dd'eus a fai prus”. 129 00:08:24,763 --> 00:08:26,262 Mi iant lassau andai. 130 00:08:27,094 --> 00:08:30,430 In s'interis chi mi femu scabiossendi-mì a butega, apu intèndiu: 131 00:08:30,650 --> 00:08:32,480 (Polacu) “Szczęśliwej podróży!!” 132 00:08:32,480 --> 00:08:34,020 “Bonu biaxu!” 133 00:08:34,650 --> 00:08:39,006 No bolemu lompi a s'intentu de si spingi a imparai is lìnguas 134 00:08:39,006 --> 00:08:42,696 po biaxai peri su mundu, andai contras a sa lei e apustis a si spesai. 135 00:08:44,586 --> 00:08:49,031 Ma custu contu s'amostat comenti pagu fueddus, 136 00:08:50,261 --> 00:08:53,760 mancai siant banalis o sciollòrius, pagu fueddus scéti, 137 00:08:53,761 --> 00:08:56,661 potzant lompi deretu a su coru amoddiendi-ddu. 138 00:08:58,901 --> 00:09:01,771 Femu nendi, ddoi fiat unu scioberu a s'arrana malàdia. 139 00:09:01,772 --> 00:09:04,207 Ddoi fiat una cosa chi connoscemu aici beni etotu: 140 00:09:05,857 --> 00:09:07,232 una cantzoni de imbriagus. 141 00:09:07,233 --> 00:09:08,525 (Arrisu) 142 00:09:09,205 --> 00:09:11,864 Cun custa gei no iat a essi godangiau unu scarìngiu, 143 00:09:11,864 --> 00:09:14,430 ma unu biaxu a sa statzioni de sa giustìtzia de su logu 144 00:09:14,431 --> 00:09:15,991 po averiguai chi emu bufau. 145 00:09:17,603 --> 00:09:21,133 Tocat a no imparai medas lìnguas, 146 00:09:21,134 --> 00:09:24,153 sa chistioni no est a ddas imparai a sa perfetzioni. 147 00:09:24,154 --> 00:09:26,162 Cun pagu fueddus si podit fai giai meda. 148 00:09:27,122 --> 00:09:30,383 Dexi fueddus intregaus deretu a su coru podint pungi meda de prus 149 00:09:30,384 --> 00:09:32,964 de millas fueddus a sa conca. 150 00:09:34,644 --> 00:09:38,741 Podis sèmpiri detzidi de fueddai s'ingresu e aturai in mesu. 151 00:09:39,851 --> 00:09:44,822 Ma podis detzidi puru de essi tui etotu a movi su primu arrastu 152 00:09:44,823 --> 00:09:49,393 e atobiai un'amistadi, o una disamistadi, chinisiollat chi siat, 153 00:09:49,394 --> 00:09:51,480 me in sa terra sua. 154 00:09:52,375 --> 00:09:55,334 Fueddai me in sa lìngua de s'àteru no ti fai indulli, 155 00:09:55,336 --> 00:09:57,066 a s'imbressi ti fai biri forti. 156 00:09:57,856 --> 00:10:04,241 Est pròpiu sa personi atrivia chi peleat po barigai sa làcana 157 00:10:05,221 --> 00:10:06,923 chi a s'acabada bincit. 158 00:10:08,292 --> 00:10:12,210 No timast a sballiai. Is fartas ti torrant a òmini. 159 00:10:12,918 --> 00:10:16,836 Incapas ddoi at profetu in prus: 160 00:10:18,091 --> 00:10:20,692 chi faddis aforas a scobertu, 161 00:10:20,693 --> 00:10:26,090 donas ocasioni a s'àteru de t'agiudai a ti cumprendi. 162 00:10:26,091 --> 00:10:31,933 Diaici s'arrelata incumentzàt pagora s'at a afortiai. 163 00:10:33,994 --> 00:10:37,250 Bolis scéti a ti fai cumprendi 164 00:10:37,340 --> 00:10:39,320 o ndi bolis pesai fintzas un'arrelata? 165 00:10:41,650 --> 00:10:46,520 Sigheus a imparai e a manigiai s'ingresu. 166 00:10:48,080 --> 00:10:50,591 Diaici eus a podi fueddai a unu pùblicu amesturau, 167 00:10:50,591 --> 00:10:53,591 comenti acuntessit a is cunferèntzias TEDx. 168 00:10:53,591 --> 00:10:57,697 S'ingresu est un'aina forti meda po cumpartziri sa connoscèntzia, 169 00:10:57,698 --> 00:11:01,880 po is atòbius internatzionalis acantu tzirimòniant de problemas globalis. 170 00:11:04,940 --> 00:11:09,651 S'ingresu est s'arruga manna chi nci lompit a 365.000.000 de corus. 171 00:11:10,031 --> 00:11:17,170 Po 365.000.00 de personis sa lìngua ingresa tenit su nuscu de su pistocu. 172 00:11:18,927 --> 00:11:20,517 Frimai innoi depeus? Poita? 173 00:11:22,007 --> 00:11:24,535 Poita no depeus passai s'ùrtimu barrancu, 174 00:11:24,536 --> 00:11:27,696 po imparai ancora assumancu un'àtera lìngua? 175 00:11:28,776 --> 00:11:31,784 Ddoi est pistocu de sabori diversu puru. 176 00:11:31,785 --> 00:11:34,181 Ajò a ndi tastai unu nou. 177 00:11:34,990 --> 00:11:36,051 Gràtzias. 178 00:11:36,463 --> 00:11:43,025 (Tzacarramanus)