WEBVTT

00:00:09.305 --> 00:00:15.209
Proksimume 365 milionoj da homoj
havas la anglan kiel gepatran lingvon.

00:00:16.609 --> 00:00:20.710
Pli ol du miliardoj da aliaj
lernas kaj parolas la anglan

00:00:20.711 --> 00:00:23.059
kiel duan aŭ trian lingvon.

00:00:24.376 --> 00:00:26.082
Se vi regas la anglan

00:00:26.083 --> 00:00:31.535
vi povas komprenigi vin
al preskaŭ 2,5 miliardoj da homoj.

00:00:32.485 --> 00:00:36.838
Kial vi bezonus lerni
iun alian fremdan lingvon?

00:00:36.839 --> 00:00:41.143
Ĉu tio ne estas nur
ridinda tempomalŝparo?

00:00:41.144 --> 00:00:45.382
Nelson Mandelo estis furioze kritikita

00:00:45.383 --> 00:00:49.112
de sudafrikanoj pro tio,
ke li parolis afrikanse.

00:00:50.022 --> 00:00:51.488
Li respondis:

00:00:51.489 --> 00:00:55.225
"Se vi parolas al homo
en lingvo, kiun li komprenas,

00:00:56.055 --> 00:00:57.613
tio iras al lia kapo.

00:00:59.023 --> 00:01:02.040
Se vi parolas al li en lia propra lingvo,

00:01:02.720 --> 00:01:04.312
tio iras al lia koro."

00:01:05.391 --> 00:01:06.661
Do jen la afero:

00:01:06.662 --> 00:01:09.330
se vi volas konvinki iun,

00:01:09.331 --> 00:01:11.705
vi bezonas paroli al lia koro.

00:01:13.185 --> 00:01:14.973
Papoj scias tion.

00:01:14.974 --> 00:01:18.884
Johano Paŭlo la dua flue parolis
dekon da lingvoj

00:01:18.885 --> 00:01:22.343
kaj dekojn da aliaj
iom pli elementnivele.

00:01:22.953 --> 00:01:26.591
Kien ajn li iris,
li salutis la homojn

00:01:26.592 --> 00:01:30.847
per almenaŭ kelkaj frazoj
en ilia denaska lingvo;

00:01:30.848 --> 00:01:35.845
kaj tio estis grava ŝlosilo
por lia populareco.

00:01:37.395 --> 00:01:39.804
Homoj kun fremda bopatrino

00:01:39.805 --> 00:01:43.265
aŭ estonta bopatrino
ankaŭ scias tion.

00:01:44.005 --> 00:01:46.406
Ili povas paroli angle
kun sia koramikino,

00:01:46.407 --> 00:01:50.552
sed kiam ili volas bonan rilaton
kun la panjo de la knabino,

00:01:51.222 --> 00:01:55.181
junuloj pretas lerni
la plej strangajn lingvojn,

00:01:55.185 --> 00:01:56.872
inkluzive de la nederlanda.

00:01:56.876 --> 00:01:58.668
(Ridado)

00:01:58.676 --> 00:02:01.104
Kaj la lertaĵo kutime sukcesas.

00:02:01.974 --> 00:02:03.300
Kial?

00:02:04.030 --> 00:02:09.044
Nu, nia denaska lingvo
tute interplektiĝis kun

00:02:09.045 --> 00:02:13.050
nia personeco, nia identeco.

00:02:13.051 --> 00:02:17.694
Nia tute persona historio
profunde enradikiĝis,

00:02:17.695 --> 00:02:20.727
trempiĝis en nia patrina lingvo.

00:02:21.451 --> 00:02:27.648
Tiom da memoraĵoj kaj sentoj
estas konektitaj al vortoj, esprimoj,

00:02:28.764 --> 00:02:31.642
eĉ al la gramatiko,
kun kiu ni kreskis.

00:02:32.646 --> 00:02:37.141
Se vi lernas
la lingvon de aliuloj,

00:02:37.142 --> 00:02:40.350
vi montras vin sincere interesita

00:02:40.351 --> 00:02:44.168
pri ilia vivo, ilia personeco,

00:02:44.959 --> 00:02:47.585
Kiu bopatrino estus ne flatita?

00:02:48.711 --> 00:02:52.581
Kiam vi aŭdas vian propran lingvon,
vi sentas vin konekata.

00:02:53.834 --> 00:02:55.617
Kiam vi vojaĝas,

00:02:55.618 --> 00:02:59.592
kaj estas parolinta
fremdan lingvon dum tagoj aŭ semajnoj,

00:03:00.642 --> 00:03:03.011
enirinte la aviadilon,

00:03:03.012 --> 00:03:06.279
kie la personaro salutas vin
en via propra lingvo,

00:03:06.280 --> 00:03:08.408
vi scias, ke vi rehejmiĝas.

00:03:10.478 --> 00:03:14.450
Se gepatraj lingvoj havus aromojn,

00:03:14.451 --> 00:03:18.680
mi kredas, ke ili odorus kiel kukoj,

00:03:18.681 --> 00:03:21.103
kaj bonfartiga kokosupo,

00:03:21.773 --> 00:03:23.828
kaj de avina tualetakvo

00:03:24.668 --> 00:03:27.941
eble iom de tineglobetoj.

00:03:28.742 --> 00:03:34.000
Tio tre eble estas la kialo,
pro kiu konstruitaj lingvoj,

00:03:34.001 --> 00:03:40.301
kia Esperanto, ne sukcesis
tiel vaste, kiel atendiĝis.

00:03:41.212 --> 00:03:44.212
Kvankam ili estas saĝe projektitaj,

00:03:44.213 --> 00:03:46.995
kaj simplaj, facile lerneblaj,

00:03:48.334 --> 00:03:53.085
neniu lando iam adoptis
planlingvon kiel propran.

00:03:53.948 --> 00:03:58.939
Same kiel fremda lingvo
sisteme instruota

00:03:58.940 --> 00:04:02.564
vaste kaj dum longa tempo

00:04:03.414 --> 00:04:05.161
kvankam tio estis provita.

00:04:05.831 --> 00:04:11.871
Sed iel, malgraŭ la malfacilaĵoj
pri naturaj lingvoj -

00:04:11.872 --> 00:04:15.434
la ĉagrenaj malregulecoj,

00:04:15.435 --> 00:04:20.154
la malkongruo inter
literumo kaj prononco,

00:04:20.156 --> 00:04:24.694
kelkfoje absurda malsimpleco
de la gramatiko -

00:04:25.655 --> 00:04:27.304
sed malgraŭ ĉio ĉi

00:04:28.304 --> 00:04:34.192
ni preferas lerni lingvojn,
kiuj nature kreskis kun homoj.

00:04:35.812 --> 00:04:39.654
Planlingvoj alparolas la kapon.

00:04:40.774 --> 00:04:44.772
Naturaj lingvoj odoras kuke.

00:04:46.056 --> 00:04:51.981
Por Nelson Mandela lerni la
afrikansan estis "koni vian malamikon".

00:04:51.982 --> 00:04:56.910
Li diris "Vi sciu ilian lingvon
kaj iliajn pasiojn

00:04:56.911 --> 00:05:00.243
kaj esperojn kaj timojn,
se vi volas venki ilin."

00:05:01.073 --> 00:05:03.644
Tion li faris. Tio efikis.

00:05:04.724 --> 00:05:08.186
Sed ne ĉiam temas pri malamikoj, ĉu?

00:05:09.254 --> 00:05:12.111
Tio aplikeblas al ĉiaj homaj rilatoj.

00:05:13.445 --> 00:05:17.746
Kaj mi estos la lasta por aserti
ke bopatrinoj estas malamikoj -

00:05:17.747 --> 00:05:18.983
laŭ difino.

00:05:19.833 --> 00:05:22.762
Antaŭ sep aŭ ok jaroj

00:05:22.763 --> 00:05:25.642
mi veturis tra Pollando
kun mia familio.

00:05:27.172 --> 00:05:31.413
La butikoj estis fermotaj,
kaj ni bezonis aĉeti nutraĵon.

00:05:32.257 --> 00:05:35.692
Finfine ni vidis vendejegon
je la alia flanko de la strato.

00:05:36.908 --> 00:05:41.637
La sola maniero por iri tien
estis U-turni.

00:05:41.638 --> 00:05:43.328
Tion mi do faris.

00:05:44.368 --> 00:05:46.578
Tio verŝajne estis danĝera.

00:05:47.528 --> 00:05:49.696
Tio certe estis kontraŭleĝa.

00:05:52.065 --> 00:05:57.638
Sur la parkejo, eĉ antaŭ ol mi
povis haltigi la motoron -

00:05:58.238 --> 00:06:00.053
mi aŭdis frapetojn.

00:06:01.250 --> 00:06:06.096
Mi do malsuprenigis la vitroplaton;
kaj du okulparoj aperis.

00:06:07.624 --> 00:06:11.963
Ĉiu okulparo apartenis
al policisto.

00:06:13.296 --> 00:06:17.564
Nu, mi ne povas pretendi
iun nivelon de flueco en la pola

00:06:17.565 --> 00:06:19.255
iam ajn,

00:06:19.985 --> 00:06:23.526
sed mi kutime kapablis
simple konversacii.

00:06:24.336 --> 00:06:27.780
Tamen en tiu stato
kun kulpa konscienco,

00:06:28.620 --> 00:06:31.755
antaŭ du reprezentantoj
de la leĝo en uniformo

00:06:33.175 --> 00:06:38.315
ĉiu sencoplena pola vorto,
kiun mi iam sciis, forfluis el mi.

00:06:39.719 --> 00:06:43.789
Tamen mi eĉ ne momenton

00:06:44.549 --> 00:06:47.728
provi negoci
tiun situacion en la angla.

00:06:49.078 --> 00:06:53.318
La angla verŝajne donintus al mi
lingvan avantaĝon,

00:06:54.278 --> 00:06:57.280
sed povintus kaŭzi malkomforton
al la policistoj.

00:06:58.244 --> 00:07:00.934
Mi do decidis uzi la polan.

00:07:01.774 --> 00:07:02.798
Kiel?

00:07:04.479 --> 00:07:08.699
Tiu pola anguleto en mia cerbo 
ĵus viŝiĝis

00:07:10.388 --> 00:07:11.965
krom unu afero.

00:07:13.204 --> 00:07:17.942
Unu afero, kiun mi tiel ofte ripetis,

00:07:17.943 --> 00:07:20.814
ke mi povintus citi ĝin dormante.

00:07:22.501 --> 00:07:24.960
Ĝi estis infana poemeto,

00:07:27.563 --> 00:07:29.652
pri malsana rano.

00:07:30.273 --> 00:07:32.251
(Ridado)

00:07:32.951 --> 00:07:34.522
Jen tio, kion mi havis.

00:07:34.523 --> 00:07:39.523
Mi scias, ke tio estis io stranga, 
tamen mi balbutis:

00:07:40.417 --> 00:07:42.532
(Pole) "Iu rano sentis sin malforta

00:07:42.532 --> 00:07:46.084
do al kuracisto iris ĝi
kaj diris, ke ĝi malsanas.

00:07:46.085 --> 00:07:50.458
Kuracisto surmetis okulvitrojn
ĉar li iom maljunis."

00:07:51.564 --> 00:07:53.882
Mi ekrigardis al la policistoj.

00:07:53.883 --> 00:07:56.483
Kaj ili kvazaŭ fiksrigardis min.

00:07:56.484 --> 00:07:57.813
(Ridado)

00:07:58.653 --> 00:08:01.659
Mi iel memoras, ke unu el ili
kvazaŭ gratis sian kapon.

00:08:02.669 --> 00:08:05.242
Kaj tiam ili ridetis.

00:08:06.112 --> 00:08:07.339
Ili ridetis.

00:08:07.340 --> 00:08:10.879
Kaj tio siavice trankviligis min,

00:08:10.880 --> 00:08:14.256
nu, sufiĉe por ebligi, ke 
kelkaj pli sencoplenaj vortoj

00:08:14.257 --> 00:08:16.677
povu reveni en mian kapon.

00:08:16.688 --> 00:08:19.687
Mi kapablis balbuti
kelkajn duonfrazojn, kiel:

00:08:19.688 --> 00:08:23.483
"Tre bedaŭras..., bezonis manĝi,
... neniam plu faros."

00:08:24.763 --> 00:08:26.262
Ili lasis min iri.

00:08:27.334 --> 00:08:32.458
Dum mi kuris al la butiko, ili kriis:
(pole) “Szczęśliwej podróży!"

00:08:32.480 --> 00:08:34.020
"Bonan vojaĝon!"

00:08:34.650 --> 00:08:39.006
Ne estas mia intenco
instigi vin lerni lingvojn

00:08:39.006 --> 00:08:42.696
por ke vi povu vojaĝi ĉirkaŭ la mondon,
malobservi leĝojn kaj tiel eskapi.

00:08:44.586 --> 00:08:49.481
Sed tiu epizodo ilustras,
kiel kelkaj vortoj,

00:08:50.261 --> 00:08:53.760
eĉ simplaj aŭ frenezaj, 
nur kelkaj vortoj

00:08:53.761 --> 00:08:57.991
povas iri rekte al la koro kaj fandi ĝin.

00:08:58.901 --> 00:09:01.771
Parenteze, ekzistas alternativo
por la malsana rano.

00:09:01.772 --> 00:09:04.207
Estis io, kion mi same bone sciis:

00:09:05.857 --> 00:09:07.232
drinkada kanto.

00:09:07.233 --> 00:09:08.525
(Ridado)

00:09:09.185 --> 00:09:11.394
Tio povintus rezultigi ne rideton

00:09:12.124 --> 00:09:14.430
sed ekskurson al la loka policejo

00:09:14.431 --> 00:09:15.661
por sangotesto.

00:09:17.603 --> 00:09:21.133
Vi ne bezonas lerni multajn lingvojn,

00:09:21.134 --> 00:09:24.153
kaj vi ne bezonas
lerni ilin ĝisfunde.

00:09:24.154 --> 00:09:26.162
Iomete povas bone efiki.

00:09:27.122 --> 00:09:30.383
Dek vortoj al la koro
povas pli efiki

00:09:30.384 --> 00:09:32.964
ol mil vortoj al la kapo.

00:09:34.644 --> 00:09:38.741
Vi povas preferi ĉiam uzi la anglan
kaj renkontiĝi en la mezo.

00:09:39.851 --> 00:09:44.822
Sed vi ankaŭ povas elekti esti tiu,
kiu transiras la mezan linion

00:09:44.823 --> 00:09:49.393
kaj renkonti vian novan konaton,
aŭ kontraŭulon, kiu ajn li estas,

00:09:49.394 --> 00:09:51.480
renkonti ilin sur ilia propra teritorio.

00:09:52.375 --> 00:09:55.334
Paroli la lingvon de aliulo
ne malfortigas vin,

00:09:55.336 --> 00:09:57.066
tio montras vin forta.

00:09:57.856 --> 00:10:04.241
Estas la persono, kiu havas la kuraĝon
kaj penas transiri limojn,

00:10:05.221 --> 00:10:06.923
kiu finfine venkas.

00:10:08.292 --> 00:10:12.210
Ne timu fari erarojn.
Erari igas vin homa.

00:10:12.918 --> 00:10:16.836
Kaj ĉi-okaze tio estas avantaĝo:

00:10:18.091 --> 00:10:20.692
se vi tie faras eraron,

00:10:20.693 --> 00:10:26.090
vi donas al aliuloj la oportunon
helpi vin, veni al vi kaj renkonti vin.

00:10:26.091 --> 00:10:31.933
Tiel la ĵus estigita konekto
iĝos pli forta.


00:10:32.934 --> 00:10:37.190
Ĉu vi volas komprenigi vin

00:10:38.320 --> 00:10:39.970
aŭ ĉu vi volas konektiĝi?

00:10:41.650 --> 00:10:46.520
Ni lasu ĉiun lerni
kaj uzi la anglan.

00:10:48.080 --> 00:10:52.561
Tiel ni povas interagi kun miksita
aŭdantaro, kiel ni faras ĉi tie ĉe TEDx.


00:10:53.591 --> 00:10:57.697
La angla estas potenca ilo
por interŝanĝi scion.

00:10:57.698 --> 00:11:03.750
por internaciaj kunvenoj
pri tutmondaj problemoj.

00:11:04.940 --> 00:11:10.161
Precipe la angla estas la vojo
al 365 milionoj da koroj.

00:11:11.131 --> 00:11:17.170
Por 365 milionoj da homoj
la angla odoras kuke.

00:11:18.927 --> 00:11:20.517
Sed kial halti tie?

00:11:22.007 --> 00:11:24.535
Kial ne fari kroman penon

00:11:24.536 --> 00:11:27.696
kaj lerni almenaŭ unu
plian fremdan lingvon?

00:11:28.776 --> 00:11:31.784
Estas multaj aromoj
de kukoj tie.

00:11:31.785 --> 00:11:34.181
Ni ekgustumu novan.

00:11:34.990 --> 00:11:36.051
Dankon.

00:11:36.463 --> 00:11:37.755
(Aplaŭdo)